Τι είναι η συριακή κρίση; Ποιά είναι τα γεωπολιτικά διακυβεύματα στην περιοχή; Ποιοί θα κάνουν την επέμβαση στη Συρία και για ποιους σκοπούς; Στις 15 Μαρτίου του 2013 συμπληρώνονταν δύο χρόνια από την έναρξη της εξέγερσης κατά της κυβέρνησης του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ (εξαρχής χρησιμοποίησε τον συριακό στρατό σε όλη την κλίμακα). O Άσαντ και η κυβερνώσα αλαουιτική ομάδα του συριακού Μπάαθ εντάσσονταν στο ευρύτερο σιιτικό στρατόπεδο (Iράν, λιβανική Χεζμπολά κλπ.). Οι ισχυρές σουνιτικές δυνάμεις του αραβικού κόσμου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Ιορδανία, τουλάχιστον μια ισχυρή μερίδα της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας κ.ά. δυνάμεις) επιδιώκουν την εξουδετέρωση και ανατροπή του Ασαντ. Οι δυνάμεις αυτές ήταν βασικοί σύμμαχοι της νεοοθωμανικής Τουρκίας των Ερντογάν-Νταβούτογλου. Εξάλλου, οι ΗΠΑ θα ήθελαν να αποδυναμώσουν το Ιράν και τη Χεζμπολά, με τις οποίες η Συρία διατηρεί προνομιακές σχέσεις. Η μεγάλη παράταση των εσωτερικών συγκρούσεων στη Συρία καθιστούσε πολύ πιθανή αν όχι αναγκαία και εναέριες επιθέσεις εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων (Βλ. και Jean Eckian, «La reconciliation Τurquie-Israël pοur attaquer la Syrie», 28.03.2013, www.armenews.com/article.php3?id_article=88263). Eπιπλέον η συμμετοχή της Τουρκίας ήταν σημαντική και ενόψει μιας ενδεχόμενης στρατιωτικής επέμβασης (των ΗΠΑ, άλλων δυτικών δυνάμεων και του Ισραήλ) στο Ιράν. Στη Συρία υπήρχαν διάφορες ομάδες ισλαμιστών, πολλοί από τους οποίους δεν ήταν Σύριοι. Ανάμεσά τους ήταν και οι ακραίοι σαλαφιστές. Η συριακή σύγκρουση, που γινόταν όλο και πιο περίπλοκη και πολύνεκρη, πήρε σταδιακά τον χαρακτήρα πολιτικής και θρησκευτικής αναμέτρησης όχι μόνον για την εξουσία στη Δαμασκό, αλλά και για άλλες χώρες της περιοχής. Αυτό συνέβαινε στην Αίγυπτο, με την ανοδο στην εξουσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του εκλεκτού της Μοχάμεντ Μόρσι. Κατά πόσο την κατεύθυνση μιάς παρεμφερούς σύγκρουσης θα ακολουθούσαν και άλλες χώρες;
Οι κύριοι διεθνείς δρώντες βρίσκονταν αντιμέτωποι με σύνθετες και ρευστές διεθνείς συγκυρίες. Με αφορμή τον εμφύλιο στη Συρία και μοχλό αναδιάταξης του τοπίου τη διαφαινόμενη ανάδυση του Κουρδιστάν, με ένα ντόμινο αλλαγής συνόρων απειλείτο ολόκληρη η περιοχή από την ανατολική Μεσόγειο μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία. (Βλ. και Θεόδωρος Μπατρακούλης, Ευρωπαϊκή πολιτική και Ανατολικά Ζητήματα, 2013, κεφ. Ρωσία, Καύκασος, κεντροασιατικό Ισλάμ και ενεργειακά δίκτυα). Στο ζήτημα της σύγκρουσης στη Συρία η Ρωσία και η Κίνα χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά το δικαίωμα αρνησικυρίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας τον Οκτώβριο του 2011. Στις 4 Φεβρουαρίου τα κράτη αυτά άσκησαν και δεύτερο βέτο σε σχέδιο ψηφίσματος για τη Συρία το οποίο υποστήριζε σχέδιο του Αραβικού Συνδέσμου για μια πολιτική λύση. Στις 16 Φεβρουαρίου 2012 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο καταδίκαζε το δεύτερο βέτο της Ρωσίας και της Κίνας. Τότε έγινε φανερό ότι δημιουργούνται δύο «στρατόπεδα» γύρω από το ζήτημα της διαχείρισης της συριακής κρίσης. Η αντιπαλότητα των διεθνών πρωταγωνιστικών δυνάμεων, ΗΠΑ από τη μια πλευρά και Ρωσίας – Κίνας από την άλλη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, συνεχίστηκε άλλες δυο φορές, τον Ιούλιο του 2012 και τον Αύγουστο του 2013. Η Μόσχα και το Πεκίνο άσκησαν βέτο τέσσερις φορές συνολικά για το ίδιο θέμα, γεγονός πρωτοφανές στην ιστορία του Ο.Η.Ε.
Τελευταία, με μια όχι και τόσο έντεχνα σκηνοθετημένη καμπάνια για τη «χρήση χημικών όπλων από τον Ασαντ», το Ισραήλ και οι νεοσυντηρητικοί έφεραν σε δύσκολη θέση τον Ομπάμα. Ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, το βρετανικό Κοινοβούλιο, και ο υπόλοιπος κόσμος άφησαν το Λευκό Οίκο εκτεθειμένο να διακηρύττει μια επέμβαση έστω και μόνος. Αντί να απομακρυνθεί από τη δύσκολη θέση, βρίσκοντας λογική δικαιολογία, ο Ομπάμα αποφάσισε να πείσει το Κογκρέσο για κάτι που δεν είναι πεπεισμένη η πλειονότητα των πολιτών των ΗΠΑ και ευρωπαïκών κρατών. Ο Λευκός Οίκος και κάποια εξαρτημένα ΜΜΕ (presstitute media) ισχυρίζονται ότι είναι ταπεινωτικό για τον Πρόεδρο της «μόνης υπερδύναμης» να οπισθοχωρήσει απλώς επειδή δεν είπε την αλήθεια. Το Κογκρέσο καλείται να «σώσει το πρόσωπο» «του πρώτου μαύρου προέδρου της Αμερικής». Διαφορετικά το κύρος και η αξιοπιστία των ΗΠΑ κινδυνεύει. Μήπως θα χαθούν η αξιοπιστία του λόμπι του Ισραήλ και των νεοσυντηρητικών, εκτός άν η Αμερική διακινδυνεύσει την καταστροφή των ζωών και προοπτικών ακόμα περισσότερων ανθρώπων στη Μέση Ανατολή; Τα μεγάλα χρηματοοικονομικά συμφέροντα καθορίζουν τις εξελίξεις στην Ουάσιγκτον και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ο Κάμερoν, παρά την αρνητική απόφαση της Βουλής, θα κάνει ότι μπορεί για να προσαρτήσει τη Βρετανία στις επιλογές της Ουάσιγκτον. Ο «σοσιαλιστής» Ολάντ δείχνει ότι η Γαλλία θα ικανοποιήσει τον Ομπάμα. Ποιες υποσχέσεις δόθηκαν για να τον κάνουν τόσο πρόθυμο;
Eνόψει μιας «περιορισμένη» (όπως διακήρυττε ο Λευκός Οίκος) στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία, η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ότι θέλει να διατηρηθεί σε απόσταση από το πολεμικό πεδίο και να διαφυλάξει τη θέση της χώρας ως παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Εξετάζονταν διεξοδικά οι παράμετροι της επικείμενης επέμβασης. Υπήρχαν εκτιμήσεις ότι από τη συμμετοχή, έστω και με την παραχώρηση της Σούδας και πιθανόν της Καλαμάτας, η Ελλάδα μπορούσε να προσδοκά οφέλη. Η κυβέρνηση επειγόταν για τη νέα ‘‘έφοδο’’ της τρόικας, το ενδεχόμενου νέου δανείου και τις κινητοποιήσεις που προετοιμάζονταν. Ωστόσο, εδώ, θίγουμε ορισμένα ευρύτερα ζητήματα.
Τι δείχνει το γεωπολιτικό πλαίσιο της κρίσης στη Συρία, αλλά και η εξέλιξη των γεγονότων των τελευταίων ημερών; Δεκάδες πολεμικά πλοία των ΗΠΑ και της Ρωσίας συγκεντρώνονται στην Ανατολική Μεσόγειο, και η Ρωσία κάνει επίδειξη δυνατοτήτων και στρατηγικού ενδιαφέροντος για τα τεκταινόμενα στην περιοχή, ανακοινώνοντας ότι ραντάρ της (περιοχή του Κρασνοντάρ) εντόπισε δοκιμές πυραύλων και αντιπυραυλικού συστήματος που έγιναν στην Α. Μεσόγειο, σε συνεργασία των ΗΠΑ και Ισραήλ. Στην περιοχή διαμορφώνεται σκηνικό, το οποίο, παρά την απουσία ψυχροπολεμικού κλίματος και κλιμακούμενης έντασης μεταξύ των υπερδυνάμεων, κάνει τις αναφορές περί κινδύνου πρόκλησης ενός γενικευμένου πολέμου να μη μοιάζουν γραφικές ή υπερβολικές. Ασφαλώς οι τομείς πολλαπλής συνεργασίας και οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ κυρίως των δύο υπερδυνάμεων απομακρύνουν το ενδεχόμενο μιας μεταξύ τους σύρραξης, που θα μπορούσε να λάβει χαρακτηριστικά παγκόσμιου πολέμου. Ομως, άν, έπειτα από μια σειρά άστοχων ενεργειών και συμπτώσεων, η κατάσταση στη Συρία τεθεί εκτός ελέγχου και επικρατήσει χαοτική κατάσταση ή δυνάμεις που την ευνοούν, τότε η περιοχή θα μετατραπεί σε μια μαύρη τρύπα αστάθειας. Σ’αυτήν – και ενώ στην Αίγυπτο οι προοπτικές μιας συμφιλίωσης είναι αβέβαιες – είναι πολύ πιθανό ότι θα απορροφηθούν το ήδη ασταθές Ιράκ, ο Λίβανος, η Ιορδανία, η Τουρκία και ίσως το Ιράν. Μήπως, όμως, τότε θα έχει διαμορφωθεί ένα διεθνές τοπίο που θα συνεπαγόταν έναν παγκόσμιο πόλεμο για την υπέρβασή του, ώστε να επανέλθει κάποια τάξη στην περιοχή; Τα γεωπολιτικά περιφερειακά και ευρύτερα διακυβεύματα είναι ιδιαίτερα μεγάλα.
Το Κογκρέσο θα έσωζε το πρόσωπο του Προέδρου παραβιάζοντας τη δημοκρατία στις ΗΠΑ, χτυπώντας το λαό της Συρίας και διακινδυνεύοντας την έκρηξη ενός εκτεταμένου πολέμου στην Εγγύς Ανατολή και ευρύτερα; Αν το Κογκρέσο απορρίψει την επέμβαση, αυτό θα σήμαινε το τέλος της επιρροής του ισραηλινού λόμπι, των νεοσυντηρητικών και των εμπόρων του πολέμου. Χωρίς φιλοπόλεμες επιλογές, θα μπορούσε, παρά τα ισχυρά και ιδιοτελή συμφέροντα, να προωθηθεί μια σύγκλιση κυβερνήσεων και πολιτών υπέρ της διατήρησης της ζωής, προστατεύοντας οικολογικά έναν όλο και πιο ευάλωτο πλανήτη από τις λεηλασίες των καπιταλιστικών συμφερόντων. Εάν το Κογκρέσο δεν αποτρέψει τον επικείμενο πόλεμο και ριχτούν οι καταστροφικές βόμβες, ο κόσμος έρχεται πιο κοντά σε μια άβυσσο. Και ας ευχηθούμε να διακανονιστούν τα ζητήματα της επιρροής των διεθνών δρώντων, χωρίς να ανάψει η σπίθα που θα κάνει παρανάλωμα του πολέμου αυτή την ιστορική περιοχή.
Θεόδωρος Μπατρακούλης
Δρ Γεωπολιτικής, Νομικός
http:theodorosbatrakoulis.blogspot.com