του Δρ Χάρη Φεραίου
Πάλιν και πολλάκις, και επιμόνως μέχρι φορτικότητας, ζήτησα, παρακάλεσα, (και προκάλεσα) τους κατά καιρούς προβαλλόμενους ως επαΐοντες περί την επ’ εσχάτων πολιτική ιστορία της Κύπρου, («ερευνητές» ποικιλότροπους, λέκτορες φερέλπιδες, καθηγητές περίλαμπρους), να μου λύσουν μιαν απορία: Τι επί τέλους είναι, εκείνο που στο (όντως πολυκευθές1) έτος 1964, συνέβη ακριβώς σ’ αυτό τον τόπο;
Σε ηλικία 23 ετών τότε, εγκατέλειψα τις σπουδές-μου στο Μετσόβιο, και, μετά από εξαντλητική στρατιωτική ταχυεκπαίδευση στο Μεγάλο Πεύκο, έσπευσα με την Ελληνική Μεραρχία, ως έφεδρος αξιωματικός πυροβολικού, να πολεμήσω για την ελευθερία της ιδιαίτερης πατρίδας-μου, που πάντα ταυτιζόταν με την ένωσή της με την Ελλάδα. Στην Κύπρο, όμως, κανένας δεν υποδέχτηκε εμένα και τους άλλους όμοιούς μου με κανένα βάπτισμα πυρός! Αντίθετα, μια συνεχής ψυχρολουσία μάς ακολουθούσε κατά πόδας. Από την Αθήνησι πρεσβεία της Κύπρου, εξεδιώχθην σαν περίπου μισθοφόρος ξένων συνωμοτών, ενώ στις κυπριακές κρατικές αποθήκες, όπου πήγα να ζητήσω έξι σωλήνες (Φι των δέκα!), για να μετατραπούν σε ρυμουλκά των πυροβόλων της Μοίρας, εξαπεστάλην, προτρεπόμενος μάλιστα να πάω να τις ζητήσω «από τους Αμερικάνους, που με έστειλαν στην Κύπρο για να ανατρέψω τον Μακάριο»! (sic)
Αυτήν την ερώτηση, φίλε αναγνώστη, θέτω εδώ και 49 χρόνια ώστε να λύσω, ένα συνειδησιακό-μου πρόβλημα: Ποιανού επιτήδειου έγινα, νέος εγώ τότε, «παίγνιο», ώστε, εν αγνοία-μου έστω, να καταντήσω επίδοξος «διχοτόμος» της πατρίδας-μου; Κανένας, και ποτέ, δεν απάντησε, 49 χρόνια τώρα. Όλοι όσοι ιστοριολογούν περί Κυπριακού, (εμβριθείς μελετητές, νεοπαγείς ιστοριοδίφες, καραδοκούντες «πολιτικοί» και βάλε), μονίμως και επιτηδείως πηδάνε τα (μάλιστα βαπτισθέντα και «αβέβαια»2) εκείνα χρόνια της εθνικής ενοχής, και βεβαίως συν-ενοχής (’64 – ’67). Ένας μόνο φέρελπις λέκτωρ κάποτε αποφάνθηκε, πως επιμένω στο ερώτημα απλώς διότι ανήκω στις «θεραπαινίδες» (sic, ο πολύσοφος!) της Ενώσεως, ένας δε καθηγητής, (πολυγραφότατος) πως, απλούστερα, ανήκω στους (διασωθέντες;) Ενωτικούς, εκείνους που τους πάτησε το τρένο… Διότι επιμένω να αγνοώ την «αλήθεια», που και προφανής είναι, και την «καταδεικνύουν» τα έγγραφα! Ότι: «Ο Γεώργιος Παπανδρέου, συνωμότησε με τους Αμερικάνους, που ήθελαν, δια της Ελληνικής Μεραρχίας, να επιβάλουν “μια μορφή” διπλής Ένωσης, διαμοιράζοντας την Κύπρο με την Τουρκία»! Πλην όμως, και επιμελώς, ουδένα απ’ εκείνα τα «καταδεικνύοντα» έγγραφα δεν έκανε ποτέ την εμφάνισή-του στον ανοιχτό αέρα, ώστε να υποστηρίξει την ανήκουστη (τι ανήκουστη, ελεεινή και τρισάθλια) αυτή κατηγορία.
Ώσπου τελικά ήλθε η έκπληξη: Ούτε πολυστεφής ιστορικός, ούτε πολιτικός επιστήμονας ή ερευνητής, (ούτε βέβαια ευσχήμων βουλευτής, εκ των διερευνόντων στη Βουλή «Φακέλους») αλλά ένας λογοτέχνης, που άφησε τη λογοτεχνία-του, και αποφάσισε να κάνει εκείνο που όφειλαν να είχαν κάνει όλοι οι πιο πάνω. Και κυρίως, ως εντεταλμένη (και αδρά αμειβόμενη γι’ αυτό), είχε στοιχειώδη υποχρέωση να το κάνει, από τότε μάλιστα, η Διπλωματική-μας Υπηρεσία. Ο λογοτέχνης Άντης Ροδίτης, λοιπόν, και η δουλειά που έχει κάνει βρίσκεται στο 520 σελίδων βιβλίο του «Κουράγιο Πηνελόπη», Αρμός, 2013. Στο βιβλίο ο Ροδίτης περιλαμβάνει μεταφρασμένα 182 επίσημα έγγραφα της περιόδου εκείνης των 210 ημερών, (Ιανουάριος-Αύγουστος 1964), τα περισσότερα του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Τα έγγραφα αποτελούν τη διπλωματική αλληλογραφία του Στέητ Ντιπάρτμεντ ή πρακτικά συνεδριάσεών-του, για το Κυπριακό. (Δευτερευόντως περιλαμβάνει και «αναμνήσεις»/απομνημονεύματα μερικών σημαινόντων πρωταγωνιστών στις τότε διαπραγματεύσεις).
Αν τα έγγραφα που (και φωτοτυπημένα) παρουσιάζονται δεν είναι πλαστά, ή αν δεν υπάρχουν άλλα τόσα που να τα αναιρούν, (πώς αλήθεια θα ήταν δυνατό, είτε το ένα είτε το άλλο;) τότε το βιβλίο αυτό (όντως ένα «εγχειρίδιο της εγχωρίου πολιτικής ηλιθιότητας» τελικά) τους αφήνει έκθετους όλους: Κατά καιρούς Υπουργούς των Εξωτερικών, Διπλωματική Υπηρεσία, «φακελολόγους» της Βουλής! Πόσο μάλλον τις ποικίλες παρ’ ημίν διαλάμπουσες λάλες αυθεντίες της «κυπρολογίας»…
Εκείνο που έντονα προβάλλει ως ανεξήγητη απορία, για όποιον έκπληκτος διαβάζει τα αμερικανικά έγγραφα στο βιβλίο του Άντη Ροδίτη, είναι το εξής: Ποιος (Ηρόστρατος) επιτέλους κατόρθωνε να τροφοδοτεί τον κυπριακό τύπο, (και εκείνος να τα χάφτει) με γεγονότα ακριβώς αντίθετα της πραγματικότητας; Με πρώτο γεγονός, το «αυτόκλητο» του τότε αμερικανικού ενδιαφέροντος για την Κύπρο, ενώ στην πραγματικότητα οι Άγγλοι είναι που φορτικά πίεσαν τους Αμερικανούς να αναμιχθούν. Στόχος δε των Άγγλων διχοτόμων, και βεβαίως Ιανών: Να κάνουν οι Αμερικανοί την, όπως θεωρούσαν, «βρώμικη δουλειά», ενώ εκείνοι, «ασφαλείς» στα μετόπισθεν, να μηχανορραφούν σπερμολογώντας αθέατοι, και βεβαίως «αδιάφθοροι» για την ημεδαπή εννοείται αφέλεια. (Ή πονηριά, αναλόγως). Είναι χαρακτηριστικά όσα ο γνωστός ως γλωσσικά «άκομψος», Πρόεδρος Τζόνσον, είπε όταν είδε πως η αμερικανική ανάμιξη ήταν τελικά περισσότερο από αναγκαία, στον υφυπουργό Εξωτερικών Μπωλ, (25/2/64) που ήταν και ο κομιστής της απελπισμένης αγγλικής παράκλησης: «…και θα ’λεγα στους Άγγλους, μπας και δεν υπάρχει Βρετανία πια, αν δεν τα βγάζουν πέρα με την Κύπρο. Ντρέπομαι για λογαριασμό τους»! [2]3
Εντυπωσιακό στα 182 αμερικανικά έγγραφα, είναι πως η «Ένωση» προβάλλεται εκεί ως η μόνη λύση! Μόνο εμφανιζόμενο πρόβλημα, για τον μεν Τζόνσον, ήταν να μην έλθει σε τόσο δύσκολη θέση απέναντι στους Τούρκους στρατηγούς ο πρωθυπουργός τους Ισμέτ Ινονού, για δε τον Μπωλ να μην έχουν οι Τούρκοι το «αίσθημα» ότι τόσο εύκολα «ξεπουλήθηκαν».4 Για το δεύτερο, χαρακτηριστική είναι η αγωνία του Τζόνσον, (μιλώντας στον υπουργό του των Εξωτερικών Ντην Ρασκ στις 9/6/64, λίγο πριν υποδεχθεί τον Ινονού): «Αυτός έρχεται εδώ περιμένοντας τον ουρανό με τ’ άστρα, και εγώ μόνο την ΚΟΛΑΣΗ έχω να του προσφέρω»! [79] Τα έγγραφα που δημοσιεύει ο Ροδίτης είναι καταπέλτης: Οι μεν καλλιεργημένοι διπλωμάτες, πρέσβεις Χένρυ Λαμπουίς από την Αθήνα και Τέυλορ Μπέλτσερ τη Λευκωσία, στις εκθέσεις-τους θεωρούσαν την Ένωση ως «ηθική υποχρέωση» του αμερικανικού έθνους, [37] ενώ οι πραγματιστές πολιτικοί (Μπωλ, Ρασκ κλπ) την περιέγραφαν ως το πλέον «χρήσιμο συστατικό» για την ασφάλεια της Δύσης [63]! (Βλέπε και σημείωση 10). Όλοι δε, και ανελλιπώς, μιλούν για «υποβοηθούμενη ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ των Τουρκοκυπρίων»! Πράγμα που από ενωρίς άρχισαν να συνειδητοποιούν κατά τον Ρέυμοντ Χέαρ (πρέσβη στην Άγκυρα) και αυτοί οι Τούρκοι… [50] Την ίδια εποχή η Λευκωσία έριχνε «συστρατευμένες» βόμβες εναντίον των Αμερικανών ως «αυτόκλητων μεσολαβητών»!
Απροκάλυπτα τίθεται για πρώτη φορά ως μόνη λύση η Ένωση, σε έκθεση τού πρέσβη στη Λευκωσία Τέυλορ Μπέλτσερ (7/4/64) προς τον Υπ.Εξ. Ντην Ρασκ, με διατύπωση που είναι και ερμηνευτική των αμερικανικών προθέσεων: «Η Κύπρος να ΔΟΘΕΙ στην Ελλάδα, είτε με “Ένωση”, είτε με άλλο νομικό καθεστώς» [49]. Δεν έμπαινε βέβαια τότε χρονικό περιθώριο πραγματοποίησής-της. Μετά όμως που εμφανίστηκε ο Άτσεσον, φάνηκε ότι η επίσπευση ήταν κρίσιμη, διότι (από τον Παπανδρέου πιθανότατα) έκανε την παρουσία-του και ο κίνδυνος της «Κούβας της Μεσογείου», πράγμα που ενίσχυε από την Κύπρο, με τρόπο θα έλεγε κανείς αριστοτεχνικό αλλά όχι σκόπιμο, και ο ίδιος ο Μακάριος Γ’ με τη φιλοσοβιετική συμπεριφορά του.5 Το γεγονός σήμανε συναγερμό για την ιδεοληψία των Αμερικανών! Έτσι, και με όλους να επείγονται για «Άμεση Ένωση» (instant Enosis), ο Άτσεσον με την έγκριση του Μπωλ [157] μετέτρεψε το «σχέδιό»-του από προσφορά κυρίαρχης βάση στην Τουρκία για να δεχτεί την Ένωση Κύπρου-Ελλάδος, σε «βάση με ενοίκιο»! Στην ουσία επρόκειτο για άμεση (δια της Μεραρχίας) ανακήρυξη της Ένωσης, και μετά «συζήτηση» με τους Τούρκους για τις λεπτομέρειες!6 (Τηλεγράφημα του Μπωλ υπογραμμένο από τον Ρασκ στις 23/8/64). [176]). Οι Τούρκοι βέβαια απέρριψαν την ιδέα του ενοικίου και οι Αμερικανοί τους προειδοποίησαν να μην τολμήσουν οτιδήποτε άλλο, γιατί πια «είχαν χάσει το παιγνίδι» και θα εγκαταλείπονταν στην τύχη τους. Την ίδια περίοδο στην Κύπρο, οι τοίχοι βομβαρδίζονταν, και βέβαια βομβάρδιζαν με το παρανοϊκό σύνθημα… «Ένωση ναι, ΝΑΤΟ όχι»!!. Την παράνοια θα επιβεβαίωνε (αργά πια) και ο τότε διευθυντής του ΕΙΡ Αναστάσης Πεπονής σε επίσκεψή του στον Μακάριο, τον Οκτώβριο 1964 («1961-1981, Τα γεγονότα και τα πρόσωπα», Λιβάνης 2002, σ. 86-90).
Όλο εκείνο το γιγαντιαίο επτάμηνο σκηνικό, (210 ημερών), του ’64, ανέλπιστης ανατροπής της Ζυρίχης, (της ποτέ «αδήριτης» πανωλεθρίας) ανέλπιδα ανετράπη σε ελάχιστα λεπτά της ώρας! Τόσα μόνο όσα χρειάστηκε να εκστομιστεί η «σοφία» περί «ιερής ευθύνης μη χυθεί αίμα»! (Λες κι όταν ο Αυξεντίου, μεθ’ ιερού όρκου, έβγαινε στα βουνά, αναλάμβανε συνάμα και ευθύνη να «μη χυθεί αίμα»!) Ως δε συντετριμμένο πια όνειρο η Ένωσις, εκδιώκετο βιαίως (Αύγουστο μήνα) απ’ εκείνο το παράθυρο του Προεδρικού, που έμελλε, δέκα χρόνια αργότερα, να δρασκελίσει διαφεύγοντας τη βία (μήνα Ιούλιο) και ο ίδιος ο Μακάριος Γ’…
Και αποτελεί (αν βεβαίως τα αμερικανικά έγγραφα στο συντριπτικό βιβλίο του Άντη Ροδίτη δεν είναι… πλαστά) γεγονός κοσμοϊστορικό: Ενός τέτοιου γιγαντιαίου σχεδιασμού μιας υπερδύναμης, και μιας το ίδιο γιγάντιας υπερπροσπάθειας υπέργηρου πρωθυπουργού, ανατροπή, σε ελάχιστα μάλιστα λεπτά, μόνο μια μεγαλοφυΐα μπορούσε να επιτύχει. Μεγαλοφυΐα, όχι μόνο διότι «συνέτριψε» (!) την Υπερδύναμη. Μεγαλοφυΐα διότι, εκείνο που γενεές ολόκληρες θεωρούσαν όνειρο, είχε το νεύρο να τους αντιτάξει, ότι είναι λάθος, (μαζί και οι εκατόμβες…), διότι ορθό όνειρο είναι η δική-του… «Αδέσμευτη Ανεξαρτησία»! Και ο λαός να κραυγάζει «ζήτω»…7 Τι κι αν, (ομηρικός) «άλιος γέρων», η διαβόητη Ανεξαρτησία-Πρωτέας, αποδείχτηκε, 49 τώρα χρόνια, μάταιη, ακόμα και ως όνειρο. Η μεγαλοφυΐα παραμένει δεδομένη: Μεγαλοφυΐα απλώς του μάταιου!
Πλην όμως το τέλος δεν ήταν ο Αύγουστος εκείνος. Τότε εξοβελίστηκε απλώς το όνειρο. Άλλα τρία χρόνια χρειάστηκαν ώσπου να ξεψυχήσει (Νοέμβριος ’67) μαζί με την εξοστρακιζόμενη Μεραρχία.8 Στα τρία αυτά χρόνια, μια, ιδιοφυΐα τώρα, ανάλαβε δράση: Να συγχύσει όλους, ώστε, στερημένοι και της Μεραρχίας, να θεωρούν θρίαμβο, που ξαναρχίσαμε «συνομιλίες» με τον, ως χθες καταζητούμενο λιπόσαρκο φυγόδικο, τώρα όμως ογκώδη κύριο Ντενκτάς. (Και ο λαός ξανά να κραυγάζει «ζήτω»). Ιδιοφυΐας έργο αναμφισβήτητο! Κι αν έκτοτε κυριαρχεί στον τόπο χάος, ουδόλως αλλάζει ως δεδομένο την Ιδιοφυΐα. Ιδιοφυΐα απλώς του χάους!
Μην μπεις στον πειρασμό να φανταστείς, φίλε αναγνώστη, σαν άκαιρες, ίσως και «αντιμακαριακές»9, παρελθοντολογίες όλα τούτα. Αντίθετα: Το μέγα που προσφέρει η μελέτη των αμερικανικών εγγράφων στο βιβλίο «Κουράγιο Πηνελόπη» του Άντη Ροδίτη, είναι η γνώση της ιδιόμορφης νοο-τροπίας, που ως πολιτική φιλοσοφία έτρεφε, και τρέφει ακόμη, την Υπερδύναμη. Και προσφέρει επιπλέον οδυνηρότερη γνώση: Το θλιβερό βεληνεκές της διπλωματικής-μας υπηρεσίας! Επτά μήνες γινόταν κοσμογονία δίπλα-της, και ουδέν οσμίστηκε!10 (Με ποιους αλήθεια έπινε το ουίσκι-της στο Λήδρα-Πάλας; Μόνο την «Ύπατη Αρμοστεία» του κυρίου Κλαρκ γνώριζε, για άντληση [χαλκευμένων] «πληροφοριών»; Την αμερικανική πρεσβεία την ήξερε μόνο ως πεδίο βομβισμού;)
Γνώσεις όμως αμφότερες, κρισίμως απαραίτητες. Και όχι στους Ιστορικούς μονάχα. Κρίσιμες, αν πρόθεσή-μας είναι να αναστρέψομε όσα (μεγαλοφυώς) δεινά μας κληροδότησε η «αναστροφή»11 εκείνη του ’64. Δεδομένου πρώτον ότι, παρόλα όσα μεσολάβησαν, εξακολουθεί η Αμερική να είναι υπερδύναμη! «Εξουσιάζουσα» ήγουν, στην γεωστρατηγική (όρος του συρμού) περιοχή-μας. Συνεπώς μόνο μέσω εκείνης θα γίνει οποιαδήποτε νέα αναστροφή. Και όπως άλλοτε τόνισε το στοιχειώδες ο γράφων, λοιδορούμενος από την εθνική μας εξυπνάδα, (λοιδορούμενη όμως τώρα εκείνη από την πραγματικότητα πια) όχι η Αμερική, αλλά η Τουρκία είναι ο εχθρός μας. Η Αμερική είναι αντίπαλός μας.12 (Τα άλλα, περί «επανατοποθέτησης», ή περί Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, και τα λοιπά θνητά παρόμοια, είναι απλώς «μάταια και ψευδή» κατά που λέει και ο υμνωδός!) Και δεύτερο, διότι η αμερικανική αντικομουνιστική «υστερία» του ’64, επανέρχεται, ως «υστερία» σωτηρίας τώρα του Ισραήλ. Και σωτηρία του Ισραήλ μόνο με δυο τρόπους πετυχαίνεται: Είτε (ποικιλοτρόπως) «επανερχόμενης» της Τουρκίας, είτε (μονοτρόπως) εισερχόμενης της Κύπρου στη «συμμαχία του ελεύθερου κόσμου», όσο κενός κι αν φαντάζει ο όρος. (Τρόπο «εισόδου», με «κάποιο νομικό καθεστώς», διατύπωσε, όπως είπαμε ότι αναφέρουν τα αμερικανικά έγγραφα [49], ήδη ο Αμερικανός πρέσβης στην Κύπρο Τέυλορ Μπέλτσερ…)
Τα ανωτέρω όμως βοούν και το κρίσιμο: Ούτε πολιτικοί της γενεάς του ’64, ή επίγονοί-τους ομογάλακτοι, ούτε πλάνητες της τότε (και νυν) διπλωματικής-μας ανυπαρξίας, μπορεί να «πλησιάσουν» καν τους Αμερικανούς.13 Ούτε άλλωστε το τολμούν! Να συντρίψουν δηλ. ολόκληρη την «κλίμακα πεποιθήσεων» και «αξιών» που τους εξέθρεψε…Που τέτοια ανδρεία; Το εξήγησε άλλωστε ο Φρειδερίκος Νίτσε: «Η πλάνη δεν είναι τύφλωση. Η πλάνη είναι ανανδρία». Αφού, παιδαγωγώντας, είχε ήδη προειδοποιήσει ότι «η πεποίθηση είναι ο εχθρός της αλήθειας».
Χάρης Φεραίος
1. Πολυκευθής = Αυτός που κρύβει πολλά.
2. Πόλυς Γ. Πολυβίου, στο «ΜΑΚΑΡΙΟΣ: τα τρία λάθη», Αθήνα 2009, (Καστανιώτης.)
3. Σε αγκύλες [ ] ο αριθμός του εγγράφου στο βιβλίο.
4. Για «Ομοσπονδία» πάντως μόνο οι Τούρκοι και οι Σοβιετικοί μιλούσαν. Υποχθονίως και οι Άγγλοι: Σε αγγλοαμερικανική σύσκεψη, (14/2/64) ο Άγγλος Πρωθυπουργός (Σερ Άλεκ Χιουμ) είπε το αμίμητο, «όταν οι Τούρκοι εισβάλουν θα κληθούν να σταματήσουν σε μια ορισμένη γραμμή»! (sic) [22]
5. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι [116, 121] πίστευαν πως επρόκειτο μάλλον για οργανωμένη συμπαιγνία (Παπανδρέου-Μακαρίου). Όταν όμως διαπίστωσαν την (απίστευτη!) πραγματικότητα, είναι που «δραμόντες» επέσπευσαν διαδικασία «Άμεσης Ένωσης»!
6. Τότε ήταν που καταθορυβημένοι (από τον απρόσμενο «εκτροχιασμό») οι Άγγλοι διχοτόμοι έστειλαν στους Αμερικανούς ένα ελεεινό έγγραφο [181], μυξοκλαίγοντας για όσα θα πάθαιναν οι «φίλοι» Τούρκοι, από την αμερικάνικη επιμονή «να πραγματοποιηθεί έτσι (ξαφνικά) η Ένωση», κίνηση με την οποία (βέβαια) «σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε να συνδεθεί η Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος», αφού, εκ των υστέρων πια, οι (πτωχοί) Τούρκοι «δεν θα είχαν καμιά πιθανότητα να εξασφαλίσουν τις ελάχιστες από τις απαιτήσεις-τους»! Τέτοια χαμέρπεια, οι που «κτίζομε» μαζί τους «φιλίες».
7. Για να δικαιωθεί φυσικά τελικά και η σοφία του Μενέλαου Χριστοδούλου, που εκείνο το φαινόμενο, το συνόψισε ως εξής: «Στον κυπριακό λαό δόθηκε η δυνατότητα είτε να αγοράσει την Ένωση, είτε να αγοράσει την Ανεξαρτησία. Και εκείνος προτίμησε να αγοράσει την Ανεξαρτησία»!
8. Ποιος τάχα θα ψάξει κι «εκείνα» τα έγγραφα;
9. Τον όρο, αδόκιμο άλλωστε, ο γράφων θεωρεί ιδίως παραπλανητικό.
10. Σάμπως οσμίστηκε το επτάχρονο (’67 – ’74) δούλεμα του «συνομιλούντος» Ντενκτάς; Καταιγιστικό δε: Κατάλαβε τάχα το στοιχειώδες: Ότι τις ΗΠΑ δεν ενδιαφέρει ποια σημαία θα κυματίζει στην Κύπρο, φτάνει να είναι σημαία του ΝΑΤΟ; Και μόνο δυο σημαίες είναι «εγγυημένα» του ΝΑΤΟ, η Ελληνική και η Τουρκική;
11. Αναστροφή του (αμερικανικού) δόγματος, «ΕΝΩΣΗ τώρα! Μετά συζήτηση με Τούρκους» σε (αμερικάνικο πάλι δόγμα) «ΕΙΣΒΟΛΗ πρώτα! Μετά συζήτηση με τους Έλληνες»…
12. Πράγματι: Τώρα είναι η εθνική εκείνη εξυπνάδα που λοιδορείται από τα αμερικανικά έγγραφα στο βιβλίο του Άντη Ροδίτη. Και μάλιστα διπλά. Διότι όχι μόνο ορθό αποδεικνύεται εκείνο που ανέμυαλα τότε λοιδορούσε, αλλά και διότι έγιναν αντίπαλοί μας από δική της ασύγγνωστη ανεμυαλιά! (Αν περιγράφεται έτσι η πολιτική ηλιθιότητα…)
13. *Επανειλημμένα (δια «παροχών») το επεχείρησε ο ίδιος ο Μακάριος Γ’, αλλά κατόπιν εορτής, δηλ. ματαίως… Αγνοούσε πως ο «ελέφαντας», διαθέτει «μνήμη ελέφαντα»! Και δεν συγχωρεί τον «ψύλλο»… Θυμάται κανείς;
11 comments
Εἶχα διαβάσει τὸ βιβλίο ὅταν ἐξεδόθη καὶ τὰ ξαναδιάβασα μὲ ἀφορμὴ τὴν βιβλιοκριτική τοῦ Χάρη Φεραίου.
Δύο πράγματα θὰ ἤθελα νὰ σημειώσω :
Πρῶτον, ὅτι ὁ Ἄντης Ροδίτης εἶναι γνήσιος δημιουργός, διότι παρουσιάζει εὐγλώττως τὴν ἑρμηνεία του τῶν γεγονότων μὲ ποιητικό τρόπο, δηλαδὴ μὲ τρόπο ποὺ διεγείρει τὸ συναίσθημα τοῦ ἀναγνώστου καὶ εἶναι (ὁ τρόπος αὐτός) ἀνοικτὸς καὶ σὲ ἐναλλακτικὲς ἑρμηνεῖες, καμμιὰ φορὰ καὶ ἀντίθετες άπὸ ἐκεῖνες τοῦ συγγραφέως.
Δεὺτερον, ὅτι ἡ ἀπόφαση τῶν Ἀμερικανῶν νὰ προχωρήσουν στὸν παραμερισμὸ τοῦ Μακαρίου ἦταν, πράγματι, λάθος καὶ ἀνέφικτη, διότι ἡ μεγάλη πλειοψηφία τοῦ Κυπριακοῦ λαοῦ εἶχε πεισθεῖ τὸ 1964 ὅτι ἡ Ἕνωσις μὲ τὴν Ἑλλάδα τὴν συνέφερε λιγότερο ἀπὸ τὴν ἀνεξαρτησία. Εἶναι, νομίζω, προφανές ὅτι ὁ Μακάριος, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ἀδιαλλαξία του καὶ τὴν κατασυκοφάντηση διὰ τοῦ φιλικοῦ του τύπου τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ ΝΑΤΟ εἶχε συμβάλει πολὺ στὸ νὰ παρασυρθοῦν οἱ Ἀμερικανοί, δέν θά μποροῦσε νὰ ‘πεῖ τὸ «ναὶ» στὴν Ἕνωση, ὅπως θὰ τὸ ἤθελε ὁ συγγραφέας, καὶ νὰ προδώσει τὴν πλειοψηφία τοῦ Κυπριακοῦ λαοῦ ποὺ τὸν εἶχε πιστέψει καὶ στηρίξει. Συνεπῶς, το δρᾶμα τῆς ἀπορρίψεως τοῦ «σχεδίου Ἄτσεσον» μοιάζει περισσότερο μὲ ἀρχαία τραγωδία ὅπου οἱ καλὲς προθέσεις ὁδηγοῦν στὴν κόλαση, παρὰ μὲ ἁπλῆ ἐπιορκία τοῦ Μακαρίου καὶ τῶν μεταπεισθέντων κάποτε θιασωτῶν τῆς Ἑνώσεως, ὅπως φαίνεται νὰ θέλει νὰ τὸ ‘δεῖ ὁ συγγραφέας.
Την Κύπρο την κατάστρεψαν Έλληνες πολιτικοί τρις φορές. Πρώτα ο ψευτοεθνάρχης Καραμανλής (συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου) Κατόπιν η φασιστοχούντα. Και φέτος τα “ομόλογα” του Σημίτη. Δεν φταίει ο ξένος που σε πατάει, οταν εσύ γίνεσαι σκουλίκι.
Όλα τ’ άλλα ειναι θεωρίες.
Πολύ σωστά : Δέκα φορὲς καλύτερα νὰ σὲ πατᾶ ὁ δικός σου. Γιὰ παράδειγμα, οἱ ξυλοδαρμοὶ καὶ τὰ βασανιστήρια στὰ ὁποῖα ὑποβάλλονταν οἱ ἀντιπολιτευόμενοι τὸν Ἐθνάρχη Μακάριο Ἕλληνες τῆς Κύπρου ἦταν γιὰ τὸ καλό τους. Ὀμοίως, τὸ νὰ ξεσχίζει κανεὶς τὴν ὑπογραφή του (στὶς συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου) αὐξάνει τὴν ἀξιοπιστία του, ὅταν προσέρχεται στὶς ἑπόμενες διαπραγματεύσεις. Ὁμοίως, τὸ νὰ δανείζεται ὀ Χριστόφιας ἀβέρτα γιὰ νὰ διορίζει ἀργομίσθους πού τὸν ψηφίζουν καὶ νὰ κρατᾶ ἐκρηκτικὰ δεσμευμένα στὴν Κύπρο μέχρι νὰ ἐκραγοῦν καὶ νὰ καταστρέψουν τὰ πάντα σὲ μεγάλη ἀκτῖνα γύρω τους εἶναι φταίξιμο τοῦ Σημίτη.
Νὰ ‘δοῦμε πόση ζημία θά πάθουμε άκόμα ἀπὸ τὴν κασσέττα «Γιὰ ὅλα φταῖνε οἱ πολιτικοί». Μέχρι καὶ γιὰ τὴν «φασιστοχούντα» κι ἂς ἔλεγε κι αὐτή ὅτι «γιὰ ὅλα φταῖνε οἱ πολιτικοί».
Έτσι ακριβώς είναι, και λίγα λέει το άρθρο.
Το τελευταίο βιβλίο του Άντη Ροδίτη αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, αληθινή κοσμογονία στην εθνική μας αυτογνωσία. Η γενιά μας – αλλά και η προηγούμενη γενιά, αυτή του Άντη Ροδίτη και του αρθρογράφου Χάρη Φεραίου – μεγάλωσ με την πλανεμένη ιδέα ότι το Σχέδιο Άτσεσον ήταν δήθεν αποκλειστικά και μόνον διχοτομικό. Πρόκειται για καίριο λάθος, που κάθε άλλο παρά “κατά λάθος” συνέβη.
Στην επικράτηση της πλανεμένης αυτής αντίληψης συνέβαλαν οι πολιτικές ισορροπίες και συγκυρίες της εποχής. Στην πραγματικότητα, η εκδοχή ότι το σχέδιο Άτσεσον ήταν δήθεν μόνον διχοτομικό (ενώ στην κορύφωσή του προέβλεψε σχεδόν ανοικτά και πάντως εμμέσως με πολύ μεγάλη σαφήνεια την καθαρή Ένωση, την οποία απλώς έπρεπε να αδράξει η Ελλάς και η Κύπρος) εξυπηρετούσε αποκλειστικά και μόνον την πολιτική επιβίωση του Μακαρίου ως επικεφαλής κράτους και όχι ως “νομάρχη” απομακρυσμένης επαρχίας ή ως αποκλειστικά και μόνον εκκλησιατικό ηγέτη τοπικής Εκκλησίας. Ο Μακάριος υπονόμευσε σχεδόν ανοικτά και πάντως πολύ αποτελεσματικά την δυνατότητα ατόφιας Ένωσης, που υπήρξε για μερικές κρίσιμες ημέρες του Αυγούστου 1964 (στην ουσία, στο χρονικό διάστημα μεταξύ 19 και 25 Αυγούστου 1964, όπως αποδεικνύει το έργο του Άντη Ροδίτη).
Γιατί όμως κανένας άλλος πολιτικός παράγοντας δεν φρόντισε έκτοτε να βγάλει την αλήθεια στην επιφάνεια; Διότι κανένας άλλος δεν είχε συμφέρον από αυτήν. Ο θετικός πρωταγωνιστής και πρωτεργάτης των θετικών εξελίξεων, Γεώργιος Παπανδρέου, δεν μπορούσε να εμφανιστεί ως άτολμο πιόνι στις προδοτικές βουλήσεις του Μακαρίου. Ο κομιστής των μακαριακών βουλήσεων στην Αθήνα, Ανδρέας Παπανδρέου, ανακάλυψε την πολιτική αξία τού να προσποιείσαι ψευδοαντίσταση στους Αμερικανούς. Η ελληνική αντιπολίτευση, η παράταξη-αυτουργός των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, δεν μπορούσε βέβαια να παραδεχθεί ανοικτά ότι το πράγμα είχε φθάσει τόσο πολύ κοντά στην επίτευξη του εθνικού πόθου με ενέργειες της τότε συμπολίτευσης – εάν βέβαια εγνώριζε πού ακριβώς είχε φθάσει το πράγμα. Το παλάτι προφανώς δεν είχε κανέναν λόγο να αναμιχθεί.
Οπότε επικράτησε η εκδοχή του πλέον “φωνακλά”, δηλαδή του Μακαρίου. Κανένας δεν είχε το σθένος στην Αθήνα να καταγγείλει τον Μακάριο ευθέως ως προδότη και υπονομευτή του εθνικού οράματος.
Το πρόβλημα του Ελληνισμού σήμερα είναι διαφορετικό. Η κεκαλυμμένη ανθενωτική πολιτική του Μακαρίου φαίνεται να δικαιώθηκε από το χουντικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και την αλυσίδα εξελίξεων περί την τουρκική εισβολή που αυτό προκάλεσε. Η συνειδητή ή de facto ταύτιση των τότε ενωτικών-αντιμακαριακών με την χούντα των Αθηνών οδήγησε σε παράλληλη συκοφάντηση της ιδέας της Ένωσης ως δήθεν “χουντικής”, καθώς και των αντιμακαριακών πολιτικών τοποθετήσεων ως επίσης “χουντικών”. Ο πολιτικός αυτός διαχωρισμός είναι ιδιαίτερα έντονος στην Κύπρο, αν και αφανής για τον εξωτερικό παρατηρητή. Όποιος Κύπριος ακόμη και σήμερα μπορεί να ποθεί την Ένωση είναι αυτομάτως υποψήφιος “χουντικός” ή πάντως “γριβικός” (άρα ήδη “σχεδόν χουντικός”). Και όποιος Κύπριος “σκαλίζει” τα γεγονότα του 1964, έστω και αποδεικνύοντας ξεκάθαρα τις μακαριακές ευθύνες και – θα συμπλήρωνα εγώ – την μακαριακή προδοσία, θέτει τον εαυτό του αυτομάτως απέναντι από την κυπριακή πολιτική ορθότητα και ορθώνει τείχος δυσπιστίας έναντι των απόψεων και των θέσεών του.
Το έργο του Άντη Ροδίτη θέτει, λοιπόν, στην κυριολεξία “δυναμίτη” στα θεμέλια των κυπριακών πολιτικών πεποιθήσεων: Αν ο Μακάριος ήταν προδότης (που ήταν), τότε δικαιώνονται ηθικά-πολιτικά οι προ-πραξικοπηματικές αντιμακαριακές πολιτικές δυνάμεις, από τον Γρίβα μέχρι τον Τάκη Ευδόκα, και καταισχύνονται όσοι, έστω και καλοπροαίρετοι, έδωσαν τα πάντα για να υποστηρίξουν τον ηγέτη τους. Είναι ασφαλώς πολύ δύσκολο να ζητήσεις από κάποιον να αποκηρύξει τα “πιστεύω”, έστω και πλανεμένα, μιας ολόκληρης ζωής, πόσο μάλλον όταν σε αυτά τα πιστεύω βασίστηκαν καριέρες, πατριωτισμοί ή “πατριωτισμοί”, πιστοποιητικά δημοκρατικών φρονημάτων κλπ.
Αυτή είναι η “δύσκολη” πλευρά του έργου του Άντη Ροδίτη. Υπάρχει και η λιγότερο δύσκολη: Το βιβλίο να διαβαστεί και να κατανοηθεί ψυχρά, χωρίς πολιτικές εμπάθειες, ούτε πολιτικές αναφορές. Δεν ενδιαφέρει αν δικαιώνει ή όχι τον Γρίβα. Δεν ενδιαφέρει αν δικαιώνει ή όχι το (ούτως ή άλλως μη δυνάμενο να δικαιωθεί) τυχοδιωκτικό/προδοτικό πραξικόπημα του Ιωαννίδη ή όσους συμμετείχαν σε αυτό. Ας διαβαστεί ώς αυτό που είναι: Μια ιστορική μελέτη σπάνιας πληρότητας και τεκμηρίωσης. Και όσο για την χούντα, ας μην υπάρχει καμία αμφιβολία: ποτέ μια προδοσία δεν μπόρεσε να δικαιώσει μια άλλη προδοσία. Ούτε η προδοσία του Μακαρίου δικαιώνει την προδοσία της χούντας, αλλά ούτε και η προδοσία της χούντας επιτρέπεται να δικαιώνει την προδοσία του Μακαρίου. Τα πολιτικά πιστεύω των Κυπρίων πρέπει να κάνουν στην άκρη για να περάσει λαμπερή και καθαρή, η μία και μόνη προϋπόθεση εθνικής αυτογνωσίας μας: Η ιστορική ΑΛΗΘΕΙΑ!
Δεν έχω να διαφωνήσω σε τίποτε με τους κυρίους Γεωργάνα και Μάτσο. Πολύ αφαιρετικός και απλουστευτικός ο κ. Grafon.
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι καθιερωμένοι απολογητές της πολιτικής Μακαρίου όπως οι καθηγητές Ευρυβιάδης, Ήφαιστος, Κουφουδάκης, δημοσιογράφος Ιγνατίου κ.α. δείχνουν να αποφεύγουν το θέμα, με “εξαίρεση” τον κ. Ήφαιστο που απλώς προσπάθησε να ανάψει μια φωτιά αλλού για να τραβήξει αλλού την προσοχή. Η αλήθεια είναι πως δεν καταλαβαίνω γιατί καθηγητές πανεπιστημίων αποφεύγουν να κοιτάξουν μια πιθανότητα αλήθειας επειδή έχουν μια υποψία ότι μπορεί να ανατρέψει αυτά που πίστευαν μέχρι στιγμής ως αλήθεια. Αυτό πρέπει να είναι ακόμα μια ένδειξη της παρακμής στην οποία είμαστε χωμένοι ως τη μύτη.
Σχεδίασα κι εγώ να περάσω δέκα μέρες στην παραλία διαβάζοντας άλλα. Πλην, όμως, μια φοιτήτρια άγνωστή μου με παρακίνησε να διαβάσω ένα κεφάλαιο από βιβλίο της Σίας Αναγνωστοπούλου που δεν ανακάλυψα ακόμα τον τίτλο του. Το κεφάλαιο έχει τίτλο “Chapter 9 Archbishop Makarios III, 1950-1977):Ethnarch or the Identification of Religious and Lay Authority?”, είναι 34 σελίδων και μπορεί όποιος θέλει να το “κατεβάσει”.
Επιτέλους κάποιος πανεπιστημιακός ασχολείται στα σοβαρά κι ας είναι… αριστερός – ίσως και πιο αριστερός από αριστερός. Τόσο αριστερός που ξεκινά να πάει Λάρνακα μέσω Πόλης Χρυσοχούς και δεν ξέρω αν ακόμα έχει φτάσει εκεί!
Διάβασα το άρθρο δυο φορές, το άρχισα μια τρίτη κι άρχισα να παίρνω σημειώσεις με στόχο να το σχολιάσω και δεν ξέρω αν θα βρω χρόνο να το κάμω. Τα αγγλικά μου είναι αρκετά καλά (κι ας μην είμαι πανεπιστημιακός) σε σημείο που θα μπορούσα να υποδείξω στην κα Σία κάποια συντακτικά λάθη και αβλεψίες. Δεν είναι αυτό που έχει σημασία.
Ως αριστερή η συγγραφεύς δεν δείχνει να χωνεύει την Ένωση ως στόχο διότι, λέει, ήταν περίπου “κόλπο” της Εκκλησίας και του Μακαρίου δια να διατηρούν την εξουσία, πράγμα που δεν είχαν κανένα λόγο να κάμουν διότι ήταν ήδη όλοι οι Κύπριοι απελευθερωμένοι από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν όχι ως “πολίτες” (άκουσον, άκουσον) τουλάχιστο ως εθνικοθρησκευτική ομάς με δικό της ηγέτη! Και, επίσης, μόνο αν αναλάμβανε η αριστερά την Ένωση τότε ο αγώνας της ΕΟΚΑ θα ήταν γνήσια αντι-αποικιακός και αντι-ιμπεριαλιστικός, ενώ όπως έγινε κατάληξε εθνικιστικός (όχι εθνικός) χώρια οι…ωμότητες της ΕΟΚΑ! Η κυρία Σία φαίνεται να μην έχει υπόψη της ούτε τον Χόλλαντ ούτε τον Ρίχτερ, ούτε την Αναστασία Γιάγκου ούτε κανέναν άλλο, πλην ένα φοιτητή του Παντείου ονόματι Αλέξη Αλέκου και τη διδακτορική του μελέτη και κάποια… γαλλικά αρχεία περί Κυπριακού που αγρόν ηγόρασαν περί Κυπριακού. Αν τους είχε υπόψη θα ήξερε ότι οι κομμουνιστές το μόνο που επεδίωκαν υιοθετώντας την ‘Ένωση” ήταν να κερδίσουν ψήφους, αφού η Ένωση ήταν λαϊκό αίτημα, και να υπονομεύουν τη συμμαχία Αγγλίας-Ελλάδας προς όφελος της Σοβιετικής Ένωσης. Αν ήθελε η κυρία Σία να κατέβει από το βάθρο της για να τα διαψεύσει αυτά θα της έδειχνα τα αποσπάσματα που το λένε.
Για να μη σας απασχολήσω επί πολύ εδώ, λέω ότι (αν κατάλαβα καλά το περισπούδαστο αυτό “κεφάλαιο” από ένα μυστηριώδες βιβλίο) η κα Σία δείχνει να πιστεύει ότι ο εκ Πάφου Μακάριος άλλο δεν είχε στο νου πάρεξ να κρατήσει την εξουσία, πλην όμως επειδή κατάλειξε κι ο ίδιος “αριστερός” (δώς μου εξουσία και πάρε μου την ψυχή), αν δεν πέθαινε νωρίς θα έσαζε μια χαρά την Κύπρο μετά την εισβολή(!) ως το μόνο μη εθνικό κράτος μέσα σε όλα τα άλλα τεράστια και τερατώδη εθνικά κράτη της Ευρώπης!
Κάθε νούσιμος άνθρωπος σήμερα γνωρίζει πως η Κύπρος είτε θα γινόταν μέρος του εθνικού κράτους που ακούει στο όνομα “Ελλάς” είτε του άλλου εθνικού κράτους που λέγεται Τουρκία. Για την ώρα λόγω μη εκμετάλλευσης του Άτσεσον το 64 βρίσκεται στον δρόμο για το δεύτερο.
Εὐχαριστῶ τὸν κύριο Ροδίτη, πιστεύω καὶ άπὸ μέρους καὶ ὅλων τῶν συναναγνωστῶν, διότι ἀνταποκρίνεται, ἀκόμη μία φορά, στά σχόλια τῶν ἀναγνωστῶν τοῦ «Ἀντιβάρου».
Μὲ τὸν κύριο Μάτσο διαφωνῶ ἀπολύτως στὸν χαρακτηρισμὸ τοῦ Μακαρίου ὡς προδότου, ἀλλὰ δὲν χρειάζεται νά ἐπαναλάβω ἐδῶ τὴν ἐπιχειρηματολογία.
Ἠ κυρία Ἀναγνωστοπούλου εἶναι Τουρκολόγος στὴν Πάντειο, καταγομένη ἀπὸ τὴν Πάτρα, καὶ ἔχει, ὅπως γράφει στὸ βιογραφικό της ( http://polhist.panteion.gr/pms/images/docs/cvs/AnagnostopoulouCV.pdf ), ὁλοκληρώσει κύκλο διδακτορικῶν σπουδῶν στὴν Γαλλία. Ἔχει, συνεπῶς, τὰ τυπικὰ προσόντα νὰ ἀποφαίνεται ἐπί θεμάτων Ἱστορίας τῆς Κύπρου. Δυστυχῶς, ἂν κρίνουμε ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τῆς δημοσιεύσεως στὴν ὁποία μᾶς παραπέμπει ὁ κύριος Ροδίτης, μόνον τὰ τυπικὰ προσόντα ἔχει. Ἡ σκέψη της εἶναι σὲ σύγχυση. Προτείνω ἀνεπιφυλάκτως σὲ ὅποιον θὰ σκεπτόταν νὰ διαβάσει τὸ συγκεκριμένο πόνημα νὰ μὴ χάσει τὸν χρόνο του ὅπως τὸν ἔχασα ἐγώ. Ἐὰν τὸ κείμενο ἔχει κεντρικὴ ἰδέα, αὐτὴ εἶναι ὅτι ὁ Μακάριος, ὅπως καὶ κάθε ἄλλος πολιτικός, δὲν ἄφησε τὴν λογικὴ ἢ τὴν ἰδεολογικὴ συνέπεια νὰ παρεμποδίσουν τὴν ἄνοδο καὶ παραμονή του στὴν ἐξουσία. Ἀλλὰ εἶναι ἀπορίας ἄξιον γιατὶ οἱ συνεχεῖς σοφιστεῖες, πού εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ κηρύττουν οἱ πολιτικοί, ἀξίζουν τὴν ὅποια προσοχὴ σοβαρῶν μελετητῶν. Ἀφοῦ τοὺς Μακαρίους αὐτοῦ τοῦ κόσμου ὁ λαὸς δὲν τοὺς ἀκολουθεῖ γιὰ τὴν σκέψη τους, ἀλλά, γιά τὴν ἐμφάνισή τους καί τὴν στάση τους. Ἄ, καὶ γιὰ τὰ ρουσφέτια !
Αγαπητέ κ. Γεωργάνα,
Πόσο χαίρομαι αυτό το “Το Αντίβαρο, του Αντιβάρου” και το ” ο προδότης, του προδότου” κ.ο.κ. Τόσο ωραία γλώσσα η ελληνική και τόσο πάθος εκ μέρους των “Ελλήνων” να την απλοποιήσουν, να τη χαλάσουν δηλαδή.
Όμως, θα σταθώ λίγο στον χαρακτηρισμό του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ως “προδότου”. Διαφωνώ σε αυτό κι εγώ με τον κ. Μάτσο, διότι δεν εξοφλά κανείς μ’ έναν “τύπο” όπως τον Μακάριο με μια λέξη, όσο δυνατή κι αν είναι. Γι’ αυτό, μάλλον, μπερδεύτηκε και η κυρία Σία προσπαθώντας να τον εννοήσει με αποτέλεσμα να χαθεί μέσα στον κυκεώνα των σκέψεών της. Αν και ακόμα ένας λόγος γι’ αυτό, πιστεύω, είναι και το ότι από τη μια δεν επιθυμεί, ως αριστερά η ιδία, να τον κακολογήσει αφού εξυπηρέτησε τόσο πολύ την αριστερά – σε σημείο που ακόμα και τριανταπέντε χρόνια μετά τον θάνατό του κτύπησε άγρια και οικονομικώς την Κύπρο – ενώ από την άλλη κατάλαβε η κα Σία πως ο Μακάριος υπήρξε πρώτα δέσμιος της ανάγκης του να εξουσιάζει και μόνο κατά δεύτερο λόγο να υπηρετήσει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του λαού του.
Πάντως, αντιθέτως με σας, εγώ λογαριάζω να ασχοληθώ και να χάσω κι άλλο χρόνο με το κεφάλαιο 9 της κυρίας Σίας επειδή, απ’ όσο ξέρω, δεν απετόλμησε άλλος επιστήμων μια τόσο ανοιχτή και τολμηρή προσέγγιση του θέματος Μακάριος/Εθναρχία, αλλά κι επειδή αποτελεί, γι’ αυτό ακριβώς, μια θαυμάσια ευκαιρία να εννοήσει ή να αποπειραθεί κανείς να εννοήσει την ασθένεια που με μια λέξη ονομάζουμε “αριστερά” και στοίχισε τόση σύγχυση, τόσο πόνο, αίμα και πικρία σε εχθρούς και φίλους.
Μόλις σήμερα μια κυρία 68 ετών, μου έλεγε ότι όταν ήταν 17 ετών μαθήτρια βρέθηκε σε κατασκήνωση την οποία επισκέφθηκε και ο Μακάριος (1962) κι ανάμεσα στα πολλά που είπε στα παιδιά για τον ενθουσιασμό και την αγάπη με την οποία τον καλωσόριζαν σε πολλά μέρη του κόσμου, τους είπε και για την αδυναμία του να πηγαίνει μέχρι την άκρη του γκρεμού, να κοιτάζει το χάος κι αμέσως αμέσως να τραβιέται πίσω για ν’ αποφύγει τον κίνδυνο που τον μαγνήτιζε. Την ίδια ιστορία (ή αδυναμία ή ασθένειά του) περιέγραψε και στην πολύφερνη Οριάνα Φαλάτσι μόνο μήνες μετά από το τούρκεμα της Κύπρου το 1974.
Ἁπλοποίηση εἶναι, λέτε, οἱ δεινοὶ βαρβαρισμοί ; Ἐμένα μοῦ γδέρνουν τὸν λάρυγγα καὶ τ’ αὐτιά, γι’ αὐτὸ δὲν τοὺς λέω οὔτε τοὺς γράφω. Εἶναι καθαρὰ ζήτημα ὑγείας.
Ὅσον ἀφορᾶ τὴν κυρία Ἀναγνωστοπούλου, τὸ νὰ εἶναι ἀριστερῶν πολιτικῶν πεποιθήσεων εἶναι λιγότερο κακό ἀπὸ τὸν νὰ κατάγεται ἀπὸ τὴν Πάτρα (τὰς Παλαιὰς Πάτρας, διότι ὑπάρχουν καὶ Νέαι), νὰ ἔχει σπουδάσει καί στὴν Γαλλία καί νά διδάσκει στήν Πάντειο. Πιθανῶς, μάλιστα, ὁ συνδυασμὸς τῶν τριῶν ὑστέρων ἐλαττωμάτων νὰ συγχωρεῖ τὸ πρῶτο. Πάντως, ναί, ἔχετε δίκιο ὅτι ἡ προσπάθειά της νὰ καταγράψει τοὺς έλιγμοὺς τοῦ Μακαρίου εἶναι ἀξία θαυμασμοῦ καὶ μόνον ὑπεράνθρωπος θὰ μποροῦσε νὰ βάλει κάποιο σύστημα στὸ ἀπερίγραπτο συνονθύλευμα τῶν πολιτικῶν άπόψεων τοῦ Μακαρίου. Ὅμως, συζήτηση μεταξὺ λογικῶν ἀνθρώπων περὶ παραλογισμοῦ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει. Συνεπῶς, ἀπὸ τὴν στιγμή πού διαγιγνώσκουμε τὸ φαινόμενο τῆς κατ’ ἐξακολούθησιν λογικῆς ἀνακολουθίας καὶ ἀσυνεπείας καὶ μόνη ἑρμηνευτικὴ σταθερὰ μένει ἡ φιλοδοξία ἤ, ἔστω, ἡ ἀρχομανία τοῦ ἀνδρός, τί νόημα μπορεῖ νὰ ἔχει ἡ περαιτέρω ἐνασχόλησις ; Ἴσως θὰ ἐνδιέφερε κάποιον μὲ εἰδίκευση στὴν ψυχιατρική … Τὸ πολιτικὸ συμπέρασμα εἶναι ὅτι δὲν ἐκτιμοῦν οἱ ψηφοφόροι τὴν συνέπεια, ὁπότε δέν ὀφείλουν νὰ εἶναι συνεπεῖς οἱ πολιτικοί. Αὐτό, ὅμως, τὸ γνωρίζουμε ἀπὸ πολλοῦ χρόνου.
Σε όλα έχετε δίκιο. Το αλλοπρόσαλλο της πολιτικής Μακαρίου που προσέγγισε και κάηκε η κυρία Σία – λόγω αδυναμιών του αμυντικού συστήματος που η ίδια προέκρινε για τον εαυτό της – έχει πλεόν (και πάντα για μένα) μόνο λογοτεχνικό ενδιαφέρον! Έχω ήδη γράψει μια τριλογία πάνω στο θέμα, όπως εύστοχα παρατήρησε ο Κύπριος ποιητής Κώστας Βασιλείου. Η σύντομη συνομιλία μαζί σας μού έχει δώσει μιαν αρχική ιδέα να προσπαθήσω σε κάποια στιγμή να σφραγίσω την τριλογία με ένα μακρύ μονόλογο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Η καταλληλότερη στιγμή, ίσως, για να περάσει από τον νου του, είναι η νύχτα της 22ας Ιουλίου 1974, όταν οι Τούρκοι είχαν πια εδραιωθεί στην Κηρύνεια.
Τέλεια ἰδέα ! Ὁ Μακάριος ἥρωας τραγωδίας ! Γνωρίζετε, βεβαίως, πολύ καλύτερα ἀπὸ ‘μένα ὅτι μπαίνετε σὲ χωράφια τιτάνων : ἀπὸ τὸν Αἰσχύλο, μέχρι τόν Μακιαβέλλι, τὸν Σαίξπηρ καὶ τὸν Καβάφη … Ἀλλὰ μιά φορὰ ζοῦμε, ὁπότε δέν ἔχει νόημα νὰ δειλιάζουμε. Καί, ὅσα κι ἂν τοῦ προσάψουμε, ὁ Μακάριος δὲν φαίνεται νὰ φοβήθηκε ποτὲ τὴν σύγκρουση, ἰδίως μὲ τὸν ἑαυτό του. Μακάρι νὰ ἔχετε ἔμπνευση ἀνταξία τοῦ θέματος. Ἡ τριλογία δείχνει ὅτι τὸ μπορεῖτε. Ἁλλά, ὅπως καλὰ ξέρετε, ὑπάρχει ἀπόσταση ἀπὸ τὸ «μπορῶ» μέχρι τὸ «κάνω».
ΥΓ «Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος στὴν Λωζάννη», τὸ φαντάζεσθε ; Βολικώτερο κι ἀπὸ τὸν Μακάριο, λόγῳ τῆς χρονικῆς άποστάσεως, ἀλλὰ χωρὶς τὰ σύγχρονα βιώματα, τὰ ὁποῖα τόσα προσθέτουν στὴν τριλογία.
Απ’ όλους τους παπάδες, αυτός ήταν ο μπροστάρης – διετέλεσε επι σειρά ετών και αρχηγός κράτους – ο τραγόπαπας!