Hμερομηνία δημοσίευσης: 08-02-09
Στην Ελλάδα είμαστε εξοικειωμένοι με την ιδέα ενός κράτους που δεν λειτουργεί με γνώμονα την ευμάρεια ολόκληρου του λαού αλλά, αντιθέτως, είναι προσανατολισμένο στο να εξυπηρετεί τα συμφέροντα συγκεκριμένων ομάδων σε βάρος της πλειοψηφίας. Εδώ έχει γίνει καθεστώς αυτό που άλλες χώρες φοβούνται: με την ύφεση να απλώνεται σε όλο τον κόσμο, με την εξαφάνιση κάθε σιγουριάς και την πτώχευση των ιδεολογιών, είναι πολύ πιθανό να δούμε την αποδυνάμωση εθνικών κρατών λόγω, αφ’ ενός της ανάπτυξης ομάδων συμφερόντων οι οποίες θα επηρεάζουν την πολιτική, αφ’ ετέρου, λόγω της παρέμβασης διεθνών οργανισμών για τη διαχείριση μιας κρίσης την οποία καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της. Το γεγονός ότι κυβερνήσεις ετοιμάζονται να διαθέσουν αμύθητα ποσά για να στηρίξουν τις οικονομίες τους δεν σημαίνει ότι το κράτος δυναμώνει – σημαίνει, αντιθέτως, ότι τα οικονομικά συμφέροντα θα εντείνουν τις προσπάθειές τους να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία.
Σε μια κλασική μελέτη του 1982, ο Αμερικανός οικονομολόγος Μανκούρ Ολσον ανέπτυξε τη θεωρία ότι όταν μια κοινωνία έχει διανύσει μια μακρά περίοδο σταθερότητας, αναπτύσσονται ομάδες ειδικών συμφερόντων που εκμεταλλεύονται τη δύναμή τους για να επιβληθούν στους πολιτικούς και στους κρατικούς λειτουργούς και να δημιουργήσουν τις συνθήκες που συμφέρουν αυτές σε βάρος της ανάπτυξης της χώρας. Στην «Ανοδο και Παρακμή των Εθνών», ο Ολσον εξήγησε πώς η βρετανική αυτοκρατορία είχε παρακμάσει λόγω τέτοιων συμφερόντων, τα οποία θεωρούσε υπεύθυνα για την υψηλή ανεργία και τον χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης στα μεταπολεμικά χρόνια, ενώ οι οικονομίες της ηττημένης Γερμανίας και Ιαπωνίας κάλπαζαν, ελεύθερες από τέτοιες αγκυλώσεις.
Εκτοτε έχουμε δει απίστευτες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία: ο «θατσερισμός» τσάκισε τα «ειδικά συμφέροντα» στη Βρετανία, η οποία έζησε ραγδαία ανάπτυξη και τώρα πέφτει σε ύφεση· αναπτύχθηκαν η παγκοσμιοποιημένη οικονομία και ο καπιταλισμός των υπεράκτιων εταιρειών· το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε και η ύφεση απλώνεται σε όλο τον κόσμο. H θεωρία του Ολσον, όμως, συνεχίζει να είναι ένα χρήσιμο αναλυτικό εργαλείο για τη σχέση ανάμεσα στους πολίτες, τις ομάδες συμφερόντων και το κράτος.
Από την ιστορία του ελληνικού κράτους φαίνεται ότι περνάμε απευθείας από την ταραχή (πολέμου, κατοχής ή δικτατορίας) στη φάση της παρακμής – χωρίς να μεσολαβεί περίοδος σταθερότητας και ανόδου (με μοναδική ίσως εξαίρεση τα χρόνια που ακολούθησαν την είσοδο της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη το 1981). Σε κάθε περίπτωση, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο αναπτύσσονται ομάδες συμφερόντων στις οποίες συνασπίζονται επιχειρηματίες, πολιτικοί, κρατικοί λειτουργοί, κοινοί κομπιναδόροι και ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης, ώστε να μπορούν να νέμονται με τον πιο κυνικό τρόπο κάθε δημόσιο αγαθό, είτε είναι χρήμα είτε γη είτε πληροφόρηση. Και ο λαός, μέσα στη γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης προς το κράτος και τους θεσμούς, οργανώνεται στις δικές του ομάδες (συνδικάτα, κομματικές οργανώσεις, αθλητικούς συνδέσμους, αναρχικά γκρουπούσκουλα, διαδικτυακές κοινότητες κ.λπ.) για να πιέσει για τα δικά του συμφέροντα. Κλείνει δρόμους, απέχει από την εργασία, απαιτεί πολιτική κάλυψη – ό,τι μπορεί. Κανείς δεν μιλάει για το δημόσιο συμφέρον ούτε προσχηματικά.
Μια κοινωνία αλληλοσυγκρουόμενων ομάδων καταρρακώνει κάθε έννοια κράτους και, συνεπώς, του «έθνους». Οσο τα κράτη θα δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν το επίπεδο ζωής στο οποίο οι πολίτες είχαν συνηθίσει, θα δημιουργούνται ομάδες γύρω απ’ όποια ηγετική μορφή μπορεί να εξασφαλίσει αγαθά για τα μέλη της ομάδας. Ενώ η κρατική εξουσία θα υποκύπτει στις επιταγές διεθνών οργανισμών (όπως της Ε.Ε. ή του ΔΝΤ) για να συντονιστούν οι προσπάθειες εξόδου από την κρίση, εντός των συνόρων διάφορες ομάδες θα πιέζουν για τα δικά τους οφέλη σε βάρος των άλλων πολιτών. Τα φέουδα της διαπλοκής που γνωρίσαμε στην Ελλάδα θα εμφανιστούν και αλλού. Θα υπονομεύουν κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και διεξόδου από τη κρίση – σε βάρος των ίδιων των χωρών τους αλλά και των εταίρων τους. Στην κρίση δοκιμάζονται όλες οι δομές του σύγχρονου κόσμου.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_08/02/2009_302664
.