Μελέτης Μελετόπουλος*
Το 1993 στο περιοδικό Foreign Affairs δημοσιεύθηκε το πολύκροτο άρθρο του Samuel Huntington υπό τον τίτλο «Η σύγκρουση των πολιτισμών;». Σ’ αυτό ο συγγραφέας, καθηγητής του Harvard και διευθυντής στρατηγικής ασφαλείας στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας, υποστήριζε ότι στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα τα μεγάλα πολιτισμικά χάσματα θα αντικαταστήσουν τις ιδεολογικές και οικονομικές συγκρούσεις του Εικοστού.
Στο έργο του Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης, που εξέδωσε το 1997 με βάση το άρθρο του, ο Huntington υποστήριζε ότι η αναβίωση του Ισλάμ δεν είναι περιθωριακή αλλά κυρίαρχη τάση σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο. Αποτελεί ένα ευρύ πνευματικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και πολιτικό κίνημα. Ο φονταμενταλισμός είναι μόνον ένα συστατικό της πολύ εκτενέστερης αυτής διαδικασίας.
Αυτή η κορυφαία παρατήρηση είναι το κλειδί για την κατανόηση των μαζικών αντιδράσεων που κατακλύζουν εδώ και λίγες ημέρες τον ισλαμικό κόσμο. Όσοι θεωρούν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό μία ακραία μειοψηφική τάση στον μουσουλμανικό κόσμο, δεν μπορούν και να κατανοήσουν το εύρος και την οξύτητα του φαινομένου. Η ισλαμική ταυτότητα, ακριβώς διότι αποτελεί οντολογικό σημείο για την πλειοψηφία των μουσουλμάνων, είναι υπερευαίσθητη και δεν ανέχεται την παραμικρή υπόνοια προσβολής. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Ρουσντί, τις γελοιογραφίες του Δανού σκιτσογράφου και τώρα το φιλμ που προκάλεσε την έκρηξη.
Ασφαλώς η προσβολή μίας θρησκείας είναι απαράδεκτη. Η αποθρησκειοποιημένη Δύση, που κάποτε φλεγόταν κι’ αυτή από πίστη, αδυνατεί να κατανοήσει τον σεβασμό σε αυτό που ένας πιστός οποιουδήποτε θρησκεύματος θεωρεί ταμπού. Επειδή στην Δύση οι πιστοί είναι μία περιθωριακή μειοψηφία, και ακόμη και αυτοί έχουν συνδυάσει ή και υποτάξει την πίστη τους στον κυρίαρχο ορθολογισμό, βλέπουν στα αλαλάζοντα ισλαμικά πλήθη μία περιθωριακή ομάδα ακραίων και δεν αντιλαμβάνονται την έκταση και το βάθος του φαινομένου. Η παρεξήγηση αυτή ασφαλώς δεν αποτελεί επαρκές σημείο εκκίνησης για την αντιμετώπιση του φαινομένου, που ενδέχεται να προσλάβει σύντομα εκρηκτικές διαστάσεις.
* Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.