Πατροκοσμάς: ο χτίστης της Ρωμηοσύνης

Δημήτρης Νατσιός

«Τα γράμματα είναι το στολίδι του ανθρώπου»

 

Είναι από ποίημα του Γεωργίου Αθάνα η ωραία φράση «χτίστης της Ρωμηοσύνης». Παραθέτω το τροπαιοφόρο στιχούργημα:

«Στο Μέγα Δέντρο ξεκινά,

στο Καλοντάει αγιάζει,

χτίζει σχολειά, χτίζει εκκλησιές,

χτίζει τη Ρωμηοσύνη.

Πάτερ Κοσμά, σαν να ‘ταν χτες

το κήρυγμά σου αχάζει (=βροντά)

στη Ρούμελη, στην Ήπειρο

στην απεραντοσύνη».

Στις 24 Αυγούστου κάθε έτους η Εκκλησία και το Γένος μας τιμά και γεραίρει την μνήμη του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του Ισαποστόλου και Εθναποστόλου, του αγιορείτη καλόγερου που προετοίμασε ηθικώς και πνευματικώς την Ελληνική Επανάσταση. Τέσσερις αποστολικές περιοδείες έκανε. Με βαθιά μόρφωση, κάτοχος της «θύραθεν» παιδείας, αλλά κυρίως με το όπλο το αήττητον της αγιότητας, αφήνει το 1760 περίπου το Άγιον Όρος (Μονή Φιλοθέου) πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζητάει την ευλογία και άδεια του πατριάρχη Σεραφείμ Β’, προκειμένου να αρχίσει κηρυκτικό ιεραποστολικό έργο στην κυρίως Ελλάδα, «επειδή το γένος μας έπεσε εις αμάθειαν».

Έτσι ξεκινάει τις περιοδείες του που, σχεδόν χωρίς διακοπή, διαρκούν είκοσι ολόκληρα χρόνια. Περιόδευσε σχεδόν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, από τη Θράκη ως και το βόρειο μέρος της Πελοποννήσου, πέρασε στις Κυκλάδες, έφτασε στα Επτάνησα και επέμεινε κυρίως στην Ήπειρο (και στην σκλαβωμένη Βόρειο) καθώς και στη Δυτική Μακεδονία, όπου υπήρχαν και τα περισσότερα κρούσματα αλλαξοπιστίας ή εγκατάλειψης της «πατρίου φωνής», της ελληνικής γλώσσας.

Περνούσε από χωριό σε χωριό και σταματούσε σε κάθε τόπο δύο μέρες. Έκανε ένα πρώτο κήρυγμα το βράδυ της άφιξής του, ένα δεύτερο το επόμενο πρωί και ένα τρίτο την ίδια μέρα το βράδυ. Το κήρυγμά του συγκλονίζει, ανασταίνει ψυχές, παρηγορεί, αφυπνίζει, τονώνει την ελπίδα των υπόδουλων Ελλήνων σε μία μελλοντική απελευθέρωση –ανάσταση του Γένους. Η γλώσσα του απλή, ζωντανή και χυμώδης, η γλώσσα του λαού, όπως είχε διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες της δουλείας με τα ηρωικά τραγούδια των κλεφταρματολών και όχι τα γλωσσικά ξεφτίδια και οι πλαδαρές μεγαλοστομίες του λογιοτατισμού.

(Ο μακαριστός Επίσκοπος Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης στο περισπούδαστο σύγγραμά του για τον Άγιο Κοσμά με αφορμή αναφορά τού αγίου γιά το έργο των Αποστόλων, γράφει σε υποσημείωση στην σελίδα 100: «Το έργον των Αποστόλων, των κηρύκων, των τιμίων εργατών του Ευαγγελίου, μεταβάλλει την χέρσον γην εις κήπον Χριστού, εις επίγειον παράδεισον. Εάν όλοι οι κληρικοί, και μάλιστα οι επίσκοποι, μετά την απελευθέρωσιν του Έθνους, ειργάζοντο όπως ειργάσθη κατά τους χρόνους της δουλείας ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, σήμερον η Ελλάς θα ήτο κατοικία Αγγέλων, ο πλέον ευχάριστος τόπος, εις τον οποίον θα συνέρρεον οι ξένοι όχι διά να ίδουν τα αρχαία μνημεία, αλλά διά να ιδούν πώς η Ελλάς έγινε καινή κτίσις, υπόδειγμα χριστιανικής ζωής και πολιτείας». Μεγάλη αλήθεια! Πού ήταν οι επίσκοποι και οι πνευματικοί, πλην των τιμητικών εξαιρέσεων, όταν οι ανθρωποκάμπιες της πολιτικής βυσσοδομούσαν κατά του κράτους και του λαού; Τι πράμα είναι αυτό; να μιλούν οι διεφθαρμένοι τζιτζιφιόγκοι και να σιωπούν οι επίσκοποι, οι ποιμένες του λαού; Το λάβαρο της Επανάστασης του ’21 το κρατούσε ένας επίσκοπος και μόνο αυτό το γεγονός έδινε απερίστροφο δικαίωμα στην Εκκλησία να περιφρουρεί «ανυστάκτως» τα παιδιά της. Ανεξέλεγκτοι οι ξένοι λυμεώνες, συνεπικουρούμενοι από τους ημέτερους κύκλους της κακόνοιας «ων ο Θεός η κοιλία, οι εχθροί του σταυρού», μετέτρεψαν την πατρίδα μας όχι σε «καινή», αλλά σε κενή κτίση…).

Είχε συλλάβει με ενάργεια ο Πατροκοσμάς ότι το δούλον Γένος θα φθάσει στο «Παθούμενο» μόνο με τα φώτα της Παιδείας. Γι’ αυτό πρώτο του μέλημα στα κηρύγματά του ήταν το χτίσιμο σχολείων. Αλλά τι σχολείων;

«Να σπουδάζετε και σεις αδελφοί μου, να μανθάνετε γράμματα όσον μπορείτε. Και αν δεν εμάθετε οι πατέρες, να σπουδάζετε τα παιδιά σας, να μανθάνουν τα ελληνικά, διότι και η Εκκλησία μας είναι εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσεις τα ελληνικά, αδελφέ μου, δεν ημπορείς να καταλάβεις εκείνα οπού ομολογεί η Εκκλησία μας. Καλύτερον, αδελφέ μου, να έχεις ελληνικόν σχολείον εις την χώρα σου, παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια και ωσάν μάθης το παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται άνθρωπος…».

Το άκουγαν οι αγαθοί Έλληνες, φιλοτιμούνταν από την θυσιαστική του προσπάθεια, πρόσφεραν τα τιμαλφή τους οι γυναίκες και πάνω από 1000 σχολεία χτίστηκαν χάρις στην επίδρασή του… αλλά σχολεία ελληνικά και όχι σχολεία-φυτώρια γενιτσαρισμού σαν τα σημερινά.

Σ’ εκείνα τα σχολεία της σκλαβιάς, τα φανερά και τα «κρυφά» όπου ο κατακτητής δεν τα επέτρεπε, «…η ψυχή του Έθνους αγρυπνούσε. Φτωχοί παπάδες και δάσκαλοι, που ετρέφοντο με λίγο ψωμί, είχαν το σθένος εις το βάθος της ψυχής των, σθένος ποιητών. Καταλάβαιναν την ευθύνην που τους εβάρυνε να συνεχίσουν την ελληνικήν παράδοσιν· διηγούντο εις τα Ελληνόπουλα ποιά ήταν άλλοτε η πατρίδα τους και τους εδίδασκαν δύο ονόματα: Ελλάς και ελευθερία», γράφει ο ακαδημαϊκός Σίμος Μενάρδος (αρχιμ. Ιω. Αλεξίου, «η Παιδεία στην Τουρκοκρατία», σελ. 181). Από τέτοια σχολεία ξεπήδησαν τα λιοντάρια του Εικοσιένα. Προφήτευσε κάποτε ο άγιος: «Το κακό θα σας έρθη από τους διαβασμένους». Δεν είπε μορφωμένους. Ο λαός μας τους μορφωμένους τους έλεγε γνωστικούς, ενώ τους διαβασμένους, πολύξερους. Πολύξεροι είναι οι ανόητοι ημιμαθείς που «μεταρρυθμίζουν», «αναγεννούν», «αναπτερώνουν» την Παιδεία, για να καταλήξουμε σήμερα, αντί να έχουμε σχολεία «ελληνικά», που θα φωτίζουν τους μαθητές, με «ψυχή και Χριστό», κατάντησαν μάνδρες αφιλοπατρίας, αθεϊας και γλωσσικής αφασίας. Γιατί σχολεία που δεν αρδεύονται από την αείρροη πηγή της παράδοσής μας «είναι ένα τίποτα». Αντιγράφω την σκέψη του Ζ. Λορεντζάτου από το βιβλίο του «Ρωμιές» (Δόμος, 1990).

«Κάθε νιόκοπη γενιά αν δεν φυσήξη το κάρβουνο της παράδοσής, να το κάνει να κοκκινίσει, κάλλιο να την κλαις. Είναι γενιά νεκρή και τα γεννήματά της κοιλάφαρνα. Αυτό που λέμε πρωτοποριακό δεν υπάρχει, είναι ένα τίποτα. Όλα είναι παράδοση δηλαδή ζωή στην ανώτερη φάση της· ζωή και παράδοση ταυτόσημες. Όλα τέλος είναι: παράδοση ή τίποτα. Και αυτό είναι παράδοση μέσα σε μία γλώσσα, στο προκείμενο τη γλώσσα την ελληνική: ο Όμηρος- και-ο Σολωμός: εσύ».

«Θα ‘ρθη πρώτα ένα ψευτορωμαίικο· να μην το πιστέψετε· θα φύγη πίσω» έλεγε σε μία άλλη του προφητεία ο άγιος. Το ψευτορωμαίικο, το χαρτοβασίλειο της κομματοκρατίας καταρρέει. Ας μη φοβόμαστε και ας μην ακούμε τις εμετικές σειρηνωδίες των ξένων-«ο φιλήκοος των ξένων, είναι προδότης- έλεγε ο Καπποδίστριας. Έρχεται το αληθινό ρωμαίικο. Τώρα αποτινάζουμε τα σάπια λέπια του εξευρωπαϊσμού μας. Λίγο σκάψιμο θέλει και θα ξαναβρούμε τον εαυτό μας. Κι ας γίνουν τα σπίτια και οι αίθουσες διδασκαλίας «κρυφά σχολειά». Φωνάζει και βροντολαλεί το αγιασμένο πετραχήλι του νεομάρτυρα αγίου Κοσμά: «Είναι μία μηλιά και κάνει ξινά μήλα. Εμείς τώρα τι πρέπει, να κατηγορούμεν τη μηλιά ή τα μήλα; Την μηλιά. Λοιπόν κάμνετε καλά εσείς οι γονείς (και οι δάσκαλοι) οπού είστενε η μηλιά, να γίνωνται και τα μήλα γλυκά».

Έτσι χτίζονται Ρωμηοσύνες…

 

*

(Τόσο πολύ τιμά η κακορίζικη «Παιδεία» μας τον μεγαλύτερο Δάσκαλο του Γένους ώστε στο Δημοτικό δεν υπάρχει ούτε η ελάχιστη αναφορά στο έργο του, ενώ στο Γυμνάσιο στην «Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Α, Β, Γ Γυμνασίου, στην σελίδα 42 διαβάζουμε στις 5-6 μόνο αράδες και τα εξής: «Ανάμεσα στους πρώτους διαφωτιστές ανήκει και ο Κοσμάς ο Αιτωλός… Το 1779 συνελήφθη από τις οθωμανικές αρχές και εκτελέστηκε». Πρώτον δεν ήταν διαφωτιστής, όπως τον θέλουν οι γραικύλοι… φωταδιστές. Δεύτερον τα «συνελήφθη  και εκτελέστηκε», ταιριάζουν σε κατάδικους του ποινικού δικαίου. Οι άγιοι οδηγούνται στο μαρτύριο, δοξολογώντας τον Θεό και ευλογώντας τον κόσμο.

Τρίτον, ενώ ο Κοραής τιμάται, στο ίδιο βιβλίο, με τρεις σελίδες, ο άγιος που έδωσε και το αίμα του για την ανάσταση του Γένους τιμάται με μόνο με 7-8 σειρές, χωρίς μάλιστα να αναγράφεται το επίθετο «άγιος». Έργα και ημέρες του ψευτορωμαίικου…).