Του Παναγιώτη Ι. Καραφωτιά, Συγγραφέα, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Ινδιανάπολης, π. Συμβούλου ΟΗΕ
Η Οικουμενική Διακήρυξη του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ), όπως είναι γνωστό, υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση το 1948 και έχει χαρακτηρισθεί ως: «κοινό πρότυπο επιτεύγματος για όλους τους λαούς». Εκείνο που δεν είναι ίσως γνωστό είναι ότι πριν περίπου 150 χρόνια από την ΟΔΔΑ ένας Έλληνας εμπνευσμένος στοχαστής, εθνοήρωας και εθνομάρτυρας, ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) υπήρξε προάγγελός της. Πραγματικά συγκλονίζεται κανείς από τις μεστές σε οικουμενικό ανθρωπισμό και δημοκρατικότητα πρωτοποριακές και σοφές ιδέες του Ρήγα περί των Δικαίων του Ανθρώπου που εκφράζουν, και μάλιστα σε ορισμένα σημεία πιο δυναμικά και πιο ριζοσπαστικά, την ΟΔΔΑ.
Μια σύγκριση ορισμένων άρθρων των δυο κειμένων αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Το άρθρο 1 των «Δικαίων του Ανθρώπου» του Ρήγα αναφέρει ότι ο σκοπός των ανθρώπων είναι να «συμβοηθώνται» και να ζουν ευτυχισμένοι και όχι να «αλληλοσπαράζονται». Το άρθρο 2 αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και όχι ο ένας να είναι κατώτερος από τον άλλον, ότι όλοι πρέπει είναι ελεύθεροι και όχι ο ένας σκλάβος του άλλου, και ότι όλοι πρέπει να είναι σίγουροι στη ζωή τους. Το άρθρο 3 αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι, κατά φυσικόν λόγον, είναι ίσοι. Το άρθρο 4 αναφέρει ότι ο νόμος αποτελεί ελεύθερη απόφαση και ό,τι πράγμα προστάξει είναι δίκαιον και ωφέλιμον «εις την συγκοινωνίαν της ζωής μας και να εμποδίζει εκείνο όπου μας βλάπτει». Και πραγματικά ο όρος «συγκοινωνία» εκφράζει πιό γνήσια και πιο σοφά εκείνο που σήμερα ονομάζουμε σχέσεις. Το άρθρο 6 αναφέρει ότι «το ηθικόν σύνορον της Ελευθερίας» είναι τούτο το ρητόν (η πεμπτουσία και του Χριστιανισμού) : «μην κάνεις εις τον άλλον εκείνο οπού δεν θέλεις να σε κάμουν». Το άρθρο 7 αναφέρει ότι «το δίκαιον του να φανερώνωμεν την γνώμην μας και τους συλλογισμούς μας, τόσον με την τυπογραφίαν, όσον και με άλλον τρόπον. Το δίκαιον του να συναθροιζώμεθα ειρηνικώς. Η ελευθερία κάθε είδους θρησκείας, Χριστιανισμού, Τουρκισμού, Ιουδαϊσμού και τα λοιπά, δεν είναι εμποδισμένα εις την παρούσαν διοίκησιν. Όταν εμποδίζονται αυτά τα δίκαια, είναι φανερόν πως προέρχεται τούτο από Τυραννίαν, ή πως είναι ακόμη ενθύμησις του εξοστρακισθέντος Δεσποτισμού, όπου απεδιώξαμεν». Το άρθρο 10 αναφέρει ότι «κανένας άνθρωπος να μην εγκαλείται εις κριτήριον, να μη φυλακώνεται κατ’ άλλον τρόπον, παρά καθώς διορίζει ο Νόμος». Το άρθρο 16 αναφέρει το δικαίωμα «να εξουσιάζει ο καθένας ειρηνικώς τα υποστακτικά του». Το άρθρο 34 αναφέρει «ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται, όταν πάσχει ο Έλλην, αλλά τούτος πάλιν δι’ εκείνον, και αμφότεροι δια τον Αλβανόν και Βλάχον». Είναι όντως καταπληκτική η νοηματική συγγένεια των άρθρων αυτών με εκείνα της ΟΔΔΑ, τα οποία, όπως είναι γνωστό έχουν δεχθεί την επίδραση του αρχαίου αλλά και σύγχρονου ελληνικού πνεύματος. Το άρθρο 1 της ΟΔΔΑ αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης. Το άρθρο 2 της ΟΔΔΑ αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι χωρίς διάκριση λόγω φύλου, φυλής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων κλπ. Το άρθρο 3 κατοχυρώνει το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική ασφάλεια. Το άρθρο 4 απαγορεύει το καθεστώς δουλείας και δουλεμπορίου. Το άρθρο 7 κατοχυρώνει την ισονομία και την προστασία από το νόμο χωρίς καμιά διάκριση. Το άρθρο 18 κατοχυρώνει την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Το άρθρο 22 αναφέρει ότι κάθε άτομο ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα στην κοινωνική προστασία. Αξίζει όμως να σταθεί κανείς ειδικά στο άρθρο 5 των «Δικαίων του Ρήγα».Το άρθρο 5 αναφέρει: «Τα ελεύθερα γένη δεν γνωρίζουν καμίαν αξίαν προτιμήσεως εις τας εκλογάς των, παρά την φρόνησιν και την προκοπήν, ήγουν, καθένας, όταν είναι άξιος και προκομμένος δια μία δημοσίαν δούλευσιν, ημπορεί να την αποκτήση. Εξ εναντίας δε, μην όντας άξιος, αλλά χυδαίος, δεν πρέπει να τω δοθή, διότι, μην ηξεύροντας πως να την εκτελέση, προσκρούει και βλάπτει το κοινόν με την αμάθειαν και την ανεπιδεξιότητά του». Το άρθρο 21 της ΟΔΔΑ, παράγραφος 2, αναφέρει ότι «καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του». Το άρθρο αυτό του Ρήγα έχει ιδιαίτερη σημασία διότι επισημαίνει με σαφήνεια τη σπουδαιότητα της αξιοκρατίας, κάτι που δεν συμβαίνει στην ΟΔΔΑ. Επίσης το άρθρο 8 του Ρήγα αναφέρει: «Η σιγουρότης είναι εκείνη η διαφέντευσις, οπού δίδεται από όλον το έθνος και τον λαόν εις τον κάθε άνθρωπον δια την φύλαξιν του υποκειμένου του, των δικαίων του και των υποστακτικών του, ήγουν όταν βλάψη τινάς ένα μόνον άνθρωπον, ή πάρη αδίκως απ’ αυτόν, όλος ο λαός πρέπει να σηκωθή κατ’ επάνω εκείνου του δυνάστου και να τον αποδιώξη». Το άρθρο 23 αναφέρει : «η κοινή επιβεβαίωσις και σιγουρότης του κάθε πολίτου συνίσταται εις την ενέργειαν όλων των πολιτών. Ήγουν, να στοχαζώμεθα πώς, όταν πάθη ένας τίποτες κακόν, εγγίζονται όλοι, και δια τούτο πρέπει να βεβαιώσωμεν εις τον καθένα την μεταχείρισιν και την προφύλαξιν των δικαίων του. Αυτή η σιγουρότης θεμελιώνεται επάνω εις την αυτεξιουσιότητα του έθνους, ήγουν, όλον το έθνος αδικείται, όταν αδικήται ένας μόνος πολίτης». Δεν νομίζω ότι κάτι ανάλογο, όπως τα άρθρα 5, 8, 23 και 34, με την τόσο πλατειά δημοκρατική και οικουμενική τους σημασία και διάσταση, περιλαμβάνονται σε άλλο παρόμοιο κείμενο και, τηρουμένων των αναλογιών, τα άρθρα αυτά είναι ασύγκριτα και ανυπέρβλητα και επίσης είναι γνήσια Ελληνικά και προτότυπα, σμιλεμένα στον ιδιοφυή, στοχαστικό και εμπνευσμένο με όραμα νου του Ρήγα! Είναι βέβαια γνωστό ότι ο Ρήγας είχε επηρεασθεί από τη Γαλλική Επανάσταση και από τα κείμενα των Γαλλικών Εθνοσυνελεύσεων. Όμως, είναι επίσης γνωστό ότι και η Γαλλική Επανάσταση είχε σπόρους του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, πράγμα που διευκόλυνε το Ρήγα να αναπτύξει ευρύτερα τις πρόνοιες για τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως αυτά διατυπώνονται στα κείμενα των Γαλλικών Εθνοσυνελεύσεων. Εκείνο επίσης που έχει ιδιαίτερη αξία και σημασία είναι ότι ενώ τα παρόμοια κείμενα διεθνών οργανισμών περιορίζονται στο θεωρητικό πλαίσιο, ο Ρήγας ενσωμάτωσε τις ιδέες του σε Σύνταγμα ώστε να υλοποιούνται! Οπωσδήποτε, πρέπει να αναλογισθεί κανείς ότι ο Ρήγας ζούσε και λειτουργούσε επανασταστικά σε μια εποχή επανασταστική και γιαυτό διακρίνουμε τη ριζοσπαστικότητα και επαναστατικότητα των ιδεών, λόγων και έργων του. Όμως, εκείνο που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι ότι με την πάροδο του χρόνου και την, υποτίθεται, σταθεροποίηση της ελευθερίας και δημοκρατίας στον κόσμο, επαναστατικές ιδέες σαν αυτές του Ρήγα κάπου ξεχάστηκαν και ξέφτισαν, στην ουσία κάποιοι τις άφησαν να ξεχαστούν και να ξεφτίσουν σκόπιμα γιατί ήταν ενοχλητικές και επικίνδυνες για τα αντιδημοκρατικά κατεστημένα και τα ύποπτα προνόμιά τους. Μια ακόμη τραγική πτυχή είναι ότι ο Ρήγας υπήρξε, κιαυτός, θύμα κομματικής καπηλείας στην ίδια την Πατρίδα του. Όμως, με την πολιτική ωριμότητα, που αποκτά ο λαός, δυστυχώς πολλές φορές ύστερα από εθνικά δράματα και τραγωδίες, επέρχεται η κάθαρση όχι «από μηχανής θεoύς», αλλά από τον ίδιο το λαό, που μπορεί να είναι πολλές φορές «ευκολόπιστος και προδομένος», αλλά που συνέρχεται, αναγνωρίζει, παραδέχεται και τιμά το εθνικά «άξιο », το εθνικά «πρέπει». Και εδώ έγκειται η σημασία και αξία των πνευματικών ταγών. Σήμερα ολόκληρη η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει ένα πιο επικίνδυνο είδος υποδούλωσης, από έναν εχθρό απρόσωπο, κρυφό, ύπουλο, ασυνείδητο, αδίστακτο, ανελέητο, απάνθρωπο και απανθρωπίζοντα. Και ο εχθρός αυτός δεν αντιμετωπίζεται στα πεδία των μαχών γιατί δεν έχει τακτικό στρατό ούτε συμβατικά κ.ά. γνωστά όπλα. Ούτε αντιμετωπίζεται στους δρόμους και στα τετράγωνα των πόλεων γιατί δεν διαθέτει ένοπλες ομάδες. Ούτε, τέλος, στον αέρα και στη θάλασσα γιατί δεν διαθέτει αεροπλάνα και πλοία. Ο νέος αυτός, εφιαλτικός, εχθρός, που βρίσκεται ήδη εντός των τειχών, απειλώντας σιγά, μεθοδικά και καίρια την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, με αμέτρητες ήδη ανθρώπινες εκατόμβες, είναι προϊόν της πρόθεσης «παρά» και υποπροϊόν της: ο ΠΑΡΑΝΘΡΩΠΟΣ, ένα σύγχρονο τραγικό σύμβολο του αμοραλισμού, της υποκουλτούρας, του αθεϊσμού και της υλιστικής παραφροσύνης, της απαξίωσης των ανθρώπινων ιδανικών, της κατιόντως ισοπέδωσης των ανθρώπων, του αφιονισμού της εξουσίας, της αλαζονείας, του στυγνού ανταγωνισμού, της κερδομανίας, του διχασμού, του κοινωνικού αποκλεισμού. Ο χώρος δράσης του : όπου υπάρχουν άνθρωποι. Και τα όπλα του: βία, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, τρομοκρατία , αμοραλισμός κ.ά. Ο εχθρός του: ο άνθρωπος και τα ιδανικά του: η ελευθερία, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η αρετή, η ηθική, η αρμονία, η ομόνοια, ενότητα, η ισότητα, η ομορφιά. Ο απώτερος σκοπός του: η με κάθε τρόπο επικράτηση της «Νέας Τάξης», η οποία στα πλαίσια της περιβόητης παγκοσμιοποίησης και με ένα καινούριο δεκανίκι, τη διεθνή τρομοκρατία, επιχειρεί να καθυποτάξει την παγκόσμια κοινωνία και να την μετατρέψει σε ένα απέραντο ΑΝΘΡΩΠΟΡΥΧΕΙΟ, όπου κάποιοι αντικοινωνικοί προνομιούχοι, οι κατά το Δημοσθένη «παραξίαν ευτυχούντες» εξορύσσουν ανθρώπους και τους εκμεταλλεύονται απάνθρωπα.
Oρισμένα στοιχεία, επίσημα, του ΟΗΕ, επαληθεύουν τη σημερινή εικόνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο (τα συμπεράσματα δικά σας!) :
– Η συνολική περιουσία των τριών πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το άθροισμα του ΑΕΠ των 48 λιγότερο αναπτυγμένων χωρών. Η περιουσία των 32 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το άθροισμα του ΑΕΠ της Νότιας Αφρικής. Η περιουσία των 84 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το ΑΕΠ της Κίνας. Η περιουσία των 225 πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το 1 τρις δολάρια. Όμως, λιγότερο από το 4ο/ο του ποσού αυτού φτάνει για την παροχή βασικών κοινωνικών υπηρεσιών σε όλους τους ανθρώπους της Γης. Περίπου 200-250 εκατομμύρια ανήλικα παιδιά αναγκάζονται να εργάζονται, θύματα στυγνής εκμετάλλευσης. Στη Βραζιλία υπολογίζονται να είναι περίπου 45 εκατομμύρια ενώ στις ΗΠΑ περίπου 5,5 εκατομμύρια.
– Οσον αφορά την απάνθρωπη « υπόγεια βιομηχανία» σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανήλικων παιδιών, στις Ινδίες υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 450 χιλ. παιδιά, ενώ στις ΗΠΑ τις 100 χιλ.
– Όσον δε αφορά στο πιο απάνθρωπο, βάρβαρο και φρικιαστικό έγκλημα της εμπορίας μελών σώματος, δεν υπάρχουν στοιχεία…
– Οι ετήσιες δαπάνες για διαφημίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αυξηθεί κατά 700 ο/ο από το 1950 έως σήμερα ξεπερνώντας τις δαπάνες για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι αμείλικτοι αυτοί αριθμοί, που ηχούν σαν εκπυρσοκροτήσεις ενός αόρατου εκτελεστικού αποσπάσματος εναντίον των άρθρων της ΟΔΔΑ συνεχίζουν:
Για βασική εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο δαπανώνται ετησίως 6 δις δολ.
Για καλλυντικά μόνον στις ΗΠΑ 8 > >
Για υγιεινή άρδευση στον κόσμο 9 > >
Για παγωτά μόνον στην Ευρώπη 11 > >
Για γυναικολογική υγιεινή 12 > >
Για αρώματα στην Ευρώπη και ΗΠΑ 12 > >
Για βασική υγειονομική περίθαλψη 13 > >
Για τροφές κατοικίδιων ζώων στην Ευρώπη και ΗΠΑ 17 > >
Για επαγγελματική διασκέδαση στην Ιαπωνία 35 > >
Για αλκοολούχα ποτά στον κόσμο 105 > >
Για ναρκωτικά 400 > >
Για στρατιωτικές δαπάνες 780 > >
Σημειωτέον ότι ενώ ο τζίρος της εμπορίας όπλων αυξάνεται, το 2001 πέθαναν από την πείνα περίπου 10 εκατομμύρια παιδιά! Είναι ατέλειωτος ο κατάλογος της στυγνής αυτής φανερής ή άδηλης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία δημιουργεί μια φρικτή εικόνα που θυμίζει το πορτρέτο του τραγικού Ντόριαν Γκρέη. Βέβαια, δεν είναι άμεσα σχετικό με το θέμα μας, αλλά δυο καίρια προβλήματα που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και που δεν φαίνεται να απασχολούν ιδιαίτερα τους περί πολλά τυρβάζοντες ηγέτες του κόσμου, είναι το δημογραφικό πρόβλημα και αυτό του κοινωνικού αποκλεισμού, για τα οποία θα ήταν ευχής έργο αν κάποιοι ειδικοί τα πραγματεύονταν διεξοδικά.
Σήμερα, λοιπόν, όσο ίσως ποτέ άλλοτε δεν έχει ανάγκη η Πατρίδα μας – που κάποιοι θέλουν να τη μετατρέψουν σε μουσειακό και αναψυχής χώρο, έχοντας λεηλατήσει το λαό-όχι βέβαια τους προνομιούχους, τους κατά το Δημοσθένη «παραξίαν ευτυχούντες»- που λειτουργούν ως επιστάτες και μεσάζοντες, και έχοντας αφαιμάξει ό,τι πολυτιμότερο και αξιότερο πνευματικά . Αλλά και η ανθρωπότητα επίσης έχει ανάγκη από αγνές, γνήσιες, ελεύθερες, ριζοσπαστικές, αστραφτερές, ανθρωπιστικές, οικουμενικές, δημοκρατικές ιδέες σαν αυτές, τις πρωτοποριακές και προδρομικές της ΟΔΔΑ, του μεγάλου Εθνοήρωα και Εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή. Και είναι σίγουρο ότι η πρωτοπόρα, ηρωϊκή, επαναστατική, εθνεγέρτιδα και κοσμογονική, εμπνευσμένη και εμπνευστική σκέψη του Ρήγα, έχει εδραιωθεί στην εθνική συνείδηση, τουλάχιστον των γνήσια δημοκρατών, και αποτελεί πολύτιμη και ιερή παρακαταθήκη για τις τωρινές και μελλοντικές γενιές και όχι μόνο της Ελλάδας. Κι αν η ΟΔΔΑ του 1948 αποτελεί ένα σπουδαίο και πολύτιμο διαχρονικά παγκόσμιο κεφάλαιο, οι σχετικές ιδέες του Ρήγα αποτελούν επάξια τον καλύτερο σύγχρονο προάγγελό της. Και θα ήταν ευχής έργο αν κάποιος υπεύθυνος και αρμόδιος ελληνικός φορέας, πρότεινε να εγερθεί η προτομή του Ρήγα στην Έδρα του ΟΗΕ ή της ΟΥΝΕΣΚΟ. Θα αποτελούσε τον ελάχιστο φόρο τιμής στον Οικουμενικό αυτόν Έλληνα -΄Ανθρωπο!