Από τα μηδενικά
στα …πολλαπλά προβλήματα και σε γεωπολιτικό αδιέξοδο
Του Σάββα
Καλεντερίδη
Μέχρι τώρα σε
διεθνές επίπεδο ήταν κοινά αποδεκτό ότι το Παλαιστινιακό είναι το ζήτημα-κλειδί
για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Όμως, το ζήτημα της εκμετάλλευσης των
υποθαλάσσιων αποθεμάτων της ΝΑ Μεσογείου, στο οποίο κεντρικό ρόλο καλείται να
παίξει η Κύπρος, αρχίζει σταδιακά να αποκτά κομβικό χαρακτήρα και να
υποσκελίζει την Παλαιστίνη και το Παλαιστινιακό στο κρίσιμο και πολύπλοκο
παίγνιο που βρίσκεται σε εξέλιξη, για την εγκατάσταση-καθιέρωση νέων
γεωπολιτικών ισορροπιών στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου-Μέσης Ανατολής.
Η Κυπριακή
Δημοκρατία, που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος,
αφού πρώτα κατόρθωσε να γίνει πλήρες μέλος της Ε.Ε., εκπροσωπούσα το σύνολο της
νήσου, εδραιώθηκε στη διεθνή κοινότητα, ισχυροποιώντας τη θέση της στο τραπέζι
των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού. Στη συνέχεια ενίσχυσε και
ισχυροποίησε ακόμα περισσότερο τη διεθνή της θέση και υπόσταση με την υπογραφή
συμφωνιών για την οριοθέτηση της θαλάσσιας ζώνης Αποκλειστικής Οικονομικής
Εκμετάλλευσης (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο, το Λίβανο και το Ισραήλ. Ακολούθησε η
υπογραφή συμφωνιών για συνεργασία στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού
αερίου με το Ισραήλ και η παραχώρηση δικαιωμάτων για έρευνες και γεωτρήσεις
κατ’ αρχάς στην αμερικανική Noble Energy στο Οικόπεδο 12, και στη συνέχεια σε
εταιρείες Ρωσικών και Ευρωπαϊκών συμφερόντων, ενέργειες που πέραν της καθαρά
οικονομικής διάστασης, έχουν και τεράστια γεωπολιτική σημασία για την Κύπρο και
για τον Ελληνισμό γενικότερα.
Αυτή η
γεωπολιτική διάσταση και σημασία είναι που προκαλεί την αντίδραση της Τουρκίας,
τις πτυχές της οποίας για να αντιληφθούμε, θα πρέπει να κάνουμε μια μικρή
αναδρομή στο θέμα.
Η Τουρκία
ενεπλάκη στο Κυπριακό και βρέθηκε πάνω στη Μεγαλόνησο ως δύναμη εισβολής και
κατοχής ελέω Μεγάλης Βρετανίας και ΗΠΑ, που δια της διχοτόμησης ήθελαν να
αποτρέψουν κάθε ενδεχόμενο ελέγχου της Κύπρου από την τότε Σοβιετική Ένωση.
Δηλαδή, η Τουρκία απέκτησε ρόλο και πολιτική για την Κύπρο, στα πλαίσια της
πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε» κυρίως του Λονδίνου (βλ.
διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία) και όχι στα πλαίσια ενός δικού της εθνικού
σχεδίου για το Κυπριακό και για τη ΝΑ Μεσόγειο. Από το 1983 και εντεύθεν η
Άγκυρα, με την ίδρυση του ψευδοκράτους, επιχείρησε να αλλάξει το «ρόλο και την
αποστολή» που της ανατέθηκε και άρχισε να πλάθει τα δικά της μεγαλοϊδεατικά
όνειρα, μέρος των οποίων ήταν ο σταδιακός έλεγχος ολόκληρου του νησιού και δι’
αυτού η άσκηση γεωπολιτικής επιρροής και ελέγχου στο σύνολο της ΝΑ Μεσογείου.
Τα όνειρα αυτά, που είχαν ως πρώτο «εμπνευστή» τους τον Τουργκούτ Οζάλ, άρχισαν
να γίνονται πιο ευκρινή με το δόγμα Νταβούτογλου, που εκφράζεται στο βιβλίο του
«Στρατηγικό Βάθος: Η θέση της Τουρκίας στη Διεθνή Σκηνή». Μεταξύ άλλων που
αναφέρει για την Κύπρο, στη σελίδα 180 του βιβλίου ο Νταβούτογλου λέει και τα
εξής:
«Την Κύπρο δεν
μπορεί να αγνοήσει καμία περιφερειακή ή παγκόσμια δύναμη που κάνει στρατηγικούς
υπολογισμούς στη Μ. Ανατολή, την Α. Μεσόγειο το Αιγαίο, το Σουέζ, την Ερυθρά
θάλασσα και τον Κόλπο. Η Κύπρος βρίσκεται σε τόσο ιδανική απόσταση απ’ όλες τις
περιοχές, που έχει την ιδιότητα μίας παραμέτρου που τις επηρεάζει όλες άμεσα. Η
Τουρκία, το στρατηγικό πλεονέκτημα που απέκτησε την δεκαετία του 1970 πάνω σε
αυτήν την παράμετρο, πρέπει να το αξιοποιήσει όχι ως στοιχείο μίας αμυντικής
Κυπριακής πολιτικής με στόχο την διαφύλαξη του σημερινού στάτους κβο, αλλά ως
ένα θεμελιώδες στήριγμα μίας επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής διπλωματικού
χαρακτήρα».
Από τη μελέτη
των δηλώσεων των πολιτικών, των επισήμων ανακοινώσεων του Τουρκικού υπουργείου
εξωτερικών, αλλά και των αναλύσεων διαφόρων θεωρητικών και κέντρων στρατηγικών
ερευνών και μελετών της Τουρκίας, που κυκλοφόρησαν με αφορμή την γεώτρηση της
Noble Energy στο Οικόπεδο 12, εξάγεται το συμπέρασμα ότι πίσω από την αντίδραση
της τουρκικής πλευράς, που εκδηλώθηκε με την υπογραφή συμφωνίας καθορισμού ΑΟΖ
Τουρκίας-Ψευδοκράτους και την αποστολή του Πίρι Ρέις για έρευνες στην ΑΟΖ της
Κύπρου, συνοδεία πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών, υποκρύπτονται οι γεωπολιτικές
φοβίες και το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιπέσει η Άγκυρα.
Κεντρικό
συμπέρασμα των Τούρκων αναλυτών είναι το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, με
τις συμφωνίες για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και τις κινήσεις για εκμετάλλευση του
υποθαλάσσιου ενεργειακού πλούτου, εμπλέκοντας το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και
τη Ρωσία, πέρα από το αυτό καθαυτό οικονομικό όφελος, σε πολιτικό και
γεωπολιτικό επίπεδο, καταφέρνει να αλλάξει τις μέχρι σήμερα βασικές παραμέτρους
του Κυπριακού, «μεταφέροντάς» το από την ξηρά στη θάλασσα της ΝΑ Μεσογείου,
όπου δεν υπάρχει ο σφιχτός εναγκαλισμός του 40 χιλιάδων ανδρών στρατού κατοχής.
Σύμφωνα πάντα με τους Τούρκους αναλυτές, η ελληνοκυπριακή πλευρά, αν καταφέρει
να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα της ΑΟΖ, θα έχει κατορθώσει να ενισχύσει τόσο τη
θέση της γεωπολιτικά, που στην ουσία θα έχει εξουδετερώσει τα αποτελέσματα της
εισβολής, γεγονός που θα ισχυροποιήσει σε απαράδεκτο για την Άγκυρα βαθμό τη
θέση της στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού.
Ένα άλλο θέμα
που απασχολεί σαν μια δύσκολη σπαζοκεφαλιά τους Τούρκους αναλυτές και
διπλωμάτες, είναι το ισχυρό ενδεχόμενο οι εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο και την
Κύπρο να επηρεάσουν και συμπαρασύρουν στη ροή τους το καθεστώς της στατικότητας
που έχει επικρατήσει στο Αιγαίο, μετά το Πρωτόκολλο της Βέρνης, το Νταβός και
τα Ίμια.
Με άλλα λόγια,
σε περίπτωση που οι εξελίξεις προχωρήσουν στην κατεύθυνση που έχουν
δρομολογηθεί, η Άγκυρα βλέπει τη γεωπολιτική της συντριβή, γι’ αυτό και το
σχέδιο της αντίδρασή της, που αποσκοπεί στη μετατροπή του Πίρι Ρέις σε «Μικρή
Ίμια», για να ακολουθήσει η αποκλιμάκωση της έντασης που δημιουργεί η ίδια η
Άγκυρα στη ΝΑ Μεσόγειο κατά τα πρότυπα της κρίσης των Ιμίων. Στόχος της
Τουρκίας είναι το πάγωμα των γεωτρήσεων από πλευράς της Κύπρου και των ερευνών
από πλευράς της Τουρκίας, η οποία φιλοδοξεί όταν ξεπαγώσουν οι διαδικασίες να
είναι «στο τραπέζι που θα ξανα-μοιραστεί η πίτα».
Και μια που
αναφερθήκαμε στο σχέδιο της Τουρκίας, αναλύοντάς το σε βάθος καταλήξαμε στο
συμπέρασμα ότι η Άγκυρα είναι εγκλωβισμένη της πολιτικής της στο Αιγαίο -που
δεν της επέτρεψε να υπογράψει τη Σύμβαση για το Διεθνές Θαλάσσιο Δίκαιο- και
δεν έχει νομικά επιχειρήματα να επικαλεστεί σε διεθνές επίπεδο για την
περίπτωση της κυπριακής ΑΟΖ και των κινήσεων εκμετάλλευσής της από την νόμιμη
κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρά μόνο το ρόλο της εγγυήτριας δύναμης,
τον οποίο χρησιμοποιεί παρελκυστικά και καταχρηστικά, για να αποκτήσει
«δικαίωμα» ερευνών και γεωτρήσεων σε όλα τα οικόπεδα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τέλος, όλο αυτό
το έλλειμμα ορθού πολιτικού σχεδιασμού, επιχειρημάτων και συμμαχιών στο ζήτημα
της εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων της κυπριακής ΑΟΖ από πλευράς
της Άγκυρας, που εμφανίζεται σε ένα περιβάλλον που η Τουρκία αντί μηδενικών
αντιμετωπίζει πολλαπλά προβλήματα με όλους τους γείτονές της, δημιουργεί για
τον νεοοθωμανό γείτονα μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη που προηγήθηκε της
Ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Για να καλύψει όλο αυτό το έλλειμμα η Τουρκία
ακολουθεί μια στρατηγική κλιμακούμενης έντασης στα πρότυπα της κρίσης των
Ιμίων, φιλοδοξώντας να πετύχει την καθοριστική παρέμβαση των ΗΠΑ, οι οποίες
έχουν «ποντάρει» πολλά στον Ερντογάν και έχουν αναθέσει καθοριστικής σημασίας
ρόλους στην Τουρκία. Το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Συρία, το Ιράκ-Κουρδικό, το
Ιράν και το ραντάρ της αντιπυραυλικής ομπρέλας, είναι τα χαρτιά που θα
επιχειρήσει να παίξει η Άγκυρα για να πείσει την Ουάσιγκτον να αλλάξει ή
τουλάχιστον να παγώσει το ρου και την πορεία των εξελίξεων στη ΝΑ Μεσόγειο.
Θα τα καταφέρει;
Ιδού το ερώτημα
και ο γρίφος της επικεφαλίδας!
Το άρθρο
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2011/10/blog-post_5406.html