του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*
Λάθος ή σωστό, σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1975/86 ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας έχει καθαρά συμβολικό περιεχόμενο. Στην ουσία είναι μία μετεξέλιξη του βασιλικού θεσμού, αλλά χωρίς τις λεγόμενες «βασιλικές προνομίες» που προέβλεπε το προηγούμενο Σύνταγμα του 1952 (οι βασικές από τις οποίες ήταν η επιλογή του πρωθυπουργού υπό τον όρο της εν συνεχεία εγκρίσεως της Βουλής και το δικαίωμα πρόωρης διαλύσεως της Βουλής).
Είναι μακρά η συζήτηση σχετικά με τον τρόπο ανάδειξης, την λειτουργία και τις αρμοδιότητες του προέδρου της Δημοκρατίας. Αλλά δεν είναι της στιγμής. Με βάση το υπάρχον Σύνταγμα, δεν συντρέχει απολύτως μα απολύτως κανένας λόγος να θεωρείται κάν πολιτικό ζήτημα η εκλογή του προέδρου.
Στοιχειώδης σοβαρότητα και ευθύνη θα επέτασσε να υπάρξει μία συνεννόηση μεταξύ των κυριωτέρων κομμάτων της Βουλής και να επιλεγεί με συνοπτικές διαδικασίες, εν μέσω της εξαιρετικά κρίσιμης συγκυρίας, μία διακεκριμένη πνευματική προσωπικότητα γιά το ανώτατο αξίωμα. Στην συνέχεια να εκλεγεί χωρίς φασαρίες από την Βουλή σε μία και μόνον ψηφοφορία. Και να τελειώνει η υπόθεση. Χωρίς να ευτελίζεται το προεδρικό αξίωμα σε μία ατέρμονη διαπραγμάτευση, ένα πολιτικό παζάρι, μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Και, κυρίως, χωρίς να επαπειλούνται διάλυση της βουλής και πρόωρες εκλογές σε περίπτωση ασυμφωνίας.
Εδώ και μερικές ημέρες, όμως, παρακολουθούμε μία παραφιλολογία μειωτική τόσο γιά τον πρόεδρο όσο και γιά το (ήδη απαξιωμένο) πολιτικό σύστημα. Από τώρα, η μεν αντιπολίτευση κραυγάζει ότι δεν θα συναινέσει σε πρόεδρο κοινής αποδοχής, γιά να προκαλέσει εκλογές (όπως προβλέπει το Σύνταγμα σε περίπτωση αποτυχίας εκλογής προέδρου από την υπάρχουσα Βουλή). Και έτσι να ανακόψει την καταστροφική διακυβέρνηση της χώρας από την κυβέρνηση.
Η δε κυβέρνηση καλεί «όποιον επιθυμεί να προκαλέσει εκλογές να αναλάβει την ευθύνη». Δηλαδή σε πρώτο επίπεδο ανάγνωσης σείει το φόβητρο της αποσταθεροποίησης και προκαλεί την αντιπολίτευση. Αλλά παράλληλα ζητάει εμμέσεως και από τον πρόεδρο να κάνει δήλωση ότι θα εξαντλήσει την θητεία του!
Και ο μεν πρόεδρος, προκειμένου να θέσει τέρμα στην παραφιλολογία, αποσαφήνισε ότι θα κόψει και την πίττα του 2015. «Αν υπάρχουν φυσικά ξύλα γιά τον φούρνο», όπως εκ των προτέρων διευκρίνησε. Αλλά διερωτάται κανείς πόση ανευθυνότητα έχουν τα κόμματα γιά να μεταβάλουν το απαραβίαστο, όπως θα έπρεπε, και σεπτό πρόσωπο του προέδρου σε αντικείμενο καφενειακού επιπέδου μικροπολιτικής. Και μάλιστα έναν ολόκληρο χρόνο πριν από την λήξη της προεδρικής θητείας.
Στα πλαίσια αυτής της καφενειακής κουβέντας, μάλιστα, διακινούνται απίθανα ονόματα, που η αναφορά τους και μόνον πλήττει το κύρος του θεσμού. Είναι δυνατόν να συζητείται στα σοβαρά η εκλογή στο ύπατο αξίωμα προσώπων με μόνοή προσώπων που εμπλέκονται έστω και εμμέσως σε σκάνδαλα, ή ακόμα προσώπων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και με αγοραία συμπεριφορά;
Προφανώς το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης επιδιώκει να «τακτοποιήσει» στον προεδρικό θώκο, ως διάδοχο του συνετού και προσεκτικού Κάρολου Παπούλια, κάποιον εκπρόσωπό του ως εγγυητή της επιβίωσής του. Κάποιον που θα λειτουργήσει ως «θεσμικό αμορτισσέρ» στην αναπόφευκτη πτώση του. Κάποιον που δεν θα έχει την ψυχική ανεξαρτησία να αναζητήσει και να εισηγηθεί, την ώρα της κρίσεως, λύση εκτός των γνωστών και αδιάφορων πια γιά την κοινωνία «συσχετισμών» του παλαιοκομματισμού.
Τώρα που η στιγμή των μεγάλων κραδασμών πλησιάζει, ακόμη και ο θεσμικά αποδυναμωμένος προεδρικός θεσμός έχει την σημασία του. Η ιστορία διδάσκει ότι, σε εποχές αποσταθεροποίησης, θεσμοί χωρίς προβλεπόμενες αρμοδιότητες τις αποκτούν de facto. Ιδού γιατί στην πραγματικότητα γίνεται η ανάρμοστη συζήτηση.
Δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα “Kontra News” την Δευτέρα, 20.1.2014.
* Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.