Την περίοδο 1989-90 οι Μουσουλμάνοι της Θράκης εκμεταλλευόμενοι τον αναλογικότερο εκλογικό νόμο που είχε ποτέ η χώρα αποφάσισαν να κατέρχονται ως ανεξάρτητοι υποψήφιοι του Ελληνικού κοινοβουλίου και όχι μέσω των κατεστημένων κομμάτων. Η επιτυχία τους να εκλέξουν βουλευτές, και μάλιστα και στους δύο μειονοτικούς νομούς, σε συνδυασμό με την εύθραυστη αυτοδυναμία του κυβερνώντος τότε κόμματος, οδήγησαν στον ορισμό του πλαφόν του 3% ώστε να κερδηθεί μία έδρα στο κοινοβούλιο, έστω και αν αυτή προέρχονταν από την πρώτη κατανομή εδρών μίας περιφέρειας. Αυτό το πλαφόν ίσχυσε από τις επόμενες εθνικές εκλογές το 1993 και από τις ευρωεκλογές το 1994 και ισχύει έκτοτε.
Στις εθνικές εκλογές δεν μπορεί να προκαλέσει προβλήματα διότι λόγω του “δώρου” στο πρώτο κόμμα, της δεύτερης κατανομής και της διαδικασίας της εξομάλυνσης δεν θα μείνει αδιάθετη έδρα. Στις ευρωεκλογές όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Επειδή η περιφέρεια είναι μία – όλη η επικράτεια – το πλαφόν του 3% μπορεί πολύ εύκολα να έχει την παρενέργεια της αδυναμίας διάθεσης μίας έδρας! Το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών θα μπορούσε με ελάχιστη διαφοροποίηση ποσοστών να δημιουργήσει πρόβλημα.
Ας δούμε πρώτα ποιος είναι ο εκλογικός νόμος. Το σύνολο των ευρωβουλευτών είναι 22. Το εκλογικό μέτρο είναι 100/22 (σε επί τοις εκατώ ποσοστό). Στην Α κατανομή διανέμονται οι έδρες του ακέραιου πηλίκου της διαίρεσης του ποσοστού ενός κόμματος με το μέτρο, και όλες οι αδιάθετες έδρες δίνονται κατά σειρά στα μεγαλύτερα υπόλοιπα της ίδιας διαίρεσης, εφόσον όμως το ποσοστό ενός κόμματος υπερβαίνει το 3%. Αυτό είναι το λεγόμενο πλαφόν.
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών ήταν τα εξής
1. ΠΑΣΟΚ – 36.64%
2. ΝΔ – 32,29%
3. ΚΚΕ – 8.35%
4. ΛΑΟΣ – 7.15%
5. ΣΥΡΙΖΑ – 4.70%
6. Οικολόγοι-Πράσινοι – 3.49%
7. Πανελ. Μακεδ. Μετ. – 1.27%
8. Λοιπά κόμματα – 6.11%
Από την Α κατανομή έχουμε 8 έδρες στο ΠΑΣΟΚ, 7 στη ΝΔ και από μία στο ΚΚΕ, ΛΑΟΣ και ΣΥΡΙΖΑ. Το σύνολο αυτών είναι 18 έδρες και μένουν 4 αδιάθετες
Τα υπόλοιπα των ποσοστών ήταν τα εξής
1. ΠΑΣΟΚ – 0.28%
2. ΝΔ – 0.47%
3. ΚΚΕ – 3.80%
4. ΛΑΟΣ – 2.60%
5. ΣΥΡΙΖΑ – 0.15%
6. Οικολόγοι-Πράσινοι – 3.49%
7. Πανελ. Μακεδ. Μετ. – 1.27% (δεν δικαιούται έδρα επειδή έχει <3%)
Έτσι, κερδίζουν μία επιπλέον έδρα από τη δεύτερη κατανομή κατά σειρά: το ΚΚΕ, οι Οικολόγοι-Πράσινοι, ο ΛΑΟΣ και η ΝΔ. Παίρνει την έδρα η ΝΔ με το 0.47% αντί του ΠΑΜΜΕ με 1.27% επειδή το τελευταίο έχει μικρότερο από 3% πανελλαδικά.
Υποθετικό σενάριο
Για να δούμε τι θα γινόταν εάν υπήρχε ένα επιπλέον κόμμα με ποσοστό 1% το οποίο θα το έπαιρνε ως εξής: 0.3% από το ΠΑΣΟΚ, 0.5% από τη ΝΔ και 0.2% από το ΣΥΡΙΖΑ. Τα υπόλοιπα κόμματα θα είχαν τα ποσοστά τους. Νομίζω ότι αυτό το σενάριο δεν είναι εξωφρενικό, είναι μάλλον αρκετά ρεαλιστικό. Από τα 33 κόμματα που έθεσαν υποψηφιότητα ο Άρειος Πάγος ακύρωσε τα 6. Άρα λοιπόν δεν είναι τόσο τραβηγμένο κάποιο ή το σύνολο όλων αυτών να απορροφούσε τα συγκεκριμένα ποσοστά. Τα τελικά αποτελέσματα θα ήταν ως εξής
1. ΠΑΣΟΚ – 36.34%
2. ΝΔ – 31,79%
3. ΚΚΕ – 8.35%
4. ΛΑΟΣ – 7.15%
5. ΣΥΡΙΖΑ – 4.50%
6. Οικολόγοι-Πράσινοι – 3.49%
7. Πανελ. Μακεδ. Μετ. – 1.27%
8. ΥΠΟΘΕΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ(*) 1.00%
9. Λοιπά κόμματα – 6.11%
Η πρώτη κατανομή θα έδινε 7 στο ΠΑΣΟΚ, 6 στη ΝΔ και από 1 στο ΚΚΕ και στον ΛΑΟΣ. Το σύνολο των εδρών είναι 15 και παραμένουν 7 αδιάθετες έδρες μέχρι τις 22. Ας δούμε και τα υπόλοιπα
1. ΠΑΣΟΚ – 4.52%
2. ΝΔ – 4.52%
3. ΚΚΕ – 3.80%
4. ΛΑΟΣ – 2.60%
5. ΣΥΡΙΖΑ – 4.50%
6. Οικολόγοι-Πράσινοι – 3.49%
7. Πανελ. Μακεδ. Μετ. – 1.27% (δεν δικαιούται έδρα επειδή έχει <3%)
Τα πρώτα έξι κόμματα λοιπόν παίρνουν κατά σειρά ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ, Οικολόγοι-Πράσινοι και ΛΑΟΣ.
Αδιάθετη έδρα!
Οι συνολικές έδρες που διανέμονται είναι: ΠΑΣΟΚ 8, ΝΔ 7, ΚΚΕ 2, ΛΑΟΣ 2, ΣΥΡΙΖΑ 1, Οικολόγοι-Πράσινοι 1 και παραμένει μία έδρα αδιάθετη!
Επειδή και τα έξι κόμματα πήρανε μία έδρα από τη δεύτερη κατανομή δεν υπάρχει τρόπος να διατεθεί η 22η έδρα. Όλα τα κόμματα διέθεσαν και το ακέραιο πηλίκο και το υπόλοιπό τους για να πάρουν τις έδρες που δικαιούνται. Στην περίπτωση αυτή ο εκλογικός νόμος αδυνατεί να διαθέσει την 22η έδρα!
Ο λόγος αυτού του προβλήματος είναι ο αποκλεισμός των κομμάτων με κάτω από 3%. Και στις δύο περιπτώσεις (δηλαδή και στα τελικά αποτελέσματα των ευρωεκλογών, αλλά και στο θεωρητικό σενάριο) εάν τα κόμματα με κάτω από 3% δεν αποκλείονταν από την κατανομή εδρών, τότε το Πανελλήνιο Μακεδονικό Μέτωπο θα έπαιρνε την 22η έδρα. Το ποσοστό που έλαβε στις εκλογές (1.27%) είναι μεγαλύτερο από το αδιάθετο υπόλοιπο της Νέας Δημοκρατίας (0.47%) με το οποίο πήρε την 8η έδρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν δεν υπήρχε ο αποκλεισμός του πλαφόν είχαμε πάντοτε εκλογή μίας έδρας από κόμμα με λιγότερο από 3%: στις ευρωεκλογές 1989 η Δημοκρατική Ανανέωση του Κ. Στεφανόπουλου εξέλεξε μία έδρα με 1.36%, το 1984 η ΕΠΕΝ με 2.29% εξέλεξε μία έδρα και το 1981 το Κόμμα Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη εξέλεξε μία έδρα με 1.96%.
Αν ίσχυε
Αν δεν ίσχυε το πλαφόν, τότε θα είχαμε εκλογή έδρας και το 1994 πάλι της Δημοκρατικής Ανανέωσης με 2.79%, το 1999 δύο έδρες. Μία της Πολιτικής Άνοιξης του Αντώνη Σαμαρά με 2.28% και μία του κόμματος των Φιλελευθέρων του Στέφανου Μάνου με 1.62%. Το 2004 δεν θα είχαμε τέτοια εκλογή επειδή η μεγαλύτερη παράταξη με ποσοστό κάτω του 3% ήταν οι Γυναίκες για μία άλλη Ευρώπη αλλά με 0.76% δεν θα κατάφερναν να εκλέξουν έδρα.
Όπως βλέπουμε, ενδεχομένως να υπήρχαν και ιστορικές παρενέργειες εάν δεν υπήρχε το πλαφόν! Ο Κ. Στεφανόπουλος θα ήταν ευρωβουλευτής το διάστημα 1994-99, οπότε ίσως δεν θα επιλέγονταν για Πρόεδρος της Δημοκρατίας όπου θήτευσε για μία δεκαετία. Επίσης, η Πολιτική Άνοιξη και οι Φιλελεύθεροι θα ήταν ακόμα ζωντανά κόμματα, τουλάχιστον για το διάστημα 1999-2004. Ίσως μάλιστα ο Γ. Καρατζαφέρης να μην προχωρούσε στην ίδρυση του ΛΑΟΣ το 2000, έναν μόλις χρόνο μετά το (θεωρητικό, πάντα) φιλί της ζωής στον Σαμαρά και στον Μάνο.
Ως προς το σήμερα όμως, θα πρέπει να εξεταστεί από τους αρμοδίους έαν αυτό το 3% έχει πρακτικές παρενέργειες στην εκλογή ευρωβουλευτών. Ο “άτυχος” τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή είναι ο Στέλιος Παπαθεμελής και το Πανελλήνιο Μακεδονικό Μέτωπο.
.