Ραδιενεργό «κτήμα ες αεί»

Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες, που έχουν φθάσει σε κατάσταση «πυρηνικής τήξης» ή «μερικής πυρηνικής τήξης» κατά τα πυρηνικά ατυχήματα στο Τσερνομπίλ της Ουκρανίας και αντίστοιχα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, θα παραμείνουν ενεργοί μέχρι το απώτατο μέλλον. Δεν έχει μέχρι σήμερα επαρκώς εξηγηθεί ότι, όχι μόνο μερικά από τα ισότοπα που διασκόρπισαν οι πυρηνικές αντιδράσεις κατά τα δυστυχήματα θα παραμείνουν επικίνδυνα ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια, αλλά και το ότι το προϊόν της τήξης του πυρήνα κάθε αντιδραστήρα ενδέχεται να συνεχίσει να παραμένει εκτός ελέγχου διασπώμενο και θανατηφόρο για πολλές χιλιάδες χρόνια. Όχι μόνο οι ζώνες γύρω από το σημείο της τήξης των αντιδραστήρων θα είναι επικίνδυνες για κάθε μορφή ζωής για χιλιάδες χρόνια, αλλά και τα ίδια τα κατάλοιπα των αντιδραστήρων θα είναι ενεργά και θα εξαπολύουν νέες ποσότητες ραδιενεργών θανατηφόρων ισοτόπων που θα μολύνουν το υπέδαφος και τα διαρρέοντα υπόγεια ρεύματα νερού.
Ήδη η προσπάθεια για τον εγκιβωτισμό του υπέρθερμου αντιδραστήρα στο Τσερνομπίλ αποδεικνύεται ότι είναι πρόσκαιρη, αφού το περίβλημα από μπετόν, που 25 χρόνια πριν με τόσες προσπάθειες, κατασκευάστηκε για να περιορίσει τον υπέρθερμο σε τήξη ευρισκόμενο αντιδραστήρα, ήδη χρειάζεται αντικατάσταση με νέα πολυδάπανη κατασκευή . Αναμενόμενος χρόνος ζωής της νέας κατασκευής είναι, με μεγάλη πράγματι αισιοδοξία, τα 100 χρόνια . Το διάστημα αυτό είναι σύντομο σε σχέση με την ραδιολογική κλίμακα χρόνου που απαιτείται για την εξάντληση των ακτινοβολιών των ραδιενεργών ισοτόπων, τα οποία είναι τα κατάλοιπα της πυρηνικής τήξης. Ακόμη όμως και με την προοπτική του σήμερα, τίποτε δεν εγγυάται ότι μετά τα 100 αυτά χρόνια θα υπάρχει δυνατότητα εκ νέου εγκιβωτισμού της δαιμονικής πύρινης μάζας, που θα απειλεί και πάλι όπως απειλεί σήμερα. Πρόκειται για ένα αδιανόητο φυσικό αλλά και παρά φύση φαινόμενο: την πυρκαγιά που δεν μπορεί να σβηστεί. Αν είμαστε αισιόδοξοι θα μπορούμε να υποθέσουμε ότι, αν συνεχισθεί η τεχνολογική πρόοδος, κάποιος τρόπος θα βρεθεί για να πάψουν επιτέλους οι ανεξέλεγκτες πυρηνικές αντιδράσεις.
Φαίνεται ότι ούτε οι πυραμίδες, ούτε το μέγα σινικό τοίχος, ούτε οι ουρανοξύστες, ούτε οι διώρυγες, ούτε τα άλλα τεχνικά έργα θα έχουν την μακροβιότητα της δαιμονικής πύρινης μάζας που θα καίει και θα βυσσοδομεί ακατανίκητη μέσα στους αιώνες.
Αλλά ήδη έχει αποδειχθεί στατιστικά ότι οι τέσσερις σε τήξη ευρισκόμενοι πυρηνικοί αντιδραστήρες δεν θα είναι οι μόνοι. Είναι στατιστικά βέβαιο ότι από τους εκατοντάδες ήδη σε λειτουργία πυρηνικούς αντιδραστήρες αρκετοί έως πολλοί θα βρεθούν στην ίδια κατάσταση και οι χωρίς ζωή ζώνες, όπως και οι εστίες παραγωγής θανατηφόρων ραδιενεργών ισοτόπων, θα πολλαπλασιαστούν δραματικά στα χρόνια που έρχονται. Έτσι οι 30.000 περίπου νεκροί, το ανυπολόγιστο κόστος, οι καταστροφές, όπως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δεν είναι παρά μία εισαγωγή του τί ενδέχεται να συμβεί.
Τα πυρηνικά εργοστάσια πρέπει να τεθούν εκτός λειτουργίας χωρίς καθυστερήσεις. Η γερμανική κυβέρνηση έχει ήδη πάρει μία γενναία και παραδειγματική απόφαση. Κάθε είδους παραγωγή ενέργειας με πυρηνικά μέσα πρέπει να απαγορευθεί. Όμως, τα πράγματα είναι απογοητευτικά, αφού ακόμη και αν υποθέσουμε ότι είναι δυνατόν να αποφασισθεί αμέσως η κατάργηση και η παύση λειτουργίας όλων των πυρηνικών αντιδραστήρων, αυτό δεν μπορεί να γίνει. Σήμερα, περί το 15% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι προϊόν πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής. Τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί για την κατασκευή των πυρηνικών εργοστασίων είναι δύσκολο να αναπληρωθούν, ενώ η έλλειψη της ενέργειας που παράγεται με πυρηνικά μέσα θα οδηγήσει σε κατακόρυφο άνοδο των τιμών του πετρελαίου, του αερίου και του άνθρακα. Η τεχνολογική αισιοδοξία και η εμπιστοσύνη στην ουτοπική αντίληψη για την απεριόριστη ανάπτυξη έχουν οδηγήσει σε αδιέξοδο. Αλλά και η αντικατάσταση των πυρηνικών αντιδραστήρων σχάσης με εργοστάσια καύσης θα τινάξει στον αέρα κάθε ελπίδα για περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Άλλωστε, η προσπάθεια για περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και για αποφυγή της υπερθέρμανσης του πλανήτη βρίσκεται σε κρίση και τα αποτελέσματά της είναι αμφίβολα, δεδομένης της αναδιάταξης του παγκόσμιου συστήματος και της στροφής νέων βιομηχανικών χωρών προς τα καταναλωτικά πρότυπα. Η μόνη λύση που φαίνεται να απομένει είναι αυτή των ήπιων μορφών παραγωγής ενέργειας, που οδηγεί και αυτή σε υψηλό κόστος της παραγόμενης ενέργειας.
Όλα λοιπόν συνηγορούν προς ριζική αναθεώρηση των οικονομικών προτύπων και της αντίληψης για την ανάπτυξη. Ίσως σήμερα βρισκόμαστε στο κρίσιμο σημείο, πέρα από το οποίο θα αρχίσει να γίνεται συνειδητή η ανάγκη για μορφές αειφόρου ανάπτυξης και η απαίτηση για μετριοπάθεια στην κατανάλωση και στη σπατάλη.