Η τριβή με την πολιτική αντιπαράθεση, είτε στους τηλεοπτικούς ή ραδιοφωνικούς σταθμούς, είτε στο διαδίκτυο, είτε ακόμα σε συζητήσεις φίλων, δίνει την εντύπωση στον ψύχραιμο και απλό παρατηρητή ότι έχει χαθεί και η κοινή λογική, αλλά και το μέτρο. Με την ευκαιρία του νέου έτους, ας επιχειρηθεί μία συλλογική αυτοκριτική για τον τρόπο επικοινωνίας μας. Η περιγραφή του φαινομένου είναι απαραίτητη για την αποδοχή του προβλήματος, άρα και οποιασδήποτε προσπάθειας λύσης του. Όπως πολλά πράγματα στον κόσμο, η αλλαγή θα έρθει από μέσα μας και όχι «αφού» αλλάξει πρώτα ο κόσμος..
1. Ο συνομιλητής δεν έχει το νου του στην κατανόηση του οπτικού πεδίου και της άποψης του άλλου. Έχει το νου του μόνο στην προετοιμασία απάντησης.
2. Ο συνομιλητής σκέφτεται πάρα πολύ, και ειδικά πράγματα που ελάχιστα -ή καθόλου- σχετίζονται με το περιεχόμενο του λόγου του άλλου. Συγκεκριμένα παραδείγματα
:
2α. Δε μας νοιάζει τι λέει κανείς, όσο μας νοιάζει ποιος το λέει
2β. Δε μας νοιάζει ποιος το λέει, όσο το σε ποια «ομάδα» ανήκει αυτός που το λέει
2γ. Δε μας νοιάζει σε ποια ομάδα ανήκει, όσο το με ποια επίθετα-ταμπέλες χαρακτηρίζουμε (εμείς) αυτήν την ομάδα
Έτσι, η συζήτηση εξαντλείται σε ανταλλαγή επιθέτων, συνήθως καυστικών.
3. Ο συνομιλητής βγάζει εύκολα και βιαστικά συμπεράσματα σχετικά με το τι «άλλο» θα μπορούσε να ισχυριστεί ο άλλος. Συζητούμε για το θέμα Α, και έχοντας στο νου μας τις προβαλλόμενες απόψεις του άλλου για το θέμα Β, απαντούμε και σ’ αυτό ταυτόχρονα. Έτσι, τινάζεται στον αέρα ο διάλογος.
4. Ο συνομιλητής αγνοεί βασικά και θεμελιώδη δεδομένα και προχωρά σε βολικές κρίσεις, οι οποίες ικανοποιούν την εκ των προτέρων άποψή του για τα πράγματα. Μάλιστα, τα δεδομένα απορρίπτονται και ως άσχετα με το «θέμα» με διάφορες δικαιολογίες.
5. Ο συνομιλητής παραμένει αδιάφορος σε ασύμβατες απόψεις, δηλαδή όταν θέλει «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο».
6. Ο συνομιλητής δεν έχει ίχνος αντοχής παρακολούθησης μίας λογικής σειράς επιχειρημάτων με πάνω από δύο προτάσεις. Όλα τα παραπάνω φαινόμενα, βιάζουν την σκέψη του, η οποία «αποφασίζει» πολύ νωρίς τι πρόκειται να πει ο άλλος, συνεπώς είναι θεμιτό να τον διακόψουν και να απαντήσουν πριν όχι απλώς ολοκληρωθεί, αλλά ίσως πριν καν ξεκινήσει η συγκροτημένη διατύπωση της άποψης του άλλου. Αυτό το φαινόμενο απαντάται περισσότερο στον προφορικό λόγο, όμως ισχύει και στον γραπτό (πχ, σε σχολιασμό) όταν απλώς οι 1-2 πρώτες φράσεις είναι αρκετές για να προχωρήσουμε στην απάντηση.
7. Δεν υπάρχει καμία διάθεση αυτοκριτικής ή αμφισβήτησης του εαυτού μας. Όχι κατ’ ανάγκην την «ζεστή» ώρα του διαλόγου, αλλά ούτε εκ των υστέρων, δηλαδή μετά μία ψύχραιμη ανασκόπηση του τι διαμηνύθηκε.
8. Δεν υπάρχει καμία επιφύλαξη να εκφράζεται μία άποψη για ένα πεδίο, για το οποίο λείπει παντελώς η σχετική γνώση. Φαινόμενο γνωστό και ως ξερολισμός.
Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν σήμερα άνθρωποι οι οποίοι αρνούνται να συμμετάσχουν στον δημόσιο διάλογο. Αισθάνονται την κονίστρα αυτή ως μία ζούγκλα που θα τους κατασπαράξει, αφού πρώτα κατακρεουργήσει εναντίον των όποιων απόψεων τολμήσουν να εκφράσουν.
Γενικώς απουσιάζει η μέθοδος, η μεθοδολογική σκέψη και ο σχεδιασμός. Δεν έχουμε ασκηθεί ποτέ στη μεθοδολογική σκέψη, πχ στα σχολεία μας. Και όσο λιγότερο έχει τριφτεί κανείς με το να σχεδιάσει κάτι μακροπρόθεσμα -οτιδήποτε είναι αυτό-, τόσο πιο εύκολο το έχει να αποδώσει όσα γίνονται γύρω του σε ένα δήθεν σχέδιο κάποιου άλλου, συνήθως ύποπτο, μεγαλόπνοο, ακριβές και άκρως διορατικό. Θα έλεγε κανείς ότι το πρόκειται για παράδοξο, όμως τελικά είναι μάλλον αναμενόμενο.
Σ’ αυτό το κλίμα, δεν είναι τυχαίο ότι ο λαϊκισμός βρίσκεται στο ζενίθ.
Ζητείται κοινή λογική.
Ζητείται μέτρο.
Δεν θα εκφράσω ευχή να επισκεφθεί, ως από μηχανής Θεός, η κοινή λογική και το μέτρο την σφαίρα της δημόσιας αντιπαράθεσης. Θα εκφράσω την παρότρυνση να ξεκινήσει κανείς από τον εαυτό του και θα βρει τι πρέπει να κάνει.
Καλή χρονιά!
2 comments
“Η τριβή με την πολιτική αντιπαράθεση, είτε στους τηλεοπτικούς ή ραδιοφωνικούς σταθμούς, είτε στο διαδίκτυο, είτε ακόμα σε συζητήσεις φίλων, δίνει την εντύπωση στον ψύχραιμο και απλό παρατηρητή ότι έχει χαθεί και η κοινή λογική, αλλά και το μέτρο.”
Το παραπάνω μαζί με τα περισσότερα από το 1 μέχρι το 8 είναι δεδομένα για τον μέσο άνθρωπο και δεν αλλάζουν, είναι “φυσιολογική” συμπεριφορά. Όχι μόνον στη Ελλάδα αλλά και σε όλον τον κόσμο.
Υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία πάνω στο θέμα. Αν θέλει κάποιος μπορεί να αρχίσει από βιβλιογραφία γενικά πάνω σε ψυχολογία των ενηλικών και σε κοινωνική ψυχολογία και να καταλήξει (συνοπτικότερα) σε κάποια από τα παρακάτω:
“Propaganda, The formation of men’s attitudes”, Jacques Ellul.
Υπάρχει και στο διαδίκτυο free αν ξέρετε που να ψάξετε. Παλιό, θεωρητικό αλλά τα έχει όλα.
“Propaganda & Persuasion”, Garth S. Jowett και Victoria O’Donnell.
Πιο σύγχρονο και από τα καλύτερα του είδους, αλλά ακριβό.
και
“The Price of Inequality”, Joseph Stiglitz.
Με απλά λόγια πως λειτουργεί το πολιτικο-οικονομικό σύστημα στις ΗΠΑ σήμερα (και πάνω-κάτω, κάνοντας τις κατάλληλες αναλογίες και στην …πατρίδα μας). Εκατοντάδες παραπομπές, κυκλοφορεί και στα Ελληνικά.
Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι το πως θα πάει το βουνό στο Μωάμεθ δηλαδή το θεωρητικό “να ξεκινήσει κανείς από τον εαυτό του και θα βρει τι πρέπει να κάνει” αλλά να πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, δηλαδή με δεδομένα τα παραπάνω 1 έως 8 πως θα καταφέρουμε να ξεφύγουμε από την κρίση με τις λιγότερες κοινωνικές και εθνικές απώλειες.
Η αιτία των δεινών της χώρας πρέπει να έχει “ονοματεπώνυμα” και όχι το θεωρητικό “εμείς” που δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Η προπαγάνδα των υπαιτίων της κρίσης προσπαθεί ασμένως να ξεφύγει από τα “ονοματεπώνυμα” και να επικεντρώσει την προσοχή του κόσμου στο γενικό “εμείς”.
“Ονοματεπώνυμα” λοιπόν, γιατί ούτως ή άλλως δισεκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως τοποθετούν κάθε πρωτοχρονιά ως το χρονικό σημείο της αλλαγής της προσωπικότητάς τους προς το καλύτερο! Για να ανακαλύψουν στη συνέχεια ότι και τον επόμενο χρόνο πάλι το ίδιο θα κάνουν αφού πάλι δεν θα έχουν αλλάξει…
Υ.Γ.
Σχετικά δε με το argumentation και τον “διάλογο” υπάρχουν και ριζοσπαστικότερες απόψεις:
http://charltonteaching.blogspot.gr/2013/12/yes-but-no-but-futility-of-argument.html
(πλάκα-πλάκα μπορεί και να μην έχει άδικο ο (τρελλο-)prof…)
.Στην αρχαία Αθήνα είχε εφευρεθεί ο όρος και ο ρόλος του Πολίτη φέρων Κοινό Νού, δηλαδή του άριστα ενημερωμένου μέσου Πολίτη ο οποίος και αγαπούσε την πατρίδα του και ήταν σε θέση να εκφέρει άποψη επι του γίγνεσθαι χωρίς τις αγκυλώσεις που παρήγαγε η στρατευμένη σκέψη. Η Παρουσία του Κοινού Νού αποτελούσε κομβικής σημασία παράμετρο για την εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Κατά συνέπεια η Λογική ήταν το μέσο για την ανάπτυξη του Κοινού Νού και βασικά εργαλεία της λογικής ήταν η διαλεκτική είτε ως λογική αμφισβήτηση είτε σύγκρουση αντίθετων απόψεων και η σύνθεση η σύζευξη της θέσης με την αντίθεση.
Δεν χρειάζεται να περάσει ο οιοσδήποτε το επιθυμεί την βάσανο της κριτικής για να αντιληφθεί πώς η πολιτική σκέψη στην σημερινή Ελλάδα διακρίνεται από επιδερμικότατα, η τέχνη του επιχειρηματολογείν έχει προ πολλού εγκαταλειφθεί, η κριτική σκέψη και η κριτική συνείδηση έχουν ατροφήσει με αποτέλεσμα να παραχθεί έναν λόγος, ένας τρόπος σκέψης και κατά συνέπεια και ένας χαρακτήρας βαθιά αντιδημοκρατικός. Στην προσπάθεια να καλυφθεί αυτό το ιδιαιτέρως ενοχλητικό κενό εφευρέθηκαν , οι ιδεασμοί, τα ιδεολογήματα και οι επίμονες αντιλήψεις στην βάση της απλοποίησης. Ο Λαϊκισμός ξεκίνησε ως η πολιτική σκέψη του λαού απέναντι στις ελίτ για να αναγορευτεί σε δόγμα αλήθειας
Έτσι παρήχθη μια απο τις βασικές αρετές του Έλληνα αυτή της αναγόρευσης του Εγώ πάνω απο το Εμείς. Χάρις την αρετή αυτή γεννήθηκε το μίσος για κάθε τι που ανέτρεπε την σχέση αυτή . παράλληλα και καθώς το πάθος του ανθρώπου είναι έμφυτο για εξουσία, ο Έλληνας δεν εκπαιδεύτηκε και δεν εκπαίδευσε τον εαυτό του στην συλλογικότητα αλλά εκπαιδεύτηκε και παιδεύθηκε στην εσωστρέφεια. Η σύνθεση ως συνδυασμός θέσης και αντίθεσης αποτέλεσε ανοσιούργημα για τον οποίον τολμούσε να το μεταχειριστεί , η οπαδική συμπεριφορά θεοποιήθηκε. Ο φανατισμός αποτέλεσε τον συνδετικό κρίκο της κάθε κάστας, η βία ο φυσιολογικός τρόπος επιβολής του μερικού επι του συνολικού. Όλως τυχαίως την βάση της λενινιστικής θεωρίας της ύπαρξης μια πεφωτισμένης μειονότητας έναντι μιας υπανάπτυκτης πνευματικά πλειοψηφίας την μεταχειρίστηκαν παρά πολλοί έως όλοι ακόμα και σε αστικά καθεστώτα
Δεν θα ήθελα να μπω στην λογική να αναλύσω το τί πράττω εγώ , θεωρώ πώς ο καθείς μας κουβαλεί την δική του Ιστορία στο διαδίκτυο, η δε πορεία του, η συνέπεια, η συνέχεια στον χώρο και τον χρόνο απέναντι σε αρχές, αξίες, ιδανικά ,αδιάψευστος κριτής . Πρέπει όμως να καταθέσω τούτο , πως πέρασαν πολλά χρόνια για να θεωρήσω τον εαυτό μου ικανό να έχω παρουσία στον χώρο σας. Η Υλη σας, ο βαρύς ίσκιος των ονομάτων που αρθρογραφούν, η παρουσία σχολιαστών τους οποίους απο πολύ παλιά τους θεωρούσα πραγματικό δέος ήταν πρόκληση αποτελούν δε πρόσκληση σε περαιτέρω εξέλιξη . Εξελικτική πορεία συνεπάγεται συν τοις άλλοις πως αποδέχομαι και παραδέχομαι τα λάθη μου , τις παραλείψεις μου, τα κενά μου πώς σιωπηρά και σιωπηλά επαναχαράσσω την πορεία μου όπως και πως αποδέχομαι και την αμάθεια μου αποδίδοντας της ωστόσο προσωρινό χαρακτήρα. Επίσης μου είναι αδιανόητο να μην αναφέρω τις πηγές μου , άλλωστε μια μικρή κοινότητα είμαστε και αν έχουμε μια καθαρή ματιά θα ιδιούμε πως μεγάλα ονόματα της ελληνικής πολιτικής σκέψης φορές που υιοθετούν ότι καλύτερο έχουμε να καταθέσουμε.
Ο σχεδιασμός επιβάλλει μόχθο μεθοδική σκέψη, συστηματική δράση και όλα αυτά γνωρίζοντας πως θα είσαι αφανής Όχι μόνο δεν έχουμε ασκηθεί στη μεθοδολογική σκέψη, στην συστηματική δράση αλλά έχουμε απαρνηθεί ακόμα και διδάγματα μεγάλων πνευματικών μας όπως ο Κωστής Παλαμάς “Να μην βαριέστε το ψάξιμο / και να μην κουράζεστε στο σκάψιμο”.Εκπαιδευθήκαμε και εκπαιδεύσαμε στο εφήμερο, στο απαίδευτο, στο βολικό, στην προγονοπληξία στον μεσσιανισμό, στον προστατευτισμό ,στον ιδρυματισμό.
Ποιός άραγε θα μπορούσε να δώσει απάντηση
-στην θέση του Κορνήλιου Κασοτριάδη απέναντι στο ερώτημα εγώ θα διορθώσω το ρωμέικο;».-Ναι, κύριε, εσύ θα διορθώσεις το ρωμέικο, στον χώρο και στον τομέα όπου βρίσκεσαι.-
-ή στην άποψη του Οδυσσέα Ελύτη περί ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος και ήθους που χαρακτηρίζει το βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό
-ή στην αγωνία του Νότη Μαυρουδή ” Για άλλη μία φορά έψαχνα να βρω το νόημα των λέξεων σε μία περίοδο που, τόσο η λέξη «πολιτικός» (με την έννοια των ιδεών), όσο και η λέξη «πολιτισμός» (με την έννοια της αισθητικής και της καλλιέργειας) , με κάνουν να νοιώθω πως «υποφέρουν» ,”
Μιλᾶτε ὑπεύθυνα λοιπόν. Ἔστω μὲ ναὶ ἢ ὄχι αλλά υπεύθυνα