Μεγάλη και πολύμορφη, κατοικούμενη από πολλούς λαούς είναι η ευρύτερη Θράκη. Πάνω από δασωμένα, γεμάτα μυστήριο βουνά ξεκινούν ποτάμια, που περνώντας από εύφορες πεδιάδες με μαύρο λιπαρό χώμα, καταλήγουν σε τρεις θάλασσες. Το βλέμμα ελεύθερο, δεν συναντά τα βουνά και τη θάλασσα όπως στη Νότια Ελλάδα, αλλά χάνεται μέσα στις θαμπές, γεμάτες θλίψη και απροσδιόριστη γοητεία, πεδιάδες.
Η διαυγής σκέψη των Ελλήνων παίρνει στη Θράκη δρόμους διαφορετικούς. Δρόμους, που οδηγούν στις ιδιόμορφες αντιλήψεις και τα βαθιά αισθήματα του βυζαντινού ελληνικού κόσμου.
Η Θράκη βρίσκεται στο κέντρο περίπου ενός πολύ σημαντικού γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου, όπου συγκεντρώνεται μεγάλο τμήμα της ανθρώπινης ιστορίας και όπου υπάρχουν μερικές από τις διασημότερες τοποθεσίες της υφηλίου.
Από τη Θράκη ακόμη περνούν οι δρόμοι που συνδέουν ηπείρους και θάλασσες, τη Δύση με την Ανατολή και τον Βορρά με τον Νότο. Η Θράκη είναι κομβικό σημείο για το λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα, ένα φαινόμενο δϊιστορικό, το οποίο δημιουργείται στο μέτωπο της συνάντησης τριών ηπείρων και τριών τουλάχιστον πολιτισμών. Το Ανατολικό Ζήτημα είναι διαχρονικό και κύρια παράμετρός του είναι η αντιπαράθεση της Ευρώπης με την Ασία.
Ενδοχώρα της Κωνσταντινούπολης είναι η Θράκη. Η Κωνσταντινούπολη η ίδια ξεπερνά, ως αυτοκρατορική πόλη, τη σημασία και τη βαρύτητα της Θράκης. Έχει προσφυώς λεχθεί ότι η Κωνσταντινούπολη μόνη της αξίζει όσο μια αυτοκρατορία. Αυτός που την κατέχει μπορεί να επιδιώξει την παγκόσμια κυριαρχία.
Η σημασία της Θράκης για τον Νέο Ελληνισμό δεν είναι μόνο αυτή ενός συστατικού χώρου, γιατί η Θράκη αποτελεί το άνοιγμά του προς τα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο, χώρους θεμελιώδεις γι’ αυτό που ονομάζουμε οικουμενικότητα. Άλλωστε στον θρακικό χώρο βρίσκεται η για δεκαέξη αιώνες μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα των Ελλήνων.
Βάθρο και πηγή του Νέου Ελληνισμού είναι ο βυζαντινός κόσμος. Η ελληνική ιστορία είναι συνεχής και αδιάσπαστη ως αποτέλεσμα πολιτισμικής συνέχειας και πολιτισμικής συνέπειας. Σήμερα, το συλλογικό υποσυνείδητό μας αντιλαμβάνεται τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα σε αντιδιαστολή προς τις πραγματικότητες που είχαν διαμορφωθεί στην ευρύτερη Ανατολή μετά την αναγέννηση και την ακμή του Νέου Ελληνισμού κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα. Αυτό ισχύει και για την ευρύτερη Θράκη, της οποίας η εξέλιξη συναρτάται με χαρακτηριστικούς τρόπους με τις διαδικασίες που οδήγησαν στην ακμή του Νέου Ελληνισμού και τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Το δίπολο Αθήνα – Κωνσταντινούπολη με κόμβους και προεκτάσεις την Οδησσό, τη Σμύρνη και την Αλεξάνδρεια δεν υπάρχει πλέον˙ γεγονός του οποίου η σημασία δεν έχει γίνει ακόμη κατανοητή και, πολύ περισσότερο, δεν έχει αποτιμηθεί. Ο χώρος της Θράκης αποτελούσε σημαντικό πλαίσιο στην πραγματικότητα που περιγράψαμε αλλά και συνέδεε το προς την Ευρώπη προσανατολισμένο ελληνικό κράτος με την καθ’ ημάς Ανατολή.
Οι πραγματικότητες της καθ’ ημάς Ανατολής, του άξονα Αθήνας – Κωνσταντινούπολης και του προς την Ευρώπη προσανατολισμένου ελληνικού κράτους αντιπροσωπεύουν, κατά την αντίληψή μας, μία περίοδο ακμής του Ελληνισμού γενικότερα και της Θράκης ειδικότερα και είναι αποτελέσματα μακραίωνων ιστορικών διαδικασιών.
Πρόκειται για διαδικασίες που είναι αποτελέσματα μιας αναστάσιμης ιδεολογίας και ενός αναγεννητικού αιτήματος που αποτελούν διαχρονικά χαρακτηριστικά της ελληνικής ιστορίας. Η αντίληψη πάλι δικά μας θάναι βρίσκεται πίσω από την αναγέννηση του Ελληνισμού τον 18ο αιώνα˙ εξέλιξη που διακόπτεται απότομα το 1922.
Η ιδέα του κρατικοποιημένου έθνους, που δρομολόγησε ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, παίρνει, κατά τον 20ο αιώνα, απόλυτες μορφές στα Βαλκάνια και την Ανατολή και οδηγεί σήμερα στη δημιουργία εθνικών κρατών και μετακινήσεις πληθυσμών σε κολοσσιαία κλίμακα. Χαρακτηριστικό αποτέλεσμα είναι η εξαφάνιση όλων των χριστιανικών μειονοτήτων στη Μικρά Ασία.
Η δημιουργία εθνικών κρατών στα Βαλκάνια σημαίνει μεγάλες δοκιμασίες για τον θρακικό Ελληνισμό. Η χώρα της Θράκης διασπάται σε τρία τμήματα, που σήμερα ανήκουν σε τρία διαφορετικά εθνικά κράτη.
Η ασύλληπτης έκτασης τρομερή Μικρασιατική Καταστροφή δημιουργεί νέες πραγματικότητες για τον Ελληνισμό. Δεν υπάρχει πια ο οικουμενικός χαρακτήρας του Ανατολικού Ελληνισμού και οι Έλληνες αποτελούν πλέον ένα μικρό κρατικοποιημένο έθνος. Ο Ανατολικός Ελληνισμός υφίσταται τρομακτική φθορά. Δεν χάνεται μόνο ένα τμήμα του από εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, αλλά μαζί οι πατρίδες τους, οι παραδόσεις τους, οι θεσμοί τους, η κοινωνική συνοχή τους και τα πολιτισμικά τους επιτεύγματα. Όσον αφορά τη Θράκη, η μοίρα της καθορίσθηκε ως αποτέλεσμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Είναι πια καιρός να μιλήσουμε και για τη Θρακική Καταστροφή, η οποία ακόμη παραμένει ανεξήγητη, αδικαιολόγητη και κυριολεκτικά άγνωστη.
Σήμερα η Ελληνική Θράκη αποτελεί μια ιδιάζουσα και πολύτιμη πολιτιστική πραγματικότητα για την Ελλάδα, αφού διατηρεί τα ίχνη της μακραίωνης συμβίωσης του ανήσυχου ελληνικού στοιχείου με άλλους λαούς και πολιτισμούς. Αποτελεί επίσης ένα ενδιάμεσο χώρο που μπορεί να συνδέσει την Ελλάδα με τα Βαλκάνια και την Ανατολή.
Το σύγχρονο αίτημα για τη Θράκη, ως τμήμα του ελληνικού κράτους, είναι η αξιοποίηση των αναπτυξιακών προοπτικών της. Τα τελείως πρόσφατα κοσμοϊστορικά γεγονότα, τα οποία συνεπάγονται τη δημιουργία ενιαίου χώρου στα Βαλκάνια, δημιουργούν νέες προκλήσεις για τη χώρα μας. Η Θράκη πλέον βρίσκεται ξανά στο κέντρο ενός τεράστιου αναπτυσσόμενου χώρου και επανακτά τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα που τη χαρακτήριζαν κατά τη μακραίωνη ιστορία της.
Η συμμετοχή του ελληνικού κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικονομική ανάπτυξη, η δημογραφική ανάκαμψη, η κοινωνική συνοχή και η μετατροπή της ελληνικής κοινωνίας σε μια ανοικτή κοινωνία, είναι οι παράγοντες που εξασφαλίζουν, ως ένα βαθμό, τις προϋποθέσεις για την ασφάλεια και την ανάπτυξη της Ελληνικής Θράκης.
.