Ο Χριστός, ο Αλλάχ και ο φιλελευθερισμός

Αναδημοσίευση από την Καθημερινή – γράφει ο Τάκης Θεοδωρόπουλος.

Στη δεκαετία του ογδόντα, τα παλιά εκείνα χρόνια που το ήθος και το πνεύμα των Ελλήνων βαπτίσθηκαν στην κολυμβήθρα του προοδευτικού λυρισμού, άνοιξε η συζήτηση για την κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το γυμνάσιο και το λύκειο. Τη θέση υιοθέτησαν και αρκετοί κλασικοί φιλόλογοι, οι οποίοι δεν ήθελαν να μείνουν αμέτοχοι στο πνεύμα της εποχής. Η διδασκαλία της δημοτικής είχε ήδη κατοχυρωθεί, τα πνεύματα και η περισπωμένη είχαν εξορισθεί στο πυρ της συντηρητικής κολάσεως και είχαν «ωριμάσει οι διαλεκτικές συνθήκες» για την τελική λύση, την εξόντωση της πηγής του συντηρητισμού, την ανάγνωση της αρχαίας γραμματείας από το πρωτότυπο. Μας έφταναν οι μεταφράσεις και μια γενική θεώρηση του πολιτισμού των προγόνων μας.

Για την υπεράσπιση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών έχω κατά καιρούς αρθρογραφήσει. Δύο είναι τα βασικά επιχειρήματα. Το πρώτο είναι ότι αποτελούν ένα βασικό κεφάλαιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και, ως εκ τούτου, τα Ελληνόπουλα, με την προνομιούχο σχέση που μπορούν να έχουν με τα κείμενα του Σοφοκλή ενισχύουν, εκτός από το γλωσσικό τους αισθητήριο, και την ευρωπαϊκή τους συνείδηση. Το δεύτερο είναι το επιχείρημα που προβάλλει η Ζακλίν ντε Ρομιγί, η οποία, ως γνωστόν, είχε διδάξει σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Υποστήριζε πως η εκμάθηση των λεγομένων νεκρών γλωσσών, ελληνικής και λατινικής, είναι μια πρώτης τάξεως άσκηση για την αργή ανάγνωση. Επειδή το «σκανάρισμα» ή το βιαστικό ρούφηγμα των κειμένων είναι από τις βασικές ασθένειες του πολιτισμού μας, πιστεύω ότι αυτό το εκπαιδευτικό επιχείρημα έχει μεγάλη αξία. Για την αξία της αργής ανάγνωσης έχει γράψει εξαιρετικά κείμενα και ο Μίλαν Κούντερα.

Για την πολιτικοποίηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών παραπέμπω στο υπέροχο κείμενο του Ιωάννη Συκουτρή «Ημείς και οι Αρχαίοι». Ηδη από το 1928 είχε επισημάνει ο μεγαλοφυής αυτόχειρ του μεσοπολέμου πως επειδή πολλοί αριστεροί είναι δημοτικιστές έχουν την τάση να συνδέουν την καθαρεύουσα με την κλασική παιδεία και να τις απορρίπτουν συλλήβδην. Τη δεκαετία του ογδόντα η προοδευτική διανόηση είχε προσθέσει και το επιχείρημα της χρησιμότητας. Γιατί τα παιδιά να χάνουν χρόνο με τους δεύτερους αορίστους αντί να μαθαίνουν χρησιμότερα πράγματα;

Σε μία από τις άπειρες μεταρρυθμίσεις η διδασκαλία καταργήθηκε, μετά επανήλθε, αλλά δεν άλλαξε τίποτε. Ακόμη και αυτοί που υποστήριζαν τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών συμφωνούσαν πως έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος, όμως, επειδή αυτό προϋποθέτει κόπο και ανάλωση φαιάς ουσίας, απλώς παρεπέμφθη εις τας ελληνικάς καλένδας και τον πατριωτισμό των διδασκόντων. Το ζήτημα ξεχάστηκε. Αν δεν κάνω λάθος ο μόνος που το θυμόταν ώς την τελευταία ημέρα της ζωής του ήταν ο Εμμανουήλ Κριαράς. Οταν τον επισκέφθηκε ο Γιώργος Ανδρέα Παπανδρέου για να του προτείνει την τελευταία τιμητική θέση στο ψηφοδέλτιο της Επικρατείας –στις εκλογές του 2009;– εκείνος του είπε να φροντίσει ώστε να καταργηθεί η διδασκαλία των αρχαίων. Αναρωτιέμαι τι κατάλαβε ο ηγέτης της σοσιαλιστικής διεθνούς.

Σήμερα τη σειρά της έχει η διδασκαλία των θρησκευτικών. Το ζήτημα άνοιξε με μια δήλωση της κυρίας Αναγνωστοπούλου, και έκλεισε με μια συνάντηση του κ. Βούτση με τον αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο. Τα απόνερά του όμως απέδειξαν πως το θέμα είναι ουσιαστικότερο και των πολιτικών δηλώσεων και των διπλωματικών συναντήσεων. Λογικό. Είναι ένα θέμα που αγγίζει και την παιδεία, αλλά και θεμελιώδεις αξίες της πολιτισμικής μας υπόστασης, όπως είναι ο χριστιανισμός και η ανεξιθρησκεία. Οι αντιδράσεις των αναγνωστών στην αρθρογραφία μου της περασμένης εβδομάδας ήσαν στην πλειονότητά τους αρνητικές στη θέση μου, που υπερασπίστηκε τα θρησκευτικά. Ανέδειξαν όμως την πολυπλοκότητα του ζητήματος.

Ποτέ δεν υπερασπίστηκα την κατήχηση. Μου είναι ξένη, από όποια ορθοδοξία κι αν προέρχεται, εκκλησιαστική, μαρξιστική ή νεομαρξιστική – προοδευτική. Οπως και δεν υπερασπίζομαι και την τυπολατρική διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών. Υποστηρίζω όμως ότι όπως η πολιτισμική ανοχή προέκυψε από την προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στις ελληνορωμαϊκές αξίες, έτσι και η ανεξιθρησκία ρίζωσε σε χριστιανικό περιβάλλον. Ούτε η μεν ούτε η δε υπάρχουν στη χώρα του Ισλάμ, εκεί όπου ο Θεός ονομάζεται Αλλάχ.

Θέλουμε την εκπαίδευσή μας σύγχρονη; Και βέβαια. Οπως το Ελληνόπουλο οφείλει να μαθαίνει μαθηματικά, για να μπορεί να στήσει έναν αφηρημένο λογισμό με αρχή, μέση και τέλος, έτσι πρέπει να μαθαίνει και αρχαία, και λατινικά, αλλά και χριστιανισμό, για να αντιλαμβάνεται τον τρόπο με τον οποίον ο πολιτισμός μας έφτασε να είναι αυτό που λέμε «σύγχρονος». Μπορεί να δηλώνεις άθρησκος ή άθεος, όπως μπορείς να πεις ότι δεν σου αρέσει ο Παρθενών. Ομως, αν δεν τον ξέρεις τον Παρθενώνα, τότε είσαι απλώς αγράμματος.

Ολες οι θρησκείες είναι ίδιες; Οχι δεν είναι όλες οι θρησκείες ίδιες, όσο κι αν καθεμιά έχει την αξία της. Οπως και δεν είναι όλοι οι πολιτισμοί ίδιοι. Η ενιαία σκέψη, κοινώς η μη σκέψη, τις θέλει όλες ίδιες. Μην ξεχνάμε ότι αρχή της σκέψης είναι η διάκριση. Και η ελληνική αριστερά, που θυμάται τον φιλελευθερισμό, ο οποίος της φέρνει αλλεργία, όποτε πρόκειται για τα θρησκευτικά ή την ισότητα των φύλων, καλά θα έκανε να επεξεργαστεί λίγο την πρόζα της. Το «εγώ Χριστός κι εσύ Αλλάχ, όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ» δεν είναι το καταλληλότερο ιδεολογικό σωσίβιο.

Πηγή

Δεύτερο άρθρο –

Είναι άθεη η Ευρώπη;

Οταν το 2005 συναντήθηκαν στο Εδιμβούργο οι υπουργοί Εξωτερικών των 25 για να εγκρίνουν το σχέδιο του ευρωπαϊκού συντάγματος συμφώνησαν να απαλειφθούν δύο στοιχεία. Το πρώτο ήταν το προοίμιο που είχε εντάξει ο συντάκτης του σχεδίου Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, το γνωστό παράθεμα από τον Επιτάφιο του Περικλέους που έχει διασώσει ο Θουκυδίδης. «Το πολίτευμά μας καλείται δημοκρατία επειδή αποφασίζουν οι πολλοί». Το επιχείρημα για την απάλειψη θύμιζε προοδευτικό ιδεασμό: η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν δουλοκτητική, σεξιστική και κατακτητική. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο αναφοράς σε έναν πολιτικό οργανισμό ο οποίος έχει απαλλαγεί από τις παιδικές ασθένειες της Ιστορίας. Exit λοιπόν ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός.

Το δεύτερο στοιχείο που απαλείφθηκε ήταν μια αναφορά στις χριστιανικές ρίζες της Ευρώπης. Ζήτημα ανεξιθρησκίας. Με τα εκατομμύρια των μουσουλμάνων που ζουν στη Γαλλία, τη Γερμανία ή την Αγγλία οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες, για λόγους αβρότητος αν μη τι άλλο, οφείλουν να ξεχάσουν τις χριστιανικές τους καταβολές. Αβρότητα ή ενοχές και φόβος; Οι μνήμες της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν ακόμη νωπές και, ας μην ξεχνάμε ότι το καλοκαίρι του 2005 έγιναν οι μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις στο κέντρο του Λονδίνου. Οπότε για να τακτοποιήσουν τις ενοχές τους και να έχουν και το κεφάλι τους ήσυχο ότι δεν προκαλούν τα θρησκευτικά αισθήματα των μουσουλμάνων αποφάσισαν να ξεχάσουν τις καταβολές τους. Exit και ο Χριστιανισμός.

Ως γνωστόν το σχέδιο του ευρωπαϊκού συντάγματος απερρίφθη μετά φανών και λαμπάδων. Η Ευρώπη όμως συνέχισε να οικοδομείται, να εκδίδει προδιαγραφές για τα αντιβιοτικά και την αλιεία της ρέγγας και να υπερηφανεύεται για τη δημοκρατία της και τον ανθρωπισμό της. Δεν της χρειαζόταν ούτε ο Θουκυδίδης, ούτε ο Παύλος, ούτε ο Ακινάτης. Δεν ενδιαφερόταν πια σε ποιο τοπίο φύτρωσε το καθεστώς της ανεξιθρησκίας και της πολιτισμικής ανοχής. Της αρκούσε που τα είχε επιτύχει. Ακολούθησε ο συστηματικός ακρωτηριασμός της εκπαίδευσης από τις κλασικές σπουδές. Τι να τον κάνεις τον Πλάτωνα όταν έχεις το ευρώ. Μπορείς να ζήσεις σε καθεστώς πολιτισμικού Αλτσχάιμερ με όπλο την ευημερία.

Οταν όμως σου λείψουν τα ευρώ και η ευημερία μεταμορφωθεί σε φάντασμα τότε τι κάνεις; Τότε η μικρή Ελλάς, καταχρεωμένη, πτωχευμένη και κατάκοπη επικαλείται την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Και πού στηρίζεται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη εκτός από τον ΦΠΑ; Μα στις κοινές ευρωπαϊκές αξίες. Και από πού προκύπτουν οι ευρωπαϊκές αξίες; Από την Ιστορία. Και πώς θα καταλάβεις το τοπίο της ευρωπαϊκής Ιστορίας αν έχεις ξεχάσει τις χριστιανικές ρίζες και τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό; Μα είμαστε ανθρωπιστές, αγαπάμε όλον τον κόσμο «γιατί ζεις κι εσύ μαζί». Να θυμίσω επίσης ότι η ελληνική Αριστερά, και όχι μόνον, κρατικιστική, χωρίς δημοκρατική παιδεία, θυμάται τον φιλελευθερισμό μόνον όταν πρόκειται για τα θρησκευτικά.

Αυτά σε απάντηση όσων απόρησαν πώς εγώ, ως ευρωπαϊστής, υπερασπίζομαι τη διδασκαλία των θρησκευτικών. Μα ακριβώς ως ευρωπαϊστής την υπερασπίζομαι. Επειδή πιστεύω ότι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα για να σταθεί χρειάζεται τα υλικά του πολιτισμού του. Αλλιώς μην κλαίγεστε ότι το ευρώ έγινε ο θεός της Ευρώπης.

Τα δύο προηγούμενα κείμενα του Τ.  Θεοδωρόπουλου στην Καθημερινή για το ίδιο θέμα

Γιατί χρειάζονται τα Θρησκευτικά (η θέση του)

Τοτέμ και Ταμπού (οι αντιδράσεις που εξέλαβε)