Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων.
Πού οδηγεί ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας; Υπάρχει κίνδυνος να συγκρουσθούν οι δύο κολοσσοί; Μήπως από την Ιστορία του Θουκυδίδη προκύπτει κάποια νομοτελειακή ανάγκη που οδηγεί σε σύγκρουση τις υπερδυνάμεις;
Στα ερωτήματα αυτά απαντούν πειστικά δύο Έλληνες Πανεπιστημιακοί και ειδικοί των Διεθνών Σχέσεων, οι Καθηγητές Αθανάσιος Πλατιάς και Βασίλειος Τρίγκας. Αφορμή τούς έδωσε ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο του Αμερικανού διεθνολόγου Γκράχαμ Άλλισον, ο οποίος μίλησε για την «παγίδα του Θουκυδίδη». Ο καθηγητής του Harvard πιστεύει ότι όπoτε μία υπερδύναμη αισθάνεται ότι απειλείται από μία ανερχόμενη δύναμη τότε αναγκαστικά θα αρχίσει τον πόλεμο. Και δίνει ως παράδειγμα την ανησυχία της Σπάρτης για την άνοδο της Αθηναϊκής ηγεμονίας. Ο Άλλισον διαβάζει με τον δικό του τρόπο τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, τον οποίο κατέγραψε και ανέλυσε ο Αλιμούσιος ιστορικός. Ο Θουκυδίδης ήταν ιστορικός και πολιτικός καταγόμενος απο τον Άλιμο της Αττικής. Σήμερα θεωρείται παγκοσμίως ως ο θεμελιωτής της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων.
Στο βιβλίο τους «Αποδομώντας την παγίδα του Θουκυδίδη-Υψηλή Στρατηγική και Γεωπολιτικός Ανταγωνισμός ΗΠΑ- Κίνας» ο Πλατιάς και ο Τρίγκας απορρίπτουν την άποψη του Άλλισον και ξαναδιαβάζουν σωστά τον Θουκυδίδη. Η αποδόμηση της … παγίδας βασίζεται στα ακόλουθα επιχειρήματα: Πρώτον, ο Άλλισον έκανε λανθασμένη μετάφραση του ελληνικού κειμένου. Δεύτερον, ο Θουκυδίδης δεν θεωρεί νομοτελειακή την κήρυξη πολέμου από την απειλούμενη υπερδύναμη, αλλά μιλά για πολλούς παράγοντες που επηρέασαν τις αποφάσεις Σπαρτιατών και Αθηναίων. Ιδιαιτέρως τονίζει τον ρόλο των ηγετών, όπως ο Περικλής, ο Αρχίδαμος κ.ά. Τρίτον, το 431, όταν άρχισε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, δεν ήταν ανερχόμενη η Αθήνα, αλλά ήταν ήδη η πρώτη υπερδύναμη της εποχής. Δεν υπάρχει, λοιπόν, κανένας ιστορικός νόμος που να οδηγεί σε πόλεμο δύο υπερδυνάμεις και ουδέποτε ο Θουκυδίδης υπονόησε κάτι τέτοιο.
Στο βιβλίο τους οι Πλατιάς και Τρίγκας καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ΗΠΑ και Κίνα είναι όντως ανταγωνιστικές, αλλά η κατοχή πυρηνικών όπλων εκατέρωθεν καθιστά απαγορευτικό το κόστος μιας σύγκρουσης (εκτός αν η αποτροπή υπονομευθεί από παράγοντες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη). Επίσης παρατηρούν ότι οι ΗΠΑ προσελκύουν συμμάχους λόγω στρατιωτικής ισχύος, ενώ η Κίνα ελκύει συμμάχους λόγω της αναδυόμενης οικονομίας της.
Επισημαίνουν επίσης ότι: «Σε μια προσπάθεια να αποφύγει την υπό δυσμενείς όρους αντιπαράθεση με τη ναυτική ισχύ των ΗΠΑ ανατολικά (στον Ειρηνικό Ωκεανό) και νότια (Ινδικό Ωκεανό) η Κίνα έχει αναπτύξει μία φιλόδοξη εναλλακτική και ηπειρωτική οδό προς Δυσμάς μέσω της «Πρωτοβουλίας μιας Ζώνης και Ενός Δρόμου», γνωστής στο ευρύτερο κοινό ως νέος δρόμος του μεταξιού (Belt and Road Initiative – BRI).
Για εμάς τους Έλληνες η γενικότερη μελέτη του έργου του Θουκυδίδη θα αποβεί επωφελής, διότι πολλά από τα συμπεράσματα και τα παραδείγματα που προβάλλει παραμένουν επίκαιρα. Στις ΗΠΑ και στην Κίνα διπλωμάτες, καθηγητές και στρατιωτικοί μελετούν με προσοχή τον κορυφαίο ιστορικό.
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη το πολιτικό σύστημα της Σπάρτης αποδείχθηκε πιο σταθερό από το πολιτικό σύστημα της Αθήνας και παρήγαγε διαχρονικά πιο συνετή ηγεσία. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στον Ψυχρό Πόλεμο όπου το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αποδείχθηκε ανθεκτικότερο του σοβιετικού. Στη διεθνή πολιτική ο ανταγωνισμός είναι διαρκής και ανελέητος.
Άρθρο στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 17.2.2024