του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*
Σύμφωνα με το γνωστό ανέκδοτο, ο ιδιοκτήτης ενός εστιατορίου παρακολουθεί μία τεράστια διαδήλωση 100.000 ανέργων. Κάποια στιγμή αποφασίζει να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Σταματάει, λοιπόν, τυχαία έναν άνεργο διαδηλωτή από το πλήθος και προσφέρεται να τον προσλάβει στο εστιατόριό του. Οπότε αυτός ενοχλημένος γυρίζει και του λέει: “Άνθρωπέ μου, από 100.000 εμένα διάλεξες;”
Η συντριπτική παρουσία σήμερα της κυκλικής ανεργίας (αυτής δηλαδή που οφείλεται στην ύφεση, στην πτώση της ζήτησης και στο κατά συνέπεια κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων) αποκρύπτει την ταυτόχρονη παρουσία και άλλων, πιό περίπλοκων και σκοτεινών μορφών ανεργίας: οι ανεργιολόγοι έχουν εστιάσει τα τελευταία χρόνια την προσοχή τους στην λεγόμενη ψευδο-ανεργία. Αυτή είναι, με δυό λόγια, η αεργία μεταμφιεσμένη σε ανεργία.
Υπάρχουν διάφοροι δείκτες που μετρούν την ψευδο-ανεργία. Ένας είναι η σύγκριση του αριθμού των εγγεγραμμένων στον ΟΑΕΔ με τον αριθμό αυτών που αποδέχθηκαν μία προσφερόμενη θέση εργασίας και που παρέμειναν σ’ αυτήν εύλογο χρονικό διάστημα. Yπάρχουν πολλοί ακόμη, που δεν μπορούν να αναπτυχθούν εδώ. Το ζητούμενο είναι το ποσοστό των ανέργων που είναι άνεργοι, επειδή κατά βάσιν προτιμούν να είναι άνεργοι.
Γιατί κάποιος προτιμά να μένει άνεργος; Οι ειδικοί απαντούν: διότι επιλέγει την μερική, στοιχειώδη έστω ικανοποίηση των αναγκών του από άλλες πηγές, όπως η οικογένεια και το επίδομα ανεργίας. Αυτοί οι δύο παράγοντες λειτουργούν ως προσωρινές (στην πραγματικότητα παρατεινόμενες επ’αόριστον) «λύσεις». Που επιτρέπουν στον άνεργο να απορρίψει μία εξαρτημένη και δεσμευτική θέση εργασίας. Τα δε υψηλά ποσοστά ανεργίας που καταγράφονται στατιστικά, τον διευκολύνουν να «συσκευάσει» την δική του αεργία ως ανεργία, εντάσσοντάς την στην γενική κατάσταση.
Ένα αδιευκρίνιστο αλλά υπαρκτό μέρος των ανέργων στην Ελλάδα σήμερα, εντάσσεται σε αυτήν την κατηγορία. Άλλωστε, η ισχυρή οικογενειακή προστασία και τα επιδόματα καλύπτουν, ιδίως σε νεώτερες κατηγορίες ανέργων, το σύνολο ή σχεδόν το σύνολο των βασικών αναγκών του ανέργου. Αυτό εξηγεί εν μέρει και την πολιτική απάθεια τόσων εκατομμυρίων ανέργων, που διέψευσε επί ελληνικού εδάφους την προφητεία του Μαρξ ότι το σύστημα θα ανατραπεί από τον «εφεδρικό επαναστατικό στρατό ανέργων».
Δεν είναι αναγκαστικά κάποια οκνηρία, που λειτουργεί ως αντικίνητρο στην ανεύρεση εργασίας. Υπάρχουν άλλες παράμετροι, όπως η αναντιστοιχία των προσφερομένων θέσεων εργασίας προς τα προσόντα και τις σπουδές του ανέργου, ο ορισμός της έννοιας της εργασίας ως απασχόλησης γραφείου, η εμμονή στον τριτογενή τομέα κλπ.
Μην υποτιμούμε και το τεράστιο νεοελληνικό Εγώ, που διογκώθηκε υπέρμετρα στα χρόνια της Μεταπολίτευσης λόγω του υπερκαταναλωτισμού και της εξάλειψης των παραδοσιακών ελληνικών αρετών της πειθαρχίας, της λιτότητας και της εργατικότητας. Πολλοί σημερινοί νέοι δεν αντέχουν οποιαδήποτε εργασιακή πίεση ή προθεσμία, ενώ εκλαμβάνουν την ιεραρχία και την διατεταγμένη υπηρεσία ως προσβολή της προσωπικότητάς τους και μείωση της αυτονομίας τους.
Κατά την Μεταπολίτευση, οι εργασιακές αξίες υπονομεύθηκαν από ένα καθεστώς που προήγαγε την κερδοσκοπία και την διαπλοκή, γραφικοποίησε το εργασιακό ήθος και ανέδειξε ως πρότυπο το «λαμόγιο». Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι την χώρα κυβέρνησαν διαδοχικά ανεπάγγελτοι πρωθυπουργοί και υπουργοί.
Πρόταση: το επίδομα εργασίας να αντικατασταθεί από Έμμισθη Κοινωνική Υπηρεσία. Δηλαδή τα 360 ευρώ του επιδόματος ανεργίας να παύσουν να είναι επίδομα, δηλαδή ελεημοσύνη προς τον άνεργο. Και το ίδιο ποσόν να δίδεται στον άνεργο μόνον ως μισθός για καθημερινή τετράωρη απασχόληση στο κράτος, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση (π.χ. φύλαξη σχολικών κτιρίων) και στις ένοπλες δυνάμεις. Αυτό θα δώσει στον άνεργο εργασία, αξιοπρέπεια και την αίσθηση ότι αποτελεί κανονικό μέλος του κοινωνικού συνόλου.
Δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα “Kontra News” το Σάββατο, 18.1.2014.
* Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.
4 comments
Ντόκτορ : Την χώρα (δεν) κυβέρνησαν διαδοχικά (μόνο) ανεπάγγελτοι πρωθυπουργοί και υπουργοί αλλά και μπόλικοι καθηγητάδες και ντόκτορες προερχόμενοι από την ακαδημαική εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα οι μόνοι που δεν κυβέρνησαν την χώρα ήταν άνθρωποι που να έχουν στις καρτέλες τους ένσημα, πολλά ένσημα, από την πραγματική οικονομία. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη, για μένα, ότι η πρότασή σου βρίσκεται στην κατεύθυνση του πατερναλιστικού κρατισμού. Το κράτος κλώσα που κάτω από τα φτερά του (στο κράτος, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση και στις ένοπλες δυνάμεις) θα σκεπάσει τα αδύναμα κλωσόπουλα. Αν πρέπει, που πράγματι πρέπει, το επίδομα ανεργίας να μετατραπεί σε επιδότηση εργασίας, τότε πρέπει οι άνεργοι να προωθηθούν σε παραγωγικές και μόνο επιχειρήσεις. Πιθανά δε σε αυτήν την περίπτωση οι επιχειρήσεις που θα απασχολήσουν ανέργους να μην επιδοτηθούν με “ζεστό” χρήμα αλλά ισόποσα να μειωθεί ο χρεωστικός ΦΠΑ ή και ο φόρος εισοδήματος. Μόνο σε τέτοιου είδους περιβάλλον μπορούν, ιδιαίτερα οι άνεργοι νέοι, να μάθουν τον ιδιότυπο και σκληρό ανταγωνισμό που, για επιβράβευσή του, έχει το “άγιο” μεροκάματο.
Tι ωραία τα λες “άγιε” σπορέα!
Δηλαδή σήμερα οι άνεργοι δεν ξέρουν από ιδιότυπους και σκληρούς ανταγωνισμούς;
Θα περιμένουν να τους απολύσει πρώτα κανένας “άγιος” επιχειρηματίας για να αδειάσει από υπαλλήλους. Στη συνέχεια να δηλώσει ότι χρειάζεται εργαζόμενους από την ουρά των ανέργων. Να προσλάβει μετά λιγότερους από αυτούς που απέλυσε, να τους βάλει να δουλεύουν διπλοβάρδιες, αργίες και ΣΚ για ένα “άγιο” κομμάτι ψωμί και στη συνέχεια να του μειωθουν και “ισόποσα” οι φόροι που χρωστάει ή που πρέπει να αποδώσει!
Φόρους που το κράτος στο τέλος για να τους αναπληρώσει θα πρέπει να φορολογήσει το “άγιο” κομμάτι ψωμί των εργαζόμενων επειδή το “άγιο” παντεσπάνι του μέσου ελληνάρα επιχειρηματία του οποίου, μεταξύ άλλων, τα εικονικά τιμολόγια και τις λαμογιές πληρώνουμε σήμερα θα είναι αφορολόγητο.
Άσε αγαπητέ, από τους “άγιους” γιαλαντζί “ντόκτορες” του πεζοδρομίου καλύτεροι οι ντόκτορες των πανεπιστημίων με τα μειονεκτήματα και τα προτερήματά τους…
“το ίδιο ποσόν να δίδεται στον άνεργο μόνον ως μισθός για καθημερινή τετράωρη απασχόληση στο κράτος, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση (π.χ. φύλαξη σχολικών κτιρίων) και στις ένοπλες δυνάμεις. Αυτό θα δώσει στον άνεργο εργασία.”
Δηλαδή η “φύλαξη σχολικών κτιρίων” και η “εργασία” στις ένοπλες δυνάμεις μπορεί να είναι δουλειά του οποιουδήποτε ανειδίκευτου περαστικού θέλει να τσεπώσει ένα επίδομα;
Εαν π.χ. η “φύλαξη σχολικών κτιρίων” θεωρείται από το κράτος επάγγελμα τότε το κράτος πρέπει να προκηρύξει τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας και όχι θέσεις υποαμοιβόμενης απασχόλησης. Μη καλά αμοιβόμενος (και κυρίως) “περαστικός εργαζόμενος” είναι ανύπαρκτος εργαζόμενος.
Με αυτή τη λογική γιατί να μην στέλουμε τους άνεργους και σε επιχειρήσεις που έχουν κενά σε εργαζόμενους, να δουλεύουν για “τετράωρα” για να παίρνουν το …επίδομα ανεργίας.
Αυτά είναι ανοησίες. Λόγω της τεχνολογικής προόδου και της αυτοματοποίησης τα επόμενα χρόνια αναμένεται δραματική αύξηση της ανεργίας.
Το πρόβλημα λοιπόν του μέλλοντος δεν θα είναι η αεργία αλλά η ανεργία και τις επιπτώσεις αυτού θα πρέπει να καταπολεμήσουμε.
Νομίζω ότι από στο άρθρο δεν αναφέρεται μία σημαντική παράμετρος: η πτώση του επιπέδου των μισθών με ταυτόχρονη παραμονή του κόστους ζωής στα ίδια επίπεδα έγινε πολύ απότομα. Και είναι πολλές οι καταστάσεις που πλήτουν ξαφνικά τον άνθρωπο (π.χ. πένθος) που ακολουθούν την ίδια διαδρομή:
Άρνηση, Θυμός, Αποδοχή.
Νέοι που ετοιμάζονταν για μια ζωή όπου με τον μισθό τους θα μπορούσαν να πληρώνουν αξιοπρεπώς τα έξοδα τους (ενοίκιο, λογαρισμοί, καθημερινότητα), ξαφνικά καλούνται να δουλέψουν σε δύσκολες συνθήκες όπου για έναν μήνα εργασίας, θα μπορούν απλά να αγοράσουν τσιγάρα και καφέ. Αν οι νέοι αυτοί έχουν επιπλέον σπουδάσει, εισπράτουν τα νέα δεδομένα ακόμα χειρότερα και αισθάνονται ότι μια τέτοια δουλειά αποτελεί εμπαιγμό.
Δεν ξέρω αν βρισκόμαστε στο στάδιο της Άρνησης ή του Θυμού, αλλά στο στάδιο της Αποδοχής ακόμα δεν έχουμε φτάσει, εκτός των αναγκαστικών περιπτώσεων που οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί υποφέρουν δραματικά.
Θα περάσει καιρός ίσως μέχρι να γίνει αποδεκτή η κατάσταση αυτή, και εφόσον βεβαίως το κόστος ζωής έρθει σε ένα λογικό, για το μέγεθος των μισθών, επίπεδο.
Ένα πρόβλημα που ίσως υπάρξει με το γεγονός ότι ακόμα αρνούμαστε την κατάσταση, είναι η ψευδαίθηση ότι ένα εκλογικό αποτέλεσμα θα μπορέσει να αλλάξει τα δεδομένα. Φυσικά το να ψηφίσει κάποιος τους ίδιους, δημιουργεί τον φόβο ότι θα εκληφθεί σαν να απολαμβάνει τον “βιασμό”, αλλά βεβαίως δεν φαίνεται λογικό και το να περιμένει κανείς θαυμαστές λύσεις.
Ένα πολύ κακό πάντως, που η προηγούμενη 25ετία έφερε στην κοινωνία μας, είναι η απαξίωση όχι της εργασίας γενικά, αλλά η απαξίωση της χειρονακτικής εργασίας. Ούτε αυτό θα πρέπει να περιμένουμε ότι θα εξαλειφθεί αμέσως.
Γενικά, ένα μέτρο για την αλλαγή όλων αυτών, είναι η κοινή λογική:
Αν για να φτάσεις σε μία κατάσταση/προορισμό, σου χρειάστηκαν 20 χρόνια, ακόμα και αν θελήσεις να επιστρέψεις τρέχοντας, δεν μπορείς να καλύψεις την διαδρομή της επιστροφής σε ένα ή δύο χρόνια.