Το νέο νομοσχέδιο για την ιθαγένεια, το οποίο θα αντικαταστήσει τον νόμο Ραγκούση -σημειωτέον τον πλέον αντισυνταγματικό νόμο με 10 άρθρα κριθέντα ως προβληματικά- πρέπει να προβεί σε μία ουσιώδη αναδιατύπωση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγενείας με άξονα αφενός τη συμμόρφωση με θεμελιώδεις αρχές και προβλέψεις του Συντάγματος αφετέρου τη νέα πραγματικότητα της επίτασης των διεθνών μεταναστευτικών ροών στον 21ο αιώνα προς την επικράτεια του ελληνικού κράτους.
Το νέο πλαίσιο για την ιθαγένεια πρέπει να πραγματώνει σε επίπεδο διοικητικής πρακτικής το θεωρητικό πλαίσιο, τη φιλοσοφία, τους άξονες και τις προτεραιότητες ενός τέτοιου εγχειρήματος, το οποίο θα είναι συγχρονισμένο με τις θεμελιώδεις έννοιες και προβλέψεις του Συντάγματος της Ελλάδος και τον σεβασμό του ευρωπαϊκού πλαισίου αρχών και αξιών. Θεμελιώδης προτεραιότητα είναι η εννοιολογική αποσύνδεση της ιθαγένειας από την αντίληψη της μετανάστευσης. Η ιθαγένεια δεν είναι το αυτονόητο τέρμα μίας πορείας, αλλά αφενός επιλογή ενσωμάτωσης στην ελληνική πολιτική και πολιτισμική κοινότητα αφετέρου και κυρίως κυριαρχική επιλογή του Κράτους. Η ιθαγένεια δεν πρέπει να συνδέεται με μία χρησιμοθηρική αντίληψη της ιδιότητάς της ούτε αποτελεί υποκατάστατο της ενσωμάτωσης, καθώς υπάρχουν ήδη καθεστώτα νόμιμης διαμονής, τα οποία είναι δυνατόν να χρησιμοποιήσουν οι νόμιμοι μετανάστες.
Βάσει του διεθνούς δικαίου η ιθαγένεια δεν συνιστά δικαίωμα του ενδιαφερομένου να πολιτογραφηθεί αλλοδαπού, αλλά κυριαρχική αρμοδιότητα του Κράτους, κατά συνέπεια η εκχώρηση της ιθαγένειας έγκειται στην αποκλειστική δικαιοδοσία της Ελληνικής Δημοκρατίας, από την οποία διαμορφώνεται αποκλειστικώς εντός των ορίων που τάσσουν οι κανόνες του διεθνούς δικαίου. Η ιθαγένεια αφορά στη συνειδητή προσχώρηση σε μία ιστορική και πολιτισμική κοινότητα, η οποία έχει διαμορφωθεί στο πέρασμα των χρόνων, άρα θα πρέπει να απονέμεται μόνον στους αλλοδαπούς εκείνους, ο γνήσιος εξατομικευμένος δεσμός των οποίων με την Ελληνική Δημοκρατία έχει επαρκώς διαπιστωθεί. Το νομικό πλαίσιο για την απόδοση της ιθαγένειας, επομένως, πρέπει να εδράζεται στην ορθολογιστική και αντικειμενική μέσω ποσοτικά και ποιοτικά καταμετρήσιμων διαδικασιών (τεστ ιθαγένειας και συνέντευξη) διακρίβωση του γνήσιου εξατομικευμένου δεσμού του ενδιαφερόμενου να πολιτογραφηθεί αλλοδαπού με την Ελληνική Δημοκρατία και το αξιακό και πολιτισμικό της πλαίσιο, την ελληνικότητα. Κάθε πολιτογράφηση πρέπει να πραγματοποιείται in concreto και εξατομικευμένα από την Διοίκηση, ώστε να καταδεικνύεται η ουσιαστική προϋπόθεση του γνήσιου δεσμού προς την Ελληνική Δημοκρατία του αιτούντος την πολιτογράφηση αλλοδαπού.
Σε γενικές γραμμές ο νέος νόμος για την ιθαγένεια οφείλει να εδράζεται σε ορισμένες θεμελιώδεις αρχές:
α. τον σεβασμό των θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος της Ελλάδος
β. την διακρίβωση του γνησίου δεσμού του ενδιαφερομένου να πολιτογραφηθεί αλλοδαπού προς την Ελληνική Δημοκρατία
γ. τον εξορθολογισμό του απαιτούμενου χρόνου μόνιμης και νόμιμης διαμονής στην επικράτεια της Χώρας
δ. την εξατομίκευση της κρίσης για την απόκτηση της ιθαγένειας, η οποία είναι σύμφωνη με τον σεβασμό της διακριτής προσωπικότητας του ατόμου (τεστ ιθαγένειας και προσωπική συνέντευξη).
ε. τη μέριμνα για τους ομογενείς και την καθιέρωση κριτηρίων προτεραιότητας για αυτήν την πληθυσμιακή κατηγορία.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο το νέο, εξορθολογισμένο πλαίσιο για την ιθαγένεια θα συμβάλει στην προστασία του Συντάγματος, στην ομαλή ενσωμάτωση των νομίμων μεταναστών και στην διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής και ομοιογένειας.
*Ο Ιωάννης Κωτούλας είναι ιστορικός, ερευνητής του Εργαστηρίου Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας της μελέτης «Μετανάστευση και Κυρίαρχη Κουλτούρα: Θρησκεία-πολιτική-πολυπολιτισμικότητα» (Παπαζήσης 2011)
(The Economist/Καθημερινή, 28/12/2012)