Προς τον Υπουργό Πολιτισμού κ. Αντώνη Σαμαρά (asamaras@parliament.gr)
Κοινοποίηση: Πρόεδρο του Μουσείου της Ακρόπολης κ. Δημήτρη Παντερμαλή (info@theacropolismuseum.gr)
Αξιότιμε κ. Υπουργέ,
Η παρούσα επιστολή αφορά στο φιλμ του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, το οποίο προβάλλεται από το Μουσείο της Ακροπόλεως. Σας ζητώ να το αποσύρετε ολόκληρ
ο και όχι μόνο τα 12 επίμαχα δευτερόλεπτα.
1. Ο ελληνικός λαός μετά από μακροχρόνιους αγώνες και κόπους απέκτησε το Μουσείο της Ακροπόλεως για έναν πολύ συγκεκριμένο -κακά τα ψέμματα- πολιτικό σκοπό: να πιέσει τους Βρετανούς να επιστρέψουν τα Μάρμαρα. Όλα τα μουσεία χρησιμοποιούν συνοδευτικό υλικό των εκθεμάτων τους, όχι ως μουσειακά αντικείμενα, αλλά ως συμπληρωματική ενημέρωση στους επισκέπτες περί των εκθεμάτων. Τα μουσεία έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα επιλογής του υλικού αυτού. Εδώ όμως το μουσείο είναι ελλειπές. Το συνοδευτικό υλικό, με την οπτικοακουστική του μορφή, ορθά κρίθηκε ότι θα πρέπει να εστιαστεί στις καταστροφές του Παρθενώνα ανά τους αιώνες, ώστε να αιτιολογηθεί η απουσία συγκεκριμένων εκθεμάτων και να πιεστούν οι κάτοχοί τους να τα επιστρέψουν. Στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι φανερό ότι το δημιούργημα του κ. Γαβρά (συνολικής διάρκειας 1 λεπτού και 40 δευτερολέπτων, από τα 13 λεπτά του όλου βίντεο που προβάλλεται στο μουσείο) αφήνει στον θεατή ένα συγκεκριμένο μήνυμα, που περιγράφτηκε καλύτερα από το πρωτοσέλιδο σχόλιο των Νέων στις 28/7/2009 με τον τίτλο “Επί 18 αιώνες καταστρέφουν τον Παρθενώνα” (εννοεί: οι Χριστιανοί). Αυτό το μήνυμα ήθελε ο σκηνοθέτης να περάσει στους θεατές του και εκτιμώ ότι υπονομεύει την ίδια την ύπαρξη του Μουσείου αποδυναμώνοντάς το και ταυτόχρονα εξοπλίζοντας με επιχειρήματα τη Βρετανική πλευρά.
2. Το ότι ήθελε ο σκηνοθέτης να περάσει αυτό το μήνυμα είναι φανερό από τις δημόσιες δηλώσεις του με το ύφος της αλάθητης αυθεντίας περί της Ιστορίας: Aπόσπασμα από δήλωσή του στην Καθημερινή 28/7/2009: “Η Εκκλησία αρνείται πάντα την πραγματικότητα για να σώσει το δόγμα της. Ό,τι εμφανίζεται σ’ αυτό το μικρό φιλμ είναι ιστορικά αποδεδειγμένο”. Δεύτερο απόσπασμα από επιστολή του, όπου είναι ακόμη σαφέστερος: “Σκοπός μου ήταν να δείξω – βασιζόμενος σε αναμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα – ότι η σταδιακή “συρρίκνωση” του Παρθενώνα δεν πρέπει να αποδοθεί σε τυχόν φθορές μέσα στο χρόνο ή σε ενδεχόμενες αδυναμίες της κατασκευής του αλλά αντίθετα οφείλεται στον φανατισμό των ανθρώπων”)
Οι ιστορικές πηγές όμως λένε τα εξής:
Την Αθήνα την κατέστρεψαν οι Έρουλοι (267 μ.Χ.) ολοσχερώς. Τότε καταστράφηκε η οροφή του Παρθενώνα. Εκτός από αυτούς στην κυρίως Ελλάδα και τη Βαλκανική επέδραμαν όλον τον 4ο αιώνα ένας σωρός αλλόφυλων βαρβάρων (Βησιγότθοι του Αλλάρυχου το 396 μ.Χ., οι οποίοι δεν ήταν Χριστιανοί και είναι ιστορικά αποδεκτό ότι κατέστρεψαν τουλάχιστον τα Ελευσίνια ιερά, Οστρογότθοι και άλλοι Γότθοι το 582 μ.Χ. κοκ).
Ο 4ος αιώνας είναι ο αιώνας της λεγόμενος “μετανάστευσης των λαών” όπου όλη η Ευρώπη κατοικήθηκε από τις ορδές βαρβάρων που ήρθαν από την Ευρασία. Είναι εξαιρετικά πιθανό αυτές οι καταστροφές να συμπεριελάμβαναν και τον Παρθενώνα. Συνεπώς είναι μάλλον προϊόν ημιμάθειας να ισχυρίζεται ο οποιοσδήποτε ότι σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να γνωρίζει ποιος κατέστρεψε τι.
Επίσης, οι αρχαιότητες πολύ λιγότερο καταστράφηκαν από ανθρώπινο παράγοντα από ό,τι από φυσικά αίτια ανά τους αιώνες (πχ σεισμοί – άλλωστε είμαστε και στην πιο σεισμογενή περιοχή της Ευρώπης – και το ίδιο ισχύει και για τα Μεσαιωνικά μνημεία που είναι και πολύ λιγότερο σωζόμενα από τα αρχαία). Κατόπιν, είχαμε τους Σλάβους, τους αιρετικούς της Εικονομαχίας, Βουλγαρικές επιδρομές, τη Λατινοκρατία (από το 1205) και τους Οθωμανούς (από τα τέλη του 15ου αιώνα).
Μετά από όλα αυτά τα γεγονότα και μία περίοδο 12 αιώνων, έχουμε την φωτογραφική αποτύπωση του Παρθενώνα από τον Carrey το 1674, λίγο πριν την πραγματική καταστροφή του από τον Μοροζίνι. Στον πίνακα απεικονίζεται περίπου το 1/3 μόνο της καταστροφή στο Ανατολικό Αέτωμα σε σχέση με την καταστροφή που προκύπτει από το φιλμ του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, το οποίο υποτίθεται ότι έγινε από “Παλαιοχριστιανούς” τον 5ο αιώνα μ.Χ.
Υπάρχει πλήθος αναφορών από το 1018 ως το 1674 ότι ο Παρθενώνας ήτανε “σχεδόν άθικτος”. Συνολικά, δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία, ούτε ένα ιστορικό στοιχείο που να βεβαιώνει ότι “παλαιοχριστιανοί του 5ου αιώνα” κατέστρεψαν μέρος του Παρθενώνα. Στην χειρότερη περίπτωση οι ιστορικοί διατυπώνουν μία απλή εικασία.
Ενδείξεις υπάρχουν μάλλον για το αντίθετο. Ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε Χριστιανικό Ναό και λειτούργησε έτσι τουλάχιστον για 8 αιώνες. Εάν οι Χριστιανοί είχαν τη διάθεση να καταστρέψουν τον Παρθενώνα ή εάν έστω θεωρούσαν ενοχλητικές τις αναπαραστάσεις ή φερ’ ειπείν τα αγάλματα στους αρχαίους Θεούς, τότε κάποιος αναμφισβήτητα σε όλο αυτό το διάστημα θα είχε προβεί στις αντίστοιχες πράξεις. Γνωρίζουμε όμως ότι ο μεγαλύτερος παράγοντας καταστροφής μνημείων είναι η εγκατάλειψη. Συνεπώς η χρήση του, η οποία επιβεβαιώνεται από τη συχνή αναφορά του ως “περίλαμπρου ναού” στα ενδιάμεσα χρόνια, διέσωσε στην πραγματικότητα τον Παρθενώνα.
Στον αντίποδα όλων των ανωτέρω, ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς για να ολοκληρώσει την επιθυμία προβολής προσωπικών ιδεοληψιών χρησιμοποιεί και τη σημειολογία και ντύνει τους “παλαιοχριστιανούς” με μαύρα ράσα, τα οποία δεν χρησιμοποιούνταν σε εκείνη την εποχή, ώστε ευθέως να παραπέμπουν σε σύγχρονους ιερείς ή μοναχούς. Ταυτόχρονα, υψώνει και έναν τεράστιο Σταυρό μήπως και διαφύγει το υπονοούμενο από τον θεατή ότι οι μαυροφορεμένες φιγούρες είναι Χριστιανοί.
3. Παράλληλα με τα παραπάνω, ανέκυψε και ένα σοβαρότατο πρόβλημα που μόνον εσείς μπορείτε πλέον να λύσετε. Ο Πρόεδρος του Μουσείου κ. Παντερμαλής δήλωσε δημοσίως ότι «ο κ. Γαβράς διευκρίνησε απολύτως ότι στην επίμαχη σκηνή του φιλμ δεν απεικόνιζε ούτε υπονοούσε ότι οι καταστροφές έγιναν από ιερείς, αλλά από ανθρώπους της εποχής», και βασιζόμενος σε αυτή την “ικανοποιητική” διευκρίνηση του κ. Γαβρά αποφάσισε να επαναφέρει τα 12 δευτερόλεπτα του φιλμ. Την ίδια όμως ημέρα(!) ο σκηνοθέτης φέρεται να δήλωσε στον Τύπο (εφημερίδα Τα Νέα 5/8/2009) τα εξής: «Δεν μίλησα ποτέ για “ανθρώπους της εποχής. Κάναμε πράγματι εκτενή διάλογο, όμως ο κ. Παντερμαλής δεν μου διάβασε κατόπιν την ανακοίνωσή του πριν τη δώσει στη δημοσιότητα. Δεν ήταν “άνθρωποι της εποχής”, ήταν παλαιοχριστιανοί. Έχει μεγάλη διαφορά».
Πράγματι “έχει μεγάλη διαφορά”: δεν πρόκειται απλώς για αντιδιαμετρικές απόψεις. Πρόκειται για ωμή κατηγορία του σκηνοθέτη προς τον Πρόεδρο ότι ψεύδεται!
Ως πολιτικός προϊστάμενος του κ. Παντερμαλή, είστε υποχρεωμένος να λάβετε καθαρή θέση στο συγκεκριμένο θέμα. Δεν είναι δυνατόν να λέγοντα αυτά τα αντιφατικά δημοσίως. Ένας από τους δύο έχει άδικο. Ποιος; Λάβετε θέση.
Με βάση τα στοιχεία που παρέθεσα, εκτιμώ ότι η πλέον ενδεδειγμένη λύση είναι η απόσυρση ολόκληρου του βίντεο του κ. Κώστα Γαβρά. Εφόσον αφαιρεθεί ολόκληρο, θα αναχαιτιστούν και οι φωνές περί πνευματικών ή ηθικών δικαιωμάτων του καλλιτέχνη στο δημιούργημά του.
Ευελπιστώ στην ανταπόκρισή σας.
Με τιμή.
Ανδρέας Σταλίδης
.