Η επέτειος της απελευθέρωσης της Κωνσταντινούπολης από τη φράγκικη τυραννία πριν από 750 χρόνια περνά απαρατήρητη. Σημειώνεται ότι η πανηγυρική είσοδος του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου στην Πόλη έγινε ανήμερα της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου του 1261. Στα πολλά μας και σοβαρά προβλήματα επιβίωσης λησμονήσαμε μια από τις σημαντικές επετείους της Ιστορίας του Ελληνισμού. Ο καθηγητής Γεώργιος Θ. Ζώρας, σε άρθρο του στο περιοδικό “Παρνασσός” – του ομωνύμου Φιλολογικού Συλλόγου- έγραψε στην 700ή επέτειο, το 1961:
” Η ανάκτησις της Κωνσταντινουπόλεως δεν είναι αξιοσημείωτος μόνον διότι επεξέτεινε κατά δύο όλους αιώνας την ζωή της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας, αλλά – και κυρίως – διότι ετόνωσε το εθνικόν φρόνημα και έσωσεν από την πλήρη καταστροφήν τον Ελληνισμόν και την Ορθοδοξίαν. Αν οι Φράγκοι περέμενον επί τινας αιώνας εις την Ελλάδα και τούτους διεδέχετο αμέσως η τουρκική κυριαρχία είναι πολύ αμφίβολον αν ο Ελληνισμός θα είχε δυνηθή να επιζήση. Αλλ’ η επί δύο αιώνας αναζωπύρωσις έδωκε την ηθικήν δύναμιν εις το Έθνος δια την πραγμάτωσιν της ενδόξου θυσίας του 1453 και της μακράς αντιστάσεως κατά τα μακρά έτη της τουρκοκρατίας. Χωρίς το 1261 ίσως να μην υπήρχε το 1821″.
Η άλωση της Βασιλεύουσας από τους Φράγκους, το 1204, δεν έχει όμοια της στην Ιστορία, γράφει ο Στίβεν Ράνσιμαν, στην εξιστόρηση του των Σταυροφοριών. Και συνεχίζει πως οι μεν Βενετοί γνωρίζοντας την αξία του πολιτισμικού πλούτου της Κωνσταντινούπολης αφαίρεσαν τα αριστουργήματα της και τα μετέφεραν στην πόλη τους, για να στολίσουν πλατείες, παλάτια και εκκλησίες. Όμως οι Φράγκοι και οι Φλαμανδοί κατέστρεψαν ό,τι έβρισκαν στο δρόμο τους. Δεν άφησαν τίποτε που να μην το καταστρέψουν. Στην Αγία Σοφία μπήκαν οι μεθυσμένοι Φράγκοι και βεβήλωσαν την Αγία Τράπεζα, κατασκίσανε τα πολύτιμα μεταξωτά υφάσματα που είχε πάνω της, κομμάτιασαν το ασημένιο εικονοστάσι του τέμπλου, έκαμαν παρανάλωμα του πυρός πολύτιμα χειρόγραφα και ποδοπάτησαν εικόνες. Τραυμάτιζαν, και σκότωναν αδιακρίτως παιδιά, γυναίκες και γέροντες, και βίαζαν νεαρά κορίτσια. Και όπως γράφει ο Νικήτας Χωνιάτης ακόμη και οι αλλόθρησκοι Σαρακηνοί έδειξαν στους Έλληνες περισσότερο έλεος από τους, υποτιθέμενους, χριστιανούς. Με περισσή πολιτισμική, πολιτική, θρησκευτική, γλωσσική, ηθική και κοινωνική βία οι Φράγκοι προσπάθησαν να ξεριζώσουν τις ρίζες των Ελλήνων.
Στη μεγάλη αυτή συμφορά ο Ελληνισμός διασώθηκε από την πολιτική και την εκκλησιαστική ηγεσία του. Θα περιγράψουμε απλά τα τότε γεγονότα και τα σχόλια και οι συγκρίσεις του κάθε αναγνώστη. Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης ο Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης και μια πλειάδα σημαντικών Ελλήνων βρήκαν καταφύγιο στη Νίκαια και ο Θεόδωρος ίδρυσε εκεί την εν εξορία Αυτοκρατορία της Νικαίας και στέφθηκε ο πρώτος της αυτοκράτορας από τον Πατριάρχη Μιχαήλ Αυτωρειανό, που τον είχε ακολουθήσει. Από τον πάτο που βρισκόταν ο Ελληνισμός άρχισε να βρίσκει τα πατήματα του προς τα πάνω. Και για να ανεβούν του καλού τη σκάλα πρώτα ομολόγησαν τα αμαρτήματα τους, που οδήγησαν στην άλωση της Πόλης. Γράφει σχετικά ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος στο βιβλίο του ‘Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος”:
” Η μοναρχία έδωκε πασίδηλον ομολογίαν των προηγουμένων αυτής αμαρτημάτων’ καθαρίζεται εις τα νάματα της δυστυχίας ειλικρινώς και ανυποκρίτως, ασπάζεται την αυθεντίαν της πνευματικής αρχής, και συμμαχεί μετά του ήδη αγωνιζομένου Ελληνισμού άνευ επιβουλής και δολιότητος. Διαδέχονται ο εις τον άλλον άνδρες ενάρετοι και πολεμικοί, βασιλείς τιμώντες μεν την θεολογίαν, τιμώντες δε και τα γράμματα, πολιτευόμενοι εμπείρως μετά των Γενουιτών, των Σικελών και των Ενετών, φειδόμενοι πατρικώς των δημοσίων χρημάτων, συντόνως διοικούντες επ’ αγαθώ των υπηκόων τα τε κοσμικά και τα εκκλησιαστικά της Δύσεως πράγματα, εξοικονομούμενοι το περί ενώσεως Εκκλησιών ζήτημα ( όπερ ήτο ακριβώς ό,τι σήμερον διατελεί το Ανατολικόν ζήτημα) μετά σπανιωτάτης ικανότητος και τέλος πάντων διακρινόμενοι καθ’ ημέραν επί ανδρεία και ηρωισμώ εις τους κατά βαρβάρων και Λατίνων πολέμους”. Επαναλαμβάνω δικά σας τα σχόλια και η σύγκριση με το σήμερα.
Ο Θεόδωρος Λάσκαρης απεβίωσε το 1222 και τον διαδέχθηκε ο γαμπρός του Ιωάννης Βατάτζης. Όταν αυτός απέθανε, το 1254, άφησε μιαν ισχυρή ελληνική αυτοκρατορία, έτοιμη να απελευθερώσει την Κωνσταντινούπολη. Χαρακτηριστικά ο υιός του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης έγραψε για τον πατέρα του:
” Ένωσε τη χώρα, που είχε τεμαχιστεί από τους Λατίνους, Πέρσες, Βουλγάρους, Σκύθας, Μογγόλους και άλλους τυραννικούς ξένους. Ετιμώρησε τους άρπαγες και προστάτεψε τη χώρα του”.
Ο αρχιμανδρίτης και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών π. Νικόλαος Ιωαννίδης στην μελέτη του για τον Νικηφόρο Βλεμμύδη σημειώνει πως παράλληλα με τις μεγάλες πολεμικές επιτυχίες που είχαν οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες της αυτοκρατορίας της Νικαίας και για να επιτύχουν το σκοπό τους, που ήταν η ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως, θέλησαν να διατηρήσουν και να συνεχίσουν την παράδοση του Βυζαντίου. Γι’ αυτό και εργάσθηκαν για την άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών τόσο, που ορισμένοι λόγιοι παρομοίασαν τη Νίκαια με την αρχαία Αθήνα!. Επίσης η Νίκαια εκτός από κέντρο των γραμμάτων αναδείχθηκε και κέντρο κοινωνικής προνοίας. Σημειώνει σχετικά ο π. Νικ. Ιωαννίδης:
” Η κοινωνική πολιτική της αυτοκρατορίας της Νικαίας ήταν έργο κοινό Εκκλησίας και Πολιτείας. Επί της βασιλείας του Ιωάννη Γ’ Βατάτζη κτίσθηκαν νοσοκομεία, γηροκομεία, πτωχοκομεία και φιλανθρωπικά καταστήματα. Ο ίδιος ο Βατάτζης ονομάστηκε “ελεήμων” λόγω του φιλανθρωπικού του έργου”.
Παράλληλα με την κοινωνική πρόνοια ο Βατάτζης έδωσε ζωή και ανάπτυξη στην οικονομία. Επί των ημερών του άνθισαν το εμπόριο, η βιοτεχνία, η γεωργία, η κτηνοτροφία και η κτιριακή ανοικοδόμηση. Άνθιση είχε και η πολεμική βιομηχανία, που ήταν απαραίτητη για την αμυντική πολιτική της αυτοκρατορίας.
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι, όπως γράφει ο ιστορικός Βασίλιεφ, το όνομα του Ιωάννη Βατάτζη ήταν τόσο αγαπητό και σεβαστό από τον Ελληνικό Λαό, ώστε λίγο μετά τον θάνατο του έγινε ένας Άγιος στη λαϊκή ψυχή. Θαύματα άρχισαν να συνδέονται με τη μνήμη του και συγχρόνως συνετέθη ” Ο βίος του Αγίου Ιωάννου του Ευσπλάχνου”. Η μνήμη του εορταζόταν πάντα, έως το 1922, στις 4 Νοεμβρίου, στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, όπου ήταν και ο τάφος του. Την ιερή αυτή παράδοση συνεχίζει σήμερα η Μητρόπολη Διδυμοτείχου.
Σήμερα περνάμε μιαν ανάλογη κατάσταση με εκείνη που περνούσαν οι Έλληνες μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Ένας Λάσκαρης και ένας Βατάτζης μας λείπουν.-
Για περισσότερη μελέτη του θέματος
–
Γ.Θ.Ζώρα ” Η 700ή επέτειος της ανασυστάσεως της βυζαντινής αυτοκρατορίας”, “Παρνασσός – περιοδικόν σύγγραμμα κατά τριμηνίαν εκδιδόμενον”. Περίοδος Δευτέρα, Τόμος Γ’ αρ. 1 (Ιανουάριος-Μάρτιος 1961).
–
Σπ. Ζαμπελίου “Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος – Εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί μεσαιωνικού Ελληνισμού”. Τυπ. “Ερμής”, Κέρκυρα, 1852.
–
Κωνστ. Παπαρρηγόπουλου ” Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, Εκδ. Οίκος “Ελευθερουδάκης”, Εν Αθήναις, 1925
–
Α. Α. Βασίλιεφ “Ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας 324-1453” Εκδ. Μπεργαδή, Αθήνα, 1954.
–
Αρχιμ. Νικολάου Ιωαννίδη, καθ. Παν/μίου Αθηνών ” Ο Νικηφόρος Βλεμμύδης και η περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος διδασκαλία του”, Αθήνα, 2006.
–
Steven Runciman ” A history of the Crusades “, Penguin History.
–
3 comments
Έλαβα και προωθώ την πιο κάτω απάντηση από τον κ. Γ. Παπαθανασόπουλου:
Θα μου επιτρέψει ο αγαπητός αναγνώστης να παρατηρήσω στο άρθρο του για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους τα ακόλουθα:
1. Άρθρο έγραψα και όχι επιστημονική μελέτη. Πάντως ο κ. Μαλάτρας στη μελέτη του στηρίζεται κυρίως σε Βοηθήματα και λιγότερο στις Πηγές.
2. Το άρθρο μου αναφέρεται στον 13ο αιώνα και όχι στον 12ο, που αφορά το κείμενο που παραθέτει. Σημειώνω ότι ο κ. Χρ. Μαλάτρας γράφει: [It precedes the fall of Constnatinople to Latins (sic) in 1204, after which the ideological reaction of the Byzantines was drastic fact promoted a heavy shift towards a Hellenic nationalism].
3. Παρέθεσα ορισμένα βιβλία βοηθητικά για τον αναγνώστη του άρθρου, που μπορεί να τα βρει σε βιβλιοπωλεία, ή σε βιβλιοθήκες. Θεωρώ ότι αν έγραφα Πηγές, όπως κείμενα του Ακροπολίτη ή του Χωνιάτη, δεν θα είχαν πρακτική σημασία. Πάντως όλα τα αναφερόμενα βιβλία στηρίζονται στις Πηγές.
5. Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να ρίξουμε στο πυρ το εξώτερο τον Ζαμπέλιο ή τον Παπαρρηγόπουλο. Το επιστημονικά ορθό είναι με αδιάσειστα επιχειρήματα να αποδείξουμε τυχόν λάθος τους. Κατηγορώντας τους για δογματικές απόψεις, φοβούμαι ότι εμείς δογματίζουμε. Κατ’ εμέ το μέγεθος της προσωπικότητας τους και η προσφορά τους στον Ελληνισμό απαιτούν τουλάχιστον σεβασμό από εμάς.
Με εκτίμηση και ευχαριστώ για το σχολιασμό.
Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος
Τὸ παραπάνω ἄρθρο διακατέχεται ἀπὸ ἔνα προτέρημα καὶ δύο βασικὰ ἐλαττώματα.
Εἴναι συγκινητικό, μετὰ τὸν Ρανσιμαν κυρίως, νὰ μιλοῦμε για φραγκικὴ καὶ ὄχι γιὰ “λατινικὴ΄΄ κυριαρχία. Ἡ ἀποκατάσταση τῆς ἱστορικῆς ἐγκυρότητας γίνεται με ἀργὸ καὶ σταθερὸ βηματισμό. Οἱ λέξεις καὶ οὶ ὀρισμοί ἔχουν ἰδιαίτερη βαρύτητα, ὄταν μιλοῦμε γιὰ ἱστορικὰ θέματα.
Νὰ μοὺ ἐπιτρέψετε νὰ ἐκφράσω τὶς διαφωνίες μου, πάνω σὲ δύο σημεία, τὰ ὁποῖα θεωρῶ σημαντικά.
Τὸ πρώτο εἴναι ὀτι τὸ ἄρθρο δὲν βασίζεται σὲ πρωτεύουσες πηγὲς, ἀλλὰ σὲ δευτερεύουσες. Δὲν νοεῖται ἄρθρο πάνω στὴν ἱστορία, ποὺ νὰ μὴν αναφέρεται σὲ πρωτεύουσες πηγές.
Τὸ δεύτερο ἐλάττωμα εἴναι, θαρρῶ, σημαντικότερο: οἱ πηγὲς ποὺ παρατίθενται ἀνήκουν στὴν “ἑλληνοκεντρικὴ΄΄ σχολή, δηλαδὴ στὴν σχολή ποὺ θέλει τὸ “τῶν ῥωμαίων βασίλειο΄΄ ὥς τὴν φυσικὴ “συνέχεια΄΄ τοῦ ἀρχαιο-ἑλληνικοῦ κόσμου, ἀγνοώντας, σκόπιμα (;), τὴν ὑπερχιλιετὴ πορεία τῆς Αὐτοκρατορίας, μέσα στὸν χρόνο: σὲ αὐτὴν τὴν πορεία ὁ πολιτισμὸς ὁ ὁποῖος διαμορφώθηκε δὲν ἦταν μονοδιάστατα “ἑλληνικὸς΄΄.
Ἡ ἐπιλογή, λοιπόν, τῶν συγκεκριμένων πηγῶν, ἐξυπηρετεῖ στὴν μονοδιάστατη μελέτη τῆς χριστιανικῆς ῥωμαϊκῆς ἱστορίας, ἔτσι ὥστε νὰ λειαίνονται οἱ “ἐνοχλητικὲς παρεμβολὲς΄΄ ἐκατοντάδων πηγῶν, οἱ ὁποῖες μαρτυροῦν ὅτι ὁ προσδιορισμὸς “ῥωμαῖος΄΄ εἶχε τρεῖς διαστάσεις: (α’) πολιτική, (β’) θρησκευτική, (γ’) ἐθνική. Δὲν εἶναι τυχαῖο ἄλλωστε ὄτι ἐνάμιση (σχεδὸν) αἰῶνα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Πόλης ἀπὸ τοῦς Φράγκους, ο Γεώργιος Γεμιστός-Πλήθων ἔπρεπε νὰ καταβάλλει ἠρωϊκὲς προσπάθειες γιὰ νὰ “πείσει΄΄ τὴν αὐλὴ τοῦ Μανουὴλ Β’ Παλαιολόγου γιὰ τὴν “ἑλληνικότητα΄΄ τοῦ ῥωμαϊκοῦ πολιτισμοῦ, ὄπως τὴν ἐξέλαβε καὶ ὄρισε ἔνας ἰδιότροπος νεο-πλατωνιστής. Παράδοξο ἐπίσης εἴναι ἡ παντελὴς ἀδιαφορία γιὰ το ὄτι ὁ προσδιορισμὸς ἐπιβιώνει ἀκόμα καὶ μέσα στὴν Τουρκοκρατία, μέχρι καὶ τὴν Μικρασιατικὴ καταστροφή, ἀλλὰ δὲν θὰ ἤθελα νὰ ἀνοίξω καὶ ἄλλο τὸ θέμα.
Ἀποτελεῖ παράδοξο νὰ ζοῦμε στὸν 21ο αιώνα, νὰ ἔχουμε τόσο εὔκολη πρόσβαση στὶς πηγὲς καὶ νὰ ἀκολουθοῦμε τῆν ευθύγραμμη ἀνάλυση τοῦ Παπαρηγόπουλου. Μιὰ ανάλυση ἡ ὀποία εἶχε ὥς πρωταρχικὸ στόχο νὰ ὑπερασπίσει τὴν νεο-ἑλληνικὴ ταυτότητα ὄπως αὐτὴ ὀρίστηκε στὰ χρόνια τῆς γένεσης τοῦ ἔθνους-κράτους, στὰ χρόνια τοῦ ρομαντισμού.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ἀνοίξουμε μεγάλη συζήτηση ἐπὶ τοῦ θέματος: θὰ αρκεστῶ, πρὸς τὸ παρόν, στὴν παράθεση ἐνὸς καταπληκτικοῦ ἀναγνώσματος, τὸ ὁποῖο μὲ ἄφησε κυριολεκτικὰ ἄφωνο: εἴναι τὸ πόνημα ἐνὸς νέου ἱστορικοῦ, τοῦ ὁποίου τὸ κύρος καὶ τὸ ἦθος δὲν μπορεῖ κανένας νὰ ἀμφισβητήσει: ἐξετάζει τὸ θέμα χρησιμοποιώντας ὄλες τὶς διαθέσιμες πηγὲς, μελετώντας τὸ ἀντικείμενο σφαιρικά, κάτι ποὺ ἀποφεύγουν συστηματικὰ νὰ κάνουν ὄσοι “ἐρευνοῦν΄΄ ἔχοντας ἀπὸ τὴν ἀρχὴ στὴν διάθεσή τους ἔτοιμες τὶς ἀπαντήσεις ποὺ δήθεν ἀναζητοῦν.
Ὰπολαύστε τὸ κείμενο αυτό (σημειώσατε ὄτι ἐπιτομὴ αυτὴς τὴς ἐργασίας ἔχει ἤδη δημοσιευθεῖ σε ἐπιστημονικὸ περιοδικὸ μὲ κριτὴ):
1)
http://elocus.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?filename=%2Fvar%2Fwww%2Fdlib-portal%2F%2Fdlib%2F3%2Fb%2Ff%2Fattached-metadata-dlib-13ea583b8e924da363fd5b0dbcc288f3_1243838527%2F20080904_Malatras_Christos_Mc.pdf&lang=el&pageno=1&pagestart=1&width=595&height=842&maxpage=109
2)
http://www.rosetta.bham.ac.uk/issue7supp/roman-heritage-in-byzantium/
Ἐγῶ σὰς εὐχαριστῶ, κ. Παπαθανασόπουλε, γιὰ τὴν εὐγενικὴ σας ἀπάντηση. Ἐπιτρέψτε μου ἔναν τελευταῖο σχολιασμό:
1) Ἄν μπεῖτε στὸν κὸπο καὶ μελετήσετε τὴν ἐργασία τοῦ Χ. Μαλατρᾶ, θὰ καταλάβετε γιατὶ τὴν παρέθεσα: ὄ,τι συνέβει στὸν 13ο αἰώνα ἤταν ἄμεσα συνδεδεμένο μὲ τὰ τεκταινόμενα τοῦ 12ου αἰώνα. Ὰλλωστε ὁ συγγραφέας δίνει ἔμφαση σὲ συγγραφεῖς ποὺ ἔζησαν καὶ στὶς δύο περιόδους (πρὸ καὶ μετὰ τὴν ἄλωση). Δὲν παρέθεσα αὐτὸ τὸ πόνημα ἀπὸ κεκτημένη ταχύτητα. Ἄλλωστε καὶ ὁ τίτλος του δὲν ἐπιλέχθηκε τυχαῖα… Ἔνας ἀπὸ τοὺς στόχους μου ἤταν να ἐκφέρω τὴν δικὴ μου ἄποψη ἐπὶ τοῦ θέματος, ἡ ὁποία εἶναι ὄτι οἱ προσδιορισμοὶ ἔχουν ἰδιαίτερη βαρύτητα, ὄταν περιγράφουμε ἱστορικὰ γεγονότα. Στὸ ἐξαιρετικὰ ὄμορφα γραμμένο κείμενό σας παρατήρησα μονόπλευρη ἀναφορὰ στὴν βιβλιογραφία. Ἐπίσης, θὰ διαφωνήσω μαζὶ σας: στὸ κείμενο τοῦ κ. Μαλατρᾶ ὐπάρχουν δεκάδες ἀναφορὲς σὲ πρωτεύσουσες πηγὲς καὶ στὶς δευτερεύουσες καλύπτονται ὄλες οἱ τάσεις. Μᾶλλον τὸ κοιτάξατε λίγο ἐπιπόλαια.
2) Ὁ Παπαρηγόπουλος ἁνήκει πλέον στην Ἱστορία. Νομίζω ὄτι τὰ αὐτονόητα καὶ γνωστὰ στούς κόλπους τῶν εἰδικῶν δὲν χρειάζεται νὰ τὰ αναλύσουμε ἐδῶ. Ἐάν γνωρίζετε τὴν μεθοδολογία τοῦ Κων. Παπαρηγόπουλου (πρωτότυπη γιὰ τὴν ἐποχὴ του, παρωχυμένη ἐδῶ καὶ δεκαετίες), τότε γιατὶ δὲν κατανοεῖτε τὸ σχόλιό μου; Οἱ ὑπόλοιποι εἴναι γνωστὸ ὄτι εκπροσωποῦν τὴν ἑλληνοκεντρικὴ τάση, καὶ τὴν πολεμικὴ ἐναντίον τὴς σχολῆς ὄπου πρόσκειται ὁ Jenkins φερ’εἰπεῖν: ἐὰν διαβάζατε τὸ πόνημα τοῦ Χ. Μαλατρᾶ, θὰ βλέπατε ἐκτενὴ ἀναφορὰ στὶς διαφορετικὲς σχολὲς καὶ τάσεις. Δὲν ρίξαμε κανέναν στὴν πυρά: μονοδιάστατη ἀναφορὰ σὲ δευτερεύουσες πηγὲς παρατηρήσαμε.
3) Ὲπιπόλαια καὶ βιαστικὴ ἡ αναφορὰ σας στὸν ὄρο τοῦ Χ.Μ. “Hellenic Nationalism΄΄, ποὺ τὸν ἀναλύει διεξοδικῶς. Δὲν πρέπει να διαβάσατε με προσοχὴ τὰ δύο κείμενα ποὺ παρέθεσα καὶ, λυπάμαι, ἁλλὰ βγάλατε μάλλον συμπεράσματα ποὺ εἴχατε ἤδη προκαθορίσει.
4) Προσωπικὴ ἄποψή μου εἴναι ὄτι οἱ Φράγκοι δὲν ὑπήρξαν οἱ ἀπόλυτοι τύραννοι: ἀπὸ τὴν Φραγκοκρατία καὶ μετὰ ἐμφανίζονται μεσαιωνικὰ κείμενα, γραμμένα στὴν ἑλληνικὴ ἀπὸ φραγκικὸ χέρι: τὸ Χρονικὸν τοῦ Μωρέα, Ἰμπέριος καὶ Μαργαρώνα, Ἱλιάς, καὶ πολλὰ ἄλλα ποὺ τὰ νομίζουμε γιὰ “ἑλληνικὰ΄΄. Ἡ ἴδια ἐπίδραση διαφαίνεται καὶ στὴν ζωγραφικὴ καὶ στὴν μουσικὴ. Ἡ σύγκρουση καὶ ἡ μίξη πολιτισμῶν πρέπει να θεωρεῖται δεδομένη: ἴσως νὰ μας τὸ παρουσιάζατε αὐτὸ σε μελλοντικὸ σας κείμενο, ποὺ θὰ περιμέναμε να μελετήσουμε με χαρὰ. Οἱ τάσεις ποὺ καλλιεργούνται στὸν 15ο αιῶνα φανερώνουν ὄτι δὲν ἤταν ὅλοι οἱ ῤωμαίοι προκατειλημμένοι μὲ τοῦς Φράγκους.
Μὲ τιμή,
Κυριακὸς Παπαδόπουλος
Y.Γ.
Τὸ ἀπόσπασμα ποὺ παραθέσατε ἀπὸ τὸν δεύτερο σύνδεσμο (paper στὴν ἀγγλικὴ) ἀποτελεῖ ἐπιτομὴ τοῦ πρώτου συνδέσμου (στὴν ἑλληνική), καὶ παρουσιάστηκε σὲ διεθνὲς συνέδριο. Σᾶς προσκάλεσα να μελετήσετε τὴν 111-σέλιδη ἐργασία στὴν ἑλληνική.
Πρέπει νὰ παρεξηγήσατε τὴν αναφορά μου (καὶ ἐπιδοκιμασία στὸ κείμενό σας) σὲ Φράγκους καὶ ὄχι ἀπλὰ σὲ Λατίνους: Λατίνοι ὐπήρξαν πολλὲς ἐθνοτικὲς ὁμάδες: ἠ ἐπίσημη γλώσσα τοῦ Κράτους τοῦ Καρλομάγνου ὀρίστηκε ἠ λατινική, ὅμως στὶς πηγὲς φαίνεται ξεκάθαρα ὀτι στὴν συντριπτικὴ τους πλειοψηφία, οἱ ῥωμαίοι τῆς Πόλης ἀποφεύγουν νὰ χαρακτηρίσουν Λατίνους τοῦς Φράγκους (ὀ Άκροπολίτης, φερ’ εἰπεῖν, προτιμᾶ νὰ τοῦς ἀποκαλέσει ῤωμαίους ἀδελφούς).
Ἐπιπρόσθετα, ῤωμαίοι ὐπήρξαν ΕΘΝΟΤΙΚΗ ὁμάδα, ἐντὸς κι ἐκτὸς ῤωμαϊκοῦ Κράτους. Κάποιοι Λατίνοι ὐπήρξαν κομμάτι τῆς ῤωμαιοσύνης. Δὲν θὰ ἤθελα νὰ ἐπεκταθῶ καὶ ἄλλο, ἀπλά θέτω ὥς τροφὴ γιὰ σκέψη καὶ μελέτη τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπάρχουν καὶ σήμερα Ὀρθόδοξοι Λατίνοι, οἱ ὁποῖοι ἀποκαλοῦν τοὺς ἐαυτοὺς τους Romani/Armani (ῤωμαίους δηλαδή).
Ὁ ὑπεραπλουστευμένος τρόπος ἀφήγησης ἱστορικῶν γεγονότων πρέπει να περιορίζεται στὴν παιδικὴ ἡλικία: ἐάν βέβαια, θὰ ἐπιμείνω, ἐπιδιώκουμε ρεαλιστικὴ προσέγγιση τῶν γεγονότων…