Τoυ Μιχάλη Ιγνατίου – Ουάσιγκτον
Το παζάρι του Χένρι Κίσινγκερ με την Άγκυρα, την Αθήνα και τη Λευκωσία για τη διευθέτηση του Κυπριακού με λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας που εισήγαγε και επέβαλε ο ίδιος, αποκαλύπτει απόρρητο έγγραφο του Λευκού Οίκου που αποχαρακτηρίστηκε πριν από δέκα μέρες μετά από πολύχρονες προσπάθειες ομάδας ερευνητών.
Ο Αμερικανός πρώην υπουργός Εξωτερικών, που αναφέρεται με αρνητικό τρόπο για το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση (Freedom ofΙnformation Αct), «τιμωρείται» 35 χρόνια αφού ομάδα ερευνητών κατάφερε να εντοπίσει νέα απόρρητα έγγραφα του, που δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο δρούσε και ο οποίος κυριαρχείτο από παράνομες ενέργειες.
Αναφέρει:
«Πριν από το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση, συνήθιζα να λέω σε συνεδριάσεις ότι «την παρανομία την κάνουμε αμέσως. Η παραβίαση του συντάγματος παίρνει λίγο περισσότερο» (γέλια). Όμως, μετά το Νόμο για την Ελευθερία στην Πληροφόρηση, φοβάμαι να λέω παρόμοια πράγματα».
Σύμφωνα με το απομαγνητοφωνημένο κείμενο, ο Κίσινγκερ καθοδηγεί την τουρκική πλευρά για τον τρόπο με τον οποίο θα θέσει το αίτημα για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία και ισχυρίζεται ότι στο κόλπο είναι τόσο η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή όσο και ο τότε προεδρεύων της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης που αντικαθιστούσε τον Μακάριο μετά την πραξικοπηματική ανατροπή του από τους χουντικούς.
«Η εντύπωσή μου -δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου- είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας. Φοβούνται ότι, αν η ελληνική περιοχή είναι πολύ μικρή, το αποτέλεσμα θα είναι μια μαζική έξοδος από το νησί. Αυτό θα οδηγούσε… σε κάτι που είναι πολιτικά αδύνατο να το αποδεχτεί η ελληνική κυβέρνηση» αναφέρει ο Κίσινγκερ στον τότε υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μελίχ Εσενμπέλ.
Προσθέτει: «Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωσή ότι είναι εφικτό να πειστούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί. Ο Μπίτσιος μου μίλησε ιδίως για την περιοχή της Μόρφου και για τις περιοχές νοτίως του δρόμου ΑμμοχώστουΛευκωσίας. Νοτίως του παλιού δρόμου, ανάμεσα στο επάνω και το κάτω τμήμα του δρόμου. Δεν τον πίεσα. Ωστόσο, επεσήμανε ότι, παρ’ όλο που θέλει την περιοχή της Μόρφου, υπάρχει τουρκικός πληθυσμός δυτικά της Κυρήνειας».
Ο Κίσινγκερ υποστηρίζει επίσης ότι: «Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχτεί».
Σημειώνεται ότι η λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας ήταν «ανάθεμα» για την Κύπρο, αλλά στο τέλος επιβλήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση στην Αθήνα και τη Λευκωσία κατά το περίφημο ταξίδι του Κλαρκ Κλίφφορντ στην κυπριακή πρωτεύουσα, αφού στο μεταξύ οι Αμερικανοί φρόντισαν με διάφορους τρόπους που άγγιζαν τα όρια της παρανομίας να εξαφανίσουν τις αντιστάσεις των Ελλήνων και Ελληνοκυπρίων πολιτικών.
Ο Κίσινγκερ κάνει και μία περίεργη αναφορά για τα ΜΜΕ της Κύπρου, ενώ δεν παραλείπει να κάνει πλάκα με τον Τούρκο ομόλογό του για τον Μακάριο.
Δηλώνει τα εξής:
«Η κατάσταση στο Κογκρέσο θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν ο Μακάριος ήταν το εμπόδιο. Θα διαπιστώναμε πολύ γρήγορα στις διαπραγματεύσεις αν οι Έλληνες δέχονται τη διζωνική λύση. Αν το εμπόδιο είναι ο Μακάριος… Έχω ετοιμάσει ένα υπόμνημα -μιλάμε σαν φίλοι- για τον ελληνοκυπριακό Τύπο. Αν το πρόβλημα ήταν ο Μακάριος εναντίον των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να το χειριστούμε εσωτερικά. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε αυτή τη στιγμή.
Δεν σας πιέζουμε.(…)
Είπα ότι δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα αποδεχτούν τον Μακάριο ως Πρόεδρο. Φυσικά, κάποια στιγμή ζητήσατε την επιστροφή του (Γέλια)».
Απόρρητο έγγραφο του Λευκού Οίκου για πρώτη φορά στη δημοσιότητα
>Οι διάλογοι του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών με Τούρκους αξιωματούχους
Ακολουθεί η μετάφραση του αποχαρακτηρισμένου απόρρητου εγγράφου: ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ (Μemorandum ofConversation) ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: Μελίχ Εσενμπέλ, υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Σουκρού Ελεκντάγκ, γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών, Νετσέντ Τεζέλ, γενικός γιευθυντής Πολιτικών Υποθέσεων, Ερτσουμέντ Γιαβουζάλπ, γενικός διευθυντής Αμοιβαίας Ασφάλειας, Ετσμέλ Μπαρούτσου, διευθυντής Κυπριακών και Ελληνικών Υποθέσεων Δρ Χένρι Κίσινγκερ, υπουργός Εξωτερικών και βοηθός του Προέδρου για τις Υποθέσεις Εθνικής Ασφάλειας, Γουίλιαμ Μακόμπερ, πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία, Τζόζεφ Σίσκο, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για τις Πολιτικές Υποθέσεις, Άρθουρ Χάρτμαν, υφυπουργός Εξωτερικών για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις, Πίτερ Γ. Ρόντμαν, του Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΙ ΩΡΑ: Δευτέρα, 10 Μαρτίου 1975, 5:20-6:30 μ.μ. ΤΟΠΟΣ: Γραφείο του υπουργού Εξωτερικών, Άγκυρα, Τουρκία ΘΕΜΑΤΑ: Διακοπή βοήθειας, Κύπρος
Εσενμπέλ:Εδώ ήταν κάποτε η αίθουσα συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου. Τώρα, υπάρχει μια μεγαλύτερη στον κάτω όροφο.
(Επιτρέπεται στους φωτογράφους να μπουν μέσα.) Στην Άγκυρα υπάρχουν έξι εφημερίδες.
Εσενμπέλ:Ναι. Λοιπόν, σας καλωσορίζω στην Άγκυρα, κύριε Υπουργέ. Σχεδιάζαμε εδώ και πολύ καιρό αυτή την επίσκεψη. Ελπίζαμε ότι θα καταφέρνατε να έλθετε. Είναι χρήσιμο να ανταλλάξουμε απόψεις, ώστε να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε σε αυτά τα δυο θέματα – το ζήτημα της στρατιωτικής βοήθειας και τη συνάντησή σας με τον Μπίτσιο.
Κίσινγκερ:Κύριε Υπουργέ των Εξωτερικών, θέλω να σας εκφράσω την εκτίμησή μου επειδή με δεχτήκατε, πρώτον, σε τόσο σύντομο διάστημα και, δεύτερον σε μια περίοδο που δεν είναι εύκολη για τις σχέσεις μας, καθώς το Κογκρέσο των ΗΠΑ προέβη σε μια ενέργεια, η οποία είναι εντελώς λανθασμένη και με την οποία διαφωνούμε απόλυτα. Το εκτιμάω. Ήθελα να έλθω μετά από τη συνάντησή μου με τον Μπίτσιο, επειδή υπάρχουν μερικές εξελίξεις που, όπως πιστεύω, φέρνουν τα πράγματα λίγο πιο κοντά στις τουρκικές απόψεις. Σε ό,τι αφορά στο ζήτημα της βοήθειας: είμαι στη διάθεσή σας, αν θέλετε να συζητήσουμε το ζήτημα. Γνωρίζω ότι το συζητήσατε ήδη με τους συναδέλφους μου (Χάρτμαν και Μακόμπερ) σήμερα το πρωί.
Διακοπή βοήθειας
Εσενμπέλ:Ναι. Τους είπα ότι αντιμετωπίζουμε έντονες πιέσεις για το ζήτημα της βοήθειας -όχι διαδηλώσεις ή τα συνηθισμένα, όμως θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν αυτές οι πιέσεις-, αλλά από τα κόμματα, τους διανοούμενους και τον στρατό. Τους λέμε ότι φαίνεται πως το Κογκρέσο των ΗΠΑ έχει καταλάβει το λάθος του. Όμως, θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι υπάρχει ένα όριο σε αυτά που μπορεί να κάνει η Κυβέρνηση. Πλησιάζει το τέλος της προθεσμίας.Καθώς αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε εν μέσω μιας κυβερνητικής κρίσης, ίσως να έχουμε στη διάθεσή μας μερικές ακόμα ημέρες, αλλά πολύ σύντομα το ζήτημα θα επανέλθει. Σήμερα το πρωί, ο Τύπος ασκούσε κριτική σε εμένα αντί σε εσάς.
Κίσινγκερ:Αν πρέπει να ασκηθεί κριτική σε κάποιον, είναι μια καλή λύση.(Γέλια).]
Εσενμπέλ:Ο λαός θέλει να δράσουμε. Αυτό είναι το πρόβλημα με την ενέργεια του Κογκρέσου – πραγματικά, δεν ενδιαφέρονται για τις τουρκικές ευαισθησίες. Ασφαλώς κατέστρεψαν κάτι εδώ και δεν ενδιαφέρονται. Αυτό είναι το κρίσιμο σημείο – ότι μπορούσαν να το κάνουν αδιαφορώντας για τον λαό (της Τουρκίας). Δεν είναι χρηματικό το ζήτημα.
Κίσινγκερ:Καταλαβαίνω.
Εσενμπέλ:Λένε: «Σημειώστε πρόοδο και επιστρέψτε σε εξήντα ημέρες». Αυτό είναι εντελώς λάθος.
Κίσινγκερ:Κύριε υπουργέ των Εξωτερικών, δεν χρειάζεται να σας πω ποια είναι τα αισθήματά μου. Έχω πει δημοσίως ότι δίνουμε βοήθεια στην Τουρκία όχι επειδή κάνουμε χάρη στην Τουρκία, αλλά επειδή αυτό εξυπηρετεί τα αμοιβαία συμφέροντά μας. Το είπα στο αεροδρόμιο. Αντίθετα με τα μέλη του Κογκρέσου, δεν έχω ξεχάσει ότι η Τουρκία έστειλε στρατεύματα στην Κορέα, μια χώρα όπου η Τουρκία δεν έχει συμφέροντα, και ότι οι (Τούρκοι) αιχμάλωτοι έχουμε κάνει μια μελέτη- ήταν οι μόνοι που δεν συνεργάστηκαν ποτέ με τους Κορεάτες, και (είναι γνωστό) ότι οι Βορειοκορεάτες είναι πολύ βάναυσοι. Όπως η βοήθεια προς την Τουρκία μας «έβαλε» στις παγκόσμιες υποθέσεις, η διακοπή της μπορεί να μας «βγάλει» από τις παγκόσμιες υποθέσεις. Δεν ήταν μια ενέργεια που στρεφόταν εναντίον της Τουρκίας – ήταν μια απόπειρα να καταστραφεί η εξωτερική πολιτική μας. Κατά τη γνώμη μου, αντικατοπτρίζει βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες και δεν είναι αντι-τουρκική. Πιστεύω ότι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Όμως, επειδή οι άνθρωποι που επιτίθενται στη βοήθεια προς την Τουρκία είναι οι ίδιοι που επιτίθενται στο σύνολο της εξωτερικής μας πολιτικής, θα είναι πιο δύσκολο. Αν γινόταν μια μυστική ψηφοφορία, θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε το αποτέλεσμα. Το πρόβλημα είναι πώς θα παραδεχτούν οι άνθρωποι αυτοί (τα μέλη του Κογκρέσου) ότι έκαναν λάθος στην πρώτη ψηφοφορία, πριν από έξι εβδομάδες. Για μερικούς από αυτούς, είναι πρόβλημα πολιτικού γοήτρου. Ελπίζω ότι θα δείτε το ζήτημα σαν να έχει αρρωστήσει ένας παλιός φίλος σας και όχι σαν μια επίθεση εναντίον της Τουρκίας. Και ότι θα δείξετε υπομονή. Παραδόξως, στην Αμερική με κατηγορούν για αυτά που κάνετε – ότι με τις ενέργειές μου σας ενθαρρύνω. Ότι αν δεν υπήρχα εγώ, θα είχατε κάνει αυτό που ζητούν. Όπως σας είπε ο Μπιλ Μακόμπερ, καταθέσαμε ένα νομοσχέδιο και ελπίζουμε ότι θα καταφέρουμε να το περάσουμε σε μια ή δυο εβδομάδες
Μακόμπερ:Στη Γερουσία.
Κίσινγκερ:Πιστεύω ότι, αν προσφέρουμε μια δικαιολογία για να αλλάξουν άποψη σε εκείνους που αισθάνονται ενοχές, το έργο μας θα αποδειχτεί πολύ εύκολο. Αν μπορέσουμε να το κάνουμε. Μόλις ολοκληρώσω τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις για τη Μέση Ανατολή, πιθανώς σε δυο εβδομάδες, θα φέρω τον Μπιλ πίσω (στις ΗΠΑ;) και θα ξεκινήσουμε μια μεγάλη προσπάθεια.Κάναμε μια νομική ανάλυση, σύμφωνα με την οποία θα είναι εφικτό να αποκαταστήσουμε επιμέρους πράγματα πολύ εύκολα, αν ο Πρόεδρος και η ηγεσία (της Γερουσίας) συνεργαστούν.
Εσενμπέλ:Μια αποποίηση δικαιώματος.
Κίσινγκερ:Όχι, αρκεί η ειδική εξουσιοδότηση της ΜΑΡ για ποσά μέχρι 50 εκατομμύρια δολάρια. Η δυσκολία είναι ότι, αν χρησιμοποιήσουμε την αποποίησης δικαιώματος, ίσως να μην καταργήσουν το νόμο. Και μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε μόνο για ένα χρόνο. Και ίσως του χρόνου να μην μπορέσουμε να αλλάξουμε το νόμο. Για αυτό τον λόγο, ο Πρόεδρος διστάζει να το κάνει. Ο μόνος τρόπος για να χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος είναι αν ο Πρόεδρος, με τη σιωπηρή έγκριση των ηγετών και του ελληνικού λόμπι… ίσως του χρόνου το ελληνικό λόμπι να δεχτεί αποποίηση δικαιώματος. Αν, όμως, δέχεστε τεράστιες πιέσεις, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αποποίηση δικαιώματος. Ήθελα να σας εξηγήσω τις επιλογές που έχουμε.
Εσενμπέλ:Τις έχετε ήδη εξηγήσει. Είπατε ότι (η αποποίηση δικαιώματος) ίσως να είναι ο πιο εύκολος δρόμος και ότι ο νόμος θα παραμείνει εν ισχύι. Και ότι τα μέλη του Κογκρέσου διστάζουν να παραδεχτούν ότι η ενέργειά τους ήταν λανθασμένη και ότι θα πουν: «Πού είναι το πρόβλημα; Πήραν τα 50 εκατομμύρια δολάρια». Συμφωνούμε μαζί σας. Είμαστε εναντίον και δεν το θέλουμε.
Κίσινγκερ:Σας ευχαριστώ. Εκτιμώ τη στάση σας.
»ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
Ικανοποίησε τουρκικά αιτήματα
Εσενμπέλ:Η βοήθεια είναι μια μακροπρόθεσμη ανάγκη. Η βοήθεια αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο της σχέσης μας. Θέλουμε να αποκατασταθεί. Δεν μας ενδιαφέρουν προγράμματα βοήθειας σαράντα-πενήντα ημερών, δεν θέλουμε αυτού του είδους τη σχέση.
Κίσινγκερ:Συμφωνώ μαζί σας.
Εσενμπέλ:Θέλουμε να ξέρουμε πού στεκόμαστε, ώστε ο λαός (της Τουρκίας) να ξέρει ότι μπορεί να εμπιστεύεται ως σύμμαχο τις Ηνωμένες Πολιτείες και να διαγράψει κάθε αμφιβολία. Με αποποιήσεις δικαιώματος διάρκειας σαράντα ημερών, δεν μπορούμε να το κάνουμε.
Κίσινγκερ:Η αποποίηση δικαιώματος δεν θα διαρκεί σαράντα ημέρες, αλλά ένα έτος. Όμως, έχετε δίκαιο από ηθική άποψη. Πρέπει να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας. Γνωρίζω ότι ο Πρόεδρος θα προτιμούσε να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας για πολλούς λόγους πρώτον, για λόγους αρχής και, δεύτερον, επειδή δεν θέλει να εξαρτάται από τον κύριο Μπραδήμα, να αφήνει τον Μπραδήμα να λέει ότι τον βοήθησε και στη συνέχεια να επιστρέφει στην αρχική γραμμή του. Είναι έτοιμος να δηλώσει ότι υπήρξε πρόοδος, αν αποφασίσει να παρακάμψει το νόμο. Θέλει να αποκατασταθεί η χορήγηση βοήθειας για λόγους αρχής και είναι έτοιμος να καταβάλλει κάθε προσπάθεια.
Εσενμπέλ:Προσεγγίσαμε τους Ευρωπαίους και τον Λουνς, και υποτίθεται ότι θα μας στείλει μια απάντηση.
Κίσινγκερ:Εμείς προσεγγίσαμε τους Γερμανούς. Έχουν αρχίσει (να σας στέλνουν);
Γιαβουζάλπ:Όχι βαρύ στρατιωτικό εξοπλισμό, μόνο δευτερεύουσας σημασίας πολεμικό υλικό. Αυτό, όμως, δεν έχει καμία σχέση με τα ανταλλακτικά που χρειαζόμαστε.
Κίσινγκερ (απευθυνόμενος στον Χάρτμαν):Αρτ, μπορείς να πας στη Βόννη και να δεις τον Γκένσερ και τον Λέμπερ; Και τον Χέιγκ.
Εσενμπέλ:Θα πρέπει να ενημερώστε τον Ετζεβίτ.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
.