Τρίτη Σεπτεμβρίου

    Η προαναγγελθείσα επανέναρξη των
κινητοποιήσεων των Ελλήνων πολιτών το ερχόμενο Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου στην
Πλατεία Συντάγματος συνδέεται από ορισμένους με την 3η Σεπτεμβρίου του 1974.
Την ημέρα εκείνη, σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, δημοσιοποιήθηκε το ρηξικέλευθο
πρόγραμμα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της Ελληνικής κοινωνίας από το ΠΑΣΟΚ.
Το πρόγραμμα αυτό, όμως, ουδέποτε εφαρμόσθηκε, αλλά τελικώς εκφυλίσθηκε σε μία
κληρονομική ολιγαρχία τριτοκοσμικού τύπου, που οδήγησε την χώρα στην χρεωκοπία
και στην παράδοσή της στους διεθνείς κερδοσκόπους.

    Πιό σημαντική και πιό σχετική με την
σημερινή συγκυρία (παρά το γεγονός ότι είναι εκατόν τριάντα ένα χρόνια
παλαιότερη) είναι η επέτειος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, όταν ο λαός ανέτρεψε την
αποτυχημένη βαυαρική απολυταρχία και υποχρέωσε τον βασιλιά Όθωνα Βίττελσμπαχ να
παραχωρήσει Σύνταγμα. Η Μεταπολίτευση κυοφορήθηκε  για πολλούς μήνες , αλλά πρωταγωνιστής  υπήρξε ο διοικητής του Ιππικού συνταγματάρχης
Καλλέργης, που πρόλαβε τις εξελίξεις, όταν ο Όθων διέταξε την λήψη προληπτικών
μέτρων. Τοποθέτησε εμπίστους του σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας και στην
συνέχεια κατέφθασε στους στρατώνες και ξεσήκωσε τους αξιωματικούς με το σύνθημα
“Ζήτω το Σύνταγμα”. Η εν συνεχεία μετάβαση του Καλλέργη και των
πιστών του αξιωματικών και στρατιωτών στα Ανάκτορα (την σημερινή Βουλή) με
ζητωκραυγές και συνθήματα προκάλεσε λαϊκό ενθουσιασμό. Οι πολίτες έσπευσαν να
ενωθούν με τις δυνάμεις του Καλλέργη. Ο Όθων έστειλε τον υπασπιστή του και τον
υπουργό Στρατιωτικών με την εντολή να ηρεμήσουν τους εξεγερμένους, όμως κατά
διαταγή του Καλλέργη συνελήφθησαν. Ο Όθων τότε διέταξε τους  υπουργούς του να καταστείλουν βίαια την
εξέγερση, αλλά αυτοί αρνήθηκαν.

     Καταλυτική υπήρξε η στάση του Συμβουλίου
της Επικρατείας. Σ’ αυτό προσέφυγαν οι επαναστάτες για να προσδώσουν νομιμότητα
στην εξέγερση. Αυτό ανταποκρίθηκε με δύο Πράξεις, που δημοσιεύθηκαν στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, και με τις οποίες εξανάγκασε τον Όθωνα να αποδεχθεί
τα τετελεσμένα.  Ο Όθων διόρισε
πρωθυπουργό τον Κεφαλλήνα ευγενή και αγωνιστή του ΄21 Ανδρέα Μεταξά, προκήρυξε
εκλογές για Συντακτική Εθνοσυνέλευση, παρασημοφόρησε τον Καλλέργη και  με βασιλικό διάταγμα η 3η Σεπτεμβρίου
ανακηρύχθηκε εθνική εορτή. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1843 έγιναν οι
εκλογές  και οι εκλεγμένοι πληρεξούσιοι
κατάρτισαν σύνταγμα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η χώρα προχώρησε ένα μεγάλο
βήμα μπροστά.

    Η σημερινή συγκυρία έχει προφανείς διαφορές
αλλά και κάποιες εντυπωσιακές αναλογίες με το θυελλώδες 1843.

αναλογία πρώτη: Το 1843, όπως
και σήμερα, είχε προηγηθεί εθνική χρεωκοπία. Η συνεχής αύξηση της φορολογίας,
προκειμένου να αποπληρωθούν τα τοκοχρεωλύσια του δανείου του 1833 (60
εκατομμύρια), δεν απέδιδαν. Ήδη το 1842 η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από τις
Μεγάλες Δυνάμεις να καταβάλουν αυτές τους τόκους σε χρέωση της Ελλάδος. Η
Ρωσσία ζήτησε από την Ελλάδα δραστικές περικοπές των δημοσίων δαπανών, ενώ στην
βρεταννική βουλή ξέσπασε σάλος για τις ελληνικές κυβερνητικές σπατάλες. Μέσα
στο βρεταννικό κοινοβούλιο ο Κόχραν και ο Πάλμερστον λοιδωρούσαν την ελληνική
κυβέρνηση και απαιτούσαν μέτρα για την προστασία των ξένων πιστωτών. Οι
πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων απαίτησαν περικοπές σχεδόν 4 εκατομμυρίων,
συμμετείχαν δε σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου(!). Αποφασίστηκαν
περικοπές (κατάργηση υγειονομικών και τεχνικών υπηρεσιών, θέσεων δασονόμων, του
δημοσίου τυπογραφείου, πρεσβειών και προξενείων, συντάξεων κληρικών), συνολικού
ύψους 867.000. Αλλά δεν εθίγησαν οι δαπάνες 
της Αυλής ( ένα εκατομμύριο ετησίως, αν και τελικώς ο Όθων τις περιέκοψε
κατά 200.000) ούτε των Βαυαρών συμβούλων του και στρατιωτικών (1,5
εκατομμύριο). Τελικώς η Ελλάδα, αδυνατώντας να ανταπεξέλθει, χρεωκόπησε και
υπέγραψε πρωτόκολλο, με το οποίο εκχωρούσε στους ξένους την  εποπτεία των κρατικών εσόδων και την παράδοση
του 30% των κρατικών εσόδων για την εξυπηρέτηση του χρέους. Αυτές οι εξελίξεις
υπήρξαν, σύμφωνα με την σχετική βιβλιογραφία, καταλυτικές: καταρράκωσαν την
εθνική ανεξαρτησία, απαξίωσαν την δυναστεία και οδήγησαν στην Τρίτη Σεπτεμβρίου
του 1843.

αναλογία δεύτερη: Το 1843 ο λαός
επαναστάτησε κατά ενός μεσαιωνικού απολυταρχικού καθεστώτος. Σήμερα στην Ελλάδα
υπάρχει τυπικά δημοκρατία, ο τρόπος όμως με τον οποίον λειτουργεί έχει
εκφυλισθεί σε μία κληρονομική ολιγαρχία τριτοκοσμικού τύπου. Στην ουσία
πρόκειται γιά εσωτερικό παιχνίδι μίας κλειστής κάστας προνομιούχων πριγκήπων
και των ευνοουμένων τους, από το οποίο έχουν αποκλεισθεί τα καλύτερα στοιχεία
της ελληνικής κοινωνίας. Ο ασφυκτικός έλεγχος των ΜΜΕ(πλην κάποιων
αξιοσημείωτων εξαιρέσεων), οι υπέρογκες εκλογικές δαπάνες που χρηματοδοτούνται
με αδιαφάνεια, η διαπλοκή οικονομικής και πολιτικής εξουσίας, ακόμη και τα κενά
της νομοθεσίας αποκλείουν την είσοδο και την συμμετοχή της Κοινωνίας των
Πολιτών στην πολιτική διαδικασία. Δηλαδή το δημοκρατικό μας πολίτευμα έχει αποκτήσει
απολυταρχικά χαρακτηριστικά, και περισσότερο θυμίζει την κληρονομική μοναρχία
του Όθωνα παρά την ανοιχτή κοινωνία και πολιτεία που ευαγγελίστηκε ο Ελληνικός
λαός το 1974.

αναλογία τρίτη: Η γενικευμένη
αγανάκτηση και η έκρηξη οργής του λαού, η μαζική προσέλευση στην Πλατεία
Συντάγματος, το παλλαϊκό αίτημα για συνολική ανατροπή του πολιτικού συστήματος,
Συντακτική Συνέλευση και Μεταπολίτευση αποτελούν κοινά στοιχεία του 1843 και
του 2011. Επίσης η σταδιακή προσχώρηση της αστικής τάξης, του πνευματικού
κόσμου και των θεσμικών παραγόντων στην έννοια της Συντακτικής Συνέλευσης, που
υπήρξε βασικό στοιχείο και εν τέλει 
καθοριστικός παράγων γιά την έκβαση της Επανάστασης της Τρίτης
Σεπτεμβρίου, διαφαίνεται και σήμερα.

    Εδώ τελειώνουν οι αναλογίες. Η Τρίτη
Σεπτεμβρίου 1843 κατέληξε σε επιτυχία, ανατροπή της οθωνικής απολυταρχίας,
εκλογές για Συντακτική Συνέλευση και εκπόνηση κοινοβουλευτικού συντάγματος
(εξαιρετικά προχωρημένου αιτήματος για την εποχή εκείνη), διότι  το παλλαϊκό αίτημα ανατροπής είχε στόχο, άξια
ηγεσία, πηγή νομιμοποίησης.

     Σήμερα, το κλίμα συνολικής αμφισβήτησης
του πολιτικού συστήματος  οδήγησε μεν
στις μαζικές πολύμηνες κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων, σε δημόσιους
προπηλακισμούς πολιτικών προσώπων, σε πρωτοφανή ποσοστά απαξίωσης του πολιτικού
συστήματος συνολικά στις δημοσκοπήσεις, ακόμα και σε αίτημα Συντακτικής
Συνέλευσης και νέου συντάγματος, αλλά ακόμα δεν υπάρχει ηγεσία και συγκεκριμένο
δρομολόγιο.

    Επίσης, παράγων διάσπασης και
αποσυντονισμού της  μαζικής αμφισβήτησης
είναι η δράση της Αριστεράς, που επιχειρεί να προωθήσει τις δικές της,
τετριμμένες προτεραιότητες, όπως την φαντασιακή ανατροπή του καπιταλισμού, που
μόνον συντηρητική αντισυσπείρωση θα προκαλέσει. Αλλά και να προτάξει βαθειά
συντηρητικά αιτήματα, όπως την διαιώνιση της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων στα
πανεπιστήμια, στις ΔΕΚΟ κλπ.,  και
διάφορα άλλα λαϊκιστικά αιτήματα, που αποτελούν την αιτία και την ουσία της
χρεωκοπίας.

    Η μεγάλη πλειοψηφία, που αποφάσισε τώρα να
πάψει να είναι σιωπηλή, κινείται σε μία ρηξικέλευθη αλλά ταυτόχρονα μετριοπαθή
και δημοκρατική γραμμή. Επιθυμεί δίκαιη και παραδειγματική τιμωρία των ενόχων
αλλά όχι πογκρόμ κατά δικαίων και αδίκων. Αιτείται διάσωση της χώρας, αλλά όχι
αποχώρηση από τον δυτικό κόσμο. Επιδιώκει απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας
και αυτοδύναμη  οικονομική ανάπτυξη με
ίδιους πόρους, αλλά όχι κλειστή οικονομία τύπου Τσαουσέσκου. Θέλει βιώσιμο
κοινωνικό κράτος, αλλά όχι σοβιετικού τύπου γραφειοκρατία. Επίσης ζητά δημοκρατικό
σύνταγμα με ριζικό διαχωρισμό των εξουσιών, κατάργηση των προνομίων και της
ασυλίας, άμεση εκλογή του προέδρου από τον λαό και ανεξαρτησία της δικαιοσύνης,
αλλά όχι «λαϊκή δημοκρατία» όπως αυτήν που οραματίζονται οι νοσταλγοί του
υπαρκτού σοσιαλισμού. 

     Από την άλλη πλευρά, η συντριπτική
πλειοψηφία επιθυμεί την διαφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας, την επιβολή της
έννομης τάξης και την λύση του προβλήματος της λαθρομετανάστευσης με λογικό και
συντεταγμένο τρόπο, μακρυά από ακροδεξιές συνταγές βέβαιης αποτυχίας.

    Τέλος, η μεγάλη πλειοψηφία της Ελληνικής
κοινωνίας θέλει να οικοδομήσει μία νέα κοινωνία με θεμέλια αλληλεγγύης,
κοινωνικής πρόνοιας και δικαιοσύνης, γι’ αυτό και δεν ενστερνίζεται τις
νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες που οδήγησαν την ανθρωπότητα στην σημερινή παγκόσμια
χρηματοπιστωτική κρίση.

    Οι Έλληνες πολίτες, που θα εμφανισθούν και
πάλι στις 3 Σεπτεμβρίου 2011 για να διαδηλώσουν ειρηνικά, ζητούν η ανατροπή να
γίνει με τρόπο που δεν θα οδηγήσει στην κατάλυση του κράτους και στην
δημιουργία χάους. Αλλά με τρόπο που θα εξασφαλίσει την μέγιστη λαϊκή συμμετοχή
και συναίνεση. Και αυτός ο τρόπος είναι η προκήρυξη εκλογών για Συντακτική
Συνέλευση και η εκπόνηση νέου συντάγματος με εγγυήσεις, που θα αποτρέψουν την
μελλοντική νέα υφαρπαγή της λαϊκής κυριαρχίας από ιδιοτελείς μειοψηφίες
οιουδήποτε χρώματος.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.