Η ευκαιρία για την εντατική μελέτη και ανάδειξη του έργου ενός Έλληνα στοχαστή στο εξωτερικό, και δη στις «πηγές» της ακαδημαϊκής αριστείας, δεν δίδεται συχνά.
Μόλις προ ολίγων ημερών ολοκληρώθηκε το τετραήμερο συνέδριο προς τιμήν του ομότιμου καθηγητή Χρήστου Γιανναρά στο St Edmund Hall του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (2-5 Σεπτεμβρίου 2013). Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο του Winchester και το Orthodox Theological Research Forum με κινητήριες δυνάμεις την Dr. Mary Cunningham και τον π. Ανδρέα Ανδρεόπουλο και τίτλο: “Conference in Honour of Christos Yannaras: Philosophy, Theology, Culture”.
Επικεντρώθηκε στην συνεισφορά του Χρήστου Γιανναρά στην φιλοσοφική αναζήτηση (οντολογία, γνωσιοθεωρία) και στην θεολογική μαρτυρία.
Μελετητές από την Μεγάλη Βρεττανία, την Ελλάδα, την Κίνα, την Γαλλία, την Γερμανία, την Δανία, την Ρουμανία και τον Καναδά επιχείρησαν να φωτίσουν συγκεκριμένες πτυχές του έργου του: αναλύσεις για τον αποφατισμό ως συνολική γνωσιοθεωρία, η οντολογία του προσώπου, οι προϋποθέσεις μιας κριτικής οντολογίας, η σχέση σημαίνοντος-σημαινομένου, η σύγκριση με το έργο του Jean-Luc Marion κ.ά. κατετέθησαν δίπλα στην αποτίμηση του αντιθετικού διαχωρισμού μεταξύ Εκκλησίας και θρησκευτικού φαινομένου, της σχέσης Δύσης και Ελληνισμού, της ηθικής ως προερχόμενης από την οντολογία και όχι από την αυθεντία ή την σύμβαση, της εκκλησιαστική αντίληψης για τον γάμο και τον οικουμενικό διάλογο, της συγγένειας των αναζητήσεων του Χρήστου Γιανναρά και των πορισμάτων της σύγχρονης επιστήμης και κυρίως της κβαντικής φυσικής.
Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι του συνεδρίου μάλλον εντοπίζεται στην γονιμότητα των συζητήσεων ανάμεσα στις εισηγήσεις, όπου διατυπώθηκαν παρατηρήσεις με έκτακτη γονιμότητα για περαιτέρω έρευνα – αλλά και για την προσωπική αναζήτηση, τα ουσιώδη ερωτήματα του καθενός. Συμμετείχαν ερευνητές από τα πανεπιστήμια: Durham University, University of Paris – Sorbonne, University of Winchester, Oxford University, Heythrop College, University of Nottingham, Πανεπιστήμιο Αθηνών, West University of Timisoara, Freie Universität Berlin, University of Sherbrooke Canada, University of Rouen, University of Southern Denmark.
Κατά την έναρξη του συνεδρίου ανακοινώθηκε ο χαιρετισμός του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, ο οποίος μίλησε με έκτακτη θέρμη και αναγνώριση για τον τιμώμενο, τον οποίο γνωρίζει από τα μαθητικά τους χρόνια.
Από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του συνεδρίου ήταν η εισήγηση του Pui Ip, φοιτητή φιλοσοφίας στο Heythrop College του Λονδίνου προερχομένου από το Χονγκ Κονγκ της Κίνας, ο οποίος έδωσε στην ομιλία του την πιο κρυστάλλινη, σαφή και ακριβή επεξήγηση της φιλοσοφίας του Χρήστου Γιανναρά που ο γράφων έχει ακούσει δημοσίως.
Στην εισήγησή του προς το συνέδριο, ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς εξέφρασε την επιθυμία του να τίθενται τα πορίσματα της αναζήτησής του υπό πραγματική κριτική βάσανο, καθώς και το να διεξάγονται συνέδρια όχι για τις λεπτομέρειες ζητημάτων που αφορούν αποκλειστικά μια κοινότητα λογίων αποκομμένη από την ζωή, αλλά για να εξετασθούν τα ουσιώδη της ζωής, τα «μέγιστα και τα τίμια» που μας κατατρώγουν και μας συναρπάζουν: να έχουν οι συνάξεις ως αφορμή μια πραγματική Πείνα και Δίψα.
Βιβλία και μονογραφίες του Χρήστου Γιανναρά έχουν δημοσιευθεί σε 12 γλώσσες, όμως ο κύριος όγκος των μελετημάτων του μεταφράζεται σταδιακά στα αγγλικά μόλις τα τελευταία δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα να καθίσταται όλο και περισσότερο εφικτή η διεθνής πρόσβαση στο έργο του.
Με αυτά τα δεδομένα υπ’ όψιν, θα λέγαμε ότι το συνέδριο σημειώνει μάλλον την αρχή, όχι το τέλος, μιας περιόδου διεθνούς αξιολόγησης του έργου του Γιανναρά, κριτικής αποτίμησης, διαλόγου και γόνιμης συνέχειας.
Πηγή: http://www.romfea.gr/diafora-ekklisiastika/18986-2013-09-08-17-36-33
11 comments
Χαίρομαι ιδιαίτερα για το έργο του Γιανναρά, χαίρομαι ιδιαίτερα που διατυπώνει όσα διατυπώνει, και τις αιρετικές του ακόμα απόψεις στα θέματα της θεολογίας, και χαίρομαι για την Εκκλησία που εκφράζει αντιρρήσεις (όπως οφείλει) σε όσα ο Γιανναράς βγαίνει εκτός Ιεράς Παραδόσεως, χωρίς όμως να υπερβάλλει και να αφορίζει.
Ο Γιανναράς έχει πει σε ομιλίες του και έχει γράψει υπέροχα πράγματα, σκέψεις, θέσεις, διατυπώσεις. Έχει γράψει και άλλα με τα οποία καθένας μπορεί να διαφωνεί. Αλλά το μυαλό του ανθρώπου αυτού έχει προσφέρει στους συνανθρώπους του στιγμές γεμάτες ευχαρίστηση και νόημα.
Γι’ αυτό, καλό είναι να τιμούμε και κανέναν πριν πεθάνει…
Mε συγχωρείτε για την αφελή μου άγνοια, αλλά διερωτώμαι:
έχει μείνει κάτι έξω από το πεδίο έρευνας του περιωνύμου θεολογολογιώτατου; Ειδικά εκείνο το περί «της συγγένειας των αναζητήσεων του Χρήστου Γιανναρά και των πορισμάτων της σύγχρονης επιστήμης και κυρίως της κβαντικής φυσικής» έκανε απόψε την κυματοσυνάρτηση των εγκεφαλικών κυττάρων μου να καταρρεύσει!
Ἂν διαβάσετε τὸ «Μετα-νεωτερικὴ μετα-φυσικὴ» (1993, ἀγγλικὴ ἔκδοση Postmodern Metaphysics, 2005), ὑπάρχει ἕνα σοβαρὸ ἐνδεχόμενο νὰ ἐπανέλθουν τὰ ἐγκεφαλικά σας κύτταρα στὴν τάξη.
Ο αμερικανός αστρονόμος Ρόμπερτ Τζάστροου στο βιβλίο του «ο Θεός και οι αστρονόμοι» ήταν απαισιόδοξος σχετικά με τη φιλοδοξία ενός θεωρητικού της Μεγάλης Έκρηξης: «Έχει σκαρφαλώσει τα βουνά της άγνοιας, κοντεύει να κατακτήσει την υψηλότερη κορυφή και καθώς αναρριχάται στον τελευταίο βράχο, τον χαιρετούν ένα τσούρμο θεολόγοι που κάθονταν εκεί για αιώνες».
Φίλε Ἐλευθέριε, ἡ Κοσμολογία εἶναι ὁμολογουμένως ἡ πραγματικὴ Φιλοσοφία καὶ Θεολογία.
Ὑπάρχουν πάρα πολλὰ κοσμολογικὰ μοντέλα (δὲν θέλω νὰ κάνω τὸν ἔξυπνο, δὲν θὰ μπῶ σὲ λεπτομέρειες, ὑπάρχουν πολλὰ popular readings ποὺ τὰ περιγράφουν, ἀπὸ τὸ Χρονικὸ τοῦ Χρόνου μέχρι τὸ βιβλίο Ἀναζητῶντας τὴν Βερενίκη). Κάθε κοσμολογικὸ μοντέλο ἀντικατοπτρίζει καὶ μιὰ φιλοσοφικὴ κατεύθυνση.
Ἡ Κοσμολογία δὲν ἔχει ἄμεση ἐπαφὴ μὲ τὴν τεχνολογία, ὅπως ἔχει π.χ. ἡ Διαστημική.
Ὁπότε θὰ ἐπανέλθω στὴν πάγια θέση μου: θεολογία καὶ φιλοσοφία ἀποκομμένες ἀπὸ τὴν θετικὴ σκέψη εἶναι ἄχρηστες γιὰ μένα. Πουκάμισα ἀδειανά. Ἄν θέλει νὰ γίνει κάποιος θεολόγος τῆς πράξης, ἄς πάει στὴν ἔρημο.
Ναι, αγαπητέ Κυριάκο, θα συμφωνήσω με τη διατύπωσή σου, εφ’όσον υπονοεί αυτό που δε λέει ανοικτά, ότι ο Γιανναράς δεν έχει καμμία σχέση με τις θετικές επιστήμες, δεν καταλαβαίνει καν τον τύπο της παγκόσμιας έλξης F=G m1m2/rᵌ , πόσο μάλλον τη σχετικιστική θεωρία της βαρύτητας ή τα μοντέλα περί της κβαντικής τοιαύτης.
Επίσης επέτρεψέ μου να αμφιβάλλω για το κατά πόσον ο περί ού ο λόγος περιώνυμος, έχει σχέση με τη φιλοσοφία, εκτός αν δεχόμαστε a priori ακόμη σήμερα ότι η θεολογία είναι φιλοσοφία!
Διόρθωση στον παραπάνω τύπο:F = G \frac{m_1 m_2}{r^2}
Τὸ πῆρες ἀπὸ τὸ στόμα μου Ἐλευθέριε, διότι βλέπω ὅτι δὲν εἶπα ἐντέλη αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ἤθελα νὰ πῶ. Ὁ συγγραφέας τοῦ κειμένου Σ.Μ. γράφει γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Γιανναρᾶ γιὰ τὰ πορίσματα τῆς κβαντομηχανικῆς. Ἄν ἀνοίξει (ὁ Γιανναρᾶς καὶ ὁ κάθε θαυμαστής του) ἕνα εἰσαγωγικὸ βιβλίο, π.χ. Εἰσαγωγὴ στὴν Θεωρητικὴ Μηχανικὴ τοῦ Κανάρη Τσίγκανου, θὰ συνειδητοποιήσει ὅτι ἡ κβαντομηχανικὴ ἀπὸ μόνη της δὲν δίνει τὴν πλήρη εἰκόνα γιὰ τὶς φυσικὲς δυνάμεις. Γιὰ μιὰ ἀκριβὴ καὶ ὁλοκληρωμένη εἰκόνα, ἀπαιτεῖται γνώση τῆς κλασικῆς φυσικῆς καὶ ἐπίσης τῆς ρελατιβιστικῆς φυσικῆς.
Τὸ νὰ πλασσάρει πορίσματα τῆς κβαντομηχανικῆς (καὶ ἐδῶ ἐντόνως θὰ ἀμφιβάλλω ὅτι μπορεῖ νὰ καταλάβει κανεῖς τὸ ἀντικείμενο, ἄν δὲν ἔχει σπουδάσει καὶ ἐντρυφήσει ἐπὶ χρόνια!) ἀποκομμένα ἀπὸ τὴν κλασικὴ καὶ τὴν ρελατιβιστικὴ φυσική, δείχνει καὶ τὴν ἄγνοιά του.
Καταρχὴν πρέπει νὰ γνωρίζει πολὺ καλὰ κλασικὴ φυσική: γνωρίζει; Ἄν ναὶ, θὰ ἔχει στέρεες βάσεις στὴν κλασικὴ μηχανική, ὅπότε θὰ κατανοεῖ τὴν διανυσματικὴ μηχανικὴ τοῦ Νεύτωνα, τὴν μηχανικὴ τῶν ὑλικῶν σημείων, τὰ ἀδρανειακὰ συστήματα, τὶς ταλαντώσεις, τὴν ἀναλυτικὴ μηχανικὴ Euler-Lagrange, τὴν μηχανικὴ στερεῶν σωμάτων, τὰ μὴ ἀδρανειακὰ συστήματα καὶ τὶς κεντρικὲς δυνάμεις. Ἄν γνωρίζει κβαντικὴ φυσική, τότε αὐτὸ συνεπάγεται ὅτι γνωρίζει κβαντικὴ μηχανική καὶ κβαντικὴ θεωρία πεδίων καὶ ἄν γνωρίζει σχετικιστικὴ φυσική, εἶναι ἄριστος γνώστης τῆς εἰδικῆς καὶ γενικῆς θεωρίας σχετικότητας. Καὶ ἐννοεῖται ὅτι ἡ ἄρτια γνώση κι ἐξοικείωση μὲ τὴν στατιστικὴ εἶναι ἐπιβεβλημένη.
Τὸ νὰ ἐξηγήσει κάποιος φυσικὸς στὸν Χ. Γιανναρᾶ πὼς ζυγίζεται ἡ σκοτεινὴ ὕλη τῶν γαλαξιῶν εἶναι εὔκολο, σὰν παραμυθάκι. Ὅπως γράφει εἰσαγωγικὰ ὁ Τσίγκανος, χρησιμοποιῶντας τὸν τρόπο ποὺ μετροῦμε τὴν ἐπιτάχυνση μὲ τὴν ὁποία πέφτει ἕνα σῶμα στὸ γήινο βαρυτικὸ πεδίο, μποροῦμε νὰ ὑπολογίσουμε τὴν μάζα τῆς γῆς. Μετρῶντας, κατὰ ἀντίστοιχο τρόπο, τὴν ἐπίδραση τῆς κατανομῆς τῆς μάζας τοῦ γαλαξιακοῦ μας δίσκου στὶς ταχύτητες τῶν ἀστέρων, ὁ Oort ἀνίχνευσε τὴν ὕπαρξη σκοτεινῆς ὕλης.
Τὰ πορίσματα αὐτὰ προϋποθέτουν _βαθειὰ γνώση_ τοῦ ἀντικειμένου, καὶ δεξιότητες ποὺ ἀποκτοῦνται μὲ τὸν χρόνο. Δὲν μπορεῖ νὰ καταλάβει ὁ κάθε Χρῆστος Γιανναρᾶς ὅτι τὰ Πορίσματα μποροῦν νὰ ἀλλάξουν ἀνὰ πάσα στιγμή, ἄν βρεθεῖ λάθος σὲ μία σχέση, σὲ μία παράμετρο κλ.π. σὲ ἕνα θεώρημα. Τὸ ζήτημα δὲν εἶναι ἡ Ιθάκη (Ἐλευθέριε, ποὺ σ’ ἀρέσει ὁ Καβάφης!), ἀλλὰ τὸ ταξεῖδι. Καὶ ὁ κάθε Χρῆστος Γιανναρᾶς ΔΕΝ ἔχει κάνει αὐτὸ τὸ ταξεῖδι. Νομίζει ὅτι μπορεῖ νὰ πηδήξει ἀπευθείας στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Πηνελόπης, χωρὶς νὰ ἔχει πρωτύτερα ἀντιμετωπίσει τοὺς Λαιστριγόνας καὶ τοὺς Κύκλωπας, καθῶς καὶ τὸν ἄγριο Ποσειδώνα…
Μιὰ σχετικὰ προσιτὴ διάλεξη τοῦ Μιχάλη Δαφέρμου (πρωτοβάθμιου καθηγητὴ στὸ Καίμπριτζ, στὰ 36 του…) πάνω στὴν κοσμολογία, μπορεῖ ὁ καθένας μας νὰ διαβάσει στὸ arxiv:
http://arxiv.org/abs/0811.0354
Ἄν ὁ κ. Γιανναρᾶς, καὶ ὅσοι τὸν θεωροῦν φιλόσοφο, μπορεῖ νὰ κατανοήσει τὸ (ἐκλαϊκευμένο) κείμενο τοῦ Δαφέρμου, τότε ναὶ εἶναι φιλόσοφος.
Διότι γιὰ μένα φιλόσοφος εἶναι ὁ Δαφέρμος: στοχάζεται καὶ ὑιοθετεῖ τὴν αὐστηρὴ γλώσσα τῶν μαθηματικῶν καὶ συνεπῶς τῆς μαθηματικῆς ἀπόδειξης, γιὰ τὴν στήριξη τῶν ἐπιχειρημάτων του. Ἐν ἀντιθέσει μὲ τὸν Γιανναρᾶ, ποὺ μπορεῖ κατὰ τὸ δοκοῦν νὰ ἐλίσσεται, προκειμένου νὰ ξεφύγει ἀπὸ ἀνεπιθύμητες ἀντιφάσεις (ἀπὸ τὶς ὁποῖες βρίθει ὁ λόγος του: κάποια στιγμὴ πρέπει νὰ ὑπάρξει _συστηματικὴ ἀπάντηση_, σὰν ἀντίλογος, σὲ κείμενά του!).
Υ.Γ. Ἐλευθέριε, λόγῳ τῆς ἐξοικείωσης ἐδῶ καὶ χρόνια μὲ τὸ
LaTex, δὲν μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ γραφή σου: μόλις τώρα
συνειδητοποίησα τὴν εἰδοποιὸ διαφορά, καὶ ἀπ’ ὅτι καταλαβαίνω
ἀνήκεις στὸ club μας!
Το γεγονός και μόνο ότι ο κ. Γιανναράς δίνει τροφή για συζήτηση στους σχολιαστές του, είναι αρκετό για να του αναγνωρίσουμε θετική παρουσία ανάμεσα στους σκεπτόμενους αυτού του τόπου! Κατά τα άλλα, ναι, η φιλοσοφία έχει ανάγκη τη μαθηματική σκέψη!
@ Ιωάννη Σχοινά,
Υπό την έννοια αυτή και η Μαρία Ρεπούση που δίνει άφθονη τροφή με τις κατά καιρούς δηλώσεις της σε σχολιαστές της – οι οποίοι δεν παραλείπουν ωστόσο να την περνούν γενεές δεκατέσσερις – είναι αρκετό μας λέτε “για να της αναγνωρίσουμε θετική παρουσία ανάμεσα στους σκεπτόμενους αυτού του τόπου”!