Toυ Μιχαλη Νικολετου*
Το τελευταίο καιρό ακούμε συνέχεια για τη δραχμή, θα ήταν καλό λοιπόν να δούμε αναλυτικά τι σημαίνει αυτό. Οι πολιτικοί το μόνο που κάνουν είναι να κινδυνολογούν (που στην προκειμένη περίπτωση είναι και το σωστό να κάνουν), ενώ θα έπρεπε να εξηγήσουν αναλυτικά τι σημαίνει για την Ελλάδα η έξοδος από το ευρώ. Κινδυνολογώντας, χωρίς να εξηγούν τις πραγματικές επιπτώσεις, το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργούν τη πεποίθηση ότι αυτό γίνεται καθαρά και μόνο για εκλογικούς και όχι για πραγματικούς λόγους. Θα ήθελα λοιπόν να εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται και με όσο λιγότερους οικονομικούς και τεχνοκρατικούς όρους του τι θα συμβεί αν η Ελλάδα αποφασίσει να πάει στη δραχμή έτσι ώστε να είναι απόλυτα κατανοητό.
Καταρχήν πριν ξεκινήσω να δούμε μερικά οικονομικά στοιχεία για την Ελλάδα. Το χρέος της Ελλάδας είναι 245 δισ. ευρώ με επιτόκιο περίπου 2,8%. (Να σημειώσουμε ότι σήμερα η Ιταλία δανείζεται με 5,6% και η Ισπανία με 6,1%). Το πρωτογενές έλλειμμα (δηλαδή τα έσοδα του κράτους – έξοδα του κράτους) της Ελλάδας είναι 4,5 δισ. ευρώ τον χρόνο (σύμφωνα πάντα με τα σημερινά δεδομένα) και το εμπορικό έλλειμμα (δηλαδή εξαγωγές – εισαγωγές) είναι 12,4 δισ. ευρώ (δηλαδή εισάγουμε 12,5 δισ. παραπάνω από αυτά που εξάγουμε).
Τώρα ας υποθέσουμε ότι αύριο πάμε στη δραχμή. Με το που δημιουργηθεί η δραχμή θα αρχίσει να υποτιμάται στην ελεύθερη αγορά. Ενώ η αρχική ισοτιμία θα είναι 1-1 με το ευρώ μετά από λίγα λεπτά θα είναι στο 50% της αξίας του (και αυτό είναι αισιόδοξο απλά το βάζω για να δούμε τις συνέπειες). H ισοτιμία δεν θα είναι σταθερή και οι βίαιες διακυμάνσεις θα αναγκάσουν την Ελλάδα να την κλειδώσει (σε σχέση με κάποιο δυνατό νόμισμα, λογικά το ευρώ αν και αυτό δεν είναι απαραίτητο) στα καινούργια επίπεδα (έστω ότι το κάνει 50% χαμηλότερα). Δυστυχώς όμως αυτό δεν θα έχει μεγάλη διάρκεια καθώς το κράτος προκειμένου να καλύπτει τις ανάγκες του (κυρίως λόγω του ελλείμματος που είναι 4,5 δισ.) θα τυπώνει δραχμές και αναγκαστικά (κάποια στιγμή) θα αφήσει την ισοτιμία ελεύθερη.
Εφόσον το χρέος είναι σε ευρώ, με την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, το χρέος θα διπλασιαστεί σε σχέση με τη καινούργια δραχμή. Αρα η Ελλάδα θα έχει δύο επιλογές ή να συνεχίσει να πληρώνει το χρέος της (πράγμα που φαίνεται αδύνατο) ή να προβεί σε μονομερή διαγραφή του. Αν / Οταν προβεί στη διαγραφή του, η Ελλάδα θα αποκοπεί από όλα τα διεθνή χρεοπιστωτικά μέσα και πλέον δεν θα μπορεί ούτε να δανειστεί ούτε να κάνει εύκολα συναλλαγές με το εξωτερικό, καθώς κανείς δεν θα δέχεται τη δραχμή σαν νόμισμα πληρωμών. Θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι ιστορικά οι μόνες τρεις χώρες που δεν έχουν πληρώσει το χρέος τους στο ΔΝΤ είναι η Σομαλία, το Σουδάν και η Ζιμπάμπουε.
Με το που η Ελλάδα πάει στη δραχμή, οι τράπεζες αυτομάτως θα κρατικοποιηθούν το οποίο θα έχει σαν συνέπεια τη φραγή κεφαλαίων. Δηλαδή, για να μη φύγουν τα χρήματα στο εξωτερικό, στη τσέπη μας, στο σεντούκι, στο σπίτι, οι τράπεζες θα βάλουν φραγή ώστε ο κόσμος να μπορεί να τραβήξει μέχρι ένα ορισμένο ποσό την ημέρα. Ο λόγος που θα το κάνουν αυτό οι τράπεζες είναι για να επιβιώσουν, διότι αν όλοι τραβήξουν τα χρήματά τους τότε όλες οι τράπεζες θα πτωχεύσουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στην ερώτηση αν οι καταθέσεις θα γυρίσουν σε δραχμές υπάρχουν δύο επιλογές. Αν οι καταθέσεις γυρίσουν σε δραχμές τότε και τα δάνεια προς τις τράπεζες θα πρέπει να γυρίσουν σε δραχμές και αντιστρόφως αν οι καταθέσεις μείνουν σε ευρώ τότε και τα δάνεια προς τις τράπεζες θα μείνουν σε ευρώ. Δυστυχώς το να μείνουν οι καταθέσεις σε ευρώ και τα δάνεια σε δραχμές δεν είναι εφικτό.
Στη συνέχεια η Ελλάδα προκειμένου να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα που είναι 4,5 δισ. (σημερινά ευρώ) θα πρέπει να τυπώσει δραχμές, με συνέπεια την περαιτέρω μείωση της αξίας της δραχμής και τη δημιουργία υψηλού πληθωρισμού. Αυτό εκτός από το να μειώνει την αγοραστική δύναμη της δραχμής (λόγω πληθωρισμού) θα έχει και σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επιτόκια σε επίπεδα του 20% όπως είχαμε τη δεκαετία του 80, με τη μόνη διαφορά ότι θα πάρει πάρα πολύ χρόνο για να μάθει η αγορά να λειτουργεί σε αυτά τα επίπεδα.
Οσον αφορά το εμπορικό έλλειμμα, η Ελλάδα θα σταματήσει να εισάγει, καθώς η υποτίμηση της δραχμής θα κάνει τα εισαγόμενα προϊόντα πάρα πολύ ακριβά. Αυτό θα δημιουργήσει ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα στα τρόφιμα που λογικά θα καλυφτεί από την τοπική παραγωγή. Η μεγαλύτερη ανησυχία όμως θα στραφεί προς την έλλειψη πετρελαίου και φαρμάκων που ούτε μπορούμε να παράγουμε αλλά ούτε και θα έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε.
Αυτές είναι οι πρώτες και γρήγορες συνέπειες του να πάει η Ελλάδα στη δραχμή. Στη συνέχεια θα χαθούν περαιτέρω θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα και είναι αρκετά πιθανό να υπάρξει κοινωνική εξέγερση, καθώς ο κόσμος για καθαρά λόγους επιβίωσης θα αναγκαστεί να προβεί στη βία.
Στον αντίποδα αυτών των γεγονότων υπάρχουν κάποιοι που θα υποστηρίξουν ότι η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική και ότι τα θετικά της δραχμής θα βοηθήσουν την Ελλάδα να βγει από την κρίση πιο γρήγορα. Η αλήθεια είναι ότι λόγω της δραχμής η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική αλλά ποιο θα είναι το σημείο εκκίνησης; Ο βασικός μισθός των 580 ευρώ θα φαίνεται σαν οπτασία, γιατί πλέον ο Ελληνας θα παίρνει το ισόποσο σε δραχμές το οποίο θα έχει μειωθεί κατά 50% (δηλαδή 580 δραχμές που θα ισοδυναμούν πλέον με 290 ευρώ) λόγω της υποτίμησης (αν προσθέσουμε και τον πληθωρισμό η αγοραστική δύναμη μειώνεται περαιτέρω). Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα πιέζεται να κάνει μια εσωτερική υποτίμηση η οποία είναι βάρβαρη για τον ελληνικό λαό αλλά δυστυχώς η εναλλακτική της δραχμής θα είναι πολύ πιο βάρβαρη και με αβέβαια αποτελέσματα. Τα διαρθρωτικά λοιπόν μέτρα τα οποία καλείται σήμερα να κάνει η χώρα θα είναι πάλι τα ίδια αλλά κάτω από πολύ πιο δυσμενείς συνθήκες και χωρίς καμιά πολυτέλεια χρόνου υλοποίησης.
Ενα άλλο επιχείρημα είναι ότι η Ελλάδα θα μπορεί να εξάγει, αλλά τι έχουμε να εξάγουμε; Η βιομηχανία μας είναι πολύ μικρή για να μπορεί να στηρίξει την Ελλάδα (μέχρι να τη δημιουργήσουμε θα πάρει τουλάχιστον 2 χρόνια). Οσοι πιστεύουν ότι ο τουρισμός θα βοηθήσει, απλά θα τους παρέπεμπα να δουν τι έγινε στην Αίγυπτο πέρσι που ο τουρισμός έπεσε 40% λόγω των πολιτικών αναταράξεων. Ο λόγος που ο τουρισμός είναι φέτος σε χειρότερα επίπεδα από πέρσι δεν είναι λόγω τιμών, είναι λόγω του ότι ο κόσμος φοβάται να έρθει στην Ελλάδα με αυτά που συμβαίνουν και βλέπει στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Αν πάμε λοιπόν στη δραχμή, οι κοινωνικές αναταράξεις θα αυξηθούν και τα έσοδα από τον τουρισμό θα μειωθούν περαιτέρω. Ο μόνος τομέας που θα επωφεληθεί σε περίπτωση που η Ελλάδα πάει στη δραχμή είναι ο αγροτικός που δεν είναι αρκετά μεγάλος για να στηρίξει την ελληνική οικονομία.
Τέλος, όσον αφορά το κομμάτι των επενδύσεων, είναι προφανές ότι το κράτος δεν θα έχει χρήματα να χρηματοδοτήσει νέες επενδύσεις και άρα οι επενδύσεις θα πρέπει να έρθουν από το εξωτερικό. Για να γίνει μια ξένη επένδυση προϋποθέτει 5 πράγματα:
α) Ανταγωνιστικό κόστος εργασίας (δηλαδή πόσο κοστίζεις σε σχέση με το τι παράγεις).
β) Σταθερή, χαμηλή και ξεκάθαρη φορολογία (π.χ. η Βουλγαρία έχει φόρο 10%).
γ) Μια οργανωμένη δομή της οικονομίας με ξεκάθαρες διαδικασίες λειτουργίας.
δ) Σταθερή πολιτική κατάσταση και σταθερό θεσμικό πλαίσιο ώστε ο επενδυτής να μπορεί να προγραμματίσει την επένδυσή του τα επόμενα 10 χρόνια.
ε) Ενα νόμισμα το οποίο να μην έχει τεράστιες διακυμάνσεις ώστε και πάλι να μπορεί να προγραμματίσει ο ξένος επενδυτής την επένδυσή του.
Είναι προφανές λοιπόν, ότι με τη δραχμή μόνο η πρώτη προϋπόθεση θα καλύπτεται, οι υπόλοιπες τέσσερις θα πάρουν πολύ χρόνο και δεν εξαρτώνται από το αν θα είμαστε στη δραχμή ή όχι. Με την άρνησή μας βεβαία να αλλάξουμε τις άλλες τέσσερις προϋποθέσεις, θα αναγκαστούμε μόνοι μας να προβούμε στην έξοδο από το ευρώ, καθώς η δραχμή θα διαφαίνεται σαν η μόνη λύση σωτηρίας η οποία από μόνη της θα φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Το μνημόνιο έχει προφανώς πολλά λάθη γιατί δεν εστιάζει καθόλου την προσοχή του στην ανάπτυξη και η περίοδος προσαρμογής του είναι πάρα πολύ σύντομη, με αποτέλεσμα να δημιουργεί πάρα πολλές ανισορροπίες τις οποίες η κοινωνία δεν μπορεί να απορροφήσει. Το επιτόκιο του χρέους είναι το χαμηλότερο δυνατό και η αποπληρωμή του (του μεγαλύτερου μέρους) ξεκινάει μετά το 2020 οπότε το να μπούμε στο δίλημμα ότι με τη δραχμή θα λύσουμε τα προβλήματα της χώρας και θα αποφύγουμε τις μεταρρυθμίσεις νομίζω είναι τεράστιο σφάλμα το οποίο εγκυμονεί κινδύνους που σήμερα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Με τη δραχμή το μόνο που θα κάνουμε είναι να ανοίξουμε το κουτί της Πανδώρας το οποίο σύμφωνα με τον μύθο, το μόνο που έμεινε μέσα όταν το έκλεισε τρομαγμένη η Πανδώρα ήταν η Ελπίδα. Οπότε στο ερώτημα αν αξίζει να αποφύγουμε τη δραχμή πάση θυσία, νομίζω η απάντηση είναι εύκολη.
*O κ. Μιχάλης Νικολέτος είναι ανώτερο στέλεχος Hedge Fund
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_27/05/2012_483669
25 comments
Γιὰ νὰ ‘δοῦμε τὶ θὰ ἀπαντήσουν οἱ πατριῶτες …
Γιὰ νὰ προλάβω δύο βέβαια σχόλιά τους θὰ γράψουν :
Πρώτον, ὅτι ὁ ἀρθρογράφος εἶναι ὑπηρέτης τῆς διεθνοῦς κερδοσκοπίας
Δεύτερον, ὅτι τὸ ἄρθρο δημοσιεύει «καθεστωτικὸ» μέσο ἐνημερώσεως
Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις, κτυποῦν τὸν μαντατοφόρο ἐπειδὴ δὲν ἔχουν τίποτε νὰ ἀντιπαραθέσουν στὸ μήνυμα.
(Απαντώ στον φίλο που σχολίασ μέσω facebook)
Πρώτα πρώτα θα πρέπει να απαντήσω ξανά στις αιχμές. Δίνω δύο μόνο συνδέσμους από προεκλογικά άρθρα παλαιότατων συνεργατών του Αντίβαρου, από πάρα πολύ νωρίς. Το πρώτο είναι του Δημήτρη Νατσιού με χαρακτηριστικό απόσπασμα
http://www.antibaro.gr/node/3939
Και εν πρώτοις, η ΝΔ του κ. Σαμαρά. (Ομολογώ «εν συντριβή και μετανοία» ότι έσπευσα να τον ψηφίσω στις κομματικές εκλογές για να μην εκλεγεί η κυρία Ντόρα. Λάθος. Καλύτερα το γνήσιο, ο απροκάλυπτος νεοταξικός κανιβαλισμός, παρά το κακέκτυπο, κρυμμένο κάτω από το κέλυφος της δήθεν αντίστασης στα Μνημόνια, καρυκευμένο με πατριωτικές κορώνες). Γιατί να ψηφίσουμε την ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ; Για να το εκλάβουν οι «εταίροι» και το ΔΝΤ ως επιβράβευση των ληστρικών μέτρων;
Και το δεύτερο του καθηγητή Παναγιώτη Ήφαιστου.
http://www.antibaro.gr/node/3938
Λυπάμαι που πρέπει να επαναλαμβάνω το αυτονόητο ότι ο καθένας εκφράζει τον εαυτό του και ότι αν κάποιος θέλει να διαβάζει μόνο κείμενα με τα οποία συμφωνεί ο ίδιος απόλυτα, καλύτερα να μην διαβάζει πάρα πολύ.
Τώρα που -ελπίζω- να λύθηκε αυτό μπορώ να προχωρήσω στην ουσία. Οι απόψεις του κ. Λαπαβίτσα είναι ατεκμηρίωτες και απλουστευμένες σε 1-2 σημεία. Πιστεύω όμως ότι δεν θα διαφωνούσε με την ουσία όσων παρατίθενται στο παρόν κείμενο ούτως ή άλλως, ασχέτως του ότι προβάλει τη λύση επιστροφής στη δραχμής.
Επίσης, τα ελληνικά ΜΜΕ δεν έχουν κατορθώσει να αναπαράγουν ό,τι γράφεται διεθνώς αυτές τις ημέρες στον ξένο τύπο, μπροστά στα οποία το παρόν κείμενο είναι μία πρόγευση μόνο. Διαβάστε τα δύο τελευταία τεύχη του Economist για παράδειγμα, για να δείτε τις επιπτώσεις όχι μόνο στη Ελλάδα, αλλά διεθνώς.
Τρίτον, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και ο ΣΥΡΙΖΑ αποκηρύσσει την επιστροφή στη δραχμή και τα στελέχη του που το έχουν δηλώσει δημόσια. Σκεφτείτε το και ο ίδιος.
Ανδρέας.
Ανδρέα, ειλικρινά δεν αντιλαμβάνομαι τη θέση σου υπέρ της “πάση θυσία” παραμονής στο ευρώ. Ούτε αντιλαμβάνομαι την αναδημοσίευση ατεκμηρίωτων τρομοκρατικών δημοσιευμάτων χαμηλής αξίας, αντίστοιχα χαμηλής με το παπαγάλισμα των Προβόπουλου, Σαμαρά και λοιπών περί δήθεν τρομακτικών συνεπειών από την επιστροφή στη δραχμή.
Καταρχάς, να διευκρινίσω ότι συμφωνώ ότι καλύτερα θα ήταν να παραμείνουμε στο ευρώ ΧΩΡΙΣ μνημόνια και με ένα πρόγραμμα ευρείας ανάταξης της ελληνικής οικονομίας, κατάργησης της φορολογικής γραφειοκρατίας, ριζικής μεταβολής της αυτοαντίληψης του ελληνικού κράτους και εγκαθίδρυσης καθεστώτος ευνομίας και σεβασμού σε αυτό που η Δύση αποκαλεί “ατομικά δικαιώματα” – χωρίς βέβαια να τίθενται υπεράνω των (αληθινών και όχι ψεύτικων) συμφερόντων της συλλογικότητας, όπως κάνει η Δύση.
Μια που, όμως, οι πολιτικοί μας κάνουν όλο και πιο δύσκολο αυτόν τον δρόμο, δεν βλέπω γιατί θα πρέπει να λέμε ένα απολύτως ατεκμηρίωτο “όχι” στη δραχμή – λες και πεινούσαμε όλα αυτά τα 180 χρόνια ελληνικού κράτους που είχαμε δραχμή.
Πρέπει βέβαια να διευκρινιστεί ότι αν μια μετάβαση στη δραχμή γίνει με τον ίδιο τραγικό τρόπο που έγινε η διαχείριση κάθε πτυχής της ελληνικής κρίσης από τον Οκτώβριο του 2009 και μετά, τότε είναι σχεδόν μαθηματικά βέβαιο ότι μπορεί να φτάσουμε σε καταστάσεις του τύπου “να μην έχουμε πετρέλαιο”. Αλλά και με οποιαδήποτε συνέχιση της μνημονιακής πολιτικής θα φτάσουμε σύντομα σε ανάλογες καταστάσεις.
Το πρόβλημά μου με την απόρριψη της δραχμής είναι καταρχάς ιδεολογικό: Αν θεωρούμε ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΑ ότι μια χώρα ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ να έχει το δικό της νόμισμα, τότε δεν θεωρούμε ότι η χώρα αυτή μπορεί να υπάρχει, δεν θεωρούμε ότι αυτό το έθνος μπορεί να αυτοκυβερνηθεί. Είναι δυνατόν να πρεσβεύουμε κάτι τέτοιο; Μπορεί να έχουμε τη λάθος μορφή κράτους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε σε θέση να αποκτήσουμε κάποια στιγμή τη σωστή μορφή κράτους.
Έπειτα: Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η ισοτιμία της δραχμής θα έχει αυτή τη δραματική κατρακύλα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να κρατηθεί κάπως η ισοτιμία και ένας πολύ απλός είναι η σύναψη εκτενών swaps δραχμής-ευρώ και δραχμής-δολαρίου, τα οποία η Ελλάδα μπορεί να διαπραγματευτεί με Ε.Ε. και ΗΠΑ προτού αποφασίσει να βγει. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να συγκρατήσει την πτώση της ισοτιμίας τις πρώτες κρίσιμες ημέρες και να επαναφέρει την εμπιστοσύνη στο εθνικό νόμισμα πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να σκεφτεί κανείς. Αν π.χ. λένε τώρα ΟΛΟΙ για υποτίμηση 50-60% και η υποτίμηση περιοριστεί τελικά σε 30%, τότε αρκετοί θα σπεύσουν να επαναπατρίσουν ευρώ από το εξωτερικό για να αγοράσουν ό,τι μπορούν, μια που θα δουν ότι δεν πέφτει άλλο η δραχμή. Αυτό θα συνεπάγεται εισροή κεφαλαίων και άνοδο της ισοτιμίας.
Δεν λέω βέβαια ότι αυτό το (θετικό) σενάριο είναι ΒΕΒΑΙΟ ότι υλοποιηθεί, αλλά θέλω να δείξω πόσο ανεδαφική είναι η βεβαιότητα ότι θα πάνε όλα ΤΟΣΟ στραβά αν πάμε σε δραχμή.
Παρά τα όσα αρνητικά λέγονται για τον πληθωρισμό σε περίπτωση δραχμής, είναι επίσης γεγονός ότι ο πληθωρισμός θα αναγκάσει κυβέρνηση και εργοδότες να δώσουν κάποιες πληθωριστικές αυξήσεις στις αμοιβές των εργαζομένων, πράγμα που θα δώσει κάποια αισιοδοξία μετά τις συνεχείς μειώσεις. Η στάση πληρωμών στο εξωτερικό (που αναπόφευκτα θα έχει προηγηθεί μιας επιλογής για δραχμή) θα αυξήσει τις διαθέσιμες επιλογές για τη διαχείριση των εσωτερικών υποχρεώσεων, ενώ για να σώσει τις τράπεζες και το ασφαλιστικό σύστημα από βέβαιη κατάρρευση, η κυβέρνηση θα μπορούσε να προσφέρει εθελοντική ακύρωση του PSI σε όποιους το επιλέξουν – και αυτοί θα είναι βέβαια πρώτοι-πρώτοι τα ασφαλιστικά ταμεία μας και οι ελληνικές τράπεζες. Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί σημαντική ανάσα στο τραπεζικό σύστημα και θα σταματήσει η τεράστια εξάρτηση από τα κεφάλαια του ΤΧΣ – που βέβαια θα έχουν γίνει κι αυτά δραχμές μέσα σε μια νύχτα. Βασικός όρος για την ακύρωση του PSI, θα είναι να δεχθούν οι ομολογιούχοι μηδενική τοκοφορία και αναστολή των αποπληρωμών για πέντε χρόνια. Αν είναι να πάρουν πίσω το κεφάλαιό τους, γιατί να μην το δεχτούν;
Από την άλλη, η Τράπεζα της Ελλάδος θα είναι σε θέση να χρηματοδοτεί το τραπεζικό σύστημα χωρίς να εξαρτάται από τους εκβιασμούς της ΕΚΤ και του κάθε ενός που κρύβεται πίσω από τη λήψη αποφάσεων της ΕΚΤ. Με τον τρόπο αυτό θα μπορεί να ρίξει δραχμές σε βραχυπρόθεσμο εσωτερικό δανεισμό, διατηρώντας σε ισορροπία τη νομιασματική κυκλοφορία, χωρίς να προκαλείται υπέρμετρος πληθωρισμός, αλλά ούτε και εσωτερική υποτίμηση (κάτι που κατάφεραν αξιοζήλευτα οι ΗΠΑ μετά το 2008-2009, όταν τύπωσαν κάτι παραπάνω από 1 τρις δολάρια χωρίς να προκληθεί πληθωρισμός, βασιζόμενη στην απλή υπόθεση ότι, αφού μειώνεται το λογιστικό χρήμα, μπορεί να αυξηθεί το πραγματικό χωρίς πληθωρισμό).
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τεράστια τραπεζικά και τραπεζικοπολιτικά συμφέροντα που σπρώχνουν να μείνουμε στο ευρώ με κάθε τρόπο. Αυτοί έχουν καλλιεργήσει, πανικόβλητοι, το κλίμα τρομοκρατίας, που κάνει τους Αναστασιάδηδες του ελλαδικού σήμερα να επισείουν νέες μικρασιατικές καταστροφές σε περίπτωση επιστροφής στη δραχμή, όπως τότε με το σχέδιο Ανάν. Είμαι όμως σίγουρος ότι, ειδικά οι τραπεζίτες, αν το καλοσκεφτούν, θα δουν ότι μια συνολική εθνική διαχείριση του προβλήματος με γνώμονα αυστηρά τα συμφέροντα της χώρας, θα είναι πολύ προτιμότερη σε τελική ανάλυση και για τους ίδιους.
Στην πραγματικότητα, αν εξαιρέσουμε λίγη συνωμοσιολογία υπέρ της “παγκόσμιας διακυβέρνησης”, ο πανικός από την προοπτική επιστροφής στη δραχμή υπαγορεύεται από το ότι κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς θα συμβεί σε περίπτωση επιστροφής. Καθώς και από την υποσυνείδητη μεταφυσική του Νέου Ελληνισμού, που δεν πιστεύει συλλογικά στον δικό του Θεό, αλλά έχει ανάγκη να τον “σώζουν” οι έμπλεοι ηθικής και αρετής ξένοι. Κούνια που μας κούναγε… Αν όμως γίνει σωστή διαχείριση και δεν υπάρξουν μέτρα που θα ενισχύσουν τον πανικό (πρέπει π.χ. να μην υπάρξει ΚΑΝΕΝΑΣ περιορισμός στη διακίνηση κεφαλαίων, άντε μάξιμουμ για δύο 24ωρα, μέχρι να λειτουργήσουν οι προσαρμογές στα συστήματα πληρωμών), τότε η εμπιστοσύνη θα αποκατασταθεί πολύ σύντομα και θα υπάρξει πολύ λιγότερη αναδιανομή πλούτου από όσο φοβούνται πολλοί σήμερα.
Γιώργο, ευχαριστώ για το σχόλιο και για την επάνοδο!
Ορισμένες διευκρινήσεις.
1. Δεν εξέφρασα καμία «θέση μου», πόσο μάλλον για «πάση θυσία παραμονή στο ευρώ». Η θέση την οποία εξέφρασα είναι ότι ο καθένας εκφράζει τον εαυτό του και μόνο, καθώς επίσης και ότι έχουν αναπαραχθεί πολλές αντίθετες απόψεις για το ίδιο θέμα.
2. Όπως πολύ καλά γνωρίζεις, αφού παρακολουθείς το Αντίβαρο από τις πρώτες του μέρες (για να μην πω από τη συλλογή κειμένων η οποία προηγήθηκε της δημιουργίας του Αντίβαρου το 2001!), ήμουν προσωπικά – και παραμένω! – ευρωσκεπτικιστής. Όχι με την έννοια του ΚΚΕ βέβαια. Δεν μου δόθηκε η ευκαιρία να «καθαρογράψω» ποτέ τις σκέψεις μου πάνω σ’ αυτό, και ενδεχομένως αυτός ο άξονας δεν «βγήκε» ούτε με άλλο τρόπο μέσω του Αντίβαρου, όμως το αναφέρω αφού το προσωποποιείς κάπως. Την εποχή των παχιών «ευρωλιγούρικων» αγελάδων λοιπόν όλα τα προηγούμενα. Όχι για κανέναν άλλον λόγο, απλώς και μόνο επειδή – και αυτό το έχω γράψει δημόσια – διαφωνώ, προσωπικά πάντα, με τον κοινό τόπο των δύο μεγάλων ιδεολογιών της Δύσης, ότι δηλαδή η οικονομική σφαίρα είναι το κέντρο της ζωής. Η μία ιεραρχεί την ισότητα πρόσβασης και η άλλη την ελευθερία πρόσβασης σ’ αυτήν την σφαίρα ως ύψιστη προτεραιότητα. Εγώ, εφόσον διαφωνώ με τον κοινό τόπο μπορώ να είμαι «ευρωσκεπτικιστής» χωρίς οικονομική χροιά στον άξονα αυτό (όπως πχ το ΚΚΕ). Η χροιά μου είναι περισσότερο πολιτισμική, ταυτότητας, συλλογικής αυτοσυνειδησίας. Διότι προσπαθώντας να απαντήσω στον εαυτό μου τι αναπληρώνει την οικονομία ως το κέντρο της ζωής, η μόνη απάντηση που βρήκα ήταν στα γραπτά του Γιανναρά ως «η σχέση» (με τον άλλον), το «ορθώς διανοείσθαι δια το ορθώς κοινωνείν» του Αριστοτέλη (και όχι σκέτο, «ορθώς διανοείσθαι» όπως το εξέλαβε η Δύση), δηλαδή η συλλογική ταυτότητα κλπ. Ίσως όλα αυτά, 10-12 χρόνια μετά, να παραμένουν ακόμα ακατέργαστα. Όμως το δεδομένο είναι ο «ευρωσκεπτικισμός» στην ώρα του, την εποχή του ευρέους ευρωλιγουρισμού, και όχι όψιμου.
3. Το (2), παρόλο που όπως έγραψα ποτέ δεν το αποσαφήνισα δημοσίως, μου δίνει την άνεση να βλέπω σήμερα την τεράστια αβεβαιότητα του ενδεχομένου επιστροφής στη δραχμή, ώστε να μην το παίρνω αψήφιστα. Αβεβαιότητα για πολλούς. Σίγουρα για όλη τη χώρα. Το ερώτημα δεν είναι αν η χώρα «θα μπορούσε να έχει δικό της νόμισμα». Εδώ _παίζει_ ρόλο που βρίσκεσαι για το πού θα βρεθείς. Δεν θα είναι καθόλου το ίδιο με το αν είχαμε παραμείνει με τη δραχμή όλα αυτά τα χρόνια. Συνεπώς, το βρίσκω απλουστευτικό αυτό. Η αβεβαιότητα κάνει επισφαλείς τις προβλέψεις. Και τις δικές σου και αυτές στις οποίες απαντάς. Ταυτόχρονα όμως ντύνει με μεγάλο ρίσκο πολύ χειρότερων καταστάσεων τη συγκεκριμένη προοπτική. Αφάνταστα χειρότερων.
4. Και εδώ το γυρνάω λίγο στην οικονομία και ισχυρίζομαι το εξής: κανένα από τα θετικά οφέλη επιστροφής στη δραχμή δεν ευσταθεί. Κανένα. Για τον απλούστατο λόγο ότι η οικονομία της Ελλάδας δεν είναι δομημένη έτσι ώστε να οφεληθεί από αυτήν την τροχιά. Διότι έχει πάψει, πρώτα απ’ όλα, να είναι παραγωγική. Πώς θα επωφεληθείς και θα γίνεις πιο ανταγωνιστικός όταν δεν πουλάς τίποτα; Δεύτερον, όσο πιο φθηνή και αν γίνει η «νέα δραχμή» δηλώνει παντελή έλλειψη γνώσης της αγοράς να περιμένει κανείς ότι την επόμενη ημέρα είναι έτοιμες εκατοντάδες ξένες επιχειρήσεις να διακόψουν τα συμβόλαιά τους με τρίτους υπέρ ελληνικών προϊόντων, υπηρεσιών ή συναλλάγματος. Αυτά λίγο-πολύ ισχύουν και για την πολιτική του «Μνημονίου» ασφαλώς (ανταγωνιστικός δεν γίνεσαι με την εσωτερική υποτίμηση μόνο, δεν αρκεί). Όμως ισχύουν πολύ περισσότερο για το σενάριο της δραχμής. Και λέω, δυστυχώς, ότι αυτό το σενάριο είναι δύσκολο να το αποφύγουμε ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών. Ενδεχομένως να επιταχυνθεί ανάλογα με το αποτέλεσμα, όμως δεν μπορεί να αποφευχθεί κι όλας.
5. Θα πω και κάτι ακόμη. Το Μνημόνιο και ειδικότερα η νέα δανειακή συμπεριλαμβάνουν και σειρά μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Κακώς τα ταυτίζουμε με τα «αντιλαϊκά μέτρα». Το μεγάλο πρόβλημα με τη διαχείριση της κρίσης τα τελευταία 2.5 χρόνια είναι ακριβώς αυτό: εξαντλήθηκε το 100% του περιθωρίου της κοινωνίας να αντέξει κάποια σκληρά μέτρα χωρίς να υλοποιηθεί ούτε μία μεταρρύθμιση. Κάθε μέρα που περνούσε είχαν όλο και ταυτόχρονα ολοένα και μεγαλύτερο δίκιο ΚΑΙ όσοι ασκούσαν κριτική για τα αντιλαϊκά μέτρα ΚΑΙ όσοι ασκούσαν κριτική για το ότι δεν γίνονταν μεταρρυθμίσεις. Σήμερα είμαστε στο σημείο μηδέν κι από τις δύο πλευρές. Το πρόβλημα της χώρας είναι ότι υιοθέτησε ένα «Σοβιετικό μοντέλο». Το κράτος είναι πανταχού παρών. Ο ιδιωτικός τομέας εξανεμίστηκε. Μόνο όταν είχε πελάτη το κράτος μπορούσε να επιβιώσει. Έτσι ενδυναμώθηκε η διαπλοκή. Και θεωρώ αποτυχία να αντιληφθούμε τα αίτια της κρίσης, δηλαδή το πρώτο βήμα για μία απόπειρα λύσης, το γεγονός ότι ο κρατισμός ενισχύεται ιδεολογικά.
Αυτές είναι οι προσωπικές μου σκέψεις. Χωρίς να προκαταλαμβάνω κανέναν.
Ανδρέας Σ.
Ανδρέα, ευχαριστώ για την εκτενή απάντηση και την εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων.
Αν κάτι διακρίνει το Αντίβαρο από άλλες, νεώτερες ιντερνετικές προσπάθειες, είναι αναμφίβολα η έλλειψη ιδιοτελών επιδιώξεων. Το γνωρίζουμε καλά όσοι το πλαισιώσαμε από την πρώτη στιγμή του (και πριν από αυτήν ακόμη, όπως επισημαίνεις!) και αυτός είναι ένας βασικός λόγος που το έχουμε στην καρδιά μας.
Ασφαλώς και δεν είναι “μαγική λύση” η επιστροφή στη δραχμή, όπως νομίζουν πολλοί. Ασφαλώς και ισχύει αυτό που λες ότι δεν είναι το ίδιο με το να είχαμε παραμείνει στη δραχμή όλα αυτά τα χρόνια. Το γεγονός ότι δεν έχουμε παραμείνει στη δραχμή θα κάνει τη μετάβαση δυσκολότερη. Στο κρίσιμο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, μέχρι να παρατήσει ο Έλληνας την καφετέρια και να πάει να σκάψει κανένα χωράφι αντί για τον Αλβανό (κάποτε) και τον Πακιστανό (σήμερα), ίσως πεινάσουμε κιόλας. Και αυτό είναι που δεν καταλαβαίνουν ίσως οι εξ αριστερών αντιμνημονιακοί: Ότι το να είσαι αντιμνημονιακός είναι πιο δύσκολο από το να είσαι μνημονιακός. Στην πραγματικότητα, το Μνημόνιο είναι η εύκολη λύση. Και αν δεν είσαι αποφασισμένος να ΠΕΙΝΑΣΕΙΣ για να παραμείνεις ελεύθερος – αυτός είναι ο σύγχρονος πόλεμος, δεν διεξάγεται με ντουφέκια και κανόνια – πιθανότατα να γίνεις μνημονιακός σε κάποια φάση της πολιτικής σου εξέλιξης.
Όμως είναι τελείως διαφορετικό το να ζυγίσουμε με επίγνωση τα πρώτα δύσκολα βήματα επιστροφής σε εθνικό νόμισμα και (κυρίως) εθνική νομισματική και τραπεζική πολιτική και διαφορετικό το να αυτοτρομοκρατούμαστε με παντελώς αναπόδεικτες τρομοκρατικές θεωρίες, όπως αυτές που διασπείρει το παραπάνω άρθρο. Ναι, θα είναι δύσκολο. Όμως δεν θα είναι το τέλος του κόσμου. Καλύτερα ήταν τα πράγματα το 1944; Καλύτερα ήταν τα πράγματα το 1949; Ας το πάρουμε απόφαση ότι η έξοδος από το Μνημόνιο θα είναι σαν να βγαίνει η Ελλάδα από κάποιο είδος μη στρατιωτικής κατοχής – που όσο νωρίτερα τελειώσει, τόσο λιγότερη θα είναι και η ζημιά. Αλλά ΠΡΕΠΕΙ να βγούμε με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Αυτό όμως δεν θα γίνει, όσο δεν δημιουργείται συλλογική αυτοσυνειδησία αυτοκυβέρνησης. Δεν θα γίνει, όσο οι συνταξιούχοι σπεύδουν να ψηφίσουν Σαμαρά για να τους κόψει κι άλλο τις συντάξεις τον Ιούνιο (τώρα πια τον Ιούλιο…), όπως υπέγραψε με τα δυο χέρια στο κείμενο που του υπέβαλε η τρόικα.
Ναι, δεν θα σε κάνει η δραχμή παραγωγικό από την πρώτη ημέρα. Όμως ΜΠΟΡΕΙ να σου δώσει κίνητρο για να δουλέψεις και να σε κάνει να δουλέψεις. Κάτι που δεν έχουμε μελετήσει επαρκώς στην πρόσφατη νομισματική μας ιστορία είναι και η πολιτική της “σκληρής δραχμής” που υιοθετήθηκε από το 1991-92 και μετά: Είναι ακριβώς η πολιτική αυτή που έκανε φθηνό π.χ. το ξένο εισαγόμενο κρέας. Ποιος ο λόγος να παιδεύεται κανείς στην εκτροφή βοοειδών, εάν είναι να το κάνει για ένα κομμάτι ψωμί; Σήμερα έχουμε επάρκεια τριάντα κάτι τοις εκατό στο κρέας. Αν το εισαγόμενο γίνει πιο δύσκολο με μια υποτιμημένη δραχμή, τότε το ντόπιο γίνεται αυτομάτως πιο εύκολο στο να πουληθεί στην ίδια τιμή σε ευρώ, μια που θα είναι προσαρμοσμένο λίγο-πολύ στη διεθνή τιμή, αλλά σε πολύ περισσότερες (υποτιμημένες πια) δραχμές, που θα έχουν εσωτερική αγοραστική αξία σαφώς μεγαλύτερη από το βαθμό της διεθνούς υποτίμησης της δραχμής (έναντι δηλαδή ξένων νομισμάτων), όπως γίνεται πάντοτε σε όλες τις υποτιμήσεις. Αν πάλι δεν αγοράζεται το κρέας λόγω ύφεσης, τότε το πουλάς σε υπερτιμημένα ευρώ στο εξωτερικό και πάλι έχεις κίνητρο να το παράγεις. Και να παρατήσεις την (ακόμη γεμάτη, και μετά το Μνημόνιο…) καφετέρια, για να ζήσεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου μέσω της βρώμικης αυτής στην κυριολεξία (όχι όμως μεταφορικά) δουλειάς.
Η δραχμή και μάλιστα η δραχμή ελεύθερης διακύμανσης (έχει σημασία αυτό, Θεός σχωρέσοι τον αείμνηστο Ζολώτα…) σίγουρα δεν είναι ο τρόπος για να λύσεις το πρόβλημά σου από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι όμως ο τρόπος για να προσαρμόσεις τη χώρα σου στις πραγματικές της δυνατότητες και να μπεις σε οδό αύξησης των πραγματικών της δυνατοτήτων. Λες ότι δεν παράγουμε (που δεν ισχύει και είναι μια καραμέλα παραπληροφόρησης και συκοφάντησης της Ελλάδας) και ας δεχτώ ότι είναι έτσι. Πώς στο καλό θα παράγουμε, όντες σε Μνημόνια και παράλληλα σε ευρώ; Αλήθεια, τα δύο αυτά χρόνια του Μνημονίου, ΑΡΧΙΣΑΜΕ ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΑΜΕ;;; Νομίζω ότι παράγουμε ακόμη λιγότερο, διότι παραγωγικές επιχειρήσεις έκλεισαν είτε λόγω διακοπής χρηματοδότησης, είτε απλώς λόγω φόβου για τις εξελίξεις. Πολλοί λένε να μεταναστεύσουν, αποστερώντας τη χώρα από το σημαντικότερο πόρο της, τους ανθρώπους και μάλιστα τους κατά τεκμήριο ικανότερους. Πού λοιπόν είναι η διέξοδος με τη σημερινή πολιτική;
Η δραχμή (με τους σωστούς όρους…) θα έχει και ακόμη ένα σοβαρό πλεονέκτημα, ψυχολογικό αυτή τη φορά: Το αύριο θα είναι μόνον καλύτερο. Αν σήμερα περιμένουν όλοι, μνημονιακοί και αντιμνημονιακοί, παραζαλισμένοι την καταστροφή, μετά δεν θα υπάρχει πια τίποτε πιο κακό να περιμένουν. Αν σήμερα ο κόσμος υφίσταται καθημερινή ψυχολογική τρομοκρατία, μετά θα είναι ώρα ο άνεργος που δεν θα έχει πια επίδομα ανεργίας να γυρίσει στο χωριό του παππού του να καλλιεργήσει εκείνα τα τρία στρέματα χωράφι που είχε ο παππούς του, μήπως βγάλει καμιά ντομάτα να φάει. Αυτή θα είναι η απαρχή. Μετά θα βρούμε ξανά την άκρη. Η Ελλάδα θα επιβιώσει και θα αναπτυχθεί, αρκεί να βγει από το καθεστώς της σημερινής υποτέλειας. Μακάρι να μπορούσε να γίνει και εντός ευρώ αυτό. Θα γίνει; Και με τη δραχμή μπορεί πάλι να είναι σε καθεστώς υποτέλειας, οπότε θα είναι δώρο-άδωρο και η δραχμή. Όμως η δραχμή το πιθανότερο θα είναι η συνέπεια της αποτίναξης του καθεστώτος της υποτέλειας, γι’ αυτό και έχει συνδεθεί με αυτή (την αποτίναξη).
Κάτι τελευταίο: Αυτή τη στιγμή η δραχμή είναι το τελευταίο πράγμα που θα μπορούσαμε να διαπραγματευτούμε με τη Γερμανία. Μετά δεν θα έχουμε τίποτε πια να διαπραγματευτούμε. Θα έπρεπε να πάμε σε μονομερή αναστολή των δανειακών μας υποχρεώσεων προς τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης. Σήμερα μπορούμε να πούμε στη Γερμανία “πόσο χρέος μας διαγράφεις για να βγούμε” ή “πόσα swaps δραχμής-ευρώ και για πόσο χρόνο μας υπόσχεσαι” για να κάνουμε το βήμα. Αν συνεχιστεί το έγκλημα των Μνημονίων, αύριο δεν θα έχουμε τίποτε πια να διαπραγματευτούμε και η έκδοση της δραχμής θα είναι αναγκαστική για να πληρωθούν στοιχειώδεις κρατικές ανάγκες.
Όπως όλα τα πράγματα, έτσι και η δραχμή, απαράλλακτα και το ευρώ, πρέπει να γίνουν με το σωστό τρόπο. Όταν βγαίνει την πρωτοχρονιά ο διοικητής της ΤτΕ και με άρθρο του δίνει το σύνθημα τρομοκράτησης του κοινού για το ενδεχόμενο επιστροφής στη δραχμή και ΚΛΕΙΝΕΙ στην ουσία αυτόν τον δρόμο υπονομεύοντάς τον, τότε μπορούμε να είμαστε (σχεδόν) σίγουροι, ότι με αυτό το πολιτικό προσωπικό και η άλλως σωτήρια, μακροπρόθεσμα, επιστροφή στη δραχμή, θα γίνει με λάθος τρόπο.
Ὁ διάλογος ἀνωτέρω δείχνει καθαρὰ πόσο δύσκολο εἶναι σὲ ἕναν ἔντιμο ἄνθρωπο νὰ ὑποστηρίξει σήμερα τὴν ἐπιστροφὴ σὲ ἐθνικὸ νόμισμα. Νομίζω ὁφείλουμε χάρη στὸν κύριο Μάτσο ποὺ ἐπιχειρεῖ ἐντίμως τὸ σχεδὸν ἀκατόρθωτο.
Ὁ κύριος Μάτσος προτείνει, σχεδὸν ἀπαράλλακτη, τὴν προσπάθεια τῶν Ἀλεξάνδρου Σβώλου, Ἀγγέλου Ἀγγελοπούλου καὶ Ξενοφῶντος Ζολώτα νὰ ἀνατάξουν τὸ νομισματικὸ σύστημα τῆς Ἑλλάδος ἀμέσως μετὰ τὴν Κατοχή. Ἤθελαν νὰ ξορκίσουν τὸν «τεταρταυγουστιανὸ» Κυριάκο Βαρβαρέσσο καὶ τοὺς δρακοντείους συναλλαγματικοὺς ἐλέγχους, ἀλλά, τελικῶς, καὶ τὴν ἰσχνὴ συναλλαγματικὴ προῖκα τῆς κυβερνήσεως τῆς Ἀπελευθερώσεως ἐξανέμισαν καὶ αὐστηροτέρους ἐλέγχους, τελικῶς, ἐθέσπισαν. Τό χειρότερο : βύθισαν τὴν οἰκονομία στὴν στασιμότητα γιὰ ὀκτὼ χρόνια. Μιλᾶμε γιὰ κυριολεκτικὴ πεῖνα. Νόμισμα τῶν συναλλαγῶν ἦταν ἡ χρυσῆ λίρα, ἐνῶ ἡ δραχμὴ ἦταν ὅλως ἀναξιόπιστη. Καὶ δὲν εἶχαν οἱ ἄνθρωποι καὶ τὸν μπούσουλα τοῦ PSI, ὁ ὁποῖος δείχνει, ψυχρὰ καὶ ἀντικειμενικά, ὑποτίμηση 80% γιὰ τὴν νέα δραχμή.
Δεύτερον, δὲν μπορεῖ νὰ γράφουμε ὅτι οἱ ὑπέρμαχοι τοῦ εὐρὼ δὲν ἔχουν ἐμπιστοσύνη στὸν Ἕλληνα καί, ταὐτοχρόνως, ὅτι ἡ δραχμὴ θὰ προσαρμόσει τὶς ἀποδοχὲς τῶν Ἑλλήνων στὶς περιορισμένες παραγωγικὲς δυνατότητές τους. Εἴτε οἱ Ἕλληνες εἶναι παραγωγικοί, ὀπότε μποροῦν νὰ σταθοῦν στὴν Εὐρωζώνη, εἴτε δὲν εἶναι, ὀπότε ἡ δραχμὴ εἶναι ἕνας χρήσιμος φερετζές.
Τρίτον, φερετζές μόνον εἶναι ἡ δραχμὴ ὅπως ἦταν ἀπὸ τὸ 1973 μέχρι τὸ 1994, ποὺ βάλαμε πλώρη γιὰ τὸ εὐρώ. Θυμίζω ἐτήσιο πληθωρισμὸ ἀκατέβατο στὸ 20%, ἐπιτόκια ληστρικά καί, ὅταν ἦταν λογικά. μόνον γιὰ τοὺς κάθε λογῆς κολλητούς, συνήθως ἀνεπαρκεῖς ἐπιχειρηματίες γιὰ τὴν διεθνῆ ἀγορά.
Τέταρτον, ποῦ τὴν εἴδαμε τὴν ἐλευθερία ὡς ἀντίτιμο τῆς πείνας ; Τὸ λογικῶς ἀναμενόμενον εἶναι καὶ πείνα καὶ σκλαβιὰ μαζί. Μὲ δεδομένους τοὺς συναλλαγματικοὺς πόρους, ὅσοι ἀποκτήσουν (μὲ κολλητιλίκι) ἢ ἀγοράσουν τὸ προνόμιο νὰ συναλλάσσονται μὲ τὸ ἐξωτερικὸ θὰ θησαυρίζουν καὶ οἱ ὑπόλοιποι θὰ ἔχουν μόνη διέξοδο τὴν μετανάστευση γιὰ νὰ ‘δοῦν στὴν ἥλιο μοῖρα.
Καὶ τότε εἴχαμε καὶ κάποιου ἐπιπέδου δημόσιες ὑπηρεσίες. Μποροῦν οἱ διαλυμένες σημερινὲς νὰ διαχειρισθοῦν σύστημα δραχμῆς ; Ἀπολύτως ἀδύνατον.
Γιώργο, θα απαντήσω μόνο ένα σημείο -προς το παρόν. Αμφισβητείς ότι «δεν πουλάμε τίποτα» και λες ότι έχουμε επάρκεια 30% στο κρέας. Μετά, περιέργως αυτό το 30% το θεωρείς εξαγώγιμο και μάλιστα σε τιμές ευρώ, δηλαδή όχι με βάση τη φθηνότερη νέα ισοτιμία λόγω δραχμής. Έστω ότι αυτό γίνεται και το 30% το εξάγουμε ψηλά. Το 100% της εγχώριας ζήτησης ποιος θα το καλύψει; όταν το 30% θα έχει φύγει έξω και οι εισαγωγές θα είναι απαγορευτικά ακριβές; Θα τρώμε τα φωτοβολταϊκά που έχουν εντωμεταξύ εγκαταστήσει οι αγρότες στα χωράφια τους;
Ανδρέας.
Χρειαζομαστε swaps αλλα οχι αυτα που δανειζουμε την υποτιμημενη δραχμη για τιποτα και δανειζομαστε πανακριβα ευρω με τοκογλυφικους ορους.
Πρεπει επιτελους να κανουμε swaps των ανθελληνων και αντιορθοδοξων πολιτικων της αριστερας (που ακομη υπηρετουν το κομμουνιστικο ειδωλο ενω εχει καταρρευσει και πολεμουν εμμεσα και αμεσα την Εκκλησια) με φιλλεληνες και ορθοδοξους ανθρωπους.
Ας θυμηθουμε το «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας επί υιούς ανθρώπων οις ουκ εστι σωτηρία» (Ψαλμ. ιμε 3) και να προσευχομαστε να αναδειξει ο Κυριος καταλληλους ηγετες.
Υπάρχει ένα δομικό σφάλμα στη σκέψη των υπερασπιστών του ευρώ: Θεωρούν αξιωματικά ότι η δραχμή αύριο δεν θα είναι ανταλλάξιμο νόμισμα. Η αλήθεια είναι ότι η δραχμή θα ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ανταλλάξιμα νόμισμα, εφόσον η Ελλάδα είναι μέλος της Συνθήκης του Bretton-Woods (είναι η συνθήκη που μεταξύ άλλων ίδρυσε το ΔΝΤ). Άρα, αν δεν σου φτάνει το κρέας, δίνεις (υποτιμημένες) δραχμές και αγοράζεις (έστω και δια αγοράς συναλλάγματος) από το εξωτερικό. Επειδή θα είναι πολύ ακριβότερο, όσο μάλιστα θα ανεβαίνει και η ζήτηση για προϊόντα από το εξωτερικό (που σήμερα αγοράζουμε με το αφύσικα σκληρό μας νόμισμα, το ευρώ), η ζήτηση θα περιοριστεί και, μέχρι να αυξηθεί η εγχώρια παραγωγή, ο κόσμος πολύ απλά θα κόψει το κρέας σε μεγάλο ποσοστό (παλιά έτρωγαν μόνον κάθε Κυριακή και μάλιστα όχι σε όλα τα σπίτια). Η συνολική διατροφική επάρκεια είναι 98% και μπορεί πολύ εύκολα να ανεβεί (πιστεύω ότι ήδη έχει αυξηθεί, λόγω της αυξανόμενης εσωτερικής μετανάστευσης από τα αστικά κέντρα πίσω στην ύπαιθρο), όταν μάλιστα την έχουμε επιτύχει παλαιότερα υπό απείρως χαμηλότερες τεχνολογικές δυνατότητες και για όχι πολύ μικρότερο πληθυσμό.
Το παράδειγμα με το βόιο κρέας ήταν απλώς ένα παράδειγμα που δείχνει τις δυνατότητες της Ελλάδας και νομίζω ότι ήταν σαφές από το πού τοποθετούνταν το πλαίσιό του. Η διατροφική επάρκεια είναι άλλο θέμα. Είναι γεγονός πάντως ότι μέχρι το 1981 η Ελλάδα ήταν χώρα εξαγωγική στο κρέας. Την άλλη στιγμή της εισόδου στην ΕΟΚ έγινε εισαγωγική. Δεν έχω στοιχεία για την είσοδο στο ευρώ, αλλά μπορούμε εύκολα να τα φανταστούμε.
Ο κ. Γεώργιος Ιακ. Γ. (δεν φαίνεται το ύπόλοιπο όνομα) διαπράττει σοβαρά λάθη λογικής, αλλά και πραγματολογικά. Για την περίοδο π.χ. μετά το 1945 παραλείπει εντελώς να αναφέρει το σημαντικότερο γεγονός της περιόδου που εμποδισε την άσκηση κανονικής οικονομικής πολιτικής: Τον εμφύλιο. Ακόμη και στα πρώτα χρόνια μετά τον εμφύλιο και μέχρι το 1952 που ανέλαβε ο Παπάγος επικράτησε σοβαρή πολιτική αστάθεια που, σε συνδυασμό με τις άμεσες επεμεβάσεις του ξένου παράγοντα (καμία ομοιότητα με το σήμερα;;;) δεν επέτρεπαν την άσκηση ορθής οικονομικής πολιτικής. Έπρεπε να έλθει ο Μαρκεζίνης με τον Παπάγο στο Υπουργείο Συντονισμού για να κάνει την ιστορική εκείνη υποτίμηση κατά 50% που έβαλε την Ελλάδα στη χορεία των ταχέως αναπτυσσόμενων κρατών και στην οποία βασίστηκε η εκρηκτική οικονομική ανάπτυξη των δεκαετιρών 50-60-70. Γιατί δεν τα είχαν καταφέρει πριν τον Μαρκεζίνη; Μα διότι οι προηγούμενοι φοβούνταν την… υποτίμηση! Ακριβώς δηλαδή ό,τι μας λένε και σήμερα οι (συχνά ιδιοτελείς) παπαγάλοι του ευρώ: “θα υποτιμηθεί πολύ η δραχμή μόλις γυρίσουμε σε αυτήν”. Μα, αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο. Στην αρχή θα έχεις λίγο πληθωρισμό και μετά θα απολαύσεις τα οφέλη της ελεύθερης διακύμανσης της ισοτιμίας.
Πόσα χρόνια χρειάστηκε, αλήθεια, μετά το 1953 για να φύγει η χρυσή λίρα από τις συναλλαγές; Όχι και παρα πολλά.
Εν πάση περιπτώσει, το να καμαρώνουμε ως άλλοι Ηρόστρατοι έστω και με τη φαντασία μας την καταστροφή της χώρας επειδή “δεν θα μπορέσει να σταθεί στα πόδια της μόνη της” αποτελεί τη χειρότερη υπηρεσία που μπορούμε αυτή τη στιγμή να προσφέρουμε στη χώρα μας. Η χώρα είναι ήδη χρεωκοπημένη και το να την αντιμετωπίζουμε ως μη χρεωκοπημένη και να επιμένουμε να την κρατούμε στο ευρώ με όρους μη ρεαλιστικούς, είναι ό,τι χειρότερο μπορούμε να της προσφέρουμε. Υπάρχουν και λύσεις εντός του ευρώ, αλλά προϋποθέτουν και αυτές, όπως και οι λύσεις με τη δραχμή, μια πολιτική στην υπηρεσία της χώρας.
Αν νομίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια δυόμιση χρόνια γίνεται πολιτική για το συμφέρον της… τι να πω… Το γεγονός ότι κάποιες μεταρρυθμίσεις μπορούσαν ή έπρεπε να γίνουν, δεν σημαίνει ότι ένα Μνημόνιο που περιλαμβάνει (ίσως και προσχηματικά) μερικές από αυτές μπορεί να ιδωθεί ως κάτι καλό. Η διακυβέρνηση μέσω τρομοκράτησης της οικονομίας αποτελεί ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς – και αυτό το ό,τι χειρότερο είναι που ζούμε. Αυτή είναι η ουσία του Μνημονίου. Η διακυβέρνηση μέσω της τρομοκράτησης της χρεωκοπίας.
Ἡ ἀποτυχημένη προσπάθεια τῶν Σβώλου, Ἀγγελοπούλου καὶ Ζολώτα ἔγινε ἐπὶ κυβερνήσεως τῆς Ἀπελευθερώσεως καί, συνεπῶς, πρὶν καὶ ἀπὸ τὰ Δεκεμβριανά. Δὲν ἀποκλείεται, δέ, ἡ ἀποτυχία της νὰ ἐπέτεινε τὴν πολιτικὴ ἀστάθεια, διότι, μαζί μὲ τὴν ἰσχνὴ συναλλαγματικὴ προῖκα τῆς κυβερνήσεως τῆς Ἀπελευθερώσεως, ἐξανέμισε καὶ τὴν ἐλπίδα, φυσικὴ ἀμέσως μετὰ ἀπὸ τὴν Ἀπελευθέρωση, σοβαρᾶς οἰκονομικῆς διαχειρίσεως.
Ὅσο γιὰ τὴν ὑποτίμηση Μαρκεζίνη, ἂς μὴν εἶχε λάβει ἡ Γεώργιος Καρτάλης τὰ περιοριστικὰ μέτρα ποὺ εἶχε λάβει ἐπὶ τῆς προηγηθείσης κυβερνήσεως Πλαστήρα, καὶ θὰ βλέπαμε ἂν θὰ μποροῦσε νὰ ἔλθει ὁ Μαρκεζίνης νὰ δρέψει τοὺς καρπούς. Βέβαια, ὁ Καρτάλης κατέστρεψε τὸ κόμμα του καὶ τὸ ἤξερε, ἀλλὰ περηφανευόταν ὅτι ἔκανε τὸ σωστό γιὰ τὴν χώρα. Εἰς ἐπιβεβαίωσιν αὐτῶν, καμμία ἄλλη ὑποτίμηση ἔκτοτε δὲν δημιούργησε διατηρήσιμο πραγματικὸ ἀνταγωνιστικὸ πλεονέκτημα γιὰ τὴν Ἑλλάδα, διότι καὶ καμμία ἄλλη ὑποτίμηση δὲν ἔγινε ἀφοῦ, προηγουμένως, εἶχαν γίνει οἱ ἀπαραίτητες περικοπὲς καὶ οἰκονομίες.
Τέλος, κάποια παρεξήγηση ὑπάρχει ὡς πρὸς τὴν μετατρεψιμότητα τῆς νέας δραχμῆς. Φυσικὰ μπορεῖ νὰ εἶναι ἐλευθέρως μετατρέψιμη, ἀλλὰ ἡ ἰσοτιμία μετατροπῆς δὲν εἶναι καθόλου δεδομένη. Καὶ μπορεῖ νὰ τὴν διαχειρισθεῖ κανεὶς καὶ μὲ διαφόρων εἰδῶν συναλλαγματικοὺς ἐλέγχους, τοὺς ὁποίους ὅλες οἱ χῶρες σὲ θέση παρόμοια μὲ τὴν δικὴ μας θεώρησαν καλὸ νὰ εἰσαγάγουν. Οἱ ἔλεγχοι αὐτοὶ σὲ χώρα μέ διαλυμένη διοίκηση γίνονται ἑστίες καταχρήσεως καὶ διαφθορᾶς.
Συνεπῶς, στὴν περίπτωση τῆς νέας δραχμῆς εἶναι βέβαιον ὅτι θὰ αὐξηθεῖ ἡ συμμόρφωση πρὸς τὶς ἐπιταγὲς νηστείας ποὺ προτείνει ἡ Ἐκκλησία μας. Φυσικὰ αὐτὸ δὲν εἶναι καθόλου κακό, ἂν καὶ σὲ πολλοὺς θὰ κακοφανεῖ ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὸ κρέας πλὴν Χριστουγέννων καὶ Πάσχα. Ἄλλα πράγματα ὅμως, ὅπως τὰ φάρμακα, θὰ ἀκριβήνουν ἐπίσης πάρα πολύ καὶ αὐτὸ θὰ ἔχει πολύ ἀρνητικὲς συνέπειες.
Δὲν ἀποκλείεται, μάλιστα, νὰ ξανακούσουμε τό ἀνέκδοτο : Δασκάλα : «Παιδιά μου, πρὶν ἀπὸ τὴν ἔνδοξη νομισματική μας ἀπελευθέρωση, ὁ λαὸς ἔκανε μακριὲς οὐρὲς γιὰ νὰ πάρει κρέας» Μαθητής : «Συντρόφισσα, ἀγωνίστρια δασκάλα, τί εἶναι «κρέας»;» …
ΥΓ Στὰ περὶ «ἰδιοτελείας» καὶ «Ἡροστράτων» ἀποφεύγω νὰ ἀπαντήσω πρὸς ὥρας. Ἂν δὲν σταματήσουν οἱ σχετικὲς ἀναφορές, θὰ ἀπαντήσω ἐντόκως. Ἢ θὰ διαλεγόμεθα ἐντίμως, ἢ μὲ χαρακτηρισμούς. Καὶ τὰ δυό δὲν γίνονται …
Η λογική του “απέτυχε τότε, θα αποτύχει και τώρα” δεν αποδεικνύει απολύτως τίποτε. Πόσο μάλλον όταν οι πολιτικές, κοινωνικο-οικονομικές και νομισματικές συνθήκες ήταν απείρως διαφορετικές – όχι μόνον τη στιγμή της απελευθέρωσης, αλλά και αργότερα, στη διάρκεια του εμφυλίου, τον οποίο εξακολουθείτε να παραγνωρίζετε για την όποια αποτυχία οικονομικής πολιτικής. Και μου κάνει εντύπωση που δείχνετε να μην γνωρίζετε ότι το ΕΑΜ ήταν αποφασισμένο να καταλάβει την εξουσία και έρχεστε τώρα και παραπληροφορείτε τον κόσμο ότι τάχα μια αποτυχημένη νομισματική πολιτική οδήγησε στα Δεκεμβριανά.
Αντιθέτως, η λογική του “η υποτίμηση είναι κακό πράγμα” εξουδετερώνεται αν και μόνον αποδείξεις ότι τουλάχιστον μια φορά η υποτίμηση ήταν “καλό πράγμα”. Αν νομίζετε π.χ. ότι σήμερα έγιναν λιγότερες περικοπές από επί Καρτάλη… τι να πει κανείς. Με τη λογική σας, πάντως, είναι ο ιδανικός καιρός για να βγει κανείς από το ευρώ και να κάνει μια δραστική υποτίμηση, αφού έχουμε κάνει ένα σωρό περικοπές και “νοικοκύρεμα”, κατά την ορολογία σας.δ
Ο σημερινός Έλληνας τρώει του σκασμού και μετά τρέχει στα γυμανστήρια για να χάσει τα κιλά που έβαλε. Δεν λέω, αυτό δημιουργεί τζίρο στην αγορά, αλλά δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια για γενικότερη μείωση της κατανάλωσης. Παραγνωρίζετε τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις δυνατότητες πραγματικής παραγωγής. Αλήθεια, ποια είναι η ελπίδα μας αν μείνουμε ΕΤΣΙ όπως είμαστε σήμερα στο ευρώ; Πότε “θα αρχίσουμε να παράγουμε” κατά τη δική σας λογική; Δεν σας ενδιαφέρει. Το μόνο που σας ενδιαφέρει είναι να κάθεστε με σαδιστική χαρά πάνω από τα ερείπια – πραγματικά ή έστω στη φαντασία σας – και να ικανοποιείστε από το χάλι το μαύριο στο οποίο θα βρεθεί αυτός ο ανάξιος λαός. Κάπως έτσι το ξεκίνησε και ο ιδεολογικός σας πατέρας, Γ.Α.Παπανδρέου. Αν εσάς το μόνο που έχετε να προτείνετε είναι η συνέχιση της σημερινής καταστροφής, είναι σίγουρα δικαίωμά σας και δικό μας δικαίωμα να καταγγέλλουμε στάσεις όπως η δική σας.
Διότι, όσο και να προσάγετε εσείς παντελώς ατεκμηρίωτες προβλέψεις του τύπου “δεν θα έχουμε φάρμακα με τη δραχμή”, η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι φάρμακα αρχίσαμε να μην έχουμε ΣΗΜΕΡΑ, τον καιρό του “σωτήριου”, σύμφωνα με εσάς ευρώ και του Μνημονίου, που θεωρείτε ίσως ευτυχία, σύμφωνα με τον άλλο ιδεολογικό πατέρα όλων υμών των υμνητών της καταστροφής, του κου. Πάγκαλου.
Το να έχεις ή να μην έχεις φάρμακα δεν εξαρτάται από το νόμισμά σου. Εξαρτάται από το αν έχεις πολιτική σύμφωνη με τα συμφέροντα της χώρας σου. Και το πρόβλημά μας είναι ότι δεν έχουμε πολιτική σύμφωνη με τα συμφέροντα της χώρας μας. Είτε σε ευρώ είτε σε δραχμή.
Περικοπὲς καὶ οἰκονομίες χρειαζόμαστε πολλές καὶ μὲ τὸ εὐρώ, καὶ μὲ τὴν νέα δραχμή. Συνεπῶς, πρέπει νὰ δοῦμε μήπως ἡ ἕνας δρόμος εἶναι κάπως εὐκολώτερος ἀπὸ τὸν ἄλλο.
Βάσει τῆς λογικῆς, ὁ δρόμος τοῦ εὐρὼ φαίνεται ὀμαλώτερος, ἀφοῦ τὸ πλῆγμα στὸ ἐπίπεδο διαβιώσεώς μας περιορίζεται καὶ διαμοιράζεται σέ πολύ μακρότερο χρόνο. Μᾶς δίδει, λοιπόν, δυνατότητα μερικῆς προσαρμογῆς. Θὰ κόψουμε τὸ κρέας σὲ τρία χρόνια, ἀντὶ σὲ μία ἑβδομάδα. Πάντως, θὰ τὸ κόψουμε.
Βάσει τῆς ἐμπειρίας, δραχμὴ εἴχαμε γιὰ πολλὰ χρόνια, ἀλλὰ οἰκονομία, γνησίως παραγωγική καὶ μὴ παρασιτική, δὲν φτιάξαμε. Συνεπῶς, γιατί θὰ φτιάξουμε τώρα ;
Ὅσον ἀφορᾶ τὰ περὶ Σβῶλον, Ἀγγελόπουλον καὶ Ζολώταν, ἄλλος, πιθανῶς ἐν ἀγνοίᾳ του, ἐπρότεινε νὰ ἐφαρμόσουμε τὴν πολιτικὴ αὐτή στὶς σημερινές, πολύ διαφορετικὲς συνθῆκες. Τὸ κατ’ ἐμέ, ἁπλῶς ὐπέδειξα ὅτι δὲν πρόκειται περὶ καμμίας νέας ἰδέας, ἀλλὰ περὶ παλαιᾶς καὶ ἀποτυχούσης τότε. Ἐν τούτοις, δι’ ἐλαχίστης λογικῆς βασάνου προκύπτει ὅτι καὶ σήμερα θὰ ἀπετύγχανε διότι τὸ κεφάλαιον ἐμπιστοσύνης στὴν χώρα ἔχει ἐξαντληθεῖ, ὀπότε ἐνδείκνυται ἡ πολιτικὴ συναλλαγματικοῦ πειθαναγκασμοῦ τοῦ Βαρβαρέσσου, ἡ ὁποία, μάλιστα, ἐλειτούργησε καὶ στὴν πράξη σχεδὸν ἀμετάβλητη ἀπὸ τὸ 1932 ἕως τὸ 1940 καὶ ἀπὸ τὸ 1946 ἕως τὸ 1996.
Τέλος, εἶναι αὐταπάτη ὅτι ὑπάρχει συναλλαγματικὴ καὶ νομισματικὴ πολιτικὴ « σύμφωνη μὲ τὰ συμφέροντα τῆς χώρας μας». Ἡ κάθε συναλλαγματικὴ καὶ νομισματικὴ πολιτικὴ ἄλλους θὰ βλάψει καὶ ἄλλους θὰ ὠφελήσει. Ἡ λογικὴ καὶ ἡ διεθνὴς ἐμπειρία δείχνουν ὅτι, συνολικῶς, ἡ ἐξωστρεφὴς συναλλαγματικὴ καὶ νομισματικὴ πολιτικὴ εἶναι, μακροχρονίως, συμφερωτέρα γιὰ τοὺς πολλούς, ἐνῶ ἡ κάθε εἴδους καλοπροαίρετες πολιτικὲς προστασίας ὠφελοῦν τοὺς ὀλίγους.
Υπάρχει κάποια μελέτη που να αποδεικνύει ότι το πλήγμα με τη ευρώ θα είναι ομαλότερο; Η μόνη “μελέτη” που έχουμε είναι η τρομοκράτηση που ασκούν οι πολιτικοί μας, οι οποίοι στο σύνολό τους αναπαράγουν την μη-επιχειρηματολογία που ομοίως ως τρομοκράτηση ασκούν ορισμένες διεθνείς τράπεζες και το σύνολο των εγχωρίων τραπεζών. Αντιθέτως, το σύνολο των ανεξάρτητων οικονομολόγων δεν έχει παύσει να τονίζει από την αρχή της ελληνικής Πλεκτάνης (δεν τη θεωρώ κρίση με την έννοια ότι “φυσιολογικώς” προέκυψε) ότι η δραχμή θα ήταν μια εξαιρετικά αποτελεσματική λύση. Δεν θα ξεχάσω μια εξαιρετική ανάλυση ελάχιστες ημέρες πριν το Μνημόνιο, στην οποία ο αναλυτής επεσήμαινε ότι “η Ελλάδα πρέπει να γυρίσει στη δραχμή τώρα, αυτό το Σαββατοκύριακο που μας έρχεται”. Αν το είχαμε κάνει τότε, ούτε το κρέας θα είχαμε αναγκαστεί να κόψουμε, ούτε τόσος πλούτος μαζεμένος να χαθεί όσος χάθηκε μέχρι σήμερα σε δύο χρόνια Μνημονίου, ενώ τώρα θα βρισκόμασταν ήδη σε φάση εκρηκτικής ανάπτυξης.
Η διαφορά Μνημονίου και δραχμής (δεν λέω ευρώ και δραχμής, διότι παραπλανητικώς ταυτίζεται το Μνημόνιο με το ευρώ) είναι ότι με τη δραχμή θα αναγκαστείς να μειώσεις (όχι κατ’ ανάγκη να κόψεις) το κρέας μέχρις ότου να ξαναϋπάρξει αξιοπρεπής (όχι κατ’ ανάγκη απολύτως επαρκής) εγχώρια παραγωγή. Ενώ με το Μνημόνιο ήδη κόβεις το κρέας σήμερα και αναρωτιέσαι αν θα έχεις να φας αύριο. Δεν συζητάμε καν για το τι θα συμβεί σε τρία χρόνια (ούτε για έξι μήνες δεν γίνεται λόγος, εάν εφαρμοστούν τα σχεδιαζόμενα νέα μνημονιακά μέτρα). Το σίγουρο είναι ότι με τη δραχμή θα μπορεί να ξαναϋπάρξει επάρκεια χρήματος στην αγορά, εάν έχουμε διαχείριση σύμφωνη με τα συμφέροντα της χώρας, η οποία σήμερα πάσχει από τεχνητή ανεπάρκεια χρήματος.
Ο πυρήνας της πολιτικής σύμφωνα με τα συμφέροντα της χώρας είναι ακριβώς αυτός: Η επάρκεια χρήματος. Μπορεί το ΔΝΤ όπου πήγε να διέταξε και υποτίμηση φαινομενικά “για να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας”, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι με την ανεπάρκεια χρήματος που προκάλεσε, δήθεν για “οικονομία”, δήθεν για “μείωση των κρατικών δαπανών”, δήθεν για “νοικοκύρεμα”, στην πραγματικότητα κατέστρεψε τις εγχώριες παραγωγικές δυνατότητες και τη δυνατότητα της οικονομίας να παράγει νέο, πραγματικό χρήμα, ήτοι, νέο, πραγματικό πλούτο.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και εδώ σήμερα. Εάν θέλουμε να ασκήσουμε πολιτική σύμφωνη με τα συμφέροντα της χώρας, πρέπει να επανέλθει η επάρκεια χρήματος στην αγορά και στην όλη οικονομία. Εάν θέλουμε πολιτική αντίθετη με τα συμφέροντα της χώρας, η στενότητα χρήματος θα συνεχιστεί. Αν μας αφήσουν να έχουμε επάρκεια χρήματος με το ευρώ, πάει καλά, να μείνουμε στο ευρώ και να ανακτήσουμε αλλιώς (δια της ευθείας και δύσκολης οδού) τη χαμένη ανταγωνιστικότητα. Αν όμως δεν μας αφήνουν να έχουμε επάρκεια χρήματος στο ευρώ, τότε να πάμε στη δραχμή να έχουμε την επάρκεια αυτή από μόνοι μας, χωρίς τους έξωθεν περιορισμούς. Με το σημερινό πολιτικό σύστημα είναι σχεδόν βέβαιο ότι και στη δραχμή να πάμε, η τεχνητή ανεπάρκεια χρήματος θα συνεχιστεί. Άρα, από μόνη της η δραχμή δεν θα βοηθήσει. Χρειάζεται η κατάλληλη χρήση της (επάρκεια χρήματος).
Αυτό είναι όλο στην ελληνική “κρίση”. Πλεκτάνη την ονομάζω εγώ, για να ωφεληθούν λίγοι αόρατοι διεθνείς παίκτες.
Όσο για το αν “μπορέσαμε να φτιάξουμε παραγωγική οικονομία”, ας δούμε τι γινόταν μέχρι το 1981 και, ακόμη και μετά, μέχρι το 1994, που ήλθε η GATT. Η αποβιομηχάνιση είναι αποτέλεσμα αφενός των άφρονων πασοκικών πολιτικών, αφετέρου της διεθνούς πολιτικής μεταφοράς της βιομηχανίας σε χώρες χαμηλού κόστους. Αν τουλάχιστον έχεις δραχμή, έχεις ουσιωδώς χαμηλότερο κόστος, προσαρμοσμένο στις τεχνολογικές και οργανωτικές δυνατότητες της οικονομίας.
Ας μη βιαστούμε να παραμερισουμε την κοινή μας λογική για να ασπασθουμε την γνώμη των παραμορφωμενων οικονομολόγων ειδικά αυτών που παρουσιάζονται ως ανεξάρτητοι.
Γενικά το ανεξάρτητο νόμισμα βοηθά μέσω της ισοτιμίας να αντικατοπτρίζεται άμεσα η ανταγωνιστικότητα της χώρας και να επανερχεται η ισορροπια. Η ανεξάρτητη χρηματοοικονομική πολιτική και ικανότητα εκτύπωσης νομίσματος όμως, προϋποθέτει υπεύθυνους και σωστούς πολιτικούς και κεντρικο-τραπεζιτες. Έχουμε ανθρώπους της εμπιστοσύνης που είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν για το καλό της χώρας η αν αποκτήσουμε την δραχμή οδεύουμε κατόπιν προς κατεύθυνση Ζιμπάμπουε ;
Κρέας; το κρέας είναι απλώς δύσκολο. Ο εφιάλτης είναι το πετρέλαιο και τα φάρμακα. Με τη δραχμή θα επιστρέψουμε σε καταστάσεις του 1942.
Το χειμώνα του 1941-42 η έλλειψη βασικών ειδών δεν οφειλόταν ούτε στη “δραχμή” (που είχαμε σε όλη τη διάρκεια 180 ετών ελεύθερου βίου έως το 2001, χωρίς προβλήματα ελλείψεων), ούτε καν στην κατοχή καθαυτή, αλλά στον αγγλικό ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας, που δυσχέρανε μέχρις εξαφανίσως το διεθνές εμπόριο της χώρας. Μετά τη διεθνή (κυρίως συμμαχική) κατακραυγή, οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να άρουν το ναυτικό εμπάργκο εναντίον της κατεχόμενης χώρας του γενναίου συμμάχου τους. Έτσι, οι υπόλοιποι χειμώνες κύλησαν ομαλότερα και χωρίς πείνα.
Τα περί πετρελαίου και φαρμάκων είναι απλώς ανυπόστατα. Απλώς και το πετρέλαιο θα ακριβύνει τόσο, που θα αναγκαστεί η κυβέρνηση να μειώσει τους εξοντωτικούς φόρους – από τη σημερινή τιμή, πάνω από ένα ευρώ στο λίτρο είναι οι φόροι.
Αλήθεια, όσοι λέτε ότι “θα μας λείψει το πετρέλαιο και τα φάρμακα” αν έλθει η δραχμή, που βασίζετε το συλλογισμό σας, για να ‘χουμε καλό ρώτημα;
“Τα περί πετρελαίου και φαρμάκων είναι απλώς ανυπόστατα”
Η υποτιμημενη δραχμη θα βοηθησει την ανταγωνιστικοτητα των εξαγωγων οπωσδηποτε. Κατα ποσο ειστε σιγουρος οτι η αντιστοιχη αυξηση στο κοστος ενεργειας δεν θα αντισταθμησει τις εξαγωγες; Παρακολουθειτε την συνεχη ολισθηση της Ινδιας που οφειλεται κυριως σ’αυτο το φαινομενο;
Αλήθεια, όσοι λέτε ότι “θα μας λείψει το πετρέλαιο και τα φάρμακα” αν έλθει η δραχμή, που βασίζετε το συλλογισμό σας, για να ‘χουμε καλό ρώτημα;
Φίλε Γιώργο,
Αν φύγουμε από το € (και κατ’ επέκταση την ΕΕ, αλλά αυτό ας το αφήσουμε προς το παρόν), πού θα βρούμε το συνάλλαγμα για εισαγωγές, όχι μόνο πετρελαίου και φαρμάκων, αλλά όλων των ειδών που εισάγομε; Με δραχμές δεν μπορούμε να αγοράσομε τίποτε, διότι δεν κάνουμε αντίστοιχες εξαγωγές για να μάς τις επιστρέψουν, άρα δεν τις παίρνει κανείς. Πώς θα αγοράσομε, λοιπόν, πετρέλαιο και φάρμακα, για να περιοριστώ στο ερώτημά σου;
Η Κίνα, για παράδειγμα, αγοράζει πετρέλαιο από το Ιράν στο εθνικό της νόμισμα. Αλλά η Κίνα (πρέπει να) έχει να πουλήσει στο Ιράν προϊόντα αντίστοιχα της αξίας του πετρελαίου που αγοράζει. Αν όχι, το ισοζύγιο πληρωμών της με το Ιράν θα είναι αρνητικό για την ίδια και θετικό για το Ιράν, όσο “θετικό” μπορεί να είναι ένα ισοζύγιο όταν ο χρεώστης αδυνατεί να σε εξοφλήσει.
Στα καθ’ ημάς. Βλέπεις εσύ κάποιον τρόπο, όπως είμαστε τώρα, να μπορούμε να προμηθευτούμε πετρέλαιο, φάρμακα, τρόφιμα (δυτυχώς, εισάγομε και τρόφιμα), πρώτες ύλες κλπ., χωρίς συνάλλαγμα;
Γιώργο, σε συνέχεια του παραπάνω σχολίου μου, θα προσθέσω και τούτο. Αυτή την στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν λίγες μεν, αλλά κάποιες υγιέστατες επιχειρήσεις, οι πωλήσεις (εξαγωγές) των οποίων δεν βασίζονται σε κάποιο υποτιμημένο εθνικό νόμισμα, αλλά στην ποιότητα των προϊόντων τους και στις εν γένει καλές υπηρεσίες που προσφέρουν, που τις κάνουν διεθνώς ανταγωνιστικές.
Αν βγούμε από το €, οι επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες τώρα απασχολούν όσο προσωπικό απασχολούν και φέρνουν συνάλλαγμα στην Ελλάδα, θα κινδυνεύσουν να χρεοκοπήσουν, επειδή δεν θα μπορούν να προμηθευτούν πρώτες ύλες από το εξωτερικό, αφού η Ελλάδα δεν θα έχει συνάλλαγμα και κανείς δεν θα πουλά σε δραχμές. Επιπλέον, ακόμη κι αν αγοράσουν σε νέο υποτιμημένο εθνικό νόμισμα (υπόθεση εργασίας), οι πρώτες ύλες θα είναι ακριβότερες κατά το ποσοστό της υποτίμησης, το οποίο θα εξανεμίσει το προσδοκώμενο από την ίδια όφελος για τις εξαγωγές.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δεν είναι δυνατόν η οικονομία μας να βασισθεί εκ νέου σε επιχειρήσεις, οι οποίες προσδοκούν να επιβιώσουν από την συνεχή διολίσθηση του εθνικού νομίσματος, όπως γινόταν και πριν μπούμε στο € (είδαμε τα αποτελέσματα) και όχι από την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων που παράγουν και η οποία ανταγωνιστικότητα τούς επέτρεψε να παραμείνουν εν ζωή και μετά την (οπωσδήποτε εσφαλμένη) είσοδό μας στην ΟΝΕ.
Αν με ρωτήσεις τι προσδοκώ από το μνημόνιο, θα σου απαντήσω τίποτε απολύτως, εφ’ όσον την κατάσταση έχουν στα χέρια τους οι ίδιοι ανίκανοι που μας έριξαν σ’ αυτό. Λοιπόν, κανόνας πρώτος να αναλάβουν κάποιοι ικανοί την διακυβέρνηση της χώρας (το πού και πώς θα βρεθούν είναι το ζητούμενο), οι οποίοι να είναι ακομμάτιστοι, ώστε να μπορούν ελεύθερα να εφαρμόσουν μέτρα με πολιτικό κόστος και χωρίς να υπολογίζουν κομματική πελατεία και γνώστες της οικονομίας και όχι σαλτιμπάγκοι, σαν τους σημερινούς. Υπάρχουν οι άνθρωποι αυτοί. Απαραίτητη προϋπόθεση ο παραμερισμός των συμμοριών που λέγονται κόμματα. Αν δεν γίνει αυτό, λύση δεν θα υπάρξει και το μέλλον είναι ζοφερό. Απλώς, όπως έγραψα παραπάνω, η έξοδος από το € θα κάνει ζοφερό, όχι το μέλλον, αλλά και το παρόν. Εδώ και τώρα.
Πατριώτη, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω ότι το ζητούμενο είναι η ανάκτηση της παραγωγικής ικανότητας της χώρας, που επί δεκαετίες πολεμήθηκε ένθεν κακείθεν χάριν εξυπηρέτησης ποικίλων συμφερόντων και ιδεοληψιών. Υπό αυτό το πρίσμα, τα διλήμματα “μνημόνιο ή όχι”, “ευρώ ή δραχμή” λειτουργούν εντελώς αποπροσανατολιστικά. Και τούτο διότι μία χώρα που παρουσιάζει μονίμως έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, εάν μεν είναι στην ευρωζώνη θα χρειάζεται συνεχώς δανεικά, ενώ εάν αφεθεί να τυπώνει δικό της νόμισμα, αυτό δεν θα έχει κανένα αντίκρυσμα και αξία, εγκλωβισμένο σε μία δίνη πληθωρισμού και υποτίμησης. Ως εκ τούτου, το διακύβευμα των επικείμενων εκλογών περιπίπτει απλώς στην επιλογή του τρόπου καταστροφής : αργά και βασανιστικά εντός της ευρωζώνης ή ακαριαία, εκτός αυτής. Για τον παραμερισμό των συμμοριών δεν υπάρχει αντίρρηση, αν και θα πρέπει να περιγραφεί στοιχειωδώς η διαδικασία : τα καρκινώματα εξάγονται μόνο με χειρουργική επέμβαση, επώδυνη και με κίνδυνο επιπλοκών.
Εμείς, όμως, είμαστε αρκετά πατριώτες ώστε να μπορούμε να κρίνουμε τους κομματανθρώπους; Η οικονομία στεγνώνει από ρευστότητα, ο λαός υποφέρει, ενώ την ίδια στιγμή μυριάδες συμπολιτών μας, ασχέτως ιδεολογίας και αποχρώσεως, συνειδητά αδιαφορούν για την επιβίωση της πατρίδας, μεταφέροντας πολύτιμα κεφάλαια στο εξωτερικό με σκοπό την εξασφάλιση των ιδίων. Κάποιοι δίνουν αγώνα για να σωθεί το καράβι, ενώ άλλοι βιάζονται να πετάξουν τα σωσίβια και τις λέμβους. Αυτό το ανυπόληπτο καράβι είναι καταδικασμένο. Δε νοείται οικονομική ανάκαμψη, χωρίς στοιχειώδη κοινωνική συνοχή, αγάπη για τον τόπο, σεβασμό και κανόνες. Ποιός ηγέτης μπορεί να εμπνεύσει πλέον όλα αυτά; Τα υπόλοιπα είναι ανούσιες περιγραφές ενός προδιαγεγραμμένου ναυαγίου.
Φιλανθρωπηνέ,
“που επί δεκαετίες πολεμήθηκε ένθεν κακείθεν χάριν εξυπηρέτησης ποικίλων συμφερόντων και ιδεοληψιών”
Ιδεοληψιών ναι. Συμφερόντων; Η παραγωγικότητα βασιζόταν στους προστατευτικούς δασμούς και τις κρατικές, αρχικά, επιδοτήσεις και αργότερα και κοινοτικές. Οι περισσότεροι, είτε βιομήχανοι, είτε αγρότες, είτε κτηνοτρόφοι, αρκέστηκαν να εισπράττουν τις επιδοτήσεις, χωρίς να κάνουν επενδύσεις ή εκσυγχρονισμούς στις επιχειρήσεις τους. Έτσι, όπως είπα και παραπάνω, όταν χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν τον έξωθεν ανταγωνισμό σοβαρών επιχειρήσεων, έκλεισαν. Είχαμε το φαινόμενο, οι μεν επιχειρηματίες να ευημερούν, οι δε επιχειρήσεις να χρεοκοπούν. Όσοι έκαναν καλή χρήση των επιδοτήσεων και πορεύτηκαν σωστά, με σοβαρότητα και με πρόθεση να κάνουν κάτι σωστό, αυτοί ζουν και σήμερα.
“Ως εκ τούτου, το διακύβευμα των επικείμενων εκλογών περιπίπτει απλώς στην επιλογή του τρόπου καταστροφής : αργά και βασανιστικά εντός της ευρωζώνης ή ακαριαία, εκτός αυτής”
Εκτός €, ο θάνατος είναι βέβαιος και εξαιρετικά επώδυνος. Ποιος μπορεί να αποκλείσει διασάλευση της τάξεως, την επομένη που θα αρχίσουν να λείπουν βασικά αγαθά; Ξέρεις τι σημαίνει διασάλευση της τάξεως με 4.000.000 λαθρομεταναστών στο εσωτερικό της χώρας και τα σύνορά της να απειλούνται από Τουρκία, Αλβανία και δευτερευόντως από Σκόπια;
“τα καρκινώματα εξάγονται μόνο με χειρουργική επέμβαση, επώδυνη και με κίνδυνο επιπλοκών.”
Αν δεν θέλομε επιπλοκές, αφήνομε τον ασθενή να πεθάνει. Ίσως, όμως, να μην χρειαστεί “χειρουργική επέμβαση”, αν αυτό αποτελέσει παλλαϊκό αίτημα.
“Εμείς, όμως, είμαστε αρκετά πατριώτες ώστε να μπορούμε να κρίνουμε τους κομματανθρώπους;”
Γιατί δεν είμαστε; Δεν ξέρουμε τι είναι οι κομματάνθρωποι εδώ και 38 χρόνια; Δεν κατάλαβα. Μπορεί να κάναμε το λα΄θος να τους ψηφίζαμε, αλλά τώρα είναι καιρός να επανορθώσουμε στέλνοντάς τους στον αγύριστο, εκτός κι αν έχουμε όφελος απ’ αυτούς. Δεν είναι η περίπτωσή μου, οπότε δεν μ’ ενδιαφέρει. Μην κοροϊδευόμαστε. Με το υπάρχον πολιτικό σύστημα, δεν πρόκειται τίποτε να αλλάξει. Όσο το ανεχόμαστε, τόσο χειρότερο.
Πατριώτη, επί των παρατηρήσεών σου : 1. Συμφέροντα δεν έχουν μόνο οι Έλληνες, αλλά και οι ξένοι, και δη οι ισχυροί “εταίροι” της ΕΕ, οι οποίοι δεν επιθυμούσαν ανταγωνισμό στον χώρο τους και ως τέτοιον θεωρούσαν την Ευρώπη. Επίσης, συμφέροντα έχουν και τα κόμματα, που επεδίωξαν και κατάφεραν να ποδηγετήσουν την ελεύθερη οικονομία, ώστε να μην υπάρχει υπόβαθρο ανάπτυξης “επικίνδυνης” ελεύθερης σκέψης και κρίσης.
2. δεν διαφωνούμε ως προς την εκτός ευρώ ακαριαία καταστροφή, αλλά και με την υπάρχουσα πορεία εντός ευρώ δεν διαφαίνεται ελπίδα. Ανάπτυξη υπάρχει μόνο στα λόγια, η ανεργία καλπάζει, οι επιχειρήσεις κλείνουν ή μετακομίζουν, επενδύσεις δεν έρχονται, κεφάλαια διαρρέουν. Κίνδυνος διασάλευσης κοινωνικής τάξης δεν πηγάζει μόνο από τους λαθρομετανάστες όταν λείπουν βασικά αγαθά, αλλά και από τους εγχώριους απελπισμένους, που δεν μπορούν να αποκτήσουν βασικά αγαθά. Και ο τόπος μας διαθέτει διακεκριμένους οργανωτές εξεγέρσεων, που διέπρεπαν και πριν την εισαγόμενη δυστυχία.
3. εξήγησα ότι δεν διαφωνώ με το ζητούμενο, αλλά χρειάζεται προσοχή η διαδικασία, για να μην υπάρξουν ανεπιθύμητες παρενέργειες και παράπλευρες απώλειες.
4. Νομίζω ότι ήμουν αρκετά σαφής στην συνέχεια της σκέψεώς μου. Ομοίως, ουδέν όφελος αντλώ από τα κόμματα, ούτε τα χρειάζομαι για να μου υπαγορεύσουν τι είναι ορθό. Εάν, όμως, θεωρούνται καλύτεροι εκείνοι που αυτή την κρίσιμη στιγμή, που η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα ρευστό και επενδύσεις, αδιαφορούν, μεθοδεύοντας την προσωπική τους σωτηρία με τη φυγάδευση πολύτιμων κεφαλαίων, τότε δεν μας φταίει το όντως διεφθαρμένο σύστημα. Όποιος και αν κληθεί να κυβερνήσει, πρώτα πρέπει να εμπνεύσει πρότυπα και να ορθώσει ανάστημα απέναντι στην αδιαφορία, την ανηθικότητα και την απίστευτη ιδιοτέλεια, που τρώει τα σωθικά της πατρίδας. Δε νοείται βιώσιμη οικονομία χωρίς κοινωνική συνοχή. Δεν υπάρχει σωτηρία του ενός όταν καταρρέει ο περίγυρός του. Δεν φτάνει να φύγουν τα κόμματα, πρέπει να φύγει και το τελευταίο ίχνος της σαπισμένης νοοτροπίας που μετέδωσαν στον ελληνικό λαό. Αλλιώς, είναι θέμα χρόνου οι καινούργιοι ηγέτες να γίνουν χειρότεροι, αντάξιοι του λαού που κυβερνάνε.
Φιλανθρωπηνέ,
Νομίζω ότι λίγο-πολύ συμφωνούμε. Δεν αξίζει να καταπιαστούμε με λεπτομέρειες. Να διευκρινίσω μόνο μία παρεξήγηση, που πιθανόν να οφείλεται σε μένα. Δεν είπα εγώ ότι η κοινωνική διασάλευση πηγάζει μόνον από τους λαθρομετανάστες. Απλώς γίνεται πιο επικίνδυνη από την παρουσία τους (βλέπε Χριστούγεννα 2008).
Αγαπητέ Πατριώτη, όσοι νοιάζονται πρωτίστως για το κοινό καλό, ακόμη και αν εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες, στο τέλος βρίσκουν πεδίο συνεννόησης, θυσιάζοντας τα ασήμαντα για να διασώσουν τα σημαντικά. Δυστυχώς, οι πολιτικοί μας αδυνατούν πλέον να διακρίνουν τα ασήμαντα, έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους μέσα στα βαλτόνερα της καιροσκοπικής ματαιοδοξίας και δεν κάνουν κανένα συμβιβασμό μπροστά στο προσωπικό τους όφελος, ακόμη και όταν αυτό επιβάλλει το συμφέρον της πατρίδας. Γιατί αντιπροσωπεύουν έναν λαό-ψηφιδωτό, όπου καθένας θεωρεί ότι η πατρίδα και το κράτος υπάρχουν μόνο για να τον (εξ)υπηρετούν.
Της Δραχμής τα καμώματα τα βλέπει το Ευρώ και γελά
ἀπ’ ἐδῶ
12/06/2012
του Ανδρέα Κούτρα
Έχουν περάσει λίγα χρόνια από τότε που είπαμε αντίο στην Δραχμή. Πάρα πολλοί θυμούνται με νοσταλγία τα τελευταία χρόνια της Δραχμής, κυρίως το 1998-2001, τότε που αγόραζαν μετοχές από τις παραλίες και ο Γενικός Δείκτης του χρηματιστηρίου Αθηνών ξεπέρναγε τις 6000 μονάδες. Σήμερα του λείπει ένα μηδενικό και κάτι ψιλά. Εγώ θα θυμίσω πως ήταν η οικονομική ζωή στην Ελλάδα της Δραχμής την δεκαετία της μεγάλης σοσιαλιστικής αλλαγής του 80 και 90. Πως γινόντουσαν οι συναλλαγές τότε που είχαμε υπερήφανη ανεξάρτητη εθνική νομισματική πολιτική. Οι πέντε σκηνές που περιγράφω δεν είναι από Ελληνικές ταινίες του 1950 με την Βασιλειάδου. Είναι η πραγματικότητα μέχρι περίπου τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ας τις δούμε μια μια.
Σκηνή Α. Ο σερβιτόρος στην παραλιακή ταβέρνα όμορφου κυκλαδίτικου νησιού φέρνει το λογαριασμό σε πελάτες που μιλάνε ξενικά. Βγάζουν ένα χιλιάρικο να πληρώσουν και ο σερβιτόρος σε σπαστά αγγλικά απαντά «Νο ντράχμα, γκιβ γιου μπετερ ιν ντόλαρς ορ τζέρμαν μάρκα».
Σκηνή Β. Το Ντάτσουν σταμάτησε στην άκρη του δρόμου. Ξεσκέπασε την καρότσα και εμφανίστηκαν υπέροχες μπανάνες, 400 Δρχ το κιλό.
Σκηνή Γ. Η γερόντισσα απάντησε το κουδούνι της πόρτας σε ένα μικρό χωριό της Πελοποννήσου. Ήταν ο τοπικός «άρχοντας». Ήρθε να πάρει το έμβασμα που είχε στείλει ο ξενιτεμένος γιός της στην μάνα του. Πλήρωνε πάντα καλύτερα από την επίσημη ισοτιμία στις τράπεζες. Μέχρι και 5-10δρχ στο μάρκο από τις «κλέφτρες»τράπεζες.
Σκηνή Δ. Ο πατέρας δίπλωνε το κατοσταδόλλαρο σε ένα μαύρο καρμπόν προτού το βάλει με προσοχή σε φάκελο για να το ταχυδρομήσει στον γιό του που σπούδαζε στη Βουλγαρία ιατρική.
Σκηνή Ε. Ένας συλλέκτης γραμματοσήμων απορεί με την υψηλή τιμή της σειράς Ανασυγκρότησης του 1951. Είχε τριπλασιαστεί μέσα σε ένα χρόνο.
Αν σας φαίνονται περίεργες οι σκηνές αυτές η εξήγηση τους βρίσκετε στην πραγματικότητα της Δραχμής και της δήθεν ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής. Έχουμε λοιπόν:
Σκηνή Α. Ο σερβιτόρος όπως και πολλοί άλλοι μαζεύαν το ξένο σκληρό νόμισμα για δύο λόγους. Πρώτον γιατί έκανε προσεκτική διαχείριση των χρημάτων του. Δεν ήταν κεφαλαιούχος ούτε εισοδηματίας. Μεροκαματιάρης ήταν και πληρωνόταν σε Δραχμές. Το 1983 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υποτίμησε την δραχμή κατά 15% (Υπουργός Αρσένης). Είναι η πρώτη απότομη υποτίμηση της Δραχμής από την εποχή του Μαρκεζίνη με την μεγάλη κατά 50% υποτίμηση της Δραχμής το 1953. Το 1985 με σύνθημα «για ακόμα καλύτερες μέρες» το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές και υποτιμά την δραχμή ξανά κατά 15%. Έκτοτε ή υποτίμηση θα γίνει ντεμοντέ και θα εισαχθεί η περίφημη πολιτική της διολίσθησης. Οι δραχμές υποτιμώντουσαν κανονικά και με τον νόμο κάθε μήνα περί το 1% έναντι του δολλαρίου. Με αυτό τον αργό ρυθμό πολύς κόσμος δεν καταλάβαινε πως και πόσο το κράτος τον έκλεβε. Σαν να μην έφτανε αυτό ο πληθωρισμός έτρεχε κατά μέσο όρο με 20% ετησίως. Με αυτά τα δεδομένα ο μεροκαματιάρης σερβιτόρος προσπαθούσε να σώσει την αγοραστική αξία των χρημάτων του κάνοντας λίγη μαύρη αγορά συναλλάγματος. Η επόμενη υποτίμηση θα γίνει επί ημερών Σημίτη (1998) και θα είναι 14%.
Ο δεύτερος λόγος που ζητούσε συνάλλαγμα αντί για δραχμές ήταν καθαρά κερδοσκοπικός όπως θα λέγανε πολλοί. Αγόραζε τα μάρκα από τους τουρίστες και τα μεταπουλούσε στην μαύρη αγορά με κέρδος. Έτσι συμπλήρωνε και λίγο στο εισόδημα του.
Σκηνή Β. Οι μπανάνες ήταν προστατευμένο προϊόν. Οι εισαγωγές από το εξωτερικό είχαν απαγορευθεί για να προστατευτούν οι παραγωγοί της Κρήτης και για να μήν ξοδευτεί πολύτιμο συνάλλαγμα σε ανούσιες και μή αναγκαίες εισαγωγές. Υπήρχε επίσης και δασμός σε είδη πολυτελείας όπως και στα αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού, υπολογιστές κλπ. Πως λοιπόν είχαν βρεθεί μπανάνες πάνω στο Ντάτσουν? Η εξήγηση εμπεριέχει το δαιμόνιο του Έλληνα. Ένα καράβι είχε φέρει λαθραία ένα φορτίο μπανάνες. Λίγες μίζες στο τελωνείο και στο λιμενικό και νάσου οι μπανάνες. Ο Χαρίλαος Τρικούπης είχε πει κάποτε πως πρέπει να κάνουμε τον Έλληνα έμπορο γιατί αλλιώς θα γίνει λαθρέμπορος. Μάλλον είχε δίκιο.
Σκηνή Γ. Τα χρήματα που στέλνανε οι μετανάστες στις οικογένειες τους τα μάζευαν διάφοροι επιτήδειοι, πολλές φορές αστυνομικοί, τραπεζικοί αλλά και κάθε είδους τοπικοί προύχοντες. Πολλές φορές ο λόγος ήταν ο ίδιος με αυτόν του σερβιτόρου στην σκηνή Β αλλά εδώ υπήρχε και ένας διαφορετικός πιο οργανωμένος. Πολλοί Έλληνες ήθελαν να βγάλουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό όπως και τώρα. Όμως δεν μπορούσαν όπως τώρα που γίνετε με μία απλή διατραπεζική εντολή. Υπήρχαν μεγάλοι περιορισμοί στην διακίνηση κεφαλαίων. Έτσι λοιπόν το μεταναστευτικό συνάλλαγμα μαζευόταν, γινόταν πακετάκια και ταξίδευε αεροπορικώς σε ελβετικούς ή άλλους παραδείσους. Η τρόποι εξαγωγής ήταν πολλοί. Από διπλούς πάτους σε βαλίτσες, συνοδεία μιλημένων και πληρωμένων αστυνομικών στο αεροδρόμιο, μέχρι διπλωματικούς σάκους είχε ακουστεί. Όλα αυτά φυσικά με το αζημίωτο. Η διαφορά μεταξύ της επίσημης ισοτιμίας και αυτή της μαύρης ή ελεύθερης αγοράς όπως την ονομάζανε μπορεί να ήταν και 10-15%.
Υπήρχε λοιπόν αρκετό περιθώριο για να πληρωθούν όλοι οι ενδιάμεσοι, από τον σερβιτόρο μέχρι τον τελωνειακό. Κάπως έτσι κατατέθηκαν τα 2 εκατομμύρια δολλάρια σε λογαριασμό του τότε αντιπροέδρου της κυβερνήσεως (Κουτσόγιωργα) στην Ελβετία για να καλύψει με νόμο τα λεφτά που είχε κλέψει ο Κοσκωτάς. Αυτός ο θεσμός του αντιπρόεδρου της κυβερνήσεως πρέπει να είναι στοιχειωμένος (βλ Τσοχατζόπουλος).
Σκηνή Δ. Την εποχή εκείνη της ηρωικής Δραχμής υπήρχαν τρία συναλλάγματα που μπορούσες να πάρεις από την ΤτΕ. Το τουριστικό, το επαγγελματικό και το φοιτητικό. Επιτρεπόταν δηλαδή να πάρεις μαζί σου μόνο ένα συγκεκριμένο ποσό που κυμαινόταν από 200 έως 500 δολλάρια ανά ενήλικα και λιγότερο για ανήλικα παιδιά όσο αφορά το τουριστικό. Φυσικά υπήρχε κλίμακα ανάλογα με το πού ταξίδευες. Τα όρια ήταν διαφορετικά αν επρόκειτο για την Γερμανία ή για την Βουλγαρία. Για επαγγελματικό ταξίδι ήταν κάτι παραπάνω ενώ για φοιτητικό συνάλλαγμα προσκόμιζες την εγγραφή σου για να πάρεις άδεια. Πολλοί λοιπόν γονείς προμηθευόντουσαν το κατοσταδόλλαρο όπως περιέγραψα προηγουμένως και το ταχυδρομούσαν ως συμπληρωματικό χαρτζιλίκι στο παιδί τους. Το κόλπο όμως το γνώριζαν πολλοί ταχυδρομικοί διανομείς, Έλληνες και ξένοι που προσπαθούσαν να δούνε αν το γράμμα είχε μέσα χαρτονόμισμα βάζοντάς το δίπλα σε ισχυρή λάμπα. Για το λόγο αυτό εσώκλειαν τα χαρτονομίσματα σε μαύρο καρμπόν.
Σκηνή Ε. Ένας διαφορετικός τρόπος να βγάλουν χρήματα στο εξωτερικό ήταν για μια εποχή τα γραμματόσημα. Ιδίως των σειρών του 1950. Αντί να κρύψεις χρήματα στην βαλίτσα σου αγόραζες γραμματόσημα που είχαν ζήτηση στο εξωτερικό. Η επινοητικότητα των Ελλήνων δεν είχε ούτε έχει όρια όταν πρόκειται για επιβίωση ή για να παρακάμψουν νόμους.
Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλες ωραίες ιστορίες όπως αυτή του κατοστάρικου όταν η ΤτΕ απαγόρευσε την επίσημη εξαγωγή και άρα εισαγωγή των χιλιάρικων και πεντοχίλιαρων για να προστατεύσει το εθνικό νόμισμα. Οι διάφοροι αετονύχηδες ταμίες των τραπεζών μάζευαν κρυφά τα κατοστάρικα και τα πουλούσαν 101-103 δραχμές το ένα. Αυτά τα ωραία και τραγελαφικά ήταν η πραγματικότητα της ανεξάρτητης Δραχμής. Εισαγωγές με το σταγονόμετρο, δασμοί, πληθωρισμός, υποτιμήσεις και μαύρη αγορά. Υπήρχε και ειδική υπηρεσία. Η ΥΠΕΝ! Υπηρεσία Προστασίας Εθνικού Νομίσματος. Φυσικά μαζί με τον περιορισμό στην διακίνηση κεφαλαίων έρχεται και ο περιορισμός στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών αλλά και πολιτών και εργαζομένων. Όσοι λένε ότι δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε γυρνώντας στην δραχμή ας ρωτήσουν καλύτερα τους παλιότερους και βετεράνους στις υποτιμήσεις εσωτερικές ή άλλες. Ίσως να ακούσουν ακόμα πιο υπέροχες και τριτοκοσμικές ιστορίες από αυτές που περιέγραψα εδώ.