Περί «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», «δωρεᾶς» ὀργάνων καί Ὀρθοδοξίας.

Ἰωάννου Κων. Νεονάκη MD, MSc, PhD

Ἐλάχιστοι Ἕλληνες ἀντιλήφθηκαν ὅτι ἀπό πρώτη Ἰουνίου ἐτέθη σέ ἐφαρμογή ὁ νόμος 3984/27.6.2011, ὁ ὁποῖος ὑπαγορεύει ὅτι ὅλοι μας ἀνεξαιρέτως καθιστάμεθα αὐτομάτως «δωρητές» ὀργάνων ἐπί τῇ βάσει μίας εἰκαζόμενης συναινέσεώς μας.  Μέ ἄλλα λόγια ἀγαπητέ ἀναγνώστη αὐτήν τή στιγμή εἶσαι χαρακτηρισμένος ὡς «δωρητής» ὀργάνων καί ἐάν, ὤ μή γένοιτο, βρεθεῖς σέ κατάσταση κώματος καί ἡ κατάστασή σου αὐτή χαρακτηριστεῖ ἀπό τούς γιατρούς ὡς «ἐγκεφαλικός θάνατος», ἔχουν τό δικαίωμα (γιά νά μήν πῶ «ὠθοῦνται» ἀπό τό νόμο) νά σέ ὁδηγήσουν πάραυτα «ἐπί τῆς χειρουργικῆς τραπέζης» (sic) νά ἀφαιρέσουν τά ὄργανά σου καί ἀφοῦ τά παραλάβουν νά σταματήσουν τή θεραπευτική ὑποστήριξη τῆς ζωή σου ὁδηγώντας σέ πλέον καί στόν κλινικό σου (τόν ὁριστικό σου δηλαδή) θάνατο. Καί ἐάν θά ὑπάρχει γύρω σου μία οἰκογένεια πού τυχῶν θά ἔχει ἀντιρρήσεις καί θά μπορεῖ νά δημιουργήσει ζήτημα, τότε ἔχεις κάποιες ἐλπίδες νά σωθεῖς ἀπό τή «χειρουργική τράπεζα» (νόμος Ν. 4075/2012).  Ὅμως τί ἐλπίδα μπορεῖ νά ἔχει ἕνας μοναχικός ἄνθρωπος τῆς πόλης, ἕνας μετανάστης ἤ ὁ ὁποιοσδήποτε ἀσθενής γιά τόν ὁποῖο δέν θά ἔχει ἐνδιαφερθεῖ κάποιος οἰκεῖος; Εἰδικά ἐάν αὐτός ὁ ἀσθενής εἶναι νέος καί τά ὄργανά του σέ σχετικά καλή κατάσταση; Ἐλπίδα σωτηρίας γι’ αὐτόν ἀπολύτως καμία.

Μέ τό παρόν ἄρθρο δέν θά ἀσχοληθῶ οὔτε μέ τό ἀντισυνταγματικό της «εἰκαζόμενη συναίνεσης», οὔτε μέ τό αἴολο καί ἀσαφές τῆς ἔννοιας τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», οὔτε μέ τά κριτήρια πού συνεχῶς ἀλλάζουν, οὔτε γιά τή νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους, οὔτε μέ τό ἐγκληματικό των δοκιμασιῶν ἄπνοιας, οὔτε μέ τίς περιπτώσεις ἀνανήψεως ἀσθενῶν, οὔτε γιά γυναῖκες πού κυοφόρησαν καί γέννησαν (μέ καισαρική τομή), οὖσες σέ κῶμα καί μηχανική ὑποστήριξη ζωῆς, οὔτε μέ τίς διαφωνίες ἐντός τῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητος ἀναφορικά μέ ὅλες αὐτές τίς ἀκροβασίες. Αὐτά ἴσως ἀποτελέσουν ἀντικείμενο ἄλλου ἄρθρου μας. Ἐξάλλου γι’ αὐτά ἔχουν γράψει καί μιλήσει πολύ εἰδικότεροι ἐμοῦ, ὅπως οἱ καθηγητές ἰατρικῆς Κων.  Καρακατσάνης καί Ἄθ. Ἀβραμίδης. Τά βιβλία τους ὑπάρχουν στά βιβλιοπωλεῖα καί οἱ ὁμιλίες τους εἶναι ἐλεύθερες στό διαδίκτυο. Μπορεῖ λοιπόν ὁ ὁποιοσδήποτε τό ἐπιθυμεῖ νά ἐνημερωθεῖ ἄμεσα. Σέ κάθε περίπτωση ὅμως δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε (τουλάχιστον ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι) ὅτι τά ὅρια ἀκόμα καί τῆς πιό ἔντιμης ἐπιστήμης εἶναι πεπερασμένα, περιοριζόμενα στίς διαπιστώσεις καί ἀναλύσεις τῶν σωματικῶν μεγεθῶν καί παραμέτρων. 

Ἐπείγομαι καί θέλω νά ἀπευθυνθῶ στούς ὀρθόδοξους πιστούς τῆς Ἐκκλησίας μας καί νά προσπαθήσω ὅσο μπορῶ νά διασαφηνίσω ὁρισμένα σημεῖα ἀναφορικά μέ τά ὁποῖα εἶμαι σίγουρος ὅτι ἡ πλειοψηφία τῶν πιστῶν τελεῖ ἐν πλήρη ἀγνοία ἤ τουλάχιστον ἐν  συγχύσει. Στήν κατάσταση δηλαδή πού ἤμουν καί ἐγώ πρίν νά ἀσχοληθῶ λίγο περισσότερο μέ τό ζήτημα.

Καταρχᾶς γιά τή νομιζόμενη θέση τῆς Ἐκκλησίας. Ὑπάρχει ἡ ὑφέρπουσα ἄποψη στήν κοινή γνώμη, ἀκόμα καί στούς πιστούς, ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔχει ἀποδεχτεῖ τήν ἔννοια τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» καί εἶναι ὑπέρ τῆς λήψης ὀργάνων ἀπό συνανθρώπους μας, οἱ ὁποῖοι βρίσκονται σ’ αὐτήν τή δεινή κατάσταση. Δυστυχῶς κάποια πρόσωπα, ἀλλά καί ἐπίσημα ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας ἔδωσαν τήν ἀφορμή, τήν ὁποία βεβαίως τό σύστημα ἀσμένως ἐκμεταλλεύτηκε καί ἐκμεταλλεύεται κατά κόρον μέχρι σήμερα. Ὁμιλῶ φυσικά γιά κάποια ἔγγραφά της δωδεκαμελοῦς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου (ΔΙΣ) τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (ΕΕ) καί κυρίως γιά τήν ἐγκύκλιο 2819 (7-7-2005), καθώς καί γιά κείμενα καί δράσεις τῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς της ΙΣΕΕ, ἀλλά καί γιά δημόσιες τοποθετήσεις προσώπων καί ἀρχιερέων τῆς ΕΕ. Ἅς σημειωθεῖ ὅτι τήν ἐγκύκλιο 2819 ὁ Ἐθνικός Ὀργανισμός Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ) τήν εἶχε τοποθετήσει στό κεντρικότερο σημεῖο τῆς ἰστοσελίδας του σέ μίαν προσπάθεια νά κάμψει τίς ἀντιδράσεις τῶν Ὀρθοδόξων.

Σέ ὅλες αὐτές τίς ἄστοχες ἐνέργειες προσώπων καί ὀργάνων τῆς ΕΕ ὑπῆρξε σφοδρότατη ἀντίδραση καί διαρκῆς κριτική ἀπό πλῆθος λαϊκῶν, μοναχῶν, ἱερέων καί ἀρχιερέων τῆς Ἐκκλησίας. Ἱερεῖς καί μοναχοί βαθεῖς γνῶστες τῆς Ἁγιοπατερικῆς μας παράδοσης ὅπως μεταξύ ἄλλων ὁ π. Κωνσταντῖνος Στρατηγόπουλος, ὁ π. Στέφανος Στεφόπουλος, ὁ π. Σαράντος Σαράντης, ὁ π. Λουκᾶς Τσιούτσικας, ὁ π. Δαμασκηνός Μοναχός Ἁγιορείτης ἀλλά καί ἀρχιερεῖς ὅπως ὁ Μητροπολίτης Πειραιῶς Σεραφείμ καί ὁ Μητροπολίτης Γλυφάδας Παῦλος βροντοφώναξαν ὅτι ὄχι μόνο ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ὑπέρ τῆς ἔννοιας τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», ἀλλά ἐναντιώνεται σ’ ὅλην αὐτήν τή βάναυση προσπάθεια ἀλλοίωσης καί διαστρέβλωσης τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας καί παραδόσεώς μας. Μέ κείμενα, ἐγκυκλίους, ἡμερίδες καί ὁμιλίες ἐνημερώνουν συνεχῶς τό λαό τοῦ Θεοῦ (πλούσιο ὑλικό ὑπάρχει στούς ἀντίστοιχους ἰστοτόπους τῶν Ἱερῶν τους Μητροπόλεων). Τά γραφόμενα καί τοῦ παρόντος ἄρθρου βασίζονται κατεξοχήν στό λόγο ὅλων των ἀνωτέρω, πού οὐσιαστικά ὅμως εἶναι ὁ λόγος τῆς βιβλικῆς καί ἁγιοπατερικής μας παράδοσης γιά τά ζητήματα αὐτά. Ἀξίζει νά ἀναφερθοῦμε ἰδιαίτερα σέ δύο ἡμερίδες: (α) Τήν ἡμερίδα ποῦ διοργάνωσε ἡ Ἱερά Μητροπόλη Γλυφάδας μέ τίτλο ¨Εἶναι πραγματικός θάνατος ὁ «ἐγκεφαλικός θάνατος»¨;  (11-3-2012) καί (β) Τήν ἡμερίδα πού διοργάνωσαν ἡ ¨Ἑστία Πατερικῶν Μελετών¨ καί ἡ ¨Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη¨ ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Ι. Μ. Πειραιῶς μέ τίτλο «Μεταμοσχεύσεις: Δωρεά ἤ ἀφαίρεση ζωή;» (20-4-2013). Τά βίντεο ὅλων των ὁμιλιῶν εἶναι ἀνηρτημένα στό διαδίκτυο,  ὁπότε  μποροῦν (καί θά πρέπει) νά τά παρακολουθήσουν ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι. Ἐπίσης στό ἀφιέρωμα μέ τίτλο «Μεταμοσχεύσεις» τοῦ ἱστοτόπου www.floga.gr ὑπάρχουν ἀρκετές ὁμιλίες τοῦ πατρός Κων. Στρατηγοπούλου γιά τό θέμα αὐτό.

Ἀξίζει νά σημειώσομε ὅτι ὁ Μητροπολίτης Γλυφάδας Παῦλος ἦταν ἕνας ἀπό τούς 12 Συνοδικούς Ἀρχιερεῖς τῆς  τότε ΔΙΣ πού ὑπέγραψαν τήν ἐγκύκλιο 2819. Τώρα ὅμως, ἔχοντας καί αὐτός ἀναθεωρήσει πλήρως δηλώνει τήν ἐναντίωσή του στήν ἔννοια τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» καί μάλιστα ἀπό τήν Ι. Μ. Γλυφάδας ἀνακοινώνεται χαρακτηριστικά ὅτι: «Ὁ Σεβασμιώτατος ποιμενάρχης μας κ. Παῦλος, παρότι δέν εἶχε παλαιότερα πλήρη γνώση γιά τή διαφορά μεταξύ «ἐγκεφαλικοῦ» καί βιολογικοῦ θανάτου, μετά ἀπό ἐνδελεχῆ ἐνημέρωση καί ἐμβριθῆ μελέτη, προέβη τό 2009 στήν ἔκδοση σχετικοῦ ἐνημερωτικοῦ τόμου καί τό 2012 στή διοργάνωση ἡμερίδας, ὅπου σοβαροί ἐπιστήμονες, ἰατροί καί θεολόγοι, κατέδειξαν ὅτι ὁ «ἐγκεφαλικός θάνατος» δέν εἶναι θάνατος.»

Ἅς προσπαθήσομε λοιπόν νά ἀποσαφηνίσομε μερικά σημεῖα:

1. 1.      Οἱ θέσεις τῆς ἐγκυκλίου 2819 ἀποτελοῦν εἰσηγήσεις-τοποθετήσεις τῆς δωδεκαμελοῦς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, οἱ ὁποῖες ὅμως ποτέ δέν ἐπικυρώθηκαν ἀπό τήν ὁλομέλεια τῆς Ἱερᾶς Συνόδου δηλαδή τή Σύνοδο τῶν 82 Μητροπολιτῶν τῆς ΕΕ. Μέ ἄλλα λόγια ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ποτέ δέν ἔχει πάρει ἀπόφαση ἀποδοχῆς τῆς ἔννοιας τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» καί τῆς λήψης ὀργάνων ἀπό συνανθρώπους μας πού βρίσκονται σέ μίαν τέτοια κατάσταση. Ὅπως χαρακτηριστικά ἀναφέρει καί ἡ Ι. Μ. Γλυφάδας: «Γιά νά εἶναι κάποια ἀπόφαση ἰσχυρά καί ἐφαρμοστέα, γιά θέματα μείζονα πού ἐγγίζουν ζητήματα τῆς Ὀρθοδόξου ἀνθρωπολογίας, στό χῶρο τῆς δογματικῆς, θά πρέπει νά ἔχει ἐπικυρωθεῖ ἀπό τό σύνολο τῆς Ἱεραρχίας, τουτέστιν ἀπό ἅπαντάς τούς 82 ἐν ἐνεργεία Μητροπολίτας.» Ἀκόμα ὅμως καί ἡ ὁλομέλεια τῆς ΙΣΕΕ νά ἀποφάσιζε ὑπέρ τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», ὑπάρχουν πολλά ἐρωτηματικά κατά πόσο μία Τοπική Σύνοδος εἶναι ἁρμόδια νά δογματίσει γιά τόσο σημαντικά θεολογικά ζητήματα ὅπως τά ζητήματα ὁρίων ζωῆς καί θανάτου καί μάλιστα μέ ἕναν τρόπο τόσο προδήλως ἀντίθετο πρός τή βιβλική καί ἁγιοπατερική μας παράδοση. Αὐτά εἶναι δογματικά ζητήματα πού διασαφοῦνται  ἀπό μείζονες Συνόδους πανορθοδόξου ἐπιπέδου καί πάντα φυσικά στά πλαίσια τῆς ἀλήθειας τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης καί τῆς ἁγιοπατερικῆς μας παράδοσης.
2. 2.      Ὅπως ἀναφέρεται καί σέ κείμενο τῆς Ι. Μ. Πειραιῶς, ὁ ἄνθρωπος κατά τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία «ἀποτελεῖται ἀπό τήν ψυχή, πού συνιστᾶ τό πνευματικό μέρος τοῦ ἀνθρώπου καί τόν ἐντάσσει στόν πνευματικό κόσμο, καί ἀπό τό σῶμα μέ τό ὁποῖο ἐντάσσεται στόν ὑλικό, αἰσθητό κόσμο. Καί τό μέν σῶμα εἶναι ὑλικό, σύνθετο καί φθαρτό, ἡ δέ ψυχή εἶναι ¨οὐσία ζῶσα, ἁπλή, ἀσώματος, σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς κάτ’οἰκείαν φύσιν ἀόρατος, λογική τε καί νοερά, ἀσχημάτιστος … ἀθάνατος¨ (Ἰωάννης Δαμασκηνός)».
3. 3.      Ἡ ψυχή καί τό σῶμα δημιουργοῦνται ταυτόχρονα καί ὑπάρχουν «ἐξ ἄκρας συλλήψεως». «Ἅμα δέ τό σῶμα καί ἡ ψυχή πέπλασται, οὐ τό μέν πρῶτον, τό δέ ὕστερον» (Ἅγ. Ἰωάννης Δαμασκηνός). Μέ ἄλλα λόγια ἀπό τό πρωταρχικό του κύτταρο τό ἔμβρυο εἶναι πλήρης ἄνθρωπος μέ ψυχή καί σῶμα. Ὅπως γνωρίζομε ὅλοι, ὁ ἐγκέφαλος τοῦ ἐμβρύου σχηματίζεται πολύ ἀργότερα ἀπό τή σύλληψη καί ἡ πλήρης διαμόρφωσή του ἀπαιτεῖ παρατεταμένο χρόνο.  Ὅπως ἀναφέρει καί ὁ Ἅγ. Γρηγόριος Θεολόγος ἡ ψυχή προϋπάρχει τοῦ ἐγκεφάλου καί εἶναι τελεία, ἐνῶ «ὁ ἐγκέφαλος σχηματίζεται σταδιακῶς καί διαχρονικῶς». Ἄρα «ὄχι μόνο ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος, ἀλλά ἀκόμα καί ἡ παντελής ἔλλειψη τοῦ ἐγκεφάλου δέν συνεπάγονται ὅτι ὁ εὐρισκόμενος στίς καταστάσεις αὐτές ἄνθρωπος παύει νά εἶναι ἔμψυχο καί ζωντανό ὄν¨.
4. 4.      Κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας «ἡ ψυχή δέν ἑδρεύει σέ συγκεκριμένο ὄργανο, ἀλλά εὑρίσκεται σέ ὅλα τά σημεῖα τοῦ σώματος, ζωοποιοῦσα καί κινοῦσα τά μέλη». Ἡ ψυχή «πανταχοῦ τοῦ σώματος ἐστίν» καί δέν ἑδράζεται στόν ἐγκέφαλο. Περιγράφει ὁ Ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «ἐν ἐγκεφάλω δέ, ὡς ἐν ὀργάνω εὑρίσκεται οὐχί ἡ οὐσία καί ἡ δύναμις τοῦ νοός ἤ τῆς ψυχῆς, ἀλλά μόνη ἥ τοῦ νοός ἐνέργεια».  Ὅπως ἀναφέρει περεταίρω ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης «ἡ ψυχή τά τοῦ σώματος μέλη καί ἐνεργεῖ καί κινεῖ, ἕκαστον πρός  τήν ἰδίαν ἐνέργειαν». Ἡ ψυχή λοιπόν βρίσκεται παντοῦ στό σῶμα καί εἶναι αὐτή πού κινητοποιεῖ ἅπαν το σῶμα. Σέ περίπτωση δέ ἀποκοπῆς ἤ καταστροφῆς ἑνός ὀργάνου ἡ ψυχή ἐξακολουθεῖ νά παραμένει στό σῶμα καί νά ἐνεργεῖ σέ ἄλλα σωματικά ὄργανα. Ὅσο ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου χτυπᾶ καί ὅσο τά ὄργανα τοῦ ἀνθρώπου λειτουργοῦν ἡ ψυχή εἶναι συνδεδεμένη στό σῶμα καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι ζωντανός.
5. 5.      Κατά τήν Ἐκκλησία μας ὁ θάνατος ὁρίζεται ὡς ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Καί μάλιστα ὅπως ἀναφέρει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος: «Οὐ γάρ ἡ ψυχή ἐστίν ἡ ἀποθνήσκουσα, ἀλλά διά τήν ταύτης ἀναχώρησιν ἀποθνήσκει τό σῶμα». Ὁ θάνατος κατά τήν πίστη μας εἶναι μέγα μυστήριο. Κανείς δέν μπορεῖ νά γνωρίσει ἤ νά προσδιορίσει τήν ἀκριβῆ ὥρα τοῦ θανάτου ἑνός ἀνθρώπου παρά μόνον ὁ Θεός.  Ὁ μόνος Κύριος τοῦ θανάτου εἶναι ὁ Θεός. Ὁ θάνατος εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ καί μόνο. Γί αὐτό καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας εἶναι ἀντίθετοι σέ ὅποια ἐπέμβαση προκαλεῖ ἄμεσα ἤ ἔμμεσά το θάνατο. Γι’ αὐτό καί τόσοι πολλοί πατέρες σήμερα εἶναι ἀντίθετοι στίς ἀμβλώσεις, γι’ αὐτό καί εἶναι ἀντίθετοι στήν ἀπόρριψη καί καταστροφή ἀπό τούς γενετιστές γονιμοποιημένων ὠαρίων πού χαρακτηρίζονται ὡς «ἐλαττωματικά», γι’ αὐτό καί ἀντιτίθενται στήν ἐμφύτευση ἀπό τούς γυναικολόγους στή μήτρα ταυτόχρονα μεγάλου ἀριθμοῦ γονιμοποιημένων ὠαρίων, μόνον καί μόνο γιά νά αὐξηθοῦν τά «ποσοστά ἐπιτυχίας» τοῦ ἐγχειρήματος τους ἐν γνώσει τους ὅτι πολλά ἀπό αὐτά τά γονιμοποιημένα ὠάρια ἐκ τῶν πραγμάτων θά ἀπορριφθοῦν.  Τά ζητήματα ζωῆς καί θανάτου εἶναι ἐξαιρετικά λεπτά καί τουλάχιστον ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι δέν μποροῦμε νά ἀγνοοῦμε τήν βασική ἀλήθειά μας ὅτι κύριος του θανάτου εἶναι μονάχα ὁ Θεός. Καί ὁ Θεός δέν μᾶς ἀποκάλυψε πολλά, οὔτε πότε, οὔτε πῶς γίνεται αὐτή ἡ λύση τοῦ δεσμοῦ τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς. Ποιός λοιπόν ὀρθόδοξος θά τολμήσει  νά δογματίσει γιά τόν ἀκριβῆ χρόνο πού γίνεται ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα καί πῶς θά τολμήσει νά πεῖ ὅτι ὁ ἀσθενής ἔχει πεθάνει ἀμετάκλητα;
6. 6.      Ἐάν ἡ Ἐκκλησία ἀποδεχτεῖ τόν «ἐγκεφαλικό θάνατο» οὐσιαστικά ἀποδέχεται ὅτι ἡ ψυχή χωρίστηκε ἀπό τό σῶμα τή στιγμή τοῦ «συνετελέστη» ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος. Μέ ἄλλα λόγια ἡ Ἐκκλησία θά ἔχει μπροστά της τό σῶμα ἑνός «ἐγκεφαλικῶς νεκροῦ» ἀσθενοῦς ὅπου φυσικά ἡ καρδιά θά πάλλεται κανονικά, ὅπου τα περισσότερα ὄργανα θά λειτουργοῦν κανονικά, ὅπου θά μπορεῖ σέ μίαν ἀκραία περίπτωση τό σῶμα αὐτό νά ἔχει κυοφορήσει καί φέρει στόν κόσμο ἕνα ὑγιές παιδί καί ὅμως ἡ Ἐκκλησία θά ἀποφαίνεται καί θά δογματίζει ὅτι τό σῶμα αὐτό πού ἔχει μπροστά της εἶναι ὄντως νεκρό καί χωρίς ψυχή. Ὁποῖος παραλογισμός!  Ἐάν πάλι ἀπό τήν ἄλλη μεριά ἡ Ἐκκλησία δεχτεῖ ὅτι ἡ ψυχή δέν ἔχει χωριστεῖ ἀπό τό σῶμα τοῦ «ἐγκεφαλικῶς νεκροῦ» τότε προφανῶς δέν ἔχει συντελεστῆ ὁ θάνατος τοῦ ἀσθενοῦς καί ὁποιαδήποτε διακοπῆ τῆς θεραπευτικῆς ὑποστήριξης τῆς ζωῆς του εἶναι δολοφονία. Καί μάλιστα δολοφονία ἑνός ἀδύναμου νά ἀντιδράσει συνανθρώπου μας.
7. 7.      Διαβάζομε στήν πρός Ἑβραίους (9, 27): «ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν, μετά δέ τοῦτο κρίσις». Ἅπαξ ἀποθανεῖν. Δέν ὑπάρχουν δύο θάνατοι. Ὁ θάνατος εἶναι γεγονός πού συντελεῖται μία καί μοναδική φορά. Μετά λοιπόν ἀπό αὐτήν τήν ξεκάθαρη ἀναφορά τοῦ Εὐαγγελίου δέ δικαιοῦται κανένας στό χῶρο τῆς Ὀρθοδοξίας νά ὁμιλεῖ γιά ἐγκεφαλικό θάνατο καί νά τόν ἀντιδιαστέλει μέ τόν κλινικό θάνατο. Ὁ ἄνθρωπος ἅπαξ ἀποθαίνει.  Δέν ὑπάρχει διπλός ἤ πολλαπλός θάνατος.
8. 8.      Ὑπάρχει ἡ ἐσφαλμένη ἀντίληψη σέ κάποιους ὅτι ἡ «δωρεά» ὀργάνων ἀπό «ἐγκεφαλικῶς νεκρό» δότη ἀποτελεῖ ἔκφραση «ἀγάπης» τοῦ δότη ἤ ὅτι μπορεῖ νά ὑπάρξει ἀκόμα καί κάποιο πνευματικό ὄφελος γιά τόν δότη.  Κάτι τέτοιο φυσικά δέν μπορεῖ νά στηριχθεῖ σέ κάποια θεολογική θέση καί οὔτε μπορεῖ νά ὑποστηριχθεῖ ἀπό κανέναν ὀρθόδοξο. Ἐάν δεχτοῦμε ὅτι ὁ «ἐγκεφαλικά νεκρός» εἶναι ὄντως νεκρός τότε δέν ὑπάρχει αὐτεξούσιο καί ἡ ὁποιοδήποτε προσφορά ὀργάνων εἶναι προφανές ὅτι δέν θά τοῦ προσφέρει  ἀπολύτως καμιά πνευματική ὠφέλεια. «Ἐν τῷ Ἄδει οὐκ ἔστιν μετάννοια». Ἐάν πάλι δεχτοῦμε ὅτι δέν εἶναι νεκρός τότε τά πράγματα περιπλέκονται, καθώς θά πρέπει νά μιλήσομε καθαρά γιά δολοφονία τοῦ ἀσθενοῦς ἤ στήν καλύτερη περίπτωση (ἐάν γιά παράδειγμα ὁ ἀσθενής εἶχε προηγουμένως συγκατανεύσει) θά πρέπει νά μιλήσομε  γιά μίαν ἰδιότυπη αὐτοκτονία. Καί μάλιστα ἀποφασισθεῖσα ὑπό ἄλλες, διαφορετικές συνθῆκες καί περιστάσεις, καί πού φυσικά δέν γνωρίζομε ἄν μία τέτοια ἀπόφαση θά συνέχιζε νά ἰσχύει μέχρι τή στιγμή τῆς διαπράξεως τῆς διακοπῆς τῆς ζωῆς. Μπορεῖ λοιπόν ποτέ ἡ Ἐκκλησία μας νά συναινέσει σέ τέτοιες ἀκροβασίες; Μπορεῖ ποτέ ἡ Ὀρθοδοξία νά ἀποδεχτεῖ καί νά εὐλογήσει τή δολοφονία ἑνός ἀσθενοῦς, τή «διευκόλυνση θανάτου», τήν «εὐθανασία»  ἤ τήν αὐτοκτονία;
9. 9.      Αὐτοί πού δέχονται  τόν «ἐγκεφαλικό θάνατο» ὑποστηρίζουν ὅτι ἕνας ἀσθενής σέ μίαν τέτοια κατάσταση δέν ἔχει καμιάν ἀπολύτως πιθανότητα νά ἀνανήψει καί ὅτι πρόκειται γιά μίαν ἀμετακλήτως τελειωμένη ὑπόθεση. Γιά μᾶς τούς ὀρθοδόξους το «ἀμετακλήτως» φυσικά καί δέν ἰσχύει καί δέ θά ἰσχύσει ποτέ.  Ὅλα εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Ἄν τά πράγματα ἦταν ἔτσι ὅπως ὑποστηρίζουν αὐτοί, τότε ὁ Λάζαρος θά ἦταν μία «τετράκις  ἀμετακλήτως» (sic)  χαμένη ὑπόθεση. Τό θαῦμα καί ἡ παρ’ ἐλπίδα ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας εἶναι ἀπό τούς κεντρικότερους ἄξονες τῆς Ὀρθοδοξίας μας.  Δέν μποροῦμε νά τά ἀρνηθοῦμε ὅλα αὐτά καί μέ ἕνα «ἀμετακλήτως» θά ἀρνηθοῦμε στόν ἴδιο το Θεό καί τούς Ἁγίους του τή δυνατότητα νά ἐπέμβουν.

10. Τελειώνοντας, ἅς θυμηθοῦμε μίαν καταλυτική φράση τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου: «Εάν τύχη νά πέση τίς ἀπό τόπου ὑψηλοῦ καί πτωματισθῆ (σήμ.: νά φαίνεται σάν πτῶμα, σά νεκρός), τότε γάρ ἡ ψυχή συστέλλεται μέν ὅλη εἰς τό κέντρον καί θάλαμόν της, τήν καρδίαν, διά νά φυλαχθῆ ἐκεῖ, καί μετά τῆς οὐσίας αὐτῆς ἐνοῦται καί δυνάμεως, ὥστε δύναται τίς νά εἴπη, ὅτι τότε ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ζεῖ μόνον κατά τήν καρδίαν κατά δέ τά ἄλλα μέλη τοῦ σώματος εἶναι νεκρός» (Συμβουλευτικόν Ἐγχειρίδιον). Ἐκεῖνες τίς κρίσιμες ὧρες μεταξύ ζωῆς καί θανάτου ἡ ψυχή ἀγωνιᾶ καί ὡς ἀπό ἄμυνα συστέλλεται. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως παραμένει ζωντανός. Δέν ἔχει «ξέ-ψυχήσει». Τό τί διαμείβεται δέ μεταξύ τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ καί τοῦ Θεοῦ ἐκεῖνες τίς κρίσιμες ὧρες κανείς δέν γνωρίζει. Πολλοί θεωροῦν ὅτι ὁ Θεός ἐκεῖνες τίς κρίσιμες ὧρες δίνει εὐκαιρίες καί δυνατότητες στήν ψυχή νά μπορέσει νά Τόν γνωρίσει καί νά κοινωνήσει μαζί Του. Ὅπως καί νά εἶναι ὅμως ἡ Ἐκκλησία σέβεται πολύ τόν ἄνθρωπο καί προσπαθεῖ νά τόν βοηθήσει ὅσο πιό πολύ μπορεῖ εἰδικά στίς πολύ δύσκολές του ὧρες, στίς ὧρες τῆς ὀδύνης. Προσεύχεται δέ συνεχῶς γιά «εἰρηνικά τέλη τῆς ζωῆς» καί ποτέ δέν μπορεῖ νά εὐλογήσει μία βίαιη διακοπή τῆς ζωῆς ἐπ’ ὀνόματι μάλιστα τοῦ «ἀγαθοῦ».

Ἡ κρατική ἐξουσία νομοθετεῖ πλέον ἀδιακρίτως ὅ,τι τῆς ἐπιβάλλουν οἱ διάφορες σκοπιμότητες. Ἀπό ἐκεῖ δυστυχῶς δέν ἀναμένομε κανένα φῶς. Περαιτέρω, οἱ ἐκτός Ἐκκλησίας ἄνθρωποι ἅς πιστεύουν καί ἅς δέχονται ὅ,τι αὐτοί νομίζουν σωστό. Ὅμως αὐτοί πού θεωροῦν ἑαυτούς μέλη τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νά εἶναι πολύ προσεκτικοί καί μέ βάση τή Βιβλική καί Ἁγιοπατερική μας Παράδοση νά κάνουν «διάκριση ἐννοιῶν». Τέλος, ἡ Ἐκκλησία μας δέν ἔχει κανένα ἀπολύτως λόγο νά συμφυρθεῖ μέ τό ὁποιοδήποτε κοσμικό πλαίσιο, ἀπεμπολώντας τήν ὀρθόδοξη θεολογία της. 

Υ.Γ. Ὁ νόμος εὐτυχῶς δίδει ἀκόμα τή δυνατότητα μέσα ἀπό μία μή ἁπλοποιημένη διαδικασία νά ἀποποιηθοῦμε τό χαρακτηρισμό τοῦ «δωρητῆ». Συγκεκριμένα θά πρέπει νά ἀποστείλομε ὑπεύθυνη δήλωση στόν Ἐθνικό Ὀργανισμό Μεταμοσχεύσεων, ἀφοῦ πρῶτα πιστοποιήσομε στά Κ.Ε.Π. τό γνήσιο τῆς ὑπογραφῆς. Γιά ὅποιον ἐνδιαφέρεται, στήν ἰστοσελίδα τῆς Ι. Μ. Γλυφάδας ὑπάρχει προτυποποιημένη ὑπεύθυνη δήλωση, ὅπου ἀναφέρεται χαρακτηριστικά: «Σέ καμία περίπτωση δέν ἐπιθυμῶ νά ληφθοῦν τά ὄργανά μου πρός μεταμόσχευση κατόπιν ἐνδεχόμενου «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» μου, καθότι δέν ἀποδέχομαι τήν κατάσταση πού ὀνομάζεται «ἐγκεφαλικός θάνατος» ὡς πραγματικό θάνατο. Ὡς ἐκ τούτου, ἀρνοῦμαι ἐξίσου νά λάβω ὄργανα ἀπό «ἐγκεφαλικά νεκρό» δότη.»