Σε προηγούμενο άρθρο μου είχα αναφερθεί στην πολιτική Σημίτη έναντι της Τουρκίας κατά το διάστημα 1996-2004. Από την κρίση των βραχονησίδων Ίμια (1996) στους S-300 και τη Μαδρίτη (1997), το φιάσκο Ocalan (1998), το καθεστώς υποψήφιας χώρας για την Ε.Ε (1999), τις αναρίθμητες διερευνητικές επαφές (39 μέχρι σήμερα), τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (μορατόριουμ το καλοκαίρι) μέχρι και την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων για την Ε.Ε (2004) έχει «κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι» της Τουρκίας. Ο απώτερος στόχος της πολιτικής Σημίτη ήταν διττός:
1) Η οικονομική αλληλεξάρτηση (δόγμα ΕΛΙΑΜΕΠ) θα οδηγήσει σε αποφόρτιση των αντιπαραθέσεων με την Τουρκία.
2) Ο εκδημοκρατισμός της Τουρκίας (με την ένταξη στην Ε.Ε) θα οδηγήσει το στρατό από τα πραξικοπήματα και τις παρεμβάσεις οριστικά πλέον στα στρατόπεδα και οι δημοκράτες πολιτικοί θα υιοθετήσουν ήπιες διπλωματικές θέσεις καλής γειτονίας (άρση casus belli) και συνεργασίας στο Κυπριακό.
Οι ως άνω στόχοι –κατ’αρχήν – έχουν ρεαλιστική βάση για μία χώρα όπου οι δημοκρατικοί πολιτικοί θεσμοί έχουν δοκιμαστεί σε βάθος χρόνου και στηρίζονται τόσο από πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις όσο και από την ευρύτερη κοινή γνώμη. ΟΧΙ όμως για την Τουρκία.
Θα εξηγήσω γιατί η σημερινή Τουρκία αδυνατεί παρά την οικονομική αλληλεξάρτηση και την ευρωπαϊκή προοπτική(?) να αλλάξει τους άξονες (red lines) της εξωτερικής της πολιτικής.
1) Το υπουργείο εξωτερικών της Τουρκίας και ιδιαίτερα το κέντρο ανάλυσης ελέγχεται από διπλωμάτες και ακαδημαϊκούς οι οποίοι ανήκουν στο σκληρό πυρήνα του κεμαλικού κατεστημένου. Τόσο το CHP του Μπαϊκάλ όσο και το MHP του Μαχτζελί ταυτίζονται απόλυτα με τις θέσεις της διπλωματικής κάστας του τουρκικού Υπ.Εξ. Το ΑΚP του Ερντογάν δεν επιθυμεί να αλλάξει τους άξονες (red lines) της τουρκικής διπλωματίας. Αυτό που έχει καταφέρει η κυβέρνηση Ερντογάν είναι η ενίσχυση της οικονομικής διάστασης της εξωτερικής της πολιτικής και το διπλωματικό άνοιγμα στον Αραβικό κόσμο (πρωτοβουλίες για Ισραήλ – Παλαιστίνιους, Ισραήλ – Συρία, Ιράκ, Ιράν κλπ). Μία πολιτική που πρωτοεμφανίζεται στα χρόνια της εξουσίας Οζάλ (1983-93).
2) Η γραφειοκρατική δομή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (ΜGK) ελέγχεται από τους στρατιωτικούς. Το γεγονός ότι έχει αλλάξει η σύνθεση του Συμβουλίου όπου συμμετέχουν πολιτικοί και στρατιωτικοί (για λόγους ευρωπαϊκής εναρμόνισης) δε σημαίνει ότι οι αποφάσεις αντικρούουν τα γεράκια της Άγκυρας. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η συνάντηση Davutoglu (συμβούλου Ερντογάν) και Barzani (πρωθυπουργού Κουρδικού Ιράκ) στη Βαγδάτη ενώ την ίδια στιγμή ο Τουρκικός Στρατός βομβάρδιζε το Κουρδικό Ιράκ.
3) Έλλειψη ερευνητικών κέντρων εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας πέρα από τον έλεγχο και την επιρροή του στρατού. Μία απλή επίσκεψη στις ιστοσελίδες των πολυάριθμων think – tanks της Τουρκίας αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση για τα θέματα εξ. Πολιτικής.
4) Όλες οι δημοσκοπήσεις θέλουν το στρατό να χαίρει μεγαλύτερης εκτίμησης από όλους τους άλλους θεσμούς (Πρόεδρος Δημοκρατίας, Πρωθυπουργός, Βουλευτές, Δικαιοσύνη, Αστυνομία κλπ). Κανένα πολιτικό κόμμα δε θα τολμήσει να τα βάλει με το στρατό διότι θα δεχτεί στις εκλογές τη δυσαρέσκεια του λαού.
Εν ολίγοις, αν η Τουρκία δεν ήταν Τουρκία θα μπορούσαμε να μιλάμε για εκδημοκρατισμό που περνά μέσα από την ένταξη στην Ε.Ε, με ό,τι συνεπάγεται για τις διμερείς μας σχέσεις.
Εδώ θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι οι οικονομικές σχέσεις έχουν εκ φύσεως μία δυναμική που προσπερνά τη διπλωματία και την πολιτική γενικότερα και φέρνει ανθρώπους και ομάδες πιο κοντά. Οι ελίτ όμως χειρίζονται τα εθνικά θέματα όπου εκεί τα κριτήρια αλλάζουν και σταθμίζονται όλες οι παράμετροι.
Τελευταία πολλοί αναρωτιούνται (πολιτικοί, διανοητές κα) αν η Ελλάδα έχει κάποιο Σχέδιο Β σε περίπτωση που η Τουρκία μείνει οριστικά εκτός Ευρώπης. Αυτό δείχνει ότι η Ελληνική ελίτ δε γνωρίζει πραγματικά το γείτονα της. Γεγονός απαράδεκτο και άκρως επικίνδυνο. Θεωρώ το Σχέδιο Β εκτός λογικής. Τα πράγματα είναι απλά: Είτε η Τουρκία δε θα μπει (λόγω Γαλλίας – Γερμανίας ή λόγω κεμαλικού κατεστημένου), είτε η Τουρκία θα μπει ως είναι σήμερα. Για την Ελλάδα ο γείτονας θα παραμείνει ως έχει. Άρα σχέδιο Β yok!!!
Ερευνητής: Σύγχρονη Τουρκία, Τουρκική Διασπορά, Σχέσεις με τον Αραβικό
κόσμο
.