Το σκάνδαλο της μονής Βατοπεδίου ήρθε στην επιφάνεια στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Ο λαός μας είχε καταπονηθεί από το «Ζαχοπούλειον» έπος και η διεθνής οικονομική κρίση θα έπρεπε να τον βάλει σε σοβαρές σκέψεις σχετικά με τα άθλια οικονομικά παιχνίδια, τα οποία εξυφαίνονται στην πλάτη του για να απομυζούν τον ιδρώτα και το αίμα του. Ο ηγούμενος Εφραίμ απετέλεσε πολύτιμο άλλοθι για τους επιχειρούντες τον «αγώνα τον καλό» στο πεδίο της οικονομίας! Το σκεπτικό γίνεται πλήρως αποδεκτό από την κοινή λογική: «Όταν ένας ηγούμενος κάνει αυτά, γιατί όχι ο οποιοσδήποτε άλλος;».
Ο λαός μας εκδηλώνει ακόμη σεβασμό προς την Εκκλησία. Το μαρτυρούν αυτό οι κατά καιρούς δημοσκοπήσεις, κατά τις οποίες τίθεται, μεταξύ άλλων το ερώτημα «Ποιόν θεσμό εμπιστεύεστε περισσότερο;». Βέβαια το να θεωρείται η Εκκλησία θεσμός, μεταξύ άλλων, στο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, συνιστά «ντε φάκτο» υποτίμηση της Εκκλησίας, η οποία δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου». Ασφαλώς όμως «εκ του κόσμου τούτου» είναι τα μέλη Της.
Οι πλείστοι τηλεοπτικοί σταθμοί της πρωτεύουσας προβάλλουν το θέμα με έκδηλη την έλλειψη ψυχραιμίας και, μάλιστα, με περισσό πάθος. Θα μπορούσε να γίνει κατανοητό αυτό, αν αναλογιστούμε ότι το σκάνδαλο έχει πολιτικές διαστάσεις και ίσως οδηγήσει τελικά την κυβέρνηση σε κρίση.
Ο πιστός λαός έχει διχασθεί. Κάποιοι επικρίνουν τον σκανδαλίσαντα, ενώ κάποιοι άλλοι αναζητούν στοιχεία και επιχειρήματα για να στηρίξουν τον δοκιμαζόμενο ηγούμενο. Ακούγεται ότι την πρωτοβουλία των κινήσεων την είχαν οι πολιτικοί και, μάλιστα, δύο πολιτικών σχηματισμών. Ακούγεται ακόμη ότι η μονή έχει σημαντικό ύψος δαπανών, λόγω του έργου που επιτελεί. Όσοι έχουν χαλαρή πίστη και ζητούν αποκούμπι μονολογούν: «Τίποτε πλέον δεν έμεινε όρθιο;». Τέλος οι εμπαθείς εχθροί της Εκκλησίας επιχαίρουν, καθώς σχηματίζουν την εσφαλμένη εντύπωση ότι αυτή κλυδωνίζεται.
Στρεφόμενοι προς τους πονεμένους πιστούς αναφερόμαστε στα χρυσόβουλα, για τα οποία πολύς ο λόγος. Έχοντας υπ’ όψη ότι ο μοναχός δίνει κατά την κουρά του τρεις φρικτούς όρκους, περί ακτημοσύνης, περί παρθενίας και περί υπακοής, τονίζουμε ότι η οικονομική ευχέρεια, δεν είναι στις περισσότερες των περιπτώσεων, αν όχι σε όλες, πνευματικός βοηθός. Οι δωρεές των αυτοκρατόρων δεν ήσαν πάντοτε απόρροια ευλάβειας, αλλά ενοχών από πράξεις αγριότητας και παράβασης γενικά των εντολών του Ευαγγελίου. Πάντως με τις δωρεές αυτές ανορθώθηκαν τα σημαντικότατα, για την Ορθοδοξία, μοναστήρια του Αγίου Όρους. Αυτά στα μέσα του περασμένου αιώνα είχαν για τα καλά παραδοθεί στη φθορά, λόγω, κυρίως, μαρασμού του μοναχικού βίου. Κάποιοι είχαν σπεύσει τότε να προβλέψουν ότι ο μοναχισμός στο Άγιον Όρος διήνυε τις τελευταίες του δεκαετίες. Και εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1970 αυτοί διαψεύσθηκαν και η διάψευση ενισχύεται από έτος σε έτος. Το Άγιον Όρος, με τη συμβολή της οικουμένης πλέον, ανθεί.
Κατά το τέλος του 20ου αιώνα προέβαλε επιτακτική η ανάγκη να συντηρηθούν όσα οικοδομήματα απειλούνταν με κατάρρευση. Τα ποσά για την αποκατάσταση τεράστια. Σήμερα δεν υπάρχουν αυτοκράτορες για να δωρίζουν χωρίς να ερωτούν κανένα. Σήμερα υπάρχουν κοινοβούλια με σημαντικό αριθμό εκπροσώπων εχθρικό προς την Εκκλησία και άλλο έτοιμο να συνδιαλλαγεί με αυτήν αλλά προς ίδιον όφελος. Υπό τις συνθήκες αυτές καλό είναι να αισθάνεται τουλάχιστον η Πολιτεία την ανάγκη της διατήρησης των μνημείων αυτών του πολιτισμού μας. Απαίτηση βαθύτερης συναίσθησης δεν είναι δυνατόν να προσδοκούμε στον καιρό που αυτή καλλιεργεί το έδαφος για το χωρισμό της Εκκλησίας από το κράτος. Αλλά και όταν ακόμη προσφέρονται χρήματα, μέσω ποικίλων προγραμμάτων, ευρωπαϊκών και εγχωρίων, πρέπει να διατηρούνται επιφυλάξεις για τον σκοπό που προσφέρονται.
Υπό τις συνθήκες αυτές οι στενότατες σχέσεις κληρικών ή μοναχών με πρόσωπα της πολιτικής και οικονομικής ζωής (οι δύο αυτές ζωές έγιναν πλέον μία) πρέπει να ανησυχούν τους πιστούς, ιδιαίτερα αν τα πρόσωπα δεν διακρίνονται για την προσήλωσή τους στην ορθόδοξη πίστη. Υπερβολικά εγκώμια προς ανθρώπους που δεν διακρίνονται για την ευλάβεια, προκειμένου να εξασφαλιστεί η εύνοιά τους, είναι ανεπίτρεπτα στην παράδοσή μας. Και ο ηγούμενος Εφραίμ είχε ολισθήσει κατά το παρελθόν προς εγκώμια κοσμικών ανθρώπων. Βέβαια το Άγιον Όρος δεν είναι υπηρεσία Ασφάλειας για να ελέγχει την πνευματικότητα των προσκυνητών του, όμως συνιστά σκάνδαλο, όταν οι προσωπικές γνωριμίες αξιοποιούνται για την ταχύτατη διεκπεραίωση υποθέσεων, ενώ σε ανάλογες περιπτώσεις ο λαός υφίσταται τη δυναστεία της κρατικής γραφειοκρατίας. Ο Χριστός και οι μαθητές Του μας έδωσαν ξεκάθαρες εντολές για τις σχέσεις μας με τους ισχυρούς του κόσμου τούτου. Το θλιβερότερο όμως είναι να γίνονται οι διάκονοί Του πρόσωπα του κόσμου τούτου.
Αλλά, αν έτσι έχουν τα πράγματα, τι θα γίνει με τα μνημεία του ορθοδόξου πολιτισμού μας; Το ερώτημα και μόνο, δηλώνει έντονη την επίδραση του δυτικού πνεύματος. Η Εκκλησία προβάλλει τα πρόσωπα εκείνα που αποσύρθηκαν στο Άγιον Όρος και με την άσκησή τους επέτυχαν διαδοχικά την κάθαρση, τον φωτισμό και τη θέωση. Σε καμμιά περίπτωση δεν βλέπουμε να τίθεται ως προϋπόθεση αυτών η ανέγερση πελωρίων κτιριακών εγκαταστάσεων. Μάλιστα έχουμε οσίους μονοχίτωνες, ανυπόδυτους, καυσοκαλυβίτες. Τα μεγάλα συγκροτήματα φανερώνουν διαχρονικά την επιτυχία του πειράματος του κοινοβίου, αυτού που τσακίζει κυριολεκτικά τη φιλαυτία του ανθρώπου της πτώσεως και φανερώνει περίτρανα ότι δύναται διαχρονικά να επαναλαμβάνεται το της πρώτης Εκκλησίας των Ιεροσολύμων: «Ην αυτοίς άπαντα κοινά».
Αν λοιπόν η Πολιτεία αντιλαμβάνεται το χρέος της απέναντι στα θρησκευτικά μνημεία, ας προσέλθει αρωγός χωρίς υστεροβουλία. Αν, όχι, υπάρχει ο λαός του Θεού. Αυτός έδειξε σε πλήθος περιπτώσεων ότι μπορεί να προσφέρει για τη διαφύλαξή τους από το υστέρημά του. Ύστερα στην παράδοσή μας χρησιμοποιούμε συχνά το «έχει ο Θεός». Αυτό μαρτυρεί ένα σύγχρονο θαύμα στις Η.Π.Α. Έκει ένας άλλος αγιορείτης γέροντας, ονόματι και αυτός Εφραίμ, ηγούμενος για διάστημα της μονής Φιλοθέου, ίδρυσε 20 μοναστήρια χωρίς χρηματοδότηση του αμερικανικού δημοσίου, χωρίς σχέσεις με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, χωρίς εκπτώσεις σε ζητήματα πίστεως. Και τα μοναστήρια αυτά ανθίζουν σε έδαφος ιδιαίτερα αντιπνευματικό. Έχει ο Θεός. Εμείς, δυστυχώς, δεν έχουμε φωτισμό και επιδιώκουμε να τελεσφορήσουμε με μεθόδους του κόσμου τούτου, ο οποίος «όλος εν τω πονηρώ κείται».
«ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ»
.