ΑΠ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Κάθε τόσο ανάβει η συζήτηση για τη θέση των ΗΠΑ στον κόσμο. Περνάμε από τον μονοπολικό στον πολυπολικό κόσμο; Το προφανές: η μονοκρατορία των ΗΠΑ κράτησε μόλις δέκα χρόνια, ασήμαντος χρόνος ακόμα και με τα μέτρα της τρέχουσας επικαιρότητας. Δυο αποτυχημένοι πόλεμοι, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, ήταν υπεραρκετοί για να τελειώσει ο μύθος της υπερδύναμης, στρατιωτικά. Και η οικονομική κρίση φτάνει και περισσεύει για να τον αποτελειώσει. Μονοκρατορία υπάρχει όταν ένας επιβάλλει τη θέλησή του με ή χωρίς βία. Αυτό τελείωσε.
Από τις ΗΠΑ εκπορεύθηκε η Παγκοσμιοποίηση αλλά στράφηκε εναντίον τους. Διαψεύσθηκε η απλοϊκή –όπως αποδείχθηκε- σκέψη ότι η Αμερική (και η Δύση γενικότερα) θα πουλάει ιδέες και προϊόντα και οι «άλλοι» (τριτοκοσμικοί) θα υποχρεωθούν να τα αγοράζουν. Έγινε το αντίθετο. Ιδεολογικά, η παγκοσμιοποίηση υποχώρησε σε ένα ανερχόμενο κύμα εθνικής έξαρσης, των (τέως) τριτοκοσμικών. Οικονομικά, η κρίση στις ΗΠΑ έπληξε την ΕΕ αλλά δεν γονάτισε τους μεγάλους ασιάτες ανταγωνιστές. Αντιθέτως Κίνα-Ινδία αναπτύσσονται ραγδαία. Συνοπτικά, νίκησε ο καπιταλισμός, έγινε το μοναδικό παγκόσμιο σύστημα, άλλα οι ΗΠΑ δεν τον διαφεντεύουν. Κύριος στόχος των ΗΠΑ τώρα, είναι να κρατήσουν υπό έλεγχο την ΕΕ αλλιώς θα είναι ομοίωμα Μεγάλης Δύναμης. Αλλά και σ’ αυτό αντιμετωπίζουν μεγάλες αντιδράσεις, ιδίως από τη Γερμανία. Η Ρωσία παραμένει ισχυρή Δύναμη επειδή είναι η μόνη (ακόμα)που διαθέτει μαζική πυρηνική απάντηση σε κάθε αντίστοιχη απειλή. Η απειλή πυρηνικού πολέμου επιτρέπει μόνο συμβατικές, περιφερειακές, συγκρούσεις όπου οι ΗΠΑ δεν αντέχουν για πολύ.
Σημειωτέον ότι ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» κατέρρευσε μόλις εκπλήρωσε ένα συγκεκριμένο ρόλο: όταν κατάργησε οριστικά τις πατριαρχικές, προ-αστικές, δομές που παρέλαβε (Ρωσία/Κίνα) και παρέδωσε μια (αστικοποιημένη) κοινωνία, ικανή να μετάσχει στο παγκόσμιο καπιταλιστικό γίγνεσθαι. Ανάλογο ρόλο παίζει και ο ισλαμικός εθνικισμός, παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από τον κοσμικό/λαϊκό αραβικό εθνικισμό. Διόλου τυχαία, (υπογραμμίζει ο Χάντιγκτον), στην πρωτοπορία της αντίστασης στη Δύση βρίσκονται μορφωμένοι (και σε Δυτικά πανεπιστήμια) νέοι. Προς τον εκσυγχρονισμό, την αστική/καπιταλιστική ολοκλήρωση, κινούνται και τα κινήματα στη Λατινική Αμερική, Τσάβες κλπ.
Ωστόσο ο αναδυόμενος πολυπολισμός δεν εξασφαλίζει ούτε την ειρήνη, όπως πολλοί φαντάζονται, ούτε την ευημερία, όπως πολλοί ελπίζουν. Τώρα όλοι αξιώνουν να έχουν μερίδιο στο όραμα που πρόσφερε η Δύση στη μάχη της εναντίον του «κομμουνισμού»: απαιτούν ευημερία. Και μάλιστα με θυσία της ελευθερίας, αν χρειάζεται. Στον ενοποιημένο καπιταλιστικό κόσμο ο ανταγωνισμός θα οξύνεται και οι (συμβατικοί/περιφερειακοί) πόλεμοι θα ανακυκλώνονται. Ο «εθνικισμός», την εποχή του πλανητικού καπιταλισμού, γίνεται όρος επιβίωσης. Το τέλος της Ιστορίας αργεί.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, Δευτέρα 8-2-2010.