Δια την προς τά έξω εκδήλωσιν της “Εξουσίας” είναι ανάγκη να ενεργήσουν και δράσουν φυσικά πρόσωπα-πολίται. Είναι τα πρόσωπα αυτά που εκπροσωπούν την Πολιτείαν και ασκούν την πολιτικήν εξουσίαν εν ονόματι αυτής, καλούνται δε όργανα της Πολιτείας.
Εις τα δημοκρατικά πολιτεύματα η εξουσία πηγάζει εκ του Λαού και ασκείται υπό του λαού, δια των εκλεγμένων αντιπροσώπων τούτου, των βουλευτών και της υπό του κοινοβουλίου στηριζομένης κυβερνήσεως.Αμφοτέρων (κοινοβουλίου και κυβερνήσεως) τα μέλη, που ασκούν την πολιτικήν εξουσίαν καλούνται Πολιτικοί.
Ο τρόπος της διεξαγωγής και η διαχείρισις των υποθέσεων της Πολιτείας (του Κράτους), τόσον των εσωτερικών, όσον και των εξωτερικών, άλλαις λέξεσιν, η τέχνη του κυβερνάν, καλείται Πολιτική.
Οι πολιτικοί, λοιπόν, είναι οι κυβερνήται μιάς δημοκρατικής Πολιτείας.Ο θ ε ν,
Η ποιότης της διακυβερνήσεως εξαρτάται από το “ποιόν” των πολιτικών.
Υπάρχουν, βεβαίως, πολλοί και κυρίως μεταξύ των πολιτικών,που υποστηρίζουν ότι δεν ενδιαφέρει η προσωπική ή η οικογενειακή ζωή ενός ανθρώπου, που επενδύεται κυβερνητικήν εξουσίαν. Εκείνο που ενδιαφέρει, λέγουν, είναι η ικανότης του συγκεκριμένου πολιτικού να κυβερνά επιτυχώς την χώραν.
Πρέπει να λεχθή εκ προοιμίου ότι οι υποστηρίζοντες αυτά διαφωνούν ριζικώς προς αυτόν τον Αριστοτέλη. Κατά τον αρχαίον σοφόν, τρία είναι τα προσόντα που οφείλουν να κέκτηνται οι μέλλοντες να διαχειρισθούν την κρατικήν εξουσίαν:
Πρώτον. Ειλικρινής αγάπη προς το καθεστώς, το πολίτευμα.
Δεύτερον. Μεγίστη ικανότης εις τα έργα της αρχής των. Και
Τρίτον. Αρετή και ανάλογος προς το είδος του πολιτεύματος δικαιοσύνη.( 1 ).
Η δικαιοσύνη εις το είδος του πολιτεύματος που ονομάζεται δημοκρατικόν μεταφράζεται εις την α ξ ι ο κ ρ α τ ί α ν.
Αυτός ο Αριστοτέλης θέτει το ερώτημα: “ Θα ηδύνατό τις να διερωτηθή. Εις τι απαιτείται η αρετή, εάν και η ικανότης και η αγάπη προς το καθεστώς πολίτευμα υπάρχη, τα δύο δε ταύτα προσόντα αρκούν προς εξυπηρέτησιν των συμφερόντων της Πολιτείας? Και δίνει την απάντησιν ο ίδιος, ως εξής:
«Δεν έχει όμως ούτω, καθ όσον οι ταύτα τα προσόντα κατέχοντες, δυνατόν να φέρωνται υπό παθών αχαλινώτων και συνεπώς, όπως τα ίδια αυτών συμφέροντα δεν υπηρετούν οι τοιούτοι καλώς, μολονότι γνωρίζουν και τ ι πρέπει να πράξουν και εαυτούς αγαπούν, ούτω δεν εμποδίζει τούτους να πράξουν ομοίως και έναντι των κοινών συμφερόντων (2). Ωστε, πολιτικοί άρχοντες που κοσμούνται από τις βασικές και κρίσιμες αυτές αρετές (της αγάπης προς την πατρίδα, της ικανότητος και εμπειρίας εις το κυβερνάν και της αρετής) είναι αληθινοί πολιτικοί ηγέτες, που θα ωφελήσουν την Πολιτείαν θα χαρίσουν ημέρες ευημερίας εις τον Λαόν και θα οδηγήσουν εις ακμήν και δόξαν την Πατρίδα και τον πολιτισμόν της.
Ενας πολιτικός άνδρας με τέτοια χαρακτηριστικά προσόντα εις την αρχαίαν Ελλάδα ωνομάζετο «Σύμβουλος του Λαού Πολίτης», δηλαδή Δημαγωγός με την αρχαίαν και καλήν έννοιαν του όρου = Ο ΄Αγων τον Δήμον.
Τέτοιοι άνδρες ήσαν πράγματι ο Σόλων, ο Πεισίστρατος, ο Κλεισθένης, ο Νικίας, ο Περικλής. Ο τελευταίος “δύναται να θεωρηθή ως ο ιδεώδης τύπος του τελείου δημοσίου ανδρός της αρχαίας Ελλάδος”.
Ο εθνικός μας ιστορικός Κων.Παπαρρηγόπουλος, αναφερόμενος εις τις τελευταίες περί του ανδρός τούτου κρίσεις, λέγει χαρακτηριστικώς:
“Ο Θεμιστοκλής διετέλεσε ίσως μεγαλύτερος πολιτικός.Ο Κίμων βεβαίως μεγαλύ- τερος στρατηγός.Ο Δημοσθένης μεγαλύτερος ρήτωρ. Αλλά μόνος ο Περικλής
υπήρξεν εν ταυτώ και πολιτικός καί στρατηγός και ρήτωρ μέγας”. Και συνεχίζει. “Σημειωτέον δε, ότι ο Περικλής δεν διετηρήθη ούτω, χαριζόμενος εις τους πολ- λούς και κολακεύων και δημοκοπών. Διετηρήθη καθυποβαλών αυτούς εις πειθαρχίαν, τοσούτω μάλλον θαυμαστήν όσω ενταύθα συνεδυάζετο έτι μετά της αληθεστάτης ελευθερίας. Αλλά τι έπραξε τοιούτος ών και επί τοσούτον ΄αρξας?…Επραξε μέγα και αξιάγαστον.Ερρύθμισε πολυειδώς και επί μακρόν συνετήρησε την υφισταμένην πολιτείαν και ηγεμονίαν…την δε πόλιν κατεκόσμησε δια των αριστουργημάτων εκείνων τα οποία και μόνα ήθελον αρκέσει ινα καταστήσωσιν αθάνατον το Ελληνικόν όνομα εν τω κόσμω τούτω”( 3 ).
Ομως, από τότε που εις το προσκήνιον της πολιτικής ζωής των Αθηνών ενεφανί- σθησαν, έγιναν αποδεκτοί και έδρασαν άνδρες όπως ο Ευκράτης, ο Λυσικλής και υπέρ πάντας τους άλλους ο μάλλον διαβόητος Κλέων, η λέξις “Δημαγωγός”
έχασε την ωραίαν αρχικήν της έννοιαν και μετέπεσεν εις το να σημαίνη:Τον λαοπλάνον.Τον εξάπτοντα και αποπλανώντα δια κολακείας τον Δήμον.Τον παρασύροντα τον λαόν με περιτέχνους λόγους, ανεδαφικές και ψεύτικες υποσχέσεις, εις αποφάσεις και ενέργειες μη ορθές, ασύμφορες και καταστρεπτικές, αρκεί να θεραπεύωνται τα ίδια αυτού συμφέροντα!
Η τοιαύτη δε πολιτική δράσις και συμπεριφορά είναι και λέγεται: Δ η μ α γ ω γ ί α!
Ετσι, εφθάσαμεν εις το κέντρον του υπό εξέτασιν θέματός μας, που είναι η άσκη- σις της διακυβερνήσεως της Χώρας από εντίμους πολιτικούς ή δημαγωγούς και οι συνέπειές της, όπως η ιστορία και η κοινωνιολογία αποδεικνύει και διδάσκει.
****
Είναι ιστορικώς αναμφισβήτητον ότι εις όλα τα πολιτεύματα η δημαγωγία απεδεί- χθη πληγή, “γάγραινα”, η οποία με φυσικήν νομοτέλειαν τα κατέστρεψεν.
Ιδιαιτέρως όμως τούτο συνέβη, όπως είναι βεβαιωμένον, εις τα δημοκρατικά πολιτεύματα. Ηδη ο Αριστοτέλης εις τα “Πολιτικά” του διακηρύσσει και επιβεβαιώνει με ιστορικά γεγονότα, ότι η δημαγωγία αναξίων ηγετών και αρχόντων οδηγεί νομοτελειακώς εις την κατάστροφήν των, λέγοντας επί λέξει:
“Αι μεν δημοκρατίαι μεταβάλλονται κατ εξοχήν ένεκεν της αναισχυντίας των δημαγωγών…”, και φθάνει εις το σημείον ο αρχαίος σοφός να τονίζη:
“Σχεδόν γαρ οι πλείστοι των αρχαίων τυράνων εκ δημαγωγών γεγόνασι” ( 4 ).
Ο εθνικός μας ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος εις την Ιστορίαν του Ελληνικού Εθνους, αναφερόμενος εις την θαυμαστήν διακυβέρνησιν του Περικλέους, επιχει- ρεί μίαν βαθείαν ανατομίαν των πολιτικών πραγμάτων, ιδίως κατά τα τελευταία έτη της διακυβερνήσεώς του, υπογραμμίζων την βαθμηδόν επελθούσαν αλλοίω- σιν περί την διοίκησιν των εσωτερικών της πόλεως πραγμάτων. Λέγει:
“Από των τελευταίων χρόνων της ζωής του Περικλέους, η ισχύς των ευπορωτέ- ρων και συνετωτέρων πολιτών ηλαττώθη πολύ, επεκράτησε δε εν τη εκκλησία του δήμου ο όχλος.Ο όχλος ούτος εν όσω έζη ο Περικλής εχειραγωγείτο υπό του με- γάλου τούτου ανδρός, αν όχι πάντοτε, τουλάχιστον ως επί το πλείστον.Αλλά μετά τον θάνατον εκείνου ήρχισε να άγεται και φέρεται υπό ανδρών οίτινες ου μόνον ουδεμίαν είχον των εξαιρέτων αυτού αρετών, αλλά και εις όλως διάφορον κοινω- νικήν τάξιν ανήκον…Η διεξαγωγή των συζητήσεων της εκκλησίας περιήλθε βαθμηδόν και κατ ολίγον εις χείρας των λεγομένων δημαγωγών, ήτοι ανθρώπων ευτελούς καταγωγής, παρασκευαζομένων δε επί τούτω διά τινος ασκήσεως περί τον λόγον και προ πάντων δια πολλής επιτηδειότητος και προθυμίας περί την χρήσιν των ποικίλων μηχανημάτων, δι ών κολακεύεται και εξαπατάται το πλήθος. Οι δημαγωγοί, ομιλούντες περί πραγμάτων αλλοτρίων αυτοίς, παρέσυρον πολλάκις την εκκλησίαν εις ψηφίσματα ασύνετα, τελικώς δε απέβησαν απόλυτοι κύριοι των πραγμάτων της πολιτείας.” Και εξειδικεύων τις κρίσεις του συνεχίζει:
“Οι επιφανέστατοι των δημαγωγών κατά τους χρόνους τούτους υπήρξαν ο νευρο- ράφος Ευκράτης, ο προβατοπώλης Λυσικλής, ο λυχνοπώλης Υπέρβολος και ο υπέρ πάντας τους άλλους μάλλον διαβόητος γενόμενος βυρσοπώλης Κλέων.
Ο Θουκυδίδης λέγει αυτόν <βιαιότατον των πολιτών>. Λέγει αυτόν προτιμώντα αείποτε τον πόλεμον της ειρήνης, διότι,γενομένης ησυχίας, ήθελεν είναι καταφα- νέστερος κακουργών και απιστότερος διαβάλλων..<πιθανώτατος εν δήμω,
πιθανώτατος εν τω πλήθει>, ‘ο εστί τα μάλιστα παρ αυτώ εισηκούετο”.( 5 )
Ο δημαγωγός Κλέων έχει ιστορικώς χρεωθή ότι ήτο υπαίτιος της μη υπογραφής της ειρήνης μεταξύ Αθηναίων και Λακεδαιμονίων (κατά την διάρκειαν του Πελοπονησιακού πολέμου), όταν εδόθη ευμενεστάτη δια τους Αθηναίους ευκαιρία…Παρέσυρε τον λαόν με την αθλίαν δημαγωγίαν του, οδηγήσας εις την καταστροφήν και εαυτόν, αφού “έπαθεν ήτταν επονείδιστον, καθ ήν αυτός εφονεύθη ενώ έφευγεν αισχρώς” αλλά και την πατρίδα του, αφού η τελευταία μετά τον θάνατόν του ηναγκάσθη, ύστερα από σοβαρές θυσίες, να συνάψη τελικώς συνθήκην υπό λίαν επαχθείς όρους!.Ο δε θάνατός του ηκούσθη με ανακούφισιν, διότι άνοιξε ο δρόμος δια την <Νικίειον Ειρήνην>( 5α ).
Ητο τόση η επίδρασις των δημαγωγών και ο επηρεασμός του όχλου, ώστε ανδρες της περιωπής του Φορμίωνος, του Δημοσθένους και ιδία του Νικίου, εμπνεόμενοι από αληθή πατριωτισμόν, αγάπην προς την πατρίδα και τον λαόν να παραμερίζωνται, να προτιμώνται δε άνδρες ανάξιοι, ανίκανοι και ανέντιμοι!
Θα αναφέρουμε και ένα άλλο παράδειγμα από την αρχαίαν ιστορίαν ανθρώπου, ο οποίος ένεκα της ακράτου φιλαρχίας, συνδυαζομένης με την έλλειψιν κάθε ηθικής αναστολής και σωφροσύνης, παρά τα αναμφισβήτητα άλλα προσόντα του, απεκλήθη “ανήρ αυθαδέστατος μεν των νόμων βιαστής, ασεβέστατος δε της πατρίδος προδότης”.( 6 ). Πρόκειται δια τον Αλκιβιάδην. Λέγει ο καθηγητής της Αρχαιολογίας Α. Αρβανιτόπουλος:
“Ο Αλκιβιάδης, μείνας σχεδόν από της γεννήσεώς του ορφανός πατρός, επετροπεύθη υπό του προς μητρός συγγενούς του Περικλέους. Αλλ ο μέγας εκείνος ανήρ δεν κατώρθωσε να τιθασεύση την ανήσυχον φύσιν του Αλκιβιάδου, ο οποίος ήδη από της παιδικής ηλικίας παρέμεινε διαρκώς εν τω βίω του φιλόπρωτος, επιδεικτικός, διαφημιστικός, παράτολμος, αυθάδης, ακρατής, τολμηρός μυκτηριστής των πάντων, επηρμένος παραβιαστής παντός επιπροσθούντος δικαίως ή αδίκως εις τον δρόμον του…Εισήλθεν εις τα δημόσια πράγματα τω 422 π.Χ, ευθύς μετά τον θάνατον του Κλέωνος. Καίτοι ήτο υπέρ της συνάψεως ειρήνης μετά των Σπαρτιατών, όπως ο Νικίας, εν τούτοις εκ προσωπικών λόγων και αντιθέσεων ορμηθείς, ετέθη επικεφαλής των φιλοπολέ- μων.”( 7 ). Και η μεταστροφή του αυτή όπως επιμαρτυρεί ο Παπαρρηγόπουλος, δεν οφείλεται εις την αγάπην προς την πατρίδα του και το αληθές αυτής συμφέ- ρον αλλά εις την ικανοποίησιν της φιλαρχίας του, την οποίαν επεδίωκε δια του πολέμου να κορέση. Εφθασεν εις το σημείον να χρησιμοποιήση “αισχράν απάτην”, με την οποία ανέτρεψε την ενέργειαν των πρέσβεων των Λακεδαμονίων και έτσι εματαίωσε την προσπάθειαν προς ειρήνευσιν!
Ο Αλκιβιάδης, κατά τον Παπαρρηγόπουλον,”έχων και αναμφισβήτητα προτερή-ματα ανεδείχθη ..ασυγκρίτω λόγω ανώτερος όλων των αλλων οχλικών δημαγω- γών, δι αυτό τούτο ο δήμος κατήντησε τυφλός αυτού λάτρης και δούλος, συγχω- ρών άπαντα αυτού τα ελαττώματα, αποθαυμάζων άπαντα τα τολμήματα και εμψυχών ούτω μάλλον ή περιστέλλων άπασαν αυτού την παρανομίαν.Τοσαύτη δε υπήρξεν η προς τον άνθρωπον αυτόν αδυναμία της πόλεως ώστε και αφού αναφανδόν αυτήν επρόδωκε, και αφού εγένετο παραίτιος των μεγαλυτέρων αυτής συμφορών, πάλιν άμα ηθέλησε να επανέλθη εις αυτήν ανέωξεν εις αυτόν τας αγκάλας της.Το δε τοιούτο του δήμου προς αυτόν πάθος κάλλιστα εξήγησεν ο Αριστοφάνης”( 8 ). Και διερωτάται ο σοφός ιστορικός:
“ Πόθεν προήλθεν η τοιαύτη εξαχρείωσις της φύσεως εκείνης, ήτις οίκοθεν εφαίνετο έχουσα και είχε τω όντι αγαθωτάτας αφορμάς?”. Και αφού αναφέρει διαφόρων ιστορικών-κριτικών τις γνώμες, εκθέτει την ιδικήν του ως εξής:
“Η αλήθεια νομίζομεν είναι ότι ο Αλκιβιάδης απέβη οίος απέβη ένεκα της μεμολυ- σμένης ατμοσφαίρας εντός της οποίας έζησε και επολιτεύθη. Η ηθική παραλυσία, την οποίαν παρήγαγεν ο Πελοποννησιακός πόλεμος, έφερεν εις μέσον τοσαύτην ιδεών σύγχυσιν, ώστε δεν είναι άπορον ότι η φιλαρχία εθεώρησε προς επιτυχίαν αυτής πάντα τρόπον θεμιτόν, μηδέ αυτής της προδοσίας εξαιρουμένης”( 9 ).
Πράγματι, αυτό διδάσκει αψευδώς η Ιστορία. Η ηθική παραλυσία, η πνευματική κατάπτωσις των λαών αποτελεί έδαφος πρόσφορον να εμφανισθούν και να δράσουν οι δημαγωγοί. Και όπου οι δημαγωγοί γίνονται δεκτοί και ακούονται και κυβερνούν, εκεί ο ηθικός μαρασμός και η ηθική υποβάθμισις των αξιών του αληθινού πολιτισμού ωσάν λοιμώδης νόσος διαδίδεται και επεκτείνεται. Tελικώς δε πάλι ως συνέπεια ταύτης έρχεται και η οικονομική εξαθλίωσις, όχι δε σπανίως και η κατάστροφή των πολιτειών…Δηλαδή φαύλος κύκλος!
****
Θα έλθουμε τώρα εις την νεωτέραν Ιστορίαν μας, μετά την απελευθέρωσιν 1821.
Γίνεται δεκτόν ότι αφετηρίαν της νεωτέρας Ιστορίας της Ελλάδος αποτελεί η
έλευσις του Ιωάννου Καποδίστρια, ως πρώτου κυβερνήτου.
Η Ιστορία έχει τοποθετήσει τον Καποδίστριαν εις τας δέλτους της ως τον πρώτον και δημιουργικόν κυβερνήτην του νεοσυστάτου Κράτους της ελευθέρας Ελλάδος.
Ως άνθρωπος και πολιτικός είχε τις αναμφισβήτητες μεγάλες αρετές και τα ελαττώματά του.
Από της απόψεως του αναπτυσσομένου και ενδιαφέροντος ημάς θέματος, ήτο άξιος και έντιμος πολιτικός, που άφησε παράδειγμα αξιομίμητον πολιτικού ηγέτου αφιλοκερδούς, ειλικρινώς αγαπώντος την Πατρίδα, μακράν πάσης ευτελούς δημαγωγικής συμπεριφοράς και αναλωθέντος δια το καλόν της Πατρίδος( 10 ).
Η Εθνική Δ΄των Ελλήνων Συνέλευσις με το υπ αριθ.Θ΄Ψήφισμά της της 1.8.1829 με πολλήν ευγνωμοσύνην ανεγνώρισε και διεκήρυξε δημοσία την προσφοράν του Καποδιστρίου, εκ της πενιχράς περιουσίας του, προς το αγωνιζόμενον και εις ένδειαν κείμενον έθνος και εψήφισε την ετησίαν χορηγίαν, εξ 180.000 Φοινί- κων προς αντιμετώπισιν των αναγκών του κυβερνήτου και των υπηρεσιών του.
Ο Καποδίστριας, όταν έλαβε το Ψήφισμα απήντησεν αμέσως την 4.8.1829, ως ακολούθως:
«Ευτυχείς διότι ηδυνήθημεν να προσφέρωμεν δι αυτό το τόσον θεάρεστον έργον τα λείψανα της μετρίας καταστάσεώς μας εις το θυσιαστήριον της Πατρίδος! Δια τον αυτόν λόγον θέλομεν αποφύγει και ήδη να δεχθώμεν την προσδιοριζομέ- νην ποσότητα δια τα έξοδα του αρχηγού της επικρατείας, απεχόμενοι, εν όσω τα ιδιαίτερά μας χρηματικά μέσα μας εξαρκούσιν, από του να εγγίσωμεν μέχρι και οβολού τα δημόσια χρήματα προς ιδίαν ημών χρήσιν» (11).
Αι μεγάλαι αρεταί του Καποδιστρίου υπήρξαν η λιτότης, η εντιμότης και η πραγ-
ματική προς το καθήκον προσήλωσις. Εργατικός εις το έπακρον και καθ όλον εν
γένει τον βίον άψογος (12).
Ελεγεν, ένας Αγγλος της εποχής εκείνης συγγραφεύς:
« Παρ όλα τα ελαττώματά του οφείλω να ομολογήσω, ότι οπουδήποτε εύρον να
υπάρχη οιονδήποτε Ιδρυμα προς όφελος της χώρας, εάν ηρώτουν ποίος ήτο
ιδρυτής, η απάντησις ήτο πάντοτε: o Καποδίστριας!»( 13 ).
Ηγέτης, λοιπόν, ανιδιοτελής, ακούραστος, δημιουργικός και διεθνώς ανεγνωρι-
σμένος, προσφέρων και εκ της πενιχράς περιουσίας του εις το «θυσιαστήριον
της Πατρίδος» είναι πράγματι δώρον Θεού εις το Εθνος.
Συγχρόνως σχεδόν αλλά και αμέσως μετά τον Καποδίστριαν έδρασαν και άλλοι
πολιτικοί εις την εθνικήν σκηνήν, τους οποίους η Ιστορία δεν εδίστασε να τους
χαρακτηρίση… δημαγωγούς!
Γράφει ο Π. Καρολίδης εις το έργον του, «Σύγχρονος Ιστορία των Ελλήνων»:
«Υπήρξεν ο πρώτος Ελλην πολιτευτής και δή πρωθυπουργός δημιουργήσας
περιουσίαν και δη περιουσίαν σημαντικωτάτην εν τοις τότε χρόνοις (630 χιλ. χρυ-
σών δραχμών), εν τη διαχειρίσει της εξουσίας» ( 14 ).
Και ο Μακρυγιάννης εις τα «Απομνημονεύματά» του γράφει αδιστάκτως:
“ O Kωλέτης, (διότι περί αυτού πρόκειται) συνηθισμένος από το Ανάπλι-ήθελε τη
κυβέρνηση εκεί, ότι έκαμε τόσα σπίτια κι εργαστήρια σε αλλουνού όνομα κι αυτός
έπαιρνε τα νοίκια και παίρνει από αυτά. Δι αυτό είχε νιτερέσον πρώτον»( 15 ).
Τότε δεν είχαν εφευρεθή οι λεγόμενες Of Shore Companies ( οι υπεράκτιες εταιρίες, πίσω από τις οποίες κρύβονται οι κάθε είδους δημαγωγοί και υπηρέται της διαπλοκής). Ελειτουργούσαν οι «διαπλοκές» με παρένθετα πρόσωπα πιστά.
Είχε και ο Κωλέτης αναμφισβήτητα προτερήματα. Ητο και αυτός αγωνιστής.
Δεν είχεν όμως, κατά κοινήν όμολογίαν των ιστορικών, το επιβαλλόμενον από τις περιστάσεις ήθος. Ο Κων.Λεβίδης Φιλικός και αγωνιστής, επωνομασθείς «Πατρι- άρχης της δημοσιογραφίας» έγραψε, δια τον σχολιαζόμενον άνδρα:
«Ητο άνθρωπος φιλόδοξος, ραδιούργος,αντιπαρερχόμενος κάθε τύψιν συνειδή- σεως δια να φθάση εις τον σκοπόν του, υποστηρίζων ότι η επιτυχία του σκοπού συγχωρεί και αγιάζει όλα τα μέσα».( 16 ). Με δημαγωγίες και υποσχέσεις που πο-τέ δεν ετηρούσε, κατάφερε να διατηρηθή εις την εξουσίαν, κάνοντας σημαίαν των αγώνων του την … «μεγάλην Ιδέαν» (Μεγάλη Ιδέα που ηλέκτριζε τότε τα πλήθη ήτο η απελευθέρωσις των αλυτρώτων Ελλήνων), σε συνδυασμόν προς την αφοσίωσιν εις τον θρόνον. Λέγουν δε οι ιστορικοί:
«Το γεγονός ότι αι αντιλήψεις αυταί ήσαν εξόχως δημοφιλείς, ο δε Κωλέτης ήτο αριστοτέχνης εις την κολακείαν των μαζών και εις την χρήσιν φαυλοκρατικών μεθόδων, εμποδίζει πάντα θέλοντα να αποφανθή αμερολήπτως, που ετερματίζετο εις αυτόν η ιδεολογία και που ήρχιζεν η κομματική σκοπιμότης»( 17 ).
Είναι αξιοσημείωτον ότι ενώ ο πολιτικός ούτος ήτο ένθερμος θιασώτης και τυφλό όργανον της Γαλλικής διπλωματίας, ένας από τους τότε συνεργάτας του Γάλλος διπλωμάτης, διεκτραγωδών την αθλίαν κατάστασιν των κρατικών λειτουργιών και πραγμάτων επί διακυβερνήσεως Κωλέτη, έγραφε:
«Ιδού η εικών της Ελλάδος…ένα υπουργείον ανόητον, η ληστεία αναζωογονημέ- νη,τα ταμεία του Κράτους κενά, η ανταρσία κυρία του βορείου τμήματος της Χώρας… Ιδού τα απότελέσματα της μεγάλης μας πολιτικής, αλοίμονον!…Δεν προωθεί κανείς εδώ τας υποθέσεις του επί τη βάσει αρχών, αλλά επί τη βάσει συμφερόντων.Οι Τούρκοι και οι Ελληνες είναι ισάξιοι αλλήλων εις αυτό το θέμα, και, μόλις ιδούν ότι δεν ημπορούν να αποσπάσουν τίποτε από τους ανθρώπους, τους στρέφουν τα νώτα..» (18).
Χαρακτηριστικαί είναι αι παρατηρήσεις δύο εκ των ιστορικών. Λέγει ο πρώτος:
«Πρέπει να σημειωθή ότι παρέσχε πάντοτε στόχον και ως ευνοούμενος των Βασιλέων και της Αυλής και ως δημαγωγός και ως φαυλοκράτης.Και αυτοί ακόμη οι συνεργάται του ουδέποτε εσυγχώρησαν την κρυψίνοιάν του έναντι των στενω- τέρων φίλων του, διότι άφηνε τους πάντας εν πλήρει αγνοία των σκοπών του».
Ο δε Καρολίδης σημειώνει ότι : «Κυβερνώντος του Κωλέτου πάσα η εξωτερική πολιτική, εν πολλοίς δε και αυτή η εσωτερική διηυθύνετο υπό της Γαλλικής πρεσβείας!..και ότι η όλη πολιτεία του ανδρός δεν ήτο απηλλαγμένη ατοπημάτων&επεισοδίων περιπλεκόντων το κράτος εις οχληράς και ασκόπους περιπετείας»
( 19 ).
****
Είναι ιστορικώς βεβαιωμένον, ότι χαρακτηριστικόν των πρώτων ετών της βασιλείας του Γεωργίου Α΄ήτο η κυβερνητική αστάθεια.Εντός δέκα περίπου ετών (1963 – 1974) έγιναν 21 κυβερνητικές μεταβολές! Αναλογεί δηλαδή, κατά μέσον όρον, μία κυβέρνησις ανά εξάμηνον! Αξιοσημείωτον ότι την συχνήν εναλλαγήν των κυβερνήσεων συνώδευεν η μεταπήδησις υπουργών από κυβερνήσεως εις κυβέρνησιν και βουλευτών από κόμματος εις κόμμα. Εποχήν «παιδαριώδους πολιτικής» εχαρακτήριζαν οι ξένοι την τότε «πολιτείαν» εννίων των Ελλήνων πολιτικών!( 20 )
Πράγματι, ο πολιτικός κόσμος τότε κατά κανόνα δεν είχε μορφώσει ακόμη συνείδησιν της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Εις όλους ήσαν συγκεχυμένα και με υποκειμενικά κριτήρια είτε επαινούσαν ή εκατηγορούσαν. Ελατήριον κινήσεων και ενεργειών ήτο το προσωπικόν, δηλ. της καταλήψεως της εξουσίας.
Μετά την πρώτην σχετικώς μακρόβιον κυβέρνησιν του Χαρ.Τρικούπη,εγράφοντο τα εξής χαρακτηριστικά:
«Ο πολιτισμένος κόσμος είχε καταντήσει να θεωρή ως κωμικά τα καθήκοντα υπουργών, οι οποίοι ανήρχοντο και κατήρχοντο της εξουσίας μετά της ταχύτητος των αθλητών εκείνων, των εχόντων έργον να εισπηδούν εις άρμα και να κατέρχωνται αυτού χωρίς ουδε επί στιγμήν να διακοπή η περιστροφή των τροχών. Οι πολιτευόμενοι εν Ελλάδι εθεωρούντο παρά πάντων ως άωτον της ανθρωπίνης αστασίας και επιπολαιότητος….Ο συνήθης μέσος όρος κυβερνητικού βίου εν Ελλάδι είναι η τριμηνία, συνέβη μάλιστα και να αντικατασταθή νομάρχης, πρίν ή φθάση όπου είχε διορισθή! Πάσαν κυβερνητικήν μεταβολήν παρηκολούθει αντικατάστασις πάντων των απανταχού του κράτους υπαλλήλων, εξ ής η διοίκησις μετεβάλλετο εις χάος, η δε διαφθορά επεκράτει υπό την αισχίστην μορφήν» ( 21 ).
Ητο τόσον απογοητευτική η πολιτική κατάστασις την εποχήν εκείνην, ώστε ο
νεαρός και ανατέλλων αστήρ της πολιτικής εις την Ελλάδα Χαρίλαος Tρικούπης, προβληματιζόμενος περί του αν πρέπη να εισέλθη εις τον πολιτικόν στίβον, έλεγε τα εξής:
“..Είναι μάταιος κάθε αγών δημιουργίας εις την Ελλάδα. Διότι τόσον ολίγοι σκέπτονται να δημιουργήσουν, να οικοδομήσουν, ενώ αντιθέτως τόσον πολλοί, χωρίς να σκέπτωνται καταστρέφουν»( 22 ).
Ο Δημήτριος Βούλγαρης ( ο αποκληθείς και «Τζουμπές) αφήκεν εποχήν ως δημ- αγωγός και φατριαστής. Εφθασεν εις τέτοιον σημείον απονοίας ώστε να θεωρή εαυτόν, αφ΄ής ο βασιλεύς του ανέθεσε τον σχηματισμόν κυβερνήσεως, ως από- λυτον κυρίαρχον του νεαρού βασιλείου, ώστε να διακηρύττη δημοσίως,ως άλλος Ρωμαίος αυτοκράτωρ της παρακμής, το περίφημον « Sic volo,sic Jubeo”! Διαπρύσιος θιασώτης της βασιλείας όσον ο Βασιλεύς τον ετιμούσε με υπουργεί- ον, απηνής δε διώκτης του στέμματος όταν δεν τον ευνοούσε! Γράφει σχετικώς ο Αλέξ.Βυζάντιος:
«Υπήρξεν ο άνθρωπος της ανατροπής, ουχί και ο άνθρωπος της αναπλάσεως… Δεν ηδυνήθη να εξέλθη του κύκλου της φατρίας. Και τα υπουργεία και ο στρατός και η αστυνομία αυτή ενεπλήσθησαν υπό οργάνων ατομικώς αφωσιωμένων εις αυτόν».Και εις άλλο σημείον ο ίδιος Βυζάντιος γράφει ότi:
«Ο Βούλγαρης και οι πολιτευόμενοι του κύκλου του από θηρίων εκτός εξουσίας, μεταποιούνται εις όρνιθας παρά τον θρόνον»! ( 23 ).
Η πεντηκονταετία της βασιλείας Γεωργίου του Α΄χαρακτηρίζεται από τις ασταθείς κυβερνήσεις, όπως ελέχθη, και αν εξαιρέση κανείς την δεκαετή διακυβέρνησιν του Χαριλάου Τρικούπη η πολιτική κατάστασις της νεωτέρας Ελλάδος ήτο τέτοια ωστε η χώρα ήτο εντελώς ανυπόληπτος εις τον ευρύτερον Ευρωπαικόν χώρον.
Οι τα πρώτα φέροντες εις την πολιτικήν σκηνήν της Χώρας, κατηγορούσαν ο ένας τον άλλον ως «δημαγωγόν», ενώ η δημαγωγία ήτο το κοινόν γνώρισμά των!
Η κατάστασις αυτή ωδήγησε και εις την συμφοράν του 1897, χωρίς να τους συνετίση. Κατά την δεκαετίαν δε που ακολούθησε, εκινδύνευσαν και τα τρία βασικά της νεωτέρας Ελλάδος εθνικά θέματα:To Κρητικόν.Το Μακεδονικόν και το Βορειο οηπειρωτικόν. Ο μεγάλος ιστορικός Arthur Toynbee έγραφε:
«Τα από του 1895 επί δεκαπενταετίαν γεγονότα συνιστούν την μελανωτέραν
περίοδον της συγχρόνου ελληνικής ιστορίας» ( 24 ).
****
Είναι γνωστόν, ότι με την επανάστασιν του 1909 αρχίζει ένα άλλο, ένδοξον αυτήν την φοράν, κεφάλαιον της νεωτέρας Ιστορίας του Εθνους μας. Διότι με τους νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους, που το έθνος ενωμένον διεξήγαγε η Μητέρα Πατρίδα αγκάλιασε πολλά αλύτρωτα παιδιά της. Θεσαλία, Ηπειρος, Μακεδονία, Θράκη απελευθερώθηκαν από αιώνων δουλείαν. Η πορεία του Εθνους θα ήτο σαφώς ενδοξοτέρα και καλλιτέρα, εάν δεν εμεσολαβούσε ο επάρατος εθνικός διχασμός, που ωδήγησε τελικώς εις την μεγαλυτέραν καταστροφήν, που εγνώρισεν ο τόπος, μετά την πτώσιν της βασιλίδος το 1453!
Από το ατυχές 1915 έχουν περάσει 94 περίπου χρόνια. Χιλιάδες σελίδες έχουν γραφή δια τα αίτια, τις πολιτικές και προσωπικές ευθύνες πολιτικών και άλλων
ηγετών των χρόνων εκείνων. Ακόμη και μέχρι σήμερα, καθένας, αναλόγως και των πολιτικών του πεποιθήσεων, κρίνει και καταλογίζει ευθύνες και προσδιορίζει ευθυνομένους δια τα ατυχή εκείνα γεγονότα. Παρά ταύτα όμως, κανείς δεν ημπορεί να εμποδίση τον αμερόληπτον παρατηρητήν, και ανεπηρέαστον από πολιτικές προκαταλήψεις στοχαστήν, να ομολογήση ότι του είναι αδύνατον
«να διακρίνη πού ετερματίζετο η ιδεολογία των τότε πολιτικών ηγετών και ήρχιζεν ή κομματική σκοπιμότης και φιλαρχία»!
****
Τέλος, καθ όσον αφορά εις την τελευταίαν πεντηκονταετίαν του 20ου αιώνος και μεχρι σήμερα, μόλις είναι ανάγκη να ομιλήση κανείς δια την έντιμον πολιτικήν και την αισχράν δημαγωγίαν. Δια τους αξίους πολιτικούς άνδρες και τους φθηνούς δημαγωγούς και φαυλοκράτες. Ιδιαιτέρως, οι τελευταίες δεκαετίες του πολιτικού βίου της Ελλάδος χαρακτηρίζονται από την εκτεταμένην εις πλάτος και βάθος διαφθοράν του δημοσίου βίου της χώρας, την διαπλοκήν πολιτικών-εργολάβων και ιδιοκτητών ΜΜΕ και τον ασύστολον χρηματισμόν σε όλες σχεδόν τις δημόσιες υπηρεσίες!!Δια πρώτην φοράν υπουργός εν ενεργεία, οχι μόνον αναγνωρίζει ότι η διαφθορά έχει διαβρώσει τον κοινωνικόν ιστόν και όλες τις δημόσιες υπηρεσίες αλλά και καλεί τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου να βοηθήσουν οι εισαγγελικές αρχές…δια την περιστολήν της διαφθοράς(!) με το μέσον της… «καταστολής»!
Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα ηθικής σήψεως και καταπτώσεως είναι τοιαύτης μορφής, ώστε «εξυπνάδα και ικανότητα» θεωρούνται η «διαπλοκή» και το παράνομο κέρδος, η δε εντιμότης και ευσυνειδησία….βλακεία και ανικανότητα!
Ελαβε δε χώραν η ραγδαία αυτή κατάπτωσις, κατά φυσικήν νομοτέλειαν, αφού
από την κορυφήν της πολιτικής ηγεσίας «λόγω και έργω» εδόθη το..σύνθημα!(25)
Η δημαγωγία εχρησιμοποίησε όλα τα μέσα, δια να «περάση» εις τους αφελείς Ελληνες το μεγάλο ψεύδος και την ολεθρίαν γνώμην ότι:
«Δεν ενδιαφέρει, τάχα, ο ιδιωτικός βίος των πολιτικών ηγετών, αλλά μόνον η ικανότης για να κυβερνήσουν επιτυχημένα τον τόπον»!
Ανδρες οικτρώς αποτυχημένοι εις την συζυγικήν και οικογενειακήν ζωήν. Ανδρες, που έγιναν «έμπρακτοι διδάσκαλοι» της μοιχείας εις τους πολίτες αυτής της χώρας, που εθεσμοθέτησαν απροκαλύπτως ανηθίκους νόμους και θεσμούς προκλητικώς αντιχριστιανικούς. Ανδρες που έδωσαν το σύνθημα της «πολιτικής διαφθοράς» και των αισχρών ανεντίμων συναλλαγών αγαπήθηκαν και εχειροκροτήθηκαν, εψηφίσθηκαν από τον λαον και εκυβέρνησαν όπως ακριβώς ο Κλέων, ο Αλκιβιάδης και ο Τζουμπές!!
Ετσι, οι έντιμοι πολιτικοί παραμερίζονται (ή μήπως είναι αληθέστερον ότι οι έντιμοι άνθρωποι απομακρύνονται από την πολιτικήν?), οι δημαγωγοί επικρατούν, και αποθεώνεται κατ αυτόν τον τρόπον όχι «το Κράτος Δικαίου», αλλά το «Κομματικόν Κράτος», με όλα τα επακόλουθα!( 26 ).
Τούτο σημαίνει παντελή κατάργησιν κάθε εννοίας αξιοκρατίας, αντικειμενικό-
τητος, δικαιοσύνης! Εισιτήριον δια κάθε είδους «είσοδον» εις τον στενώτερον και ευρύτερον «Δημόσιον Τομέα» αποτελεί όχι, το προσόν , η ικανότης η εξειδίκευ- σις αλλά το.. «δελτίον της κλαδικής», η «κουμπαριά»,η ιδιότητα του “golden boy”!
Ελεγεν ο αείμνηστος Ευάγγελος Παπανούτσος:
“Η πολιτική είναι μέρος της ηθικής ενέργειας του ανθρώπου. Αυτό βέβαια ακούγεται πολύ δυσάρεστα σε μιαν εποχή σαν την σημερινή, όπου η πολιτική ασκείται με τον τρόπο που ξέρουμε όλοι, μέσα σ΄έναν ίλιγγο πλεονεξίας και σ ένα πυρετό ματαιοδοξίας…Γνωρίσαμε και γνωρίζουμε τις παραποιήσεις της πολιτικής
τα προσωπεία της, όχι την αυθεντική πολιτική, το αληθινό πρόσωπό της.
Κατά βάθος όμως η πολιτική είναι πρόθεση και πράξη παιδευτική. Ο πολιτικός
«παιδεύει» τους ανθρώπους, την κοινότητα, τον λαό του.Τους καθοδηγεί στο σωστό δρόμο της συλλογικής ζωής, για να πετύχουν την ευτυχία και την αρετή σαν άτομα και σαν σύνολο»( 27 ).
Πόσο «παράτερα» ακούγονται, πράγματι, σήμερα ιδιαιτέρως, όλα αυτά!
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όπως πάντοτε και σήμερα ο Λαός επιθυμεί την αναβάθμισιν της πολιτικής ζωής της Χώρας. Και αυτοί οι «απατημένοι» από την δημαγωγίαν, όσοι βέβαια διατηρούν υγιαίνουσαν την πολιτικήν συνείδησιν και αγνόν τον πατριωτισμόν, βλέποντας τα ολέθρια δια την Πατρίδα αποτελέσματα από την δράσιν ανδρών που εφόρεσαν το «προσωπείον» της πολιτικής και όχι το αυθεντικον πρόσωπόν της, όπως είπεν ο Παπανούτσος, θέλουν να ιδούν εις την πολιτικήν ηγεσίαν του τόπου άνδρες εντίμους, που συγκεντρώνουν τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του αληθινού πολιτικού ηγέτου, όπως τα διαγράφει ο Αριστοτέλης και αναπτύξαμε εις την αρχήν του παρόντος θέματος.
Αγαπητοί,
Φθάσαμε εις το τέλος αυτής της συμπορεύσεως που είχαμε, της ιστορικής πο- ρείας μας στους χώρους της Πολιτικής υπό την ευρύτερη έννοια.
Και είδαμε τις εκφάνσεις της αληθινής, γνησίας της αυθεντικής (Π)ολιτικής, σε κτυπητή διάκρισιν από την Δημαγωγίαν, που αποτελέι «φτηνό»προσωπείο της!
Όπως είδαμε, από πολύ επίσημα χείλη, σοφών, εμβριθών ιστορικών και
κοινωνιολόγων έχει διακηρυχθή ότι όπως τα έλη και οι ακάθαρτες πηγές ελκύουν τα κουνούπια και άλλα ακάθαρτα και βλαβερά έντομα, έτσι η πνευματική κατάπτωσις, η ηθική παραλυσία και η άνευ αρχών και αυτοσεβασμού κοινωνική ζωή γεννούν και εκτρέφουν την ολεθρίαν δημαγωγίαν, την γάγγραιναν αυτήν των δημοκρατικών πολιτευμάτων. Και ποίος είναι ο δρόμος της καθάρσεως?
Ο αείμνηστος καθηγητής Παν/μίου Σπύρος Καλλιάφας, εις το έργον του «Χαρα-
κτηρισμός της Εποχής μας» γράφει σχετικώς τα εξής:
«Είς εκ των πρώτων αναγκαίων όρων της αυτοβελτιώσεως είναι η έκβολή της βδελυράς και ολεθρίας διδασκαλίας, ήν επενόησε το διέπον την εποχήν μας νοσηρόν πνεύμα, ότι τάχα, πρέπει να διαχωρίζεται ως δια σινικού τείχους από τον δημόσιον ο ιδιωτικός βίος, ότι επομένως είναι δυνατόν να διάγη τις τον μέν δημόσιον βίον ανεπίληπτον, τον δε ιδιωτικόν αισχρόν».Και επικαίρως ο σοφός καθηγητής επικαλείται τον Πλούταρχον ο οποίος βάλλων κατά της υποκρισίας αυτής που επικράτησε κατά την παρακμήν της Ελλάδος είπεν:
«Ου μόνον, ων λέγουσι και πράττουσι δημοσία οι πολιτευόμενοι ευθύνας διδόασιν, αλλά και δείπνον αυτών πολυπραγμονείται και γάμος και κοίτη και παιδιά και σπουδή πάσα».( 28 ).
Εκ των πρώτων, λοιπόν, πρέπει όλοι, άρχοντες και αρχόμενοι, να αποβάλουμε την νοσηράν και απατηλήν αντίληψιν ότι δεν ενδιαφέρει η ατομική και η οικογενειακή ζωή αυτών που διεκδικούν την ψήφον του Λαού δια οιονδήποτε δημόσιον ή δημοτικόν λειτούργημα και μάλιστα δια την άσκησιν της κρατικής εξουσίας.
Να ακούσωμεν, μαζί με τον Πλούταρχον και τον αρχαίον μας μεγάλον φιλόσο-φον τον Αριστοτέλη, που μας άφησε σπουδαίαν παρακαταθήκην την σοφήν συμβουλήν του ότι τους πολίτας ψηφοφόρους πρέπει κυρίως να ενδιαφέρη η αρετή των υποψηφίων αρχόντων, όπως αυτή εκδηλώνεται στην ιδιωτικήν και οικογενειακήν των ζωήν και καθημερινότητα. Διότι εάν αυτή δεν υπάρχη, τότε οι άλλες ικανότητές των όσον μεγαλύτερες είναι, τόσον μεγαλύτερα κακά θα επιφέρουν εις την κοινωνίαν των πολιτών!
Να υπογραμμίσω δύο σημαντικές ιδέες και διδαχές του Ιερού Χρυσοστόμου: «Αυτά προ πάντων αποδεικνύουν τον άρχοντα, το να προνοή για τους υπηκόους του, το να ενδιαφέρεται και να φροντίζη γι αυτούς…Αυτό είναι εξουσία, αυτό ποιμαντική (διοικητική) επιστήμη, το να παραβλέπη κανείς τα δικά του συμ- φέροντα και να φροντίζη για τα προβλήματα των υπηκόων του»( 29 ). Και αλλού:
«Εκείνος που δεν έχει άρχοντα έχει απλώς στερηθή εκείνον που θα τον
ωδηγούσε. Εκείνος όμως που έχει κακόν άρχοντα έχει εκείνον που τον σπρώχνει στους γκρεμνούς»( 30 ).
Καλοί και αγαθοί άρχοντες- αληθινά πολιτικοί ηγέται. Πονηροί και αχρείοι
Άρχοντες, άνθρωποι που φορούν απλώς το προσωπείον της πολιτικής- Δημαγωγοί!
Ποίος Λαός δεν θέλει και δεν επιθυμεί να έχη αξίους και εντίμους άρχοντες?
Μή λησμονούμεν όμως ότι άξιοι, ικανοί και ενάρετοι πολιτικοί ηγέται είναι δώρον και ευλογία Θεού, στον Λαόν εκείνον, στις κοινωνίες εκείνες που «εκζητούν τον Κύριον»! Και εκ του αντιθέτου, όταν οι Λαοί και οι κοινωνίες απομακρύνωνται από τον Θεόν, μία από τις πολλές θεομηνίες που τις πλήττουν είναι και ο «λιμός
η πείνα αρχόντων» καλών και συνετών.
Τελειώνω με την φωνήν του προφήτου Ιερεμία που επικαλείται την φωνήν του Θεού λέγοντας:
“Eπιστράφητε υιοί αφεστηκότες και δώσω υμίν ποιμένας κατά την καρδίαν μου και ποιμανούσιν υμάς, ποιμαίνοντες μετ επιστήμης»( 31 ).
Θέλετε, Ελληνες, να έχετε αξίους, εντίμους και ικανούς πολιτικούς,πνευματικούς και εκκλησιαστικούς ηγέτες: Επιστρέψτε εις τον Κύριον και Θεόν σας! Αυτός θα σας δώσει τέτοιους ηγέτες! Γιατί «Οι καλοί ηγέτες είναι δώρο του Θεού εις τον πιστόν Λαόν Του»!
Π Α Ρ Α Π Ο Μ Π Ε Σ
1.- « Τρία δε τινα χρή έχειν τους μέλλοντας άρξειν τας κυρίας αρχάς, πρώτον μεν φιλίαν προς την
καθεστώσαν πολιτείαν, έπειτα δύναμιν μεγίστην των έργων της αρχής, τρίτον δ’ αρετήν και
δικαιοσύνην εν εκάστη πολιτεία..» Αριστοτέλους Πολιτικά, 1309 α – 32-36.
2- Ενθ’ αν. 1309 b – 8-13.
3.-Παπαρρηγοπούλου Κ., «Ιστορία Ελληνικού Εθνους», Βιβλ. 4ον σελ. 241.
4.- «Σχεδόν δε και επί των άλλων αν τις ίδοι θεωρών τας μεταβολάς τούτον εχούσας τον τρόπον.
Επί δε των αρχαίων, ότε γένοιτο ο αυτός δημαγωγός και στρατηγός, εις τυραννίδα μετέβαλ-
λον. Σχεδόν γαρ οι πλείστοι των αρχαίων τυράννων εκ δημαγωγών γεγόνασι..»
Αριστοτέλους, ένθ’ αν. 1305 α 2-10.
5.- «Κατά του αγενούς Κλέωνος ιδίως ο Αριστοφάνης εξεκένωσεν άπασαν αυτού την φαρέτραν
των πικροτάτων αυτού βελών. Διότι ονομάσας αυτόν κεκράκτην δηλαδή φωνακλάν, επιφέρει
ότι εξεφόβιζε τους αντιπάλους, δια της οξύτητος των κατηγοριών αυτού, δια της τραχύτητος της
φωνής, δια της αναιδείας των σχημάτων, ληστεύων το δημόσιον ταμείον, καταδιώκων πάσαν
αρετήν και πάσαν αξίαν και δια των εξωλεστέρων και αναιδεστέρων κολακειών προσ-
εταιριζόμενος την εύνοιαν του πλήθους». Παπαρρηγοπούλου, ένθ’ αν. σελ. 251 επ.
5α.- Αυτόθι, σελ. 251, 259
6.- Αυτόθι, σελ.265.
7.- Ελευθερουδάκη «Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία», Τόμ. Αος σελ. 976.
8.- Περί του «πάθους» του δήμου προς τον Αλκιβιάδην ο Αριστοφάνης έγραψε:
«Ποθεί μεν, εχθαίρει δε, βούλεται δ’ έχειν». Παπαρρηγοπούλου, ενθ’ αν. σελ. 266.
9.- Αυτόθι. Ιδε και W. Durant, «Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού», Τόμ. Β’ – σελ.452 επ.
10.-«Ουδενός Ελληνος καρδία ήτο ελληνικωτέρα του Καποδιστρίου.Υπέρ της Ελλάδος μετεχει-
ρίσθη την ρωσικήν επιρροήν του και όχι υπέρ της Ρωσίας την ελληνικήν αρχήν του».
Σπ.Τρικούπη, «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»,Τόμ. Δ’ σελ.276.
«Οι μεγάλοι άνθρωποι κάνουν μεγάλα λάθη. Και ο κυβερνήτης εχάθη από τα μεγάλα λάθη
του», Μακρυγιάννη, « Απομνημονεύματα», Τόμ. Β’ σελ.34.
11.- Ιδε και Σπ.Μαρκεζίνη, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Τόμ..Α’ σελ. 69 και 344.
12.- Ενθ’ αν. σελ.35 και 86. Και Σπ.Τρικούπη, ένθ αν. σελ. 277.
13.-Fransis Herve, “ A residence in Greece and Turkey” Tόμ. Α΄’ σελ. 78.
14.-Π. Καρολίδου, «Σύγχρονος Ιστορία των Ελλήνων», Τόμ. Γ’ σελ. 335.
15.-Μακρυγιάννη, ένθ’ αν. Τόμ. Β’ σελ. 76.
16.-Μαρκεζίνη, ένθ’ αν. σελ. 205.
17.-Ενθ’ αν. σελ. 214 και 222. Είναι χαρακτηριστικά τα όσα γράφει ο Μακρυγιάννης, όταν μετά
τριετίαν από του θανάτου του Κωλέτη, έγινε εκταφή τούτου, κατ’ επιθυμίαν του Γάλλου εν
Αθήναις πρεσβευτού και επί πολλά χρόνια συνεργάτου του Πισκατόρυ, προκειμένου να
ανεγείρη μνημείον εις τον Κωλέτην, και ευρέθη το σώμα αδιάλυτον. Λέγει ο Μακρυγιάννης:
«…Και τον βγαίνουν καθώς τον θάψαν. Μόνον τα μάτια του ήταν βουλιασμένα και η μύτη του
ολίγον πειραγμένη.Τα μάτια του ότι έβλεπαν τις πράξεις όπούκανε δια την πατρίδα του και
την θρησκεία του».
18.-Mαρκεζίνη, ένθ’ αν. σελ.221.
19.-Αυτόθι, σελ. 222. Και Durant, ένθ’ αν. σελ.452. Είναι αξιοσημείωτα όσα ο Ν.Δραγούμης
διηγείται, σχετικά με τον τρόπον ενεργείας του ανδρός. Γράφει: «Απέτεινε προς πάντας,
σοβαρώς μεν, κατά το ειωθός, ιλαρώς όμως, την πανομοιότυπον ταύτην απάντησιν.
< Εχεις δίκαιον αγαπητέ. Εγώ γνωρίζω κάλλιστα και τας πατρικάς και τας προσωπικάς σου
υπηρεσίας και τα δικαιώματα της οικογενείας σου. Εσο ήσυχος, θα λάβω υπ όψιν την αίτησίν
σου και θα σ΄ευχαριστήσω>.Και προσθέτει ο Δραγούμης :
«Πολλάκις ο συνδιαλεγόμενος ούτε πατέρα είχεν υπηρετήσαντα, ούτε άλλα δικαιώματα.
Εν τούτοις έφευγον πάντες ικανοποιημένοι.Ακόμη και τον στρατηγόν Θ.Γρίβαν
παρεπλάνησε. Μετέβη ούτος δια να τον υβρίση και εξελθών είπεν εις τον Δραγούμην:
«Με εγέλασε πάλιν! Μ’ έπιασε με τα γλυκά λόγια και είμαι βέβαιος ότι ούτε λέξιν αληθινήν μου
είπεν». Όταν δε συνειργάζετο με τους υπαλλήλους, υπέγραφεν ανεξετάστως τα έγγραφα!
Ιδε, Ν.Δραγούμη, «Ιστορικαί Αναμνήσεις» Τόμ. Β’ σελ. 123.
20.-Mαρκεζίνη, ένθ αν.Τόμ. Β’ σελ. 44.
21.-Ιδε και πολλά άλλα σχόλια εις την εφημερίδα του Λονδίνου “ The Times” της 29.5.1885.
22.-Μαρκεζίνη, ένθ’ αν. σελ. 88.
23.-Βυζαντίου Αλεξάνδρου, «Εκθεσις των εν Ελλάδι Συμβάντων..» σελ.300 επ.Ιδε επίσης Ιδίου
ανταπόκρισιν εξ Αθηνών εις Εφημερίδα της Τεργέστης «Νέα Ημέρα» της 30.8.1875
24.-Α. Toynbee, “The Balkans” (1915) σελ.- 217.
25.-«Ολοι θυμόμαστε πως αυτή η εγκληματική σε βάρος των δημοσίων οικονομικών και του
εθνικού συμφέροντος συμπεριφορά οριοθετήθηκε ως ανεκτή με την διαβόητη και ουδέποτε
διαψευσθείσα δήλωση-κατευθυντήρια οδηγία του μακαρίτη Α.Π.:<E, να πάρει ένα δώρο και ο
σύντροφος Μ., αλλά όχι και 500 εκατομμύρια>.Εκτοτε το φαινόμενο πήρε εκρηκτικές
διαστάσεις στην χώρα μας, που, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, διεκδικεί τα πρωτεία στην
Ευρωπαική Ενωση αλλά είναι και εκ των πρώτων και παγκοσμίως». Εφημερίδα «Το ΒΗΜΑ»
της 4-4- 2004 σελ. 30.
26.- «Εκείνο που συνέβη το1982 δεν έχει προηγούμενο.Το κόμμα, μέσω των κλαδικών,
εισέβαλε επίσημα στη Διοίκηση και κάθε έννοια ιεραρχίας κατέρρευσε».Εφημερίδα
«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της 27-1-2002 σελ. 4.Από τότε, και μετά την αλλαγή κόμματος εις την
διακυβέρνησιν της Χώρας (2004) και ακόμη μέχρι σήμερα, αντί να έχουμε ανάσχεσιν του
κακού, πορευόμαστε σάν Χώρα από το κακό στο χειρότερο, αφού ακούμε από υπουργό να
λέγει το άηθες και ανόητον, ότι: «Το νόμιμο είναι και ηθικό»! Eτσι, εμφανίσθηκαν τα νοσηρά
φαινόμενα της «διαπλοκής», με πρωταγωνιστές «κουμπάρους», «golden boys» και άλλους
αναξίους παρακοιμωμένους των πολιτικών!
27.-Ευαγγέλου Παπανούτσου, «Πρακτική Φιλοσοφία», σελ. 161 επ.
28.-Σπύρου Καλιάφα, « Χαρακτηρισμός της Εποχής μας», σελ.
29.-Βασιλείου Χαρώνη, «Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιωάννου Χρυσοστόμου»,Τόμ.Δ’ σελ. 102.
30.-«Αρχοντος γαρ μηδέν τους αρχομένους ωφελούντος ουδέν αθλιώτερον».Και ολίγον
παρακάτω τονίζει: «Ο μεν ουκ έχων άρχοντα απεστέρηται του χειραγωγούντος.Ο δε
πονηρόν ν εμβάλλοντα εις κρημνούς έχει», ένθ’ αν., Τόμ. Α’ σελ. 682 επ.
31.-Ιερεμίου, Κεφ.Γ’ στ.14-15.
ΦΙΛΟΛΑΟΣ ΔΗΜ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Δρ Παν/μίου Αθηνών – Δικηγόρος
Μεταπτ.London King’s College University