Η κρίση των λέξεων

Αντί προλόγου: Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, το πρόσφατο, της μεγάλης δημοκρατικής παράταξης, της πολύ μεγάλης…

Τα «μέσα» της διαπλοκής αφιέρωσαν ικανό χρόνο στην προβολή του, εις ανταπόδοσιν των παλαιών ευεργεσιών. Η ατμόσφαιρα μύριζε «ολική επαναφορά» και… αποφορά. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ο καταζητούμενος και επικηρυγμένος ΓΑΠ. Καπνίζουν τα μάτια μας από οργή. Υποδοχή μεσσία. Στημένοι ζητωκραυγαστές και κρανιοκενείς χειροκροτητές σπεύδουν, παραληρώντας, να τον υποδεχτούν. Και είναι πολλοί… «Ενός βλακός μύριοι έπονται».

«Μα, τον καλούν ξένα, ονομαστά πανεπιστήμια και διδάσκει», αποφαίνεται συνομιλητής. Και το μάτι του θολώνει.

«Προς τι ο θυμός;» του απαντώ. Αυτό είναι καλό για μας. Και εξηγώ.

Την Μεγάλη εβδομάδα, όσοι πηγαίνουν στις ωραιότατες κατανυκτικές ακολουθίες, ακούν, όταν ψάλλονται τα «αλληλουάρια» τον εξής «προκλητικό» στίχο: «Πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε, πρόσθες αυτοίς κακά, τοις ενδόξοις της γης».

Η παρουσία του Γιωργάκη σε ξένα θερμοκήπια παραγωγής πειθήνιων υπαλλήλων τους και, το χειρότερο γι’ αυτούς, οι διαλέξεις του περί την οικονομίαν, συνιστά, ακριβώς, πρόσθεση κακού και κακών «τοις ενδόξοις της γης». Μακάρι να σκοτισθεί ο νους όλων των ισχυρών της γης και να τον καλούν για μαθήματα. Θα καταρρεύσουν όλοι και όλα. Οπότε…

«Τρε μπιεν», που λέει κι ο Μακρυγιάννης για τον Ντερνύς στους Μύλους, και σώπασε ο συζητητής.

Ας αφήσουμε όμως τα… υποκείμενα και ας ασχοληθούμε με τα κείμενα. Και, αφού και ξεκινήσαμε με ευτράπελους και γελοιότητες, ας συνεχίσουμε έτσι. Εξάλλου ακόμη και η πένα θέλει την ξεκούρασή της από την περιρρέουσα και αβάσταχτη ελαφρότητα.

Ο γράφων, πολλές φορές, αναγκάζεται να προστρέχει στα έγκυρα λεξικά της γλώσσας μας, μια όντως απολαυστική περιήγηση.

Δυστυχώς εκείνη η ηδονική τελετουργία του ξεφυλλίσματος των σελίδων, με το σκόνταμα του βλέμματος σε αφανέρωτες λέξεις, αντικαταστάθηκε από το πάτημα ενός πλήκτρου. Με το λεξικό προασπίζεις το κείμενο σου από τυχόν ασάφειες, παρερμηνείες, ανορθογραφίες και γενικά από τα καιροφυλακτούντα «γλωσσικά ολισθήματα». «Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», ή σοφία, κατά τον Επίκτητο, εκκινεί από την γνώση της σημασίας των λέξεων. Η γνώση προϋποθέτει την ερμηνευτική ακρίβεια των λέξεων, την μύηση στο μέγα ετυμολογικό πέλαγος της ελληνικής, την εις βάθος οικείωση των γραμματοσυντακτικών κανόνων, την διάκριση των εννοιολογικών αποχρώσεων με τις οποίες είναι στολισμένες οι λέξεις του λόγου μας. Αυτή όμως η γονιμοποιός και καθ’ όλα τερπνή αναζήτηση της σημασιολογικής ακρίβειας των λέξεων-όρων στα λεξικά, θέτει, σε αρκετές περιπτώσεις, τον αναζητητή, ενώπιον ενός αβάσταχτου βασανισμού, διλημματικής μορφής. Λέξεις ευρέως διαδεδομένες και συχνόχρηστες κυκλοφορούν με διαφορετικές ερμηνείες. Στο λεξικό εύσημη ερμηνεία και στον προφορικό λόγο, στην καθημερινή συναναστροφή, κακόσημη. Στο λεξικό περιβάλλονται από σημασίες ευγενικές και σπουδαίες και στο «στόμα του λαού», αποϊεροποιούνται, απαξιώνονται, φεύγει ο εύχημος καρπός και μένει το προς απόπτυσιν κουκούτσι.

Μια ελάχιστη περιδιάβαση σε κάποιες κοινόλεκτες περιπτώσεις, είναι απαραίτητη. Έτσι, για παράδειγμα, διαβάζουμε και λέμε: (παραθέτω πρώτα την ευγενή σημασία και κατόπιν την… κατάντια του. Βεβαίως δεν φταίει η λέξη, αλλά οι άνθρωποι που τις… σαρκώνουν).

Κόμμα (στο λεξικό): πολιτικός οργανισμός που εκφράζει, προασπίζει και προωθεί τα συμφέροντα και τις απόψεις, ορισμένου κοινωνικού συνόλου, τάξης ή ομάδας.

Κόμμα (στον καθημερινό λόγο): «Ομάς ανθρώπων ειδότων ν’αναγιγνώσκωσιν και ν’ ανορθογραφώσιν, εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπό έναν οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν’αναβιβάσωσιν αυτόν διά παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παράσχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι». (Ροΐδης).

Συνδικαλισμός (στο λεξικό): Κίνηση οργανώσεως των εργαζομένων για την αποτελεσματική διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.

Συνδικαλισμός : Κηφηνείον ή «ωραία Ελλάς».

Υποζύγιο της εξουσίας. Ασφαλής οδός αναρρίχησης σε κυβερνητικούς θώκους. Βολεμένος χαραμοφάης. Απεργολάτρες στην αντιπολίτευση, απεργοσπάστες στην εξουσία.

Προοδευτικός (Λεξικό): Αυτός που επιθυμεί την πρόοδο, την εξέλιξη προς το καλύτερο, που τείνει προς αυτήν και την επιδιώκει.

Προοδευτικός : Αυτός που επιθυμεί την πρόοδο του, που επιδιώκει και τείνει προς αυτήν. Αυτός που στα νιάτα του, όταν ήταν ακόμη αριστερός, άντεξε ακόμη και σε βασανιστήρια, και όταν ενηλικιώθηκε και γνώρισε τον εαυτό του, λύγισε στις προσφορές . Και τώρα υποστυλώνει το σύστημα, το οποίο τον χρησιμοποιεί, επί πληρωμή, ως περιτύλιγμα, ως λαδόκολλα, για να περνούν, κυρίως, νεοταξικές αθλιότητες. Είναι οι πνευματικοί ταγματασφαλίτες της Νέας Εποχής.

Εργαζόμενος (Λεξικό): Αυτός που εργάζεται στα πλαίσια της κοινωνίας και προσφέρει μισθωτή εργασία.

Εργαζόμενος : Είδος υπό εξαφάνιση. Κατασπαράσσεται από τα θηρία του Μνημονίου. Διά βίου κορόιδο και ο συνήθης εξαπατώμενος, προδομένος και ευκολόπιστος. Κατά τον Ροΐδη και πάλι: «οι Έλληνες διαιρούνται εις τρεις κατηγορίας, α) εις συμπολιτευόμενούς, ήτοι έχοντας κοχλιάριον (=κουτάλι) να βυθίζωσιν εις την χύτραν του προϋπολογισμού, β) εις αντιπολιτευόμενους, ήτοι μη έχοντας κοχλιάριον και ζητούντος παντί τρόπω να λάβωσι τοιούτον, γ) εις εργαζομένους, ήτοι (=δηλαδή) ούτε έχοντας κοχλιάριον ούτε ζητούντας, αλλ’ επιφορτισμένους να γεμίζωσιν την χύτραν διά του ιδρώτος αυτών».

Πατριώτης (λεξικό): Αυτός που αγαπάει την πατρίδα του, ο συμπολίτης, ο συντοπίτης.

Πατριώτης : Την έστησαν, την ωραία λέξη, οι προοδευμένοι στον τοίχο και την εκτέλεσαν. Αν την επικαλεστείς αυτομάτως στιγματίζεσαι ως Ελληναράς, σωβινιστής, οπισθοδρομικός, σκοταδιστής και λοιπά παρόμοια ρεκάσματα. Η γνωστή συνταγή δηλαδή: εξόντωση διά της γραφικότητας.

Σοσιαλισμός (λεξικό): Κοινωνικοοικονομική θεωρία και σύστημα που πρεσβεύει την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής.

Σοσιαλισμός : Δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι, αλλά ξέρουμε τι δεν είναι: αυτό που βιώσαμε για περίπου τρεις δεκαετίες εδώ στην Ελλάδα, επί ΠΑΣΟΚ.

Πολιτικός (λεξικό): Αυτός που έχει ως κύρια απασχόληση την πολιτική, τα κοινά.

Πολιτικός : «Πολιτικός είσαι όταν μπορείς να αποσπάς από τους πλούσιος χορηγίες και από τους φτωχούς ψήφους, με την υπόσχεση πως θα προστατεύσει, τους μεν από τους δε».

Κάπου διάβασα πως οι Γάλλοι λένε ότι μόνο οι πόρνες και οι πολιτικοί κρατούν ολοζωής τον τίτλο που απέκτησαν έστω και για λίγο κατά την «λαμπρά» σταδιοδρομία τους. Έτσι ακούμε να προσφωνείται κάποιος υπουργός, αν και έχουν παρέλθει αιώνες από τότε που ανέλαβε το αξίωμα.

Ιστορικός (λεξικό): Ο επιστήμονας που ασχολείται με τη μελέτη και την έρευνα της ιστορίας.

Ιστορικός : Ημιμαθές σαπρόφυτο, που αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερός, συνήθως νεόπλουτος, λόγω απορροφήσεως κονδυλίων, που σκοπό έχει να μαγαρίσει την εθνική μας ιστορία. Και επειδή ζούμε στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, ενίοτε ανταμείβεται και με βουλευτικό έδρανο…

Ευρωπαϊκή πολιτική: Το αίσθημα αλληλεγγύης που διέπει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με κοινή συνισταμένη τα αγαθά της Δημοκρατίας, της Ισότητας και της Ελευθερίας και λοιπά εύηχα.

Ευρωπαϊκή πολιτική : «Αυτό που ονομάζουμε ευρωπαϊκή πολιτική, δεν είναι τίποτα άλλο παρά πολτός ανθρωπίνων περιττωμάτων εντός μεταξίνης κάλτσας». Κατά τον Μέγα Ναπολέοντα. (Ο υπεύθυνος για μέγα αιματοκύλισμα της Ευρώπης, όπως και ο «μέγας» Σουλεϊμάν. Και ο Ντοστογιέφσκι έλεγε «μεταβαίνω στην Ευρώπη, γνωρίζοντας ότι πηγαίνω σ’ ένα νεκροταφείο»).

Φορολογία (λεξικό): Η υποχρέωση φυσικών ή νομικών προσώπων να καταβάλλουν φόρο στο δημόσιο.

Φορολογία : «Την πλιατσικολογίαν διαδέχθη η φορολογία και έκτοτε όλος ο περιούσιος λαός (των Ελλήνων) εξακολουθεί να δουλεύει διά την μεγάλην κεντρικήν γαστέρα, την ώτα μη έχουσα». (Παπαδιαμάντης, «Φόνισσα»). Η κεντρική γαστέρα μπορεί να μην έχει ώτα (=αυτιά), έχει όμως τεράστιες τσέπες και μασέλες.

Επίλογος: «Όσοι μας κυβερνούν μεγάλοι και μικροί, υπουργοί και βουλευταί, το ‘χουν σε δόξα, σε τιμή, σε ικανότητα να τους ειπείς ότι έκλεψαν, ότι πρόδωσαν, ότι έφεραν τόσα κακά εις την πατρίδα». (Μακρυγιάννης).