Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Μία μικρή καταγραφή ορισμένων πηγών για την κατάσταση του Παρθενώνα ως τον 17ο αιώνα, ως απάντηση σε πλήθος ανακριβειών που ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες
====================================================
Αναφορά του 1018 για τον Παρθενώνα, ο οποίος περιγράφεται ότι “εξωτερικώς εσώζετο ακέραιος”
(Αναφορά στα μετά την νίκη του Μακεδόνως Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου επί των Βουλγάρων το έτος 1018 οπου ο Βασίλειος ξεκινά πορεία από την Αχρίδα εώς την Αθηνα επιβεβαιώνοντας την απαλλαγή της χώρας από τους Βούλγαρους).
….Αλλά και μεταξύ και των ιδικών μας ήτο μεγάλη η φήμη της πόλεως των Αθηνών ένεκα του ενδόξου παρελθόντος της.Τούτο γίνεται φανερό απο την άφιξη στην πόλη αυτή του Βασιλείου του Β΄…
Δεν ειμπορούμεν λοιπόν να εξηγήσουμε κατ΄αλλο τρόπον την προτίμηση την οποίαν έδειξε δια τας Αθήνας,ώς επίσης και την συγκέντρωση στον Πειραιά του στόλου, ό οποίος επρόκειτο να τον μεταφέρει στην πρωτεύουσα(Κωνστ/λη, παρά μονο δια των ενδόξων αναμνήσεων, αι οποίαι δεν είχον παύσει και τότε να είναι συνδεδεμένες με το όνομα της πόλεως ταύτης. Και δεν επέρασε απλώς ο Βασίλειως από εκεί, αλλ΄ανέβει με τον στρατό λαμπρώς παρασκευασμένον και παραταγμένον εις την Ακρόπολη, εισήλθεν εις τον Παρθενώνα ο οποίος εξωτερικών εσώζετο τότε ακέραιος οπως ήταν τη παλαιά εποχή, εσωτερικώς δε, είχε διασκευασθεί εις ωραιοτατον ναόν της Παναγίας Θεοτόκου. Εις αυτήν λοιπόν έδωσε τα ευχαριστήρια της νίκης και στόλισε με πολυτελή αφιερώματα το ιερόν της.
Αφού δε τοιουτρόπως τίμησε την πόλιν αυτήν η οποία πεπρωμένο να μην μείνει ποτέ αμέτοχος των μεγαλυτέρων γεγονότων της Ανατολής κατέβει με παράταξη στον Πειραιά και απέπλευσεν εις την Κωνσταντινούπολη….
Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, σελ:289-290, Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος.
====================================================
Πίνακας του Carrey το 1674 – άθικτος ο Παρθενώνας
Το δυτικό αέτωμα σωζόταν σχεδόν ακέραιο μέχρι το 1674, χρονολογία που το σχεδίασε ο J. Carrey. Μετά την έκρηξη της οβίδας του Μοροζίνι και μέχρι την αρπαγή των γλυπτών από τον Έλγιν αρκετά αγάλματα κομματιάστηκαν. Ο Έλγιν αφαίρεσε τα περισσότερα αγάλματα και άφησε το σύμπλεγμα του Κέκροπα με την Πάνδροσο και την Καλλιρρόη. Ο Ιλισός, δύο κομμάτια από δύο γυναικείες μορφές και κάποια θραύσματα από τα πρόσωπα των αλόγων είχαν ήδη πέσει και βρέθηκαν αργότερα κατά τη διάρκεια των ανασκαφών.
Το σχέδιο του Carrey για το Δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα
Η διάταξη των σωζόμενων μορφών από τα αριστερά προς τα δεξιά είναι η εξής: Κηφισός, Κέκρωψ – Πάνδροσος, Ερμής, Αθηνά, Ποσειδών, Αθηνά, Ίρις, Αμφιτρίτη, Ωρείθυια, δύο γυναικείες μορφές, Ιλισός, Καλλιρόη.
Υποθέτουμε ότι το αέτωμα ήταν κάπως έτσι
Πηγή: users.thess.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/parthenonas/D.ae/d.ae.htm
Όπως φαίνεται όμως, ο σκηνοθέτης εννούσε το Ανατολικό αέτωμα οπότε η σύγκριση είναι η εξής
Το ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα κατά το 500 μ.Χ. όπως το παρουσιάζει το βίντεο του Κώστα Γαβρά, σε αντιπαραβολή με τα σχέδια που έκανε ο Φλαμανδός Jacques Karrey το… 1674 μ.Χ. Ερωτήματα που προκύπτουν: πώς είναι δυνατόν η καταστροφή το 500 μ.Χ. να είναι ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ απ’ ότι το 1674 μ.Χ., 1174 χρόνια μετά; Και ποιος στην ευχή ανέβασε πάλι πίσω στη θέση του το κομμάτι που… έλειπε το 500 μ.Χ.;
Πηγή: http://expaganus.wordpress.com/2009/07/30/gavras_in_error/
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προστεθεί ότι ένα μεγάλο μέρος των κομματιών του Ανατολικού Αετώματος που λείπουν στον πίνακα του Carrey (δηλαδή το 1674) ανακαλύφθηκαν κατά τη σύγχρονη εποχή ανάμεσα στα ερείπια. Αυτό το στοιχείο καθιστά ακόμη λιγότερο βάσιμη την πιθανότητα οι καταστροφές να έγιναν εσκεμμένα
====================================================
Δεύτερη πηγή για τον πίνακα του Carrey και αναφορά για σχέδιο αγνώστου το 1670, όπου πάλι αναφέρεται το μνημείο ως άθικτο
O Iερός Bράχος, ο Παρθενώνας ακέραιος και τμήμα της Αθήνας. Λεπτομέρεια από την ελαιογραφία που φιλοτέχνησε ο Zακ Kάρεϊ το 1674. Δεκατρία χρόνια αργότερα, το 1687, ο ναός της Παλλάδος, που είχε εν τω μεταξύ μετατραπεί σε τζαμί όπως μαρτυρεί και ο μιναρές που προεξέχει, θα καταστραφεί από τις βόμβες του Φρ. Mοροζίνι. Tο έγο του Kάρεϊ, μαζί με ένα σχέδιο αγνώστου που χρονολογείται γύρω στα 1670 (Konstmoseom, Bόννη) αποτελούν τις μοναδικές απεικονίσεις με το λαμπρό μνημείο άθικτο. Mουσείο της Πόλεως των aθηνών Bούρου-Eυταξία.
Πηγή: Τα ανωτέρω είναι οι λεζάντες από τις φωτογραφίες στο άρθρο της Καθημερινής 4.4.2004
====================================================
Ακαδημαϊκή μελέτη του Bernard Ashmole (The Burlington Magazine, Nov 1973) για τους πίνακες του Carrey.
Διαπιστώνεται ότι κατέγραψε με κάθε ανθρωπίνως δυνατή ακρίβεια ό,τι έβλεπε στον Παρθενώνα, δίχως να γνωρίζει το θέμα από πριν, χωρίς ίχνος προσπάθειας να καλύψει οτιδήποτε που έλειπε, και με διάθεση να απεικονίσει ακόμα και το παραμικρό ράγισμα του μνημείου.
We cannot but admire his achievement. He worked between 8th November and Ist December I674, aparently living on the Acropolis; during that time, without previous acquaintance with the sculptures or knowledge of their subjects, he completed four large drawings of the two pediments of the Parthenon, eight drawings each showing four of the metopes on the south side, and twentythree drawings of the frieze. These are not mere sketches, but finished drawings made in several stages from outline to shaded forms, in black and red pencil. The metopes, mostly defaced, on the other sides of the building, were apparently not drawn, but two large portions of the north and south friezes are missing from the series, and it is here suggested that about twenty more drawings of these were in fact made, but, like those of other Athenian antiquities done at this time for Nointel, have since been lost.
The artist’s speed was equalled by his devotion to documentary accuracy: he faithfully recorded, not only all that he could see of the sculpture itself, but also every damage, even every crack, in the marble, and never attempted to complete any missing detail. The few mistakes he made were due to the difficulties of seeing the sculpture at all, for he worked from the ground at least forty feet away and at a steep angle of vision, often-as the drawings show-changing his position in front of a single object in order to incorporate features that could not be seen from one viewpoint. Physical endurance should clearly be added to his other qualities.
Thirteen years later much of what he had recorded was destroyed or irreparably damaged when a Venetian shell exploded a Turkish powder-magazine, and his drawings remain an indispensable aid to the study of the sculptures of the Parthenon. This publication of them is as nearly perfect as one could wish.
Πηγή: http://www.jstor.org/stable/877537
====================================================
Ο καθηγητής Αρχαιολογίας Maxime Collignon της Σωρβόννης επιβεβαιώνει ότι με βάση σκίτσα του San Gallo (1465) και του Carrey (1685) έως τον 17ο αιώνα τα Μάρμαρα του Παρθενώνα ήταν σχεδόν άθικτα
Πηγή: The Marbles of Parthenon, έκδοση του 1920, BY MAXIME COLLIGNON, PROFESSOR OF ARCHAEOLOGY, SORBONNE, PARIS
====================================================
Ο Παρθενώνας ως περίλαμπρος Χριστιανικός ναός καθ΄ όλη τη διάρκεια του λεγόμενου “Βυζαντίου”
In a nutshell, I found evidence that in the middle Byzantine period many Christians traveled to the Athens for the explicit and sole purpose of praying in the Parthenon, beginning in the eighth century. These included saints Stephanos of Sougdaia, Loukas of Steiris (the famous Hosios Loukas), Nikon “Metanoeite!”, and Meletios the Younger, along others, and some who were not saints (such as Saewulf, the Anglo-Saxon pilgrim). At least one emperor, Basileios II, went far out of his way to pay his respects to the Mother of God at Athens, while in the twelfth century we have evidence that the shrine was visited by lords and ladies from Constantinople and of a Byzantine governor of Greece who wanted to tax the city in violation of an imperial order that he should stay out of Athens, so he claimed as a pretext that he wanted to worship at the Parthenon. In that century, moreover, the bishops of the city were learned men who corresponded with the Hellenists in the capital. This correspondence generated many texts extolling the fame, glory, and miraculous “light” of the Christian Parthenon, by the likes of Georgios Tornikes, Eustathios of Thessalonike, Euthymios Malakes, Makrembolites, and Michael Choniates, who was bishop of the city before the Crusaders seized it in 1205. Choniates’ collected works reveal that the Parthenon could take on a deep personal and existential importance. All this, and some other evidence I have not yet mentioned, prove that the Parthenon was one of the most important sites of Christian pilgrimage in Byzantium; I would place it fourth after Constantinople, Ephesos, and Thessalonike. Moreover, there is now every reason to think that it was far more important as a church in Byzantium than it had ever been as a temple in antiquity — or whatever it had been exactly in antiquity to begin with: its precise religious use is a matter of controversy. Let us look at some of this evidence in more detail.
[Ακολουθεί λεπτομερή ιστορική καταγραφή του ζωηρού ενδιαφέροντος για τον Παρθενώνα και την Αθήνα γενικότερα, που εκτός τον άλλων, προστάτεψε το μνημείο όχι τόσο από εκούσιες καταστροφές, όσο από την εγκατάλειψη η οποία θα ήτανε πραγματικά καταστροφική για το μνημείο. Αυτός είναι ο λόγος που -όπως είδαμε πιο πάνω- το 1674 απεικονίστηκε άθικτος από τον Carrey, αν ληφθεί υπόψιν οι τόσοι αιώνες που πέρασαν]
Πηγή: Anthony Kaldellis, καθηγητής στο Ohio State University
Δεύτερο απόσπασμα όπου γράφει πως η όποια καταστροφή στη Μετώπη του Παρθενώνα δεν μπορεί να υποτεθεί ότι είναι ταυτόχρονη με τη μετατροπή του σε Χριστιανικό Ναό
«…the defacement of the metope […] may have been the action of but one moment (which we cannot date, and we cannot assume was contemporaneous with conversion».
Πηγή2: Mελέτη του ίδιου καθηγητή σε βιβλίο που εκδόθηκε στο πανεπιστήμιο του Cambridge (2009) με τίτλο: The Christian Parthenon – Classicism and Pilgrimage in Byzantine Athens. Η φράση που παρατέθηκε βρίσκεται στη σελίδα 42
====================================================
Πώς έχει η κατάσταση:
Την Αθήνα την κατέστρεψαν οι Έρουλοι (267 μ.Χ.) ολοσχερώς. Τότε καταστράφηκε η οροφή του Παρθενώνα. Εκτός από αυτούς στην κυρίως Ελλάδα και τη Βαλκανική επέδραμαν όλον τον 4ο αιώνα ένας σωρός αλλόφυλων βαρβάρων (Βησιγότθοι του Αλλάρυχου το 396 μ.Χ., οι οποίοι δεν ήταν Χριστιανοί και είναι ιστορικά αποδεκτό ότι κατέστρεψαν τουλάχιστον τα Ελευσίνια ιερά, Οστρογότθοι και άλλοι Γότθοι το 582 μ.Χ. κοκ). Ο 4ος αιώνας είναι ο αιώνας της λεγόμενος “μετανάστευσης των λαών” όπου όλη η Ευρώπη κατοικήθηκε από τις ορδές βαρβάρων που ήρθαν από την Ευρασία. Αυτά βασίζονται σε αναμφισβήβητες πηγές ιστορικών στοιχείων και είναι γνωστά και αποδεκτά. Είναι εξαιρετικά πιθανό αυτές οι καταστροφές να συμπεριελάμβαναν και τον Παρθενώνα. Οπότε είναι μάλλον προϊόν ημιμάθειας να ισχυρίζεται ο οποιοσδήποτε ότι σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να γνωρίζει ποιος κατέστρεψε τι. Δεύτερον, οι αρχαιότητες πολύ λιγότερο καταστράφηκαν από ανθρώπινο παράγοντα από ό,τι από φυσικά αίτια ανά τους αιώνες (πχ σεισμοί – άλλωστε είμαστε και στην πιο σεισμογενή περιοχή της Ευρώπης – και το ίδιο ισχύει και για τα Μεσαιωνικά μνημεία που είναι άλλωστε και πολύ λιγότερο σωζόμενα από τα αρχαία).
Όπως είδαμε παραπάνω σε αυτά τα πλαίσια προστατεύθηκε μάλλον παρά καταστράφηκε ο Παρθενώνας από τον 5ο ως τον 17ο αιώνα. Εξάλλου, η ανωτέρω αναφορά του καθηγητή Καλδέλλη σε συνδυασμό με τη λογική για την σχεδόν ακέραιη διατήρηση του περίλαμπρου Παρθενώνα για τόσους αιώνες, έστω και ως Χριστιανικού ναού, δεν θέτει αυτονόητα το ερώτημα ότι εάν ενοχλούσαν τα αγάλματα στους αρχαίους Θεούς στα αετώματα, θα βρισκόταν κάποιος να τα καταστρέψει σε όλη αυτή τη διάρκεια των τόσων αιώνων; Διότι δεν είναι δυνατόν να χρεώνεται ο Χριστιανισμός την καταστροφή του 70% του Ανατολικού αετώματος (ενώ τελικά διατηρήθηκε το 70% και καταστράφηκε μόνο το 30%) την ώρα που επί 1000 χρόνια και πλέον οι πιστοί εισέρρεαν στον Ναό της Παναγίας της Αθηνιώτισσας εντός του Παρθενώνα βλέποντας στην είσοδο το άγαλμα του Θεού Ποσειδώνα κοκ. Επιπλέον, είναι ιστορικά αποδεκτό ότι οι οποιοιδήποτε “ζηλωτές” του 5ου αιώνα δεν φορούσαν μαύρα ράσα καλογέρων, όπως αυτά που εμφανίζονται να φοράνε στο φιλμ του Κώστα Γαβρά, τα οποία ευθέως παραπέμπουν σημειολογικά σε σημερινές καταστάσεις και στη σύγχρονη Εκκλησία. Εντωμεταξύ για να γίνει απολύτως κατανοητό το σημειολογικό άλμα, στο φιλμάκι εμφανίζεται να δεσπόζει και ένας τεράστιος Σταυρός!
Παρατηρούμε λοιπόν ένα προϊόν ημιμάθειας να μεγεθύνεται και από μία δεδομένη στιγμή (πλούσια από ερωτηματικά για την ακρίβειά της) να καταλαμβάνει 18(!) αιώνες και να μετατρέπεται μάλιστα σε εύπεπτο πρωτοσέλιδο μαζικής καταναλωτικής χρήσης (βλέπε πρωτοσέλιδο σχόλιο των Νέων την Τρίτη 28 Ιουλίου 2009: “Έρευνα – Ακρόπολη: 18 αιώνες την καταστρέφουν”). Υπερβολές ανακριβειών που επιδιώκουν να θρέψουν την κοινή γνώμη και να καλλιεργήσουν εντυπώσεις.
Τέλος, όσοι αγωνιούν για “λογοκρισία” ή για το “άγχος” της Εκκλησίας να περνάει με “τσαμπουκά” τη γνώμη της στην Πολιτεία και να την “εξαναγκάζει” να “αποκρύπτει την ιστορική αλήθεια”, καλούνται να ανοίξουν τα διαβατήριά τους στις εσωτερικές σελίδες όπου υπάρχουν φωτογραφίες της Μονής Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους, καθώς και της Μονής της Αγίας Σοφίας του Μυστρά και να μας εξηγήσουν πώς εξηγούν το γεγονός ότι σε καμία από τις δύο φωτογραφίες δεν υπάρχει ούτε ένας σταυρός πάνω από τους τρούλλους! Η επίσημη απάντηση της κυβέρνησης όταν τέθηκε το σχετικό ερώτημα στους αρμόδιους ήταν ότι οι σταροί έλειπαν και από την γκραβούρα που επιλέχτηκε (μοναδική ενδεχομένως γκραβούρα της Μονής χωρίς σταυρό)! Πόσα χρόνια έψαχναν άραγε να βρουν την γκραβούρα αυτή, δε απάντησε ποτέ κανείς. Αυτή είναι η επιρροή της Εκκλησίας σήμερα: απεικονίσεις δύο μοναστηριών στα ελληνικά διαβατήρια χωρίς ούτε έναν Σταυρό!
Ας το εμπεδώσουμε: σήμερα στην Ελλάδα αν κάποιος διώκεται ιδεολογικά από την διανόηση (η οποία στηρίζει το εκδοτικο-πολιτικό σύστημα των τελευταίων δεκαετιών) είναι η πίστη. Κλείνω αντιγράφοντας την τελευταία παράγραφο ενός παλιότερου κειμένου μου για την “ελληνικότητα”, διότι η αντιμετώπιση της υπόθεσης των 12 δευτερολέπτων του φιλμ του Κώστα Γαβρά (για το οποίο μάλιστα το Μουσείο της Ακρόπολης απέκτησε πλήρη δικαιώματα -και όχι απλώς δικαιώματα προβολής- χρυσοπληρώνοντάς το) και η αβίαστη αναγωγή του σκηνοθέτη σε αυθεντία περί της Ιστορίας, δείχνει περισσότερο να επιβεβαιώνει τα παρακάτω παρά να τα διαψεύδει:
Η διάσταση διανόησης-λαού γίνεται ολοένα και πιο φανερή. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι κινείται σε τροχιά να προσεγγίσει ημι-αποικιοκρατικά χαρακτηριστικά. Μια τέτοια θεώρηση εξηγεί και τον ζωηρό διάλογο στα θέματα που ανέκυψαν τα τελευταία χρόνια (πχ. ταυτότητες). Έτσι, η άρχουσα πολιτικο-ιδεολογική ισορροπία στη σημερινή Ελλάδα θα μπορούσε να θυμίζει τις «νικημένες κοινωνίες», όπου μετά από μακρά περίοδο ξένης επικυριαρχίας και του αντίστοιχου μιμητισμού που ακολουθεί, η ντόπια ελίτ υιοθετεί την παραμοφωμένη εικόνα που έχει επιβάλλει ο κυρίαρχος πολιτισμός – εν προκειμένω η Δύση – για την οικεία κοινωνία, το φαινόμενο δηλαδή που κατά τον Edward Said (βλέπε το βιβλίο του: Orientalism) λαμβάνει χώρα πλέον στις κοινωνίες του Αραβικού κόσμου, και στην ουσία διαιωνίζει τη δυτική ηγεμονία στην περιοχή.
.