Η απάντηση στην Κρίση; «Μια Μεταφυσική Επανάσταση!»
Συνέντευξη του Θεόδωρου Ζιάκα στον Στέφανο Ελμάζη του Περιδικού ΑΒΑΤΟΝ
Όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, κάνουμε τη λυπηρή διαπίστωση ότι οι αληθινά πνευματικοί άνθρωποι εκλείπουν. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι ελάχιστοι που εξακολουθούν να υπάρχουν, σπάνια έχουν τη δυνατότητα μιας ουσιαστικής παρέμβασης στα τεκταινόμενα. Και τούτο όχι γιατί δεν το θέλουν, αλλά γιατί αυτά που έχουν να πουν δεν βολεύουν το Σύστημα. Ενοχλούν το Κατεστημένο.
Το Σύστημα (Μεγάλα Μέσα Ενημέρωσης, Κόμματα, Οικονομική Ολιγαρχία) θέλει τους πολίτες πρόβατα, θέλει την καθημερινότητά μας να τρέχει στον «αυτόματο πιλότο». Έτσι μπορεί να μας ελέγχει εκ του ασφαλούς και να νέμεται τα «αγαθά» της εξουσίας. Και κάπως έτσι, η δική μας καθημερινότητα πάει από το κακό στο χειρότερο. Αυτό το «χειρότερο» έχουμε αρχίσει πια να το βιώνουμε τελευταία, με τη λεγόμενη «παγκόσμια οικονομική κρίση», στο πετσί μας.
Μέσα από τις σελίδες αυτού του περιοδικού δεν σταματήσαμε από τις αρχές του 2000 να μιλάμε για την επερχόμενη κρίση. Βλέπαμε ότι καθώς κάθε έννοια ανθρώπινης αξίας κατέρρεε, καθώς η κατανάλωση γινόταν ο θεός επί της γης, η κρίση σε κάθε έκφανση της ζωής μας σύντομα θα μας χτυπούσε την πόρτα. Όπως και έγινε…
Τι μέλλει γενέσθαι; Οι κυβερνήσεις, οι τράπεζες, οι τεχνοκράτες, δηλαδή η ελίτ της εξουσίας που μας έφερε σε αυτό το έσχατο σημείο, ψάχνει τρόπους να μας σώσει! Δεν ξέρω πόσοι από μας θα συνεχίσουν να χάβουν αυτό το παραμύθι.
Ωστόσο, η κρίση είναι άκρως υπαρκτή. Και αυτό που χρειαζόμαστε, αν θέλουμε να βγούμε από το σκοτεινό τούνελ, είναι οι ελάχιστοι αυθεντικοί Έλληνες στοχαστές να ακουστούν περισσότερο. Μήπως έτσι μπορέσουμε και ξυπνήσουμε από το λήθαργο και διεκδικήσουμε τη ζωή μας.
Μια τέτοια φωνή είναι ο Θεόδωρος Ζιάκας. Εδώ και δυο δεκαετίες καταθέτει μέσα από τα βιβλία του και δημόσιες συζητήσεις, τις ρηξικέλευθες προτάσεις του για μια ουσιαστική κοινωνική οντολογία.
Η γνωριμία μας πάει χρόνια πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, όταν με άρθρα του συμμετείχε στις ΑΝΙΝΧΕΥΣΕΙΣ και στη συνέχεια στο ΑΒΑΤΟΝ.
Για ένα διάστημα χαθήκαμε, όμως πριν λίγες μέρες, με αφορμή και την έκδοση του τελευταίου του βιβλίου (Ο Σύγχρονος Μηδενισμός – Μικρή αφήγηση για τη μοίρα της Ελευθερίας, εκδ. Αρμός), συναντηθήκαμε και είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη σημερινή κρίση, την κατάντια της Ελλάδας και την προσωπική εργασία που κανείς έχει να κάνει, αν θέλει να δει Φως…
Στέφανος Ελμάζης
Καταρρέει ο πολιτισμός μας κ. Ζιάκα και αν ναι, γιατί;
Ναι. Κι αυτό γιατί πέτυχε το θεμελιώδη στόχο του: να εκμηδενίσει μέσα μας ό,τι μας υπερβαίνει. «Ο Θεός πέθανε, ο Μάρξ πέθανε κι εγώ δεν αισθάνομαι καλά τελευταία»… Πέτυχε να «παγκοσμιοποιήσει» το ατομοκρατικό-καταναλωτικό του παράδειγμα και εισπράττει τις συνέπειες:
1. Την κατάρρευση της Βιόσφαιρας κάτω από το βάρος της Τεχνόσφαιρας. Ό,τι πιάνει το κάνει σκουπίδι. Μετατρέπει τη γη σε χωματερή.
2. Την κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής. Η ραγδαία αυξανόμενη πλειονότητα του πληθυσμού της γης, μαστίζεται από την πείνα, την αρρώστια και τον πόλεμο. Ενώ η άρχουσα μειονότητα σκάει από το πάχος και το άγχος.
3. Την κατάρρευση της εξατομίκευσης. Το νεωτερικό Άτομο αδυνατεί πλέον να επωμιστεί το βάρος της αναπαραγωγής των γιγαντιαίων απρόσωπων Συστημάτων, γιατί έχει χάσει την άλλοτε πανίσχυρη «θέληση για δύναμη» και αποσυντίθεται.
Αυτό το τελευταίο είναι και το πιο κρίσιμο. Είναι μεταξύ των άλλων και η βαθύτερη αιτία της σημερινής τρομερής χρηματιστικής κρίσης.
Πού βλέπετε να οδηγεί η κρίση;
Βλέπω δύο σενάρια, στο μέτρο βέβαια που θα εξακολουθήσει να κλιμακώνεται:
1. Την υποστροφή σε μια ασύλληπτη κολεκτιβιστική βαρβαρότητα τεχνοφασιστικής υφής.
2. Τη μετάβαση σε έναν προσωποκεντρικό πολιτισμό, ίσως σύμφωνα με το ελληνικό πρότυπο: Κοινότητα Προσώπων – Έθνος Κοινοτήτων – Κοινότητα Εθνών.
Το πρώτο θέλει μια ισχυρή-δαιμονική ψυχική δύναμη, που ευτυχώς υποχωρεί μαζί με τη διαλυόμενη ατομικότητα. Ας προσευχηθούμε να μην την ανακτήσει, γιατί αλλοίμονο στο είδος μας. Το δεύτερο ισοδυναμεί με μια μεταφυσική επανάσταση.
Προφανώς ο ρόλος της τεχνολογίας και του καταναλωτισμού στην παρούσα κρίση υπήρξε καταλυτικός…
Καθοριστικός θα έλεγα. Οι κινητήρες της Νεωτερικότητας, της περίφημης εφόδου για «την κατάκτηση του ουρανού», ήταν δύο:
α) Μια αβυσσαλέα αντίθεση στο μεσαιωνικό θεοκρατικό δεσποτισμό και β) ο τεχνολογικός μεσσιανισμός, δηλαδή το όραμα ότι η επιστήμη θα λύσει όλα μας τα προβλήματα. Κι ότι κάποια μέρα θα κατανικήσει το θάνατο.
Ο πρώτος κινητήρας έχει εξαντληθεί ήδη από τον περασμένο αιώνα. Ο δεύτερος όμως έχει ακόμη αρκετή καύσιμη ύλη στο φαντασιακό μας.
Η παγανιστική λατρεία της τεχνολογίας απώθησε στο περιθώριο την παραδοσιακή γνώση, ότι αν ο άνθρωπος πιστέψει πως δεν υπάρχει τίποτε πάνω απ’ αυτόν, τότε τίποτε δεν μπορεί να τον σηκώσει από το χώμα.
Σύμφωνα με την προνεωτερική αυτή γνώση ο έρωτας προς το Απόλυτο, η Θεοεπιθυμία, όταν εκκοσμικεύεται διαστρέφεται και διασπάται σε έρωτα του πλούτου, της ηδονής και της δόξας. Και επειδή ποτέ δεν υπάρχει πλούτος, ηδονή και εξουσία αρκετά για να κορέσουν την αντιστραμμένη Θεοεπιθυμία, τίθεται σε λειτουργία ένας νόμος αυξανόμενης διάσπασης και διαστροφής της, με τελική κατάληξη το επιθυμητικό μηδέν.
Στη βάση αυτή προέκυψε ο καταναλωτισμός. Ο άπατος αυτός πίθος των Δαναΐδων, που δεν γεμίζει με τίποτα. Η μηχανή που μπορεί να καταβροχθίσει ολόκληρο το σύμπαν, μετατρέποντάς το σε βόθρο.
Η σχέση με την τεχνολογία είναι, λοιπόν, άμεση. Ο καταναλωτισμός τροφοδοτεί την τεχνολογική ανάπτυξη και η τεχνολογική ανάπτυξη τροφοδοτεί τον καταναλωτισμό. Βρίσκεται στον πυρήνα της κρίσης. Και την επιδεινώνει, γιατί υπαναπτύσσει και συρρικνώνει το λογικό υποκείμενο, το εξουσιοδοτημένο να τη διαχειριστεί.
Το βλέπουμε ήδη: το μόνο που δεν σκέφτεται, το κυρίαρχο υποκειμενικό δίπολο, ο άπληστος τεχνοκράτης golden boy και ο εξίσου άπληστος αποχαυνωμένος καταναλωτής, είναι η αναπαραγωγή των συστημάτων που τους τρέφουν.
Το πρόβλημα είναι γενικότερο: Δεν μπορεί να υπάρξει σύστημα ικανό να ελέγχει τα συστήματα και να αντιμετωπίζει από μόνο του τις κρίσεις τους. Το λογικό υποκείμενο είναι αναγκαίο. Είναι όμως ασύμβατη η ανάπτυξή του με την ειδωλοποιημένη τεχνολογία και την ειδωλοποιημένη κατανάλωση.
Ας έρθουμε στα δικά μας… Στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι η κρίση ναι μεν δεν φαίνεται να είναι μεγαλύτερη από άλλες χώρες της Ευρώπης σε οικονομικό επίπεδο, αλλά είναι σαφώς μεγαλύτερη σε επίπεδο θεσμών (κράτος, κυβέρνηση, κόμματα, ΜΜΕ, Εκκλησία). Αυτό που όλοι βλέπουμε είναι διαφθορά, ανυπόληπτοι πολιτικοί, νεοπλουτισμός, πολύ δήθεν, φτώχεια, αδιέξοδα, οι θρησκευτικοί ηγέτες πολύ κατώτεροι των περιστάσεων κλπ. Γιατί φτάσαμε σε αυτό το έσχατο σημείο; Γιατί έχουμε γίνει τόσο αδύναμοι ως έθνος;
Η κρίση είναι πράγματι σε μας μεγαλύτερη στο επίπεδο των θεσμών. Το αποδίδω στη συνύφανση της νεοελληνικής φαυλοκρατίας με τον μεταμοντέρνο μηδενισμό. Όπως δείχνει ο γιατρός Βαγγέλης Κοροβίνης στο βιβλίο του για τη Νεοελληνική Φαυλοκρατία, η ελληνική κοινωνία συγκροτείται με πυρήνα το πολιτικό σύστημα, το οποίο έχει υπό την ιδιοκτησία του το κράτος και τοποθετεί την κοινωνία στη θέση του ιδιώτη-πελάτη.
Έτσι η πολιτική στην Ελλάδα σημαίνει ανταγωνισμό των κομματικών ολιγαρχιών για τη λεηλασία των κρατικών πόρων. Όπως κατάπληκτος έγραφε σε αναφορά του ο Τζορτζ Χόρτον, Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη το 1922: «Είναι απίστευτο, οι Έλληνες πολιτικοί είναι διατεθειμένοι να ξεπουλήσουν την ίδια τους την πατρίδα, προκειμένου να μείνει το κόμμα τους στην εξουσία έστω και μια βδομάδα παραπάνω (βλ. Τζ. Χόρτον, Σχετικά με την Τουρκία, εκδ. Λιβάνης).
Πάνω απ’ όλα, λοιπόν, η λεηλασία του δημόσιου πλούτου, σε βάρος της Υγείας, της Παιδείας, της Άμυνας, του φυσικού περιβάλλοντος κλπ. Και επειδή οι υφιστάμενοι πόροι έχουν ήδη φαγωθεί συνεχίζουμε υπερχρεώνοντας τη χώρα. Ζούμε πια σε βάρος των παιδιών μας και υποκρινόμαστε ασύστολα ότι τα «αγαπούμε πολύ», ότι «γι’ αυτά και μόνο μοχθούμε» κλπ. Υποκρινόμαστε, γιατί τα φαυλοκρατικά κόμματα εμείς οι ίδιοι τα ψηφίζουμε και τα ξαναψηφίζουμε. Και μάλιστα «δαγκωτά».
Προσθέστε σ’ αυτά τον καταναλωτισμό, τις επιδοτήσεις και το εύκολο χρήμα των κοινοτικών προγραμμάτων και θα έχετε τη γενικευμένη διαφθορά και τον γενικευμένο παρασιτισμό. Το κατάντημα που όλοι διαπιστώνουμε.
Πώς φτάσαμε λοιπόν σε αυτή την κατάντια;
Δεν είναι εύκολη η απάντηση, επειδή είναι μεγάλη η συσκότιση που περιβάλλει το ερώτημα. Η κυρίαρχη προσέγγιση το στριμώχνει στο δίλημμα εκσυγχρονισμός/συντηρητισμός: Οφείλεται στον εκσυγχρονισμό/εξευρωπαϊσμό της χώρας ή στην ανεπάρκειά του;
Η δική μας απάντηση είναι: και στα δύο. Και οι δύο, «προοδευτικοί» και «συντηρητικοί», θέλουν την ελληνική κοινωνία ιδιώτη. Όχι πολιτικό εντολέα, όπως ήταν από την απώτερη αρχαιότητα και μέχρι τα αυτόνομα Κοινά της Τουρκοκρατίας.
Η ανυποχώρητη όμως απαίτηση του Έλληνα να είναι πολιτικός εντολέας του «αντιπροσώπου» του (πράγμα αδιανόητο για τη νεωτερική αντίληψη περί δημοκρατίας), αφενός, και η υποκατάσταση της σουλτανικής δεσποτείας από την εισαγόμενη εθνοκρατική δεσποτεία, από την άλλη, απλώς μετάλλαξαν την κλεφταρματωλική πατρωνία της τουρκοκρατίας σε κομματοκρατική. Ώσπου, με την εισβολή του πασοκικού λαού στο φαύλο «κράτος της δεξιάς», να επιτευχθεί ο «εκδημοκρατισμός» της φαυλοκρατίας και η «κοινωνικοποίηση» της διαφθοράς.
Αν θέλουμε να πάμε βαθύτερα στην παθολογία μας πρέπει να επισημάνουμε έναν αταβιστικό φόβο απέναντι στην απωθημένη παραδοσιακή μας αλήθεια. Αντί για το άλλοτε «κατ’ αλήθειαν ζην» έχουμε αφεθεί, «μοιραίοι κι άβουλοι», στο «κατ’ ανάγκην ζην». Ή ακόμα χειρότερα στο «κατά τύχην ζην».
Ακούσαμε τους «προοδευτικούς» μας νόες ότι τον κόσμο δεν τον έφτιαξε κανένας. Ότι έγινε από μόνος του. Τυχαία. Το δέσαμε κόμπο και νομίζουμε ότι όλα λειτουργούν από μόνα τους. Ότι τίποτε δεν γίνεται ελεύθερα, από υπεύθυνο λογισμό και μόχθο. Ότι είναι κορόιδο όποιος μοχθεί να δημιουργήσει κάτι.
Κι αν τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα θέλουμε, μας φταίνε οι άλλοι, το Σύστημα, οι ξένοι (Αμερικάνοι, Ρώσοι, Εβραίοι, Μασόνοι, Τούρκοι κλπ.) που συνωμοτούν διαρκώς εναντίον μας. Λες και δεν έπρεπε να κοιτούν το δικό τους συμφέρον αλλά το δικό μας.
Υπήρξε συνεπώς μια μεταλλαγή, μια μεταμόρφωση του Έλληνα… Ποια είναι σήμερα η ταυτότητα του Νεοέλληνα, ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος, και κατ’ επέκταση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας;
Ο κυρίαρχος εν Ελλάδι ανθρωπολογικός τύπος είναι σήμερα το ζεύγος: παράσιτο/ξενιστής. Το δικό μας μηδενιστικό δίπολο είναι ο φαυλοκράτης και ο καταναλωτής. Ο μηδενισμός του τροφοδοτείται από το αυτοκτονικό μίσος της διανόησής του εναντίον της εκκλησιαστικής λαϊκής πίστης και των καταλοίπων του πολιτισμού της βυζαντινής χιλιετίας γενικότερα. Τροφοδοτείται επίσης από την ομόλογη καπηλεία της Ορθόδοξης πίστης εκ μέρους των δήθεν «εκπροσώπων» της.
Κατ’ εικόνα του κυρίαρχου αυτού παρασιτικού τύπου είναι και η ελληνική κοινωνία (12η σε κατά κεφαλήν κατανάλωση στον κόσμο). Είναι μια παρασιτική απόφυση του παγκόσμιου Συστήματος στην περιοχή. Η μεγαλύτερη παραοικονομική πιάτσα της Ευρασίας, κατά τον ανθρωπολόγο Εμμ. Παπαζαχαρίου.
Βεβαίως υπάρχουν στο περιθώριο, αφανείς, και οι τρεις ποιότητες, που είναι δυνατές (σύμφωνα με την ανθρωπολογική κλίμακα της καθ’ ημάς Ανατολής) στην εξέλιξη του ανθρώπου: ο «δούλος του Θεού», ο «μισθωτός/εργάτης του Θεού» και ο «φίλος του Θεού». Αν δεν υπήρχαν θα είχαμε αφανιστεί από καιρό.
Φαίνεται, με όλα αυτά που λέτε, να μην είμαστε (οι Νεοέλληνες) «βιώσιμο είδος», όπως τονίσατε σε πρόσφατη συνέντευξή σας σε μεγάλη εφημερίδα. Πού λοιπόν οδεύουμε; Μπορεί να υπάρξει ένα νέο όραμα; Και αν ναι, από πού θα μπορούσε να αναδυθεί;
Αν συνεχίσουμε έτσι, οδεύουμε με μαθηματική ακρίβεια προς την ακύρωση της εθνικής μας «παλιγγενεσίας». Η καταστροφή του μείζονος Ελληνισμού του 1922 και του ελλαδικού με τους Διχασμούς και τον Εμφύλιο, θα ολοκληρωθεί. Για να ξαναμπούμε πάλι υπό τουρκική δεσποτεία. Η ανάλυση του Γιώργου Καραμπελιά για τον «νεοοθωμανισμό» ίσως είναι περισσότερο προφητική απ’ όσο ο ίδιος φαντάζεται (σ.σ. Διαβάστε στο επόμενο τεύχος του ΑΒΑΤΟΝ το αφιέρωμα που ετοιμάζουμε στο πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα).
Υποστήριξα ότι ο Νεοέλληνας «δεν είναι βιώσιμο είδος», αναφερόμενος στον κυρίαρχο τύπο Έλληνα, που νομίζει ότι μπορεί να ζει παρασιτικά, αιωνίως επιδοτούμενος. Δεν έχει μέλλον γιατί κατά βάθος δεν θέλει να ζήσει. Αιτία; Το υπογραμμίζω και πάλι: επειδή δεν πιστεύει σε τίποτα. Κι εδώ που τα λέμε, γιατί να πρέπει να επιβιώσει τέτοιος που είναι; Γιατί οι άλλοι θα πρέπει να τον αιμοδοτούν επ’ αόριστο; Και μάλιστα σε συνθήκες μεγάλης κρίσης;
Βεβαίως και θα μπορούσε να σωθεί. Προτάσεις υπάρχουν. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, για παράδειγμα, έχει διατυπώσει ένα σωρό θαυμάσιες προτάσεις, τόσο μέσα στο ΠΑΣΟΚ όσο και έξω απ’ αυτό. Ποιος τον ακούει;
Δεν είναι εφαρμόσιμες οι όποιες προτάσεις, για τον απλό λόγο ότι πρέπει να θελήσει ο άρρωστος να γιατρευτεί. Να θελήσουν οι Έλληνες να αλλάξουν. Αλλά αυτό είναι το πρώτο που δεν θέλουν.
Στη βάση αυτή τι να το κάνουμε το νέο όραμα; Σίγουρα μπορεί να υπάρξει. Ασφαλώς δεν θα είναι ούτε εκσυγχρονιστικό, ούτε φονταμενταλιστικό. Θα είναι αντιμηδενιστικό / μετανεωτερικό.
Αν θέλετε τη γνώμη μου, θα βασίζεται στην αλήθεια του δικού μας πολιτισμού, που οι καλύτεροι Έλληνες ανέκαθεν την ξέρουν. Έχει Όνομα. Είναι Πρόσωπο. Και το γνωρίζουμε. Αλλά δεν σηκώνουμε το τηλέφωνο, γιατί φοβούμαστε ότι μας καλεί Αυτός. Υποψιαζόμαστε, σαν τον Ιωνά, ότι κάποιο υπεύθυνο έργο έχει να μας αναθέσει στον σύγχρονο κόσμο και προσπαθούμε να φύγουμε μακριά Του…
Υπάρχει συνεπώς κάτι που μπορεί να γίνει. Παρά ταύτα αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι ένα είδος μηδενισμού, που ξεκινώντας ατομικά, εξαπλώνεται σαν κοινωνική ψυχασθένεια. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του και πώς μπορεί να θεραπευτεί;
Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ανευθυνότητα, η αυτοεγκατάλειψη και η απόλυτη ανοχή στη διαφθορά. Μπορεί να θεραπευτεί αν υποχωρήσει κάπως η φαυλοκρατική ταύτισή μας με τη φαυλοκρατία. Αν αρχίσουμε να αλλάζουμε μυαλά (αυτό παλιά το έλεγαν «μετάνοια»).
Και αν κάνουν ίσως την εμφάνισή τους οι αναγκαίοι μετανεωτερικοί «νεομάρτυρες» – πράγμα προς το παρόν μάλλον απίθανο. Αφού κανείς δεν αυτοπροσφέρεται σήμερα για «ιερό σφάγιο»…
Από τη στιγμή που δεν διαφαίνεται μια συλλογική «μετάνοια», το μόνο που ίσως μπορεί να μας σώσει είναι ένα είδος προσωπικής «Κιβωτού», όπως έχετε τονίσει αλλού. Πώς την εννοείτε, τι θα έπρεπε να βάλουμε μέσα;
Η «κιβωτός» είναι το προσωπικό έργο, που προκύπτει από την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη, από το δημιουργικό μεράκι. Το προσωπικό έργο που, όπως πολύ ωραία γράφει ο Γιάννης Κιουρτσάκης, ενσαρκώνεται στην προσωπικότητά μας.
Τι θα βάλουμε μέσα; Τις δοκιμασμένες στη φωτιά της κρίσης διαχρονικές-αντικειμενικές αξίες του πολιτισμού μας. Τις ξέρουμε. Δεν μας είναι άγνωστες. Θα μας τις δείξει άλλωστε το ίδιο το τίμιο έργο.
Θα μας πήγαινε μακριά να το συζητήσουμε εδώ, αλλά αυτό έχει εφαρμογή σε όλους τους τομείς, τόσο τους ατομικούς όσο και τους συλλογικούς. Αυτό συγκροτεί τις «προτάσεις».
Αν, όπως λέγεται, το αληθινό μέλλον του ανθρώπου βρίσκεται στην εσωτερική του εξέλιξη, τι κατ’ αναλογία σημαίνει αυτό για ένα έθνος, για την Ελλάδα; Ποιος ο ρόλος της πνευματικότητας, των ιερών παραδόσεων, σε αυτή τη δυνατότητα;
Η λέξη «εσωτερική» πιθανώς να μην είναι κατάλληλη ετικέτα. Στην πραγματικότητα η ζητούμενη εργασία είναι «εξωτερική», γιατί «μέσα» δεν υπάρχει τίποτα. Η ψυχή του ανθρώπου λαμβάνει τα πάντα «απ’ έξω» και εκεί ενσαρκώνει αυτό που είναι ή δεν είναι, που γίνεται ή απογίνεται.
Το υποκείμενο είναι υπόσταση κοινωνικού πεδίου: σχέσεων με τον Θεό, τον άλλο και τον κόσμο. Η νεφελώδης, τυχάρπαστη, ανεύθυνη «προσωπικότητα», καλείται να γίνει λογικό υποκείμενο: με ισχυρή βούληση, την οποία να παραδώσει στον Δημιουργό της, εφαρμόζοντας το θέλημά Του, που είναι ελευθερία αγάπης και αγάπη ελευθερίας.
Ο άνθρωπος έχει, όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, τη ζωή ως ουσία και επιπλέον την ενέργειά της ζωοποιό. Είναι ένσαρκο πνεύμα αιώνιο. Λογικό όν ελεύθερο, προικισμένο με δημιουργική δύναμη, «κατ’ εικόνα» του Δημιουργού Του. Δεν γεννιέται όμως με έμφυτη την αγαθότητα. Μόνο ο Θεός είναι εκ φύσεως αγαθός. Γεννιέται μόνο με την δεκτικότητα της μετοχής στο αγαθό, αλλά και της αποχής απ’ αυτό. Να με ποια έννοια «τα παίρνει όλα απ’ έξω».
Σε ό,τι αφορά το αγαθό, που αναφέρεται στην ανάπτυξη του υποκειμένου, στη μετάβασή του από το «κατ’ εικόνα» στο «καθ’ ομοίωση», το λαμβάνει από την υφιστάμενη στον τόπο του ιερή παράδοση. Χωρίς αυτή δε θα ξέραμε τίποτα. Δεν θα ξέραμε ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουμε, από πού ερχόμαστε και πού πηγαίνουμε. Τι τέλος πάντων ήρθαμε να κάνουμε εδώ πέρα.
Συμπεραίνουμε λοιπόν σαφώς ότι ο ρόλος των ιερών μας παραδόσεων είναι κεφαλαιώδης, σήμερα περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά.
πηγή : πeριοδικό ΑΒΑΤΟΝ τ.90 (Απρίλιος 2009)
.