του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*
To ΠΑΣΟΚ κατάργησε, με τις διαδοχικές μεταρρυθμίσεις του Καποδίστρια και του Καλλικράτη, ολόκληρη την περιφερειακή διοικητική δομή του Ελληνικού κράτους, όπως αυτή οργανώθηκε από την εποχή του Ελευθερίου Βενιζέλου και λειτούργησε επί δεκαετίες. Όπως στις περισσότερες πασοκικές μεταρρυθμίσεις, περισσότερη έμφαση δόθηκε στην αποδόμηση του προηγούμενου καθεστώτος παρά στην εγκαθίδρυση ενός σύγχρονου νέου.
Προβλήματα και δυσλειτουργίες ασφαλώς υπήρχαν, με κυριώτερη τον κομματικό χαρακτήρα των νομαρχών. Αλλά επί τέλους υπήρχε ένα κάθετο ιεραρχικό σύστημα, που ξεκινούσε από τον πρωθυπουργό, περνούσε από τους υπουργούς και τους γενικούς γραμματείς, συνέχιζε στους επιθεωρητές νομαρχών και κατέληγε στους νομάρχες. Οι νομάρχες ασκούσαν έλεγχο νομιμότητας στους Δήμους και στις Κοινότητες, κατένεμαν τα κρατικά κονδύλια, συντόνιζαν τις δημόσιες υπηρεσίες και ταυτόχρονα επέβαλαν την λογική του εθνικού συμφέροντος στα επί μέρους τοπικά. Αυτή η ιεραρχική δομή εξασφάλιζε στοιχειώδη συνοχή και εφαρμογή των αποφάσεων της κεντρικής εκτελεστικής εξουσίας στην περιφέρεια.
Η έκταση των νομαρχιών ήταν αρκετά περιορισμένη ώστε να είναι δυνατή η αποτελεσματική τους διοίκηση. Οι νομαρχίες είχαν εξ άλλου οικονομική και πολιτιστική ομοιογένεια, καθώς προέρχονταν από ιστορικές περιοχές και διαιρέσεις του ελληνικού χώρου. Και αυτό διευκόλυνε την διοίκησή τους.
Η κατάργηση των νομαρχιών και η συγχώνευσή τους σε αχανείς και ανομοιογενείς περιφέρειες οδήγησε όχι μόνον στην διοικητική παραλυσία αλλά και δημιούργησε διοικητικές οντότητες ανταγωνιστικές προς την κεντρική εξουσία. Διότι οι αιρετοί περιφερειάρχες δεν αισθάνονται καμμία εξάρτηση από την κυβέρνηση. Απ’ εναντίας, η άμεση εκλογή τους τους δίνει την ψευδαίσθηση ότι είναι ένα είδος αυτοδύναμων περιφερειακών πρωθυπουργών.
Ακόμα χειρότερα, οι νεοσύστατες περιφέρειες εξελίχθηκαν σε εκτροφεία σκανδάλων, όχι μόνον λόγω του μεγέθους τους αλλά και λόγω της διαπλοκής μεγάλης κλίμακας με το διεφθαρμένο κεντρικό πολιτικό σύστημα.
Τέλος, η δημαγωγία, ο λαϊκισμός και τα πελατειακά δίκτυα κατέστησαν, μέσω των περιφερειών, κυρίαρχο στοιχείο και στην τελευταία γωνιά της Ελλάδας. Οι εκλογές καποδιστριακών δημάρχων και περιφερειαρχών αποτελούν μέρος της κεντρικής κομματικής διαπλοκής και δεν έχουν καμμία απολύτως σχέση με τα πραγματικά τοπικά συμφέροντα. Αποτελούν προθάλαμο προώθησης κομματικών ημετέρων στην κεντρική πολιτικη σκηνή και πεδίο άσκησης ενδοκομματικών ισορροπιών, ευνοιοκρατίας και αναξιοκρατίας. Η δε διαφθορά στους ΟΤΑ αποτελεί την κόπρο του Αυγείου του σημερινού κράτους.
Αλλά και οι Κοινότητες ενοποιήθηκαν στους λεγόμενους «καποδιστριακούς δήμους» υπό ονομασίες καινές και εξωτικές, που δεν θυμίζουν τίποτα από το συλλογικό παρελθόν τους. Άσχετες κώμες, κωμοπόλεις και πόλεις ενοποιήθηκαν, διαφορετικές κοινωνιολογίες και ανθρωπολογίες ισοπεδωτικά και αναγκαστικά συγχωνεύθηκαν, παραδοσιακοί τοπικισμοί ενσωματώθηκαν ως πηγή μόνιμης δυσλειτουργίας στις νέες δομές. Παραβιάστηκε έτσι ένα προαιώνιο στοιχείο της ελληνικής τάξης πραγμάτων: ότι ο γεωγραφικός και γεωοικονομικός κατακερματισμός γεννά την μικρή πολιτειακή κλίμακα.Και ότι μικρές, αποκεντρωμένες πολιτικές οντότητες υπήρχαν εδώ από την ομηρική εποχή μέχρι τις κοινότητες της τουρκοκρατίας, και ακόμα μέχρι τα χωριά, τους εξωραϊστικούς συλλόγους και τους συνεταιρισμούς της Μεταπολίτευσης. Το αποτέλεσμα ήταν τα μικρότερα χωριά και κωμοπόλεις τελικά να μην αποτελέσουν ισότιμα συστατικά ευρύτερων συσσωματώσεων, αλλά υποβαθμισμένα και περιθωριακά προσαρτήματα των ισχυρότερων ή πολυανθρωπώτερων δήμων.
Γιά να προχωρήσουμε στο επίπεδο των (δυσάρεστων γιά το φαυλοκρατικό, κομματικό και πελατειακό σύστημα) προτάσεων:
α. να επιτραπεί σε όποιες πρώην κοινότητες (που σήμερα αποτελούν «κοινοτικά διαμερίσματα» με επικεφαλής αντιδημάρχους) επιθυμούν, να ξαναγίνουν αυτοτελείς κοινότητες κατόπιν κοινοτικού δημοψηφίσματος, υπό έναν και μοναδικό όρο: ότι θα υποβάλουν στο Ελεγκτικό Συνέδριο σχέδιο οικονομικής βιωσιμότητας, που θα προβλέψει κάλυψη σε ποσοστό 75% των κοινοτικών δαπανών από εγχώριες πηγές χρηματοδότησης. Ώστε όχι μόνον να μην υπάρξει επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού από τις νεοσυσταθησόμενες κοινότητες, αλλά τουναντίον να υπάρξει ελάφρυνση.
β. να εκχωρηθούν στις κοινότητες ουσιαστικές οικονομικές και αναπτυξιακές αρμοδιότητες, ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης των καταγομένων από αυτές εν Αθήναις ανέργων.
γ. να καταργηθούν άμεσα οι περιφέρειες και να ανασυσταθούν οι Νομαρχίες. Οι Νομάρχες θα επιλέγονται με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών και θα διορίζονται μετά από ακρόαση και έγκριση από αρμόδια διακομματική επιτροπή της Βουλής. Θα προέρχονται από μία δεξαμενή συνταξιούχων δικαστικών, στρατιωτικών και άλλων κατηγοριών δημοσίων λειτουργών, ηλικιακά θα είναι 50-70 ετών, θα υπάρχει κώλυμα εντοπιότητας και η θητεία τους θα είναι τετραετής. Θα ασκούν έλεγχο νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας στις Κοινότητες και Δήμους. Έργο τους θα είναι η ανασυγκρότηση του κράτους, η αναγέννηση της περιφέρειας και η αποκατάσταση του κύρους και της εντιμότητας της δημόσιας διοίκησης.
Αν κάποιος επιτυχημένος δήμαρχος καποδιστριακού δήμου ή αιρετός περιφερειάρχης αισθάνεται ότι έχει να προσφέρει, θα έχει την δυνατότητα να θέσει υποψηφιότητα γιά βουλευτής, ή επιτέλους γιά Δήμαρχος ή Κοινοτάρχης και ας αποδειξει την αξιοσύνη του μεταβάλλοντας τον Δημο του ή την Κοινότητά του σε πρότυπο ανάπτυξης.
Δημοσιεύθηκε στην πρωινή εφημερίδα “Kontra News” την Δευτέρα 27.1.2014.
*Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.