Γράφει ο Ιωάννης Νεονάκης, MD, MSc, PhD.
Η ίδρυση του Ελληνικού κράτους είναι εν πολλοίς συνυφασμένη με την επίσημη επικράτηση των ονομάτων Ελλάδα και Έλληνας, αντί των πολύ ορθότερων ιστορικά Ρωμανία (Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) και Ρωμηός. Είναι βέβαιο ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα επέτρεπαν ποτέ την ίδρυση ενός κράτους στην περιοχή μας με το όνομα Ρωμανία. Ή για να το πούμε καλύτερα, δεν θα επέτρεπαν ποτέ την επανασυγκρότηση της Ρωμανίας, την ουσιαστική δηλαδή ανάσταση του Γένους μας. Κάτι τέτοιο θα άνοιγε τεράστια γεωπολιτικά θέματα και προϊόντος του χρόνου θα υπέσκαπτε καίρια τα σαθρά θεμέλια της δικής τους κρατικής συνοχής και ύπαρξης.
Αντίθετα, ένα μικρό εθνικό κρατίδιο-προτεκτοράτο, ένα «ενεργούμενο», μια μαριονέτα ελεγχόμενη εις το διηνεκές με ποικίλους τρόπους θα τους εξυπηρετούσε μια χαρά. Ειδικά αν συνδυάζονταν και με άλλα μικρά και πλήρως επίσης ελεγχόμενα εθνικά κρατίδια στην περιοχή. Τέλος, οι όποιες ανησυχίες τους για κάποια τυχόν αφύπνιση των (ας το πούμε ευσχήμως) κατοίκων του χώρου θα διαλύονταν πλήρως αν οι κάτοικοι αυτοί ξεχνούσαν παντελώς την άμεση και ζώσα ιστορία τους και τη ρωμαίικη ταυτότητά τους και μηρύκαζαν αστόχαστα και με απλανές βλέμμα τα αληθινά όντως κατορθώματα του προπάππου τους Περικλέους βεβαίως βεβαίως! Πάλι καλά που δεν μάς είπαν και Γρεκία!
Έκτοτε η παιδεία μας, η επίσημη ιστοριογραφία αλλά και το πολιτικό κατεστημένο μάς επέβαλλαν τα εθνικά μας στερεότυπα. Οι παλαιότεροι από μας ασφαλώς θα θυμούνται την κατ’ εμέ ανιστόρητη φράση που είχε πει ο, κατά τα άλλα πολυμαθής, πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Σαρτζετάκης εκεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αναφερόμενος στους Έλληνες ότι «είμαστε έθνος ανάδελφον». Η φράση αυτή συνοψίζει ευκρινώς όλο το λανθασμένο κατά την άποψή μου κοίταγμα στην Ιστορία μας και τη στρέβλωση που έχουμε υποστεί ως Γένος τα τελευταία 200 χρόνια αναφορικά με την ταυτότητά μας και το ποιοι πραγματικά είμαστε.
Είμαστε Έλληνες; Προφανώς και είμαστε Έλληνες. Η γλώσσα μας, η ιστορία και ο πολιτισμός μας το πιστοποιούν ακράδαντα. Τότε λοιπόν πού είναι το πρόβλημα; Το πρόβλημα είναι ότι το Έλληνας είναι μερικό, είναι εξαιρετικά περιοριστικό και γίνεται ακόμα πιο μερικό και περιοριστικό όταν προσεγγίζεται με τον τρόπο και την αντίληψη των δυτικών που τελικά επικράτησε.
Ο όρος Ρωμηός σαφώς περιλαμβάνει και την έννοια του όρου Έλληνας, αλλά είναι εξαιρετικά πιο ευρύς, και πολυεπίπεδος. Ουσιαστικά αποδίδει την πολιτισμική ταυτότητα που προέκυψε από το βαθμιαίο συγκερασμό τριών μεγεθών: (α) του ελληνιστικού πολιτισμού, (β) της κληρονομιάς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με πρωτεύουσα αρχικά τη Ρώμη και στη συνέχεια τη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και κυρίως (γ) της Εβραϊκής παλαιοδιαθηκικής παράδοσης και της διδασκαλίας του Χριστού. Ο Ρωμηός ανεξάρτητα από τη φυλετική του προέλευση ή τη γλώσσα που χρησιμοποιεί (ελληνικά, λατινικά, αραμαϊκά, βλάχικα, βουλγάρικα, αρβανίτικα, τούρκικα κτλ.), έχει ελληνιστικό πολιτισμικό υπόβαθρο, πρωτεύουσα του κράτους του είναι η Ρώμη και στη συνέχεια η Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη και κυρίως είναι ορθόδοξος χριστιανός.
Αντίστοιχα η Ρωμανία δεν είναι ένα κλειστό έθνος-κράτος και ούτε χαρακτηρίζεται κυρίως από τα σύνορά της. Αντιλαμβάνεται τον εαυτό της με οικουμενικό τρόπο ως τη μία και αδιαίρετη ορθόδοξη χριστιανική πολιτεία επί της γης. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν τρόπο ζωής και μια προσπάθεια πολιτειακής θεσμικής συγκρότησης με σκοπό την υπεράσπιση αυτού του τρόπου ζωής προς όφελος και ανάδειξη του προσώπου, χωρίς όμως να επιβάλλει δυναστικά τα προτάγματά της σε λαούς με άλλες παραδόσεις. Ένα κράτος, που παρά το πλήθος των λαθών, των αμαρτιών και των εγκλημάτων που έγιναν, φτάνοντας μέχρι και σε μακροχρόνιους εμφύλιους σπαραγμούς, προσπάθησε εντούτοις να πορευτεί εν μετανοία και να διατηρήσει κατά τα μέτρα του ανθρωπίνως δυνατού τον Θεοκεντρικό (και όχι θεοκρατικό) του άξονα, την πανανθρώπινη αναφορά και την εσχατολογική του προοπτική.
Θα αναρωτηθεί κάποιος: έχουνε νόημα όλα αυτά σήμερα ή μήπως αποτελούν έναν άκαιρο, ανώφελο και «πολυτελή» ιστορικό αναστοχασμό;Κατά την ταπεινή μου άποψή όχι μόνο έχουν σημασία αλλά θα έπρεπε να αποτελούν το κεντρικό σημείου προβληματισμού του λαού μας στο ιστορικό σταυροδρόμι που βρισκόμαστε τα τελευταία χρόνια.
Οι όροι Ρωμηός και Ρωμανία αλλάζουν άρδην τη νοηματοδότηση και συγκρότηση του βίου τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.Ισχυροποιείται η ιστορική συνέχεια και συνοχή του Γένους και η αυτοσυνειδησία του ενός ενιαίου σώματος προαπελθόντων, συγκαιρινών και μελλόντων ελθείν. Έρχεται στο προσκήνιο και γίνεται δική μας και κομμάτι του σημερινού εαυτού μας μια απίστευτης ευρύτητας ιστορική εμπειρία, αλλά και γλωσσική και πολιτισμική παρακαταθήκη. Αναδεικνύονται ισχυρές προτάσεις απέναντι στα αδιέξοδα της μετανεωτερικότητας. Οι σχέσεις μας ως συλλογικότητας με πλήθος άλλες συλλογικότητες και λαούς τροποποιείται εκ θεμελίων. Αλλάζει η εκτίμηση και ο σεβασμός προς τον ίδιο μας τον εαυτό, και η καρδιά πλημμυρίζει από συναισθήματα άγνωστα στην παρούσα στενάχωρη κατάσταση. Ξεφεύγουμε από το μικρόκοσμό μας και ανοιγόμαστε στην οικουμένη. Αναδεικνύονται ευκρινώς τα πολλά ιστορικά δικαιώματα που εκ των πραγμάτων έρχονται στο προσκήνιο. Το πολύ ουσιαστικό όμως είναι ότι αλλάζει πλέον ο συνολικός τρόπος αντίληψης μας και πρόσληψης των πραγμάτων της οικουμένης, ανοίγει μια αγκαλιά που περικλείει τον όλο κόσμο και τον όλο άνθρωπο, ενοποιείται και νοηματοδοτείται σωτηριολογικά όλη η ιστορία, η κάθε στιγμή αποκτά τέλος και σκοπό, η κάθε πράξη και η κάθε ανάσα έχει εσχατολογική προοπτική.
Ελλάδα λοιπόν ή Ρωμανία; Ο καθένας ας δώσει τη δική του απάντηση. Εξάλλου όλοι αγαπούμε και πονούμε την πατρίδα μας και όλες οι απαντήσεις είναι καλοπροαίρετες. Εγώ πάντως θα έλεγα: στάνταρ δύο.
9 comments
Εξαιρετικό!
Μακάρι να προβληματίζονται και άλλοι με τα ίδια ανοικτά μυαλά στο τοσο συζητημένος αυτο θέμα που αφορά τους Νεοέλληνες!
Η περίεργη επιμονή στη διατήρηση ενός ανύπαρκτου θέματος, όπως αυτό που υποδηλώνεται στη διάζευξη «Έλληνες ή Ρωμιοί;», αντιστρατεύεται την ετυμηγορία της ιστορίας και βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την κοινή λογική. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, δεν ενδείκνυται να παίζει κανείς «εν ου παικτοίς» — ιδιαίτερα στους δύσκολους και πονηρούς καιρούς μας.
Περισσότερα στο παρακάτω άρθρο μου:
https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxra2F0c2ltYW5pc2dyfGd4Ojc5ZWVmNGY4YTdkZGIyMTQ
Θα έλεγα ότι είμαστε δισυπόστατοι, 50% Έλληνες , 50% Ρωμηοί. Αρνούμενοι τον Ελληνισμό διαγράφουμε την αρχαία ιστορία μας, αρνούμενοι την Ρωμηοσύνη διαγράφουμε την Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως και το όραμα που μας κράτησε ζωντανούς τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Γι’ αυτό θα έλεγα ότι η απάντηση στο Ελλάδα – Ρωμανία είναι χ κι όχι 2.
@ Louis coutas
Λύσαμε όλα μας τα προβλήματα, βλέπετε, για να έχουμε την πολυτέλεια να συζητούμε αν είμαστε Έλληνες ή Ρωμαίοι (Ρωμηοί). Ένα θέμα που προκύπτει από το πουθενά. Συμφωνώ με τον κ. Κυριάκο Κατσιμάνη και δεν βλέπω σε τι χρησιμεύει αυτή η εμμονή ορισμένων.
@ Γιάννης Παπαθανασίου
Το ελληνικό κράτος είναι αυτό που κατάφεραν οι Έλληνες να απελευθερώσουν από τον οθωμανικό ζυγό με την Επανάσταση τού ’21. Και εννοείται ότι δεν μιλούμε για το σημερινό σε έκταση ελληνικό κράτος. Ήταν κι αυτό ένα τμήμα τής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Δεν καταλαβαίνω γιατί “αρνούμενοι την Ρωμηοσύνη διαγράφουμε την Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως”. Γιατί αυτή η μανιχαϊκή λογική; Στην ανωτέρω Αυτοκρατορία συνεχίζεται ο μεσαιωνικός Ελληνισμός, όπως διαμορφώθηκε υπό την επήρεια του χριστιανισμού.
Ο Γ. Καραμπελιάς στο βιβλίο του “1821, Η δυναμική της Παλιγγενεσίας” (Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2015) στις σελίδες 619-626 ασχολείται με το θέμα αυτό. Και πράγματι γράφει πολύ λογικά πράγματα.
Προσωπικά να πω ότι ιστορικά μας ανήκουν όλα τα ονόματα, Έλληνας, Γραικός, Ρωμιός. Καθένα από αυτά έχει τα ιστορικά του σημαινόμενα και όλα συνδέονται με τον ελληνισμό φυσικά. Ο γενικός άξονας του ελληνισμού είναι αδιάσπαστος από την αρχαϊκή εποχή μέχρι σήμερα, με διαφορετικά χαρακτηριστικά κάθε φορά, αλλά συνεχής.
============
Ως παρένθεση να πω ότι η δική μου μελέτη επάνω στο ζήτημα με έχει πείσει ότι αυτό είναι αλήθεια.
Για ευκολία (και για να μην βάλω πολλά λινκ και θεωρηθεί το σχόλιο μου spam από το WordPress) παραπέμπω στο “phorum”gr όπου κάποιος χρήστης του ιστότοπου κοινοποίησε τους δεσμούς προς τα 5 πρόσφατα άρθρα που έγραψα με αφορμή κάποιον διαδικτυακό χρήστη που με το ψευδώνυμο “σμερδαλέος” προσπαθεί να πείσει ότι δεν υπήρξε ελληνισμός στο Βυζάντιο και φαντάζεται κάποιο “ρωμαϊκό έθνος άνευ ελληνισμού”.
Επειδή λοιπόν δεν αρκεί να πεις σε κάποιον “λες ψέματα” ή “κάνεις λάθος” έκανα μια εκτενή έρευνα ώστε να διαψεύσω όλα όσα γράφει και έτσι να πειστεί και αυτός ότι βρίσκεται σε πλάνη. Μέχρι τώρα τα άρθρα είναι πέντε, και μέσα στην εβδομάδα που έρχεται θα ανέβει και ένα έκτο που διαψεύδει τεκμηριωμένα και με βάση την πρόσφατη βιβλιογραφία και τις πηγές (αλλά και την γενετική μελέτη του Σταματογιαννόπουλου) τα παμπάλαια και διαρκώς επανερχόμενα ψέματα του Φαλμεράιερ για σλαβική κατοχή του ελλαδικού χώρου και εξάλειψη των Ελλήνων.
============
Γενικά πάντως, ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω, η Επανάσταση έγινε γιατί είχε έρθει η ώρα να γίνει και τελικά, δεν πρέπει να αισθανόμαστε οι “χαμένοι” της υπόθεσης. Από το 1830 μέχρι το 1948 η επέκταση των συνόρων απέδειξε ότι είμασταν κερδισμένοι, ειδικά αν δούμε πόσες διεκδικούμενες περιοχές από τρίτους ήρθαν στα χέρια μας. Είμασταν βέβαια χαμένοι στη Μικρασία ή τη Βόρεια Ήπειρο, αλλά συνολικά όχι μόνο χαμένοι. Και όσα καλά έγιναν, συνέβησαν με δικές μας θυσίες.
Και τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου το δικό μας ζήτημα την προκάλεσε και δεν είναι ντροπή όταν είσαι μια κουκίδα στον χάρτη, να σε βοηθούν. Ακόμα και οι Αμερικανοί βοηθήθηκαν για να ελευθερωθούν από τους Άγγλους, βοήθεια είχε και ο Μπολιβάρ, συμμαχία υπήρξε και στην περίπτωση του Βατερλό. Το να εκμεταλεύεσαι τις συγκυρίες και τις συμμαχίες είναι ευτυχές κατόρθωμα και όχι ντροπή ούτε λόγος μειονεξίας.
Η ελληνική ιστορία, αν δει κανείς τους χάρτες, γυρνά περίπου στα εδάφη που βρισκόμαστε τώρα. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ο πρώτος που άνοιξε την περιοχή που μετά εμφανίστηκε ρωμαϊκή και η οθωμανική αυτοκρατορία. Άρα, και γιατί να ζηλεύουμε την οικουμενικότητα της Ρώμης που ήρθε δεύτερη, και να μην θυμόμαστε με υπερηφάνεια την αλεξανδρινή οικουμενικότητα που προηγήθηκε και ήταν η αρχική αιτία.
Αν λοιπόν δει κανείς την ιστορία, περίπου από τα σημερινά εδάφη ξεκίνησε ο οικουμενικός ελληνισμός, αλλά και σε αυτά τα εδάφη συρρικνώθηκε στο τέλος του Βυζαντίου μετά από 1600 χρόνια. Τα όρια του ύστερου Βυζαντίου δεν ήταν αυτά που είχε το αρχικό ρωμαϊκό κράτος, ήταν πολύ μικρότερα. Δηλαδή, η νοσταλγία μας οδηγεί πολύ πιο πίσω από όσο θα ήταν ποτέ εφικτό.
Μάλιστα, το τέλος του Βυζαντίου, αν κοιτάξει κανείς τις πηγές, θυμίζει ελληνικό εθνικό κράτος, παρά την ισχύ του ονόματος “ρωμαίος”.
Επίσης, μάλλον είναι φαντασία ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία θα κατέληγε ποτέ σε ελληνικά χέρια “εκ των έσω” διότι υπήρχε ήδη εθνικισμός Σέρβων, Ρουμάνων και Βούλγαρων.
Μπορούμε π.χ. να φανταστούμε εμάς σε μια λυκοφιλία με τους Τούρκους με την πονηρή σκέψη να τους πάρουμε τελικά δική μας την Οθωμανική αυτοκρατορία και να ξαναγίνουμε “ρωμαίοι”, αλλά τότε, το πιο πιθανό είναι να γινόμασταν αντίπαλοι με όλα τα Βαλκάνια που θα μας θεωρούσαν εχθρούς. Και ποιος ξέρει τότε το αποτέλεσμα; Μπορεί να χάναμε ακόμα περισσότερα από όσα έχουμε σήμερα.
Εμείς οι Έλληνες λατρεύουμε την ιστορία και τα σενάρια της, αλλά τώρα υπάρχει μια πραγματικότητα που προέκυψε μέσα από αγώνες και αίμα και δεν αλλάζει. Κρατάμε και τιμούμε την ιστορία μας και χαράζουμε μια πορεία με το όνομα Έλληνες που είναι έτσι κι αλλιώς εξαιρετικό. Κάθε μορφωμένος άνθρωπος στον πλανήτη γνωρίζει το όνομα αυτό και την προσφορά των Ελλήνων και μακάρι να μοιάσουμε στους προγόνους μας.
Για παράδειγμα, ως γνώστες της ελληνικής, στο επιστημονικό πεδίο να στοχεύαμε σε υψηλού επιπέδου φιλολόγους και στερεότυπες εκδόσεις όλων των ελληνικών κειμένων και όχι να περιμένουμε από Άγγλους, Γερμανούς και Αμερικανούς. Αυτό, θα μπορούσαμε να το κάνουμε.
Είναι σαφές πάντως για μένα ότι η πορεία μας από εδώ και πέρα συμβαδίζει με το όνομα “Έλληνες” χωρίς ποτέ να ξεχνάμε όλη την υπέροχη ιστορική μας διαδρομή.
@ Papyrus 52
Βλέπε και τα παρακάτω:
https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxra2F0c2ltYW5pc2dyfGd4OjY1MjFjYmZmZDQzNDZlMzY
https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxra2F0c2ltYW5pc2dyfGd4OjczNWM3OTM3ZTU2YmNkZTA
Καταρχάς, να πω ότι είναι πολύ ευχάριστο να βλέπουμε πανεπιστημιακούς που δεν ακολουθούν τη μόδα του εθνομηδενισμού και του αφ’ υψηλού κοσμοπολιτισμού!
Διάβασα και τα δύο κείμενα, και φυσικά, ως προς την ουσία συμφωνώ απόλυτα.
Μόνο για τον Λιουτπράνδο έχω διατυπώσει διαφορετική άποψη, και νομίζω ότι η απόρριψη του τίτλου “Αυτοκράτορας των Γραικών” δεν συνδέεται με απόρριψη του “Γραικός”. Η πηγή δείχνει ότι το “Αυτοκράτορας των Γραικών” ενοχλεί επειδή με πολιτική σκοπιμότητα αντικαθιστά το “Αυτοκράτορας των Ρωμαίων”, πράγμα όχι αμελητέο όταν γύρω από το όνομα αυτό υπάρχουν πολιτικοστρατιωτικές και εδαφικές διεκδικήσεις.
Όμως, τελικά το “Γραικός” περιγράφει μια πολιτισμική ταυτότητα με ελληνικά στοιχεία που είναι απολύτως αποδεκτή από τους βυζαντινούς του 968 μ.Χ..
Γενικά βέβαια, ως θέμα, η βυζαντινή ταυτότητα συνολικά από τον 4ο μέχρι τον 15ο αιώνα είναι δύσκολο αντικείμενο.
Ίσως, πιο εύκολα είναι τα πράγματα για τη συνέχεια του ελληνισμού συγκεκριμένα στα ελλαδικά, μικρασιαστικά και κυπριακά εδάφη όπου η αδιάκοπη ύπαρξη της ελληνικής γλώσσας, σε εδάφη προαιώνια ελληνικά, γεμάτα με αρχαία μνημεία του ελληνισμού, λειτουργούν ως σχολείο ταυτότητας και δεν επιτρέπουν να εδραιωθεί το παραμύθι της “αμνησίας” (δηλ. οι Έλληνες δήθεν “ξέχασαν” και “πέταξαν” το παρελθόν τους. Μα αφού το έβλεπαν καθημερινά μπροστά τους).
Πάντως για το σύνολο των βυζαντινών, εκτός από πηγές με το εθνωνύμιο “Γραικοί” αλλά και “Έλληνες” μεταγενέστερα, βλέπουμε ότι η ελληνική παιδεία αγγίζει όχι μόνο τους κοσμικούς λογίους αλλά και τους αγίους που είναι πιο κοντά στον λαό όπως και τους Πατέρες της Εκκλησίας φυσικά, που μαζί με τους αγίους είναι τα πρότυπα του Βυζαντινού ανθρώπου και δεν μπορεί να μην τον επηρεάζουν.
Σημαντική παράμετρος επ’ αυτού στα αγιολογικά κείμενα είναι το μοτίβο υπερηφάνειας για την ελληνική παιδεία: Στους βίους αγίων, βλέπουμε συχνά τον αγιογράφο να σχολιάζει πως ο άγιος, με την ευρεία παιδεία που έλαβε θα έπρεπε να κομπάζει, κι όμως, μένει ταπεινός.
Κατά συνέπεια, η ελληνική παιδεία αποτελεί πηγή υπερηφάνειας και για τον μεμονωμένο άνθρωπο αλλά και σε συλλογικό επίπεδο όπως βλέπουμε ΕΔΩ ή ΕΔΩ.
Για την Εκκλησία έχω την άποψη ότι η δογματική απόφαση στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας που επιτρέπει για τα μέλη της Εκκλησίας “τα ελληνικά […] μαθήματα […] διά παίδευσιν μόνον“, είναι εξαιρετική αν σκεφτεί κανείς η ειδωλολατρία ήταν ενσωματωμένη στα αρχαία κείμενα.
Μήπως και σήμερα δεν έχουμε τα αρχαία κείμενα βασικά διά παίδευσιν μόνον; Υπάρχει κανείς που θεωρεί ότι για να μελετήσει Πλάτωνα, είναι υποχρεωμένος να ασπαστεί και τα θρησκευτικά του πιστεύω ή να αλλάξει θρησκεία;
Η Εκκλησία στον 11ο αιώνα επιβεβαίωσε τη γραμμή υπεράσπισης της ελληνικής παιδείας που ξεκινά με τον Γρηγόριο Θεολόγο και συνεχίζεται με τους περισσότερους Πατέρες της Εκκλησίας αλλά και τους αγίους. Άλλωστε, αν η ελληνική παιδεία δεν αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της βυζαντινής ζωής, δεν θα κατέληγαν οι συνοδικοί πατέρες σε τέτοια απόφαση.
Συνολικά πάντως, είναι ένα θέμα που αξίζει να διερευνηθεί. Για εμάς τους Έλληνες έχει μεγάλη αξία όπως και όλη η μεταβυζαντινή πορεία της Τουρκοκρατίας μέχρι την Επανάσταση του 1821.
Ο όρος Ρωμιός ταυτίζεται με την Κωνσταντινούπολη/Νέα Ρώμη όχι με την παλιά Ρώμη. Ως έτσι η ονομασία Ρωμιός εμπεριέχει το όνειρο του γένους μας για απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης και συνάδει με την ιστορική πραγματικότητα. Αλλά όμως και ο Έλληνας/Γραικός δεν αποκλείει πάλι αυτήν την πραγματικότητα αφού και οι Ρωμιοί αυτό πίστευαν Έλληνες εσμέν το γένος…η ελληνική επανάσταση του 1821 δεν είναι μια Ρωμέικη ; Το 1922 δεν είναι μια Ρωμέικη προσπάθεια ανακατάληψης? Και τα 2 ονόματα ταυτίζονται.