Η Τουρκία κάνει τώρα, αυτό που κάνουν πολλά αυταρχικά καθεστώτα, ιδιαίτερα σε φάσεις εσωτερικές οικονομικής κρίσης: Προσπαθούν να μετατρέψουν την “εσωτερική” αδυναμία τους σε “δύναμη”!
Και προσπαθούν να επιβάλλουν σε άλλες ισχυρές χώρες να τις στηρίξουν, από το φόβο για τους κινδύνους που θα αντιμετώπιζαν όλοι οι υπόλοιποι, από τη δική τους κατάρρευση.
“Προβάλλουν” την στρατιωτική ισχύ τους στο εξωτερικό, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν “ανταλλάγματα”, για να ξεπεράσουν την ενδημική αδυναμία τους στο εσωτερικό.
Το έκανε η Σοβιετική Ένωση στη δεκαετία του ’80 (εισβολή στο Αφγανιστάν) το έκανε η Αργεντινή των στρατοκρατών στο παρελθόν (εισβολή στα Φόκλαντς), το έκανε ο Σαντάμ Χουσεϊν του Ιράκ (Πόλεμος κατά του Ιράν στη δεκαετία του ’80 κι αργότερα κατά του Κουβέϊτ).
Το “δίδαξε” αυτό η ίδια η Οθωμανική Τουρκία επί δύο αιώνες περίπου, όταν θεωρούνταν – και ήταν – ο “Μεγάλος Ασθενής” της Ευρώπης. Που όλοι έβλεπαν την εσωτερική της αποσάθρωση, όλοι προέβλεπαν τη διάλυσή της, αλλά και συχνά όλοι την βοηθούσαν να γλιτώσει τα χειρότερα – έστω και προσωρινά – από φόβο μήπως επωφεληθούν οι αντίπαλοί τους, από ενδεχόμενη διάλυσή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…
[Η πρώτη φορά που θεωρήθηκε η Τουρκία “Μεγάλος Ασθενής” το 1699, μετά τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς, λίγα χρόνια μετά την αποτυχημένη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης!]
Σε κάθε περίπτωση αυτές οι προσπάθειες μετατροπής της εσωτερικής αδυναμίας σε “δύναμη” τελικά απέτυχαν να αποτρέψουν το “μοιραίο”!
Στην περίπτωση των Οθωμανών κράτησαν ωστόσο, 220 χρόνια (1699-1919).
Στην σύγχρονη εποχή κρατούν πολύ λιγότερο: μία-μιάμιση δεκαετία το πολύ…
Η Τουρκική κρίση έχει σήμερα δύο ξεχωριστές μορφές που συνδέονται όμως μεταξύ τους:
–Η μία είναι αυτή που έρχεται σήμερα ξανά στο προσκήνιο: η εσωτερική οικονομική κατάρρευση.
–Η άλλη είναι αυτή που μας έχει – αναγκαστικά – απασχολήσει περισσότερο: η “προβολή ισχύος” στο εξωτερικό, οι προκλήσεις έναντι όλων των γύρω κρατών, η
“υπέρ-επέκταση” που επιχειρεί και η αντί-συσπείρωση όλων των γειτόνων της εναντίον της, που προκαλεί…
Σ’ ό,τι αφορά την Οικονομία, χθες η Τουρκία άλλαξε για 4η φορά Κεντρικό Τραπεζίτη τα τελευταία δύο χρόνια! Ο Ερντογάν απέπεμψε τον Νατζί Αμπάλ που ο ίδιος είχε διορίσει λίγους μήνες πριν με στόχο να ανακόψει τη φυγή κεφαλαίων από τη χώρα και να σταθεροποιήσει την Οικονομία. Ο Αμπάλ όντως ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες την άνοδο του βασικού επιτοκίου κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες στο 19%. Οι αγορές αντέδρασαν πολύ θετικά, αλλά ο Ερντογάν πιστεύει ότι αυτό υποδαυλίζει τον πληθωρισμό ο οποίος βρίσκεται στο 15,6% – και βεβαίως προκαλεί (βραχυχρόνια τουλάχιστον) ύφεση.
Η Τουρκία είναι μια ιδιόμορφη περίπτωση από οικονομική άποψη. Το τραπεζικό της σύστημα έχει καταρρεύσει, τα συναλλαγματικά της αποθέματα ουσιαστικά έχουν εξαντληθεί, στέκει χάρις στα “αφανή” έσοδα της γκρίζας οικονομίας (στην οποία πρωταγωνιστεί το καθεστώς Ερντογάν) και κρατιέται από εισροές φιλικών της καθεστώτων – έσοδα όμως, τα οποία πλέον εξαντλούνται. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, η Τουρκία διαθέτει πραγματική οικονομία, με παραγωγικό δυναμισμό και εξωστρέφεια. Μπορεί να στηρίχθηκε σε στρεβλή ανάπτυξη τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά η ανάπτυξη αυτή ήταν πραγματική και εντυπωσιακή…
Για να έχετε μιαν εικόνα το ΑΕΠ της Τουρκίας σε όρους ΡΡΡ (Purchase Power Parity δηλαδή ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης) είναι 1.988 δισεκατομμύρια δολάρια (σχεδόν 3 τρισεκατομμύρια). Από την άλλη πλευρά, σε όρους πραγματικής ισοτιμίας της τουρκικής λίρας είναι το ένα τρίτο περίπου: μόλις 650 δισεκατομμύρια δολάρια (και μετά την σημερινή διολίσθηση ίσως κάτω από 600!)
Είναι η μόνη χώρα που ανήκει στους G-20 και αντιμετωπίζει το φάσμα της οικονομικής κατάρρευσης επί δύο χρόνια περίπου! Και η κατάστασή της επιδεινώνεται συνεχώς…
Εκείνο που καθιστά μια χώρα υπολογίσιμη ως “οικονομική δύναμη” δεν είναι το μέγεθος του πληθυσμού της. Αλλά η συνολική αγοραστική του δύναμη σε όρους ξένου νομίσματος (ευρώ ή δολαρίου). Είναι ακόμα οι ευκαιρίες επενδύσεων που υπάρχουν στο εσωτερικό της.
Παρά τον οικονομικό δυναμισμό που επέδειξε την τελευταία 20ετία (κυρίως επί διακυβέρνηση Ερντογάν), η Τουρκία δεν είναι “μεγάλη αγορά”! Κι όταν καταρρέει το τραπεζικό της σύστημα και το νόμισμά της, ενώ αυξάνει κατακόρυφα το “συστημικό της ρίσκο” στο εσωτερικό, παύει να είναι και ελκυστική για ξένες επενδύσεις.
Η μεγάλη αδυναμία της Τουρκίας, ωστόσο, είναι πλέον η αντί-συσπείρωση που η ίδια προκάλεσε: Οι περισσότεροι γείτονές της έχουν στραφεί εναντίον της: Αίγυπτος, Ισραήλ, Αραβικά καθεστώτα του Κόλπου, πλήν Κατάρ, (Επιράτα, Μπαχρέϊν, Σαουδική Αραβία κλπ.) και Συρία – πέραν της Ελλάδας και της Κύπρου, βεβαία. Αλλά και Γαλλία τελευταία…
Ακόμα και χώρες που δεν έχουν στραφεί εναντίον της, όπως η Ρωσία και το Ιράν, δεν την εμπιστεύονται – όπως έδειξαν οι αντιδράσεις της Μόσχας για την τρέχουσα ανάμιξη της Τουρκίας στην Ουκρανική κρίση. Ή η στήριξη του Ερντογάν στους Σουνίτες ισλαμιστές σε Συρία και Ιράκ, πράγμα που έχει προκαλέσει την αντίθεση του Σιιτικού Ιράν. Για να μην αναφερθούμε στις αντιδράσεις Γαλλίας, Αιγύπτου και Εμιράτων κατά της Τουρκίας για την ανάμιξή της στη Λιβύη. Όπου η Ρωσία στηρίζει το αντίθετό στρατόπεδο απ’ ό,τι ο Ερντογάν. Όπως και στη Συρία εξ άλλου…
* Το πρώτο μεγάλο ερώτημα σήμερα είναι αν ο Ερντογάν θα καταρρεύσει από την πίεση των εσωτερικών του προβλημάτων που δεν μπορεί να ξεπεράσει…
Ή αν θα καταρρεύσει από την πίεση των εξωτερικών αντιπάλων του που ο ίδιος έχει συσπειρώσει εναντίον του.
Ο ίδιος βέβαια πιστεύει ότι είναι too big to fall. Ότι είναι αντιπροσωπεύει πολύ μεγάλο “μέγεθος” για να το αφήσουν να καταρρεύσει. Κι ότι είτε οι γείτονές του που έχουν συσπειρωθεί εναντίον του θα αλλάξουν πολιτική και θα συμβιβαστούν μαζί του, προσδίδοντάς του τη δόξα μιας “εξωτερικής επιτυχίας”, αφού θα τους έχει “επιβάλει” τη θέλησή του. Είτε οι παραδοσιακοί του σύμμαχοι σε Ευρώπη και ΗΠΑ τελικά θα τον “σώσουν” – οικονομικά και γεωπολιτικά.
Το πρώτο – να σπάσει η αντισυσπείρωση που έχει δημιουργηθεί γύρω από την Τουρκία και εναντίον της – δεν είναι πιθανό πια. Η ταύτιση του Ερντογάν με τα ακραία Σουνιτικά ισλαμιστικά κινήματα και η προκλητική του επιθετικότητα προς πάσα κατεύθυνση, τον έχει καταστήσει επικίνδυνο για όλα τα κοσμικά αραβικά καθεστώτα (που αντιμετωπίζουν ως θανάσιμο εχθρό του ισλαμιστές) αλλά και για το Ισραήλ, και για τη Γαλλία και για μια σειρά άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που βλέπουν τα κύματα των λαθρομεταναστών που στέλνει ο Ερντογάν στην Ευρώπη, να αποσταθεροποιούν τις κοινωνίες τους…
Το δεύτερο – να τον “σώσουν” τελικά Γερμανοί, Βρετανοί και Αμερικανοί – δεν είναι απίθανο, αν και οι Γερμανοί και οι Βρετανοί δεν είναι σε θέση να κάνουν πολλά προκειμένου να σώσουν τον Ερντογάν. Ενώ οι Αμερικανοί δεν θα του επιτρέψουν να συνεχίσει τη “σύγκλισή” του με τη Ρωσία. Από την οποία όμως ο ίδιος είναι πλέον “εξαρτημένος” – και δεν μπορεί να απεξαρτηθεί…
* Το επόμενο μεγάλο ερώτημα είναι ποια είναι η “εναλλακτική” στην Τουρκία μετά τον Ερντογάν. Η απάντησή είναι ότι… μάλλον δεν υπάρχει!
Ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι σήμερα πιο διχασμένος από ποτέ τα τελευταία 100 χρόνια. Και η επιστροφή στην προ του Ερντογάν κατάσταση είναι σχεδόν αδύνατη. Ένα κομμάτι της Τουρκίας (συγκεντρωμένο στα δυτικά κυρίως) παραμένει πεισματικά “κοσμικό” και δεν θέλει με τίποτε να συνεχίσει υπό καθεστώς ισλαμιστικής επιβολής. Είναι μουσουλμάνοι, αλλά είναι βαθύτατα κοσμικοί, προσηλωμένοι στην Κεμαλική παράδοση.
Ένα άλλο κομμάτι της Τουρκίας, συγκεντρωμένο στην κεντρική χώρα, είναι σκληροί οπαδοί της “ισλαμικής μεταπολίτευσης” που αντιπροσωπεύει ο Ερντογάν και δεν θέλουν με τίποτε να επιστρέψουν σε Κεμαλικό καθεστώς.
Ενώ υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα στα νοτιανατολικά που είναι Κούρδοι και ονειρεύονται την ένταξή τους στην κοινή Κουρδική πατρίδα.
Όταν θα φύγει ο Ερντογάν – ή πολύ περισσότερο, αν πέσει ο Ερντογάν – αυτές τις τρείς διαφορετικές “Τουρκίες” δεν είναι εύκολο να βρεθεί κάποιος να τις “συμβιβάσει”…
* Το τελευταίο ερώτημα είναι ποια είναι εναλλακτική της Δύσης για την Τουρκία. Αυτό είναι πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί πλέον. Η Δύση μπορεί να παρακάμψει ή να περιθωριοποιήσει την Τουρκία εντάσσοντας τους αντιπάλους της: την Αίγυπτο, το Ισραήλ και κάποιες χώρες ακόμα στη Μέση Ανατολή ως τον Περσικό Κόλπο. Έτσι η Δύση κερδίζει πολύ μεγαλύτερη επιρροή απ’ όση χάνει (στην Τουρκία).
Το επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι… “αναντικατάστατη” για το ΝΑΤΟ, ακούγεται όλο και πιο ξεπερασμένο απομεινάρι του Ψυχρού Πολέμου.
Υπάρχουν πολλοί πλέον και στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ που απαντούν:
–Την Τουρκία την έχουμε χάσει ήδη, Και δεν έχει νόημα να την κρατάμε με το ζόρι, όταν αυτό μας εμποδίζει να βρούμε πολύ περισσότερους και πολύ πιο αξιόπιστους φίλους στην περιοχή.
Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο όλων αυτών των εξελίξεων.
Απειλείται άμεσα από τον προκλητικό και κλιμακούμενο “αναθεωρητισμό” της Τουρκίας και είναι η πρώτη που θα επωφεληθεί (και θα επωφεληθεί περισσότερο) από τη συσπείρωση όλων των νότιων γειτόνων εναντίον της Τουρκίας και από την διεύρυνση της Δυτικής συμμαχίας προς νότον παρακάμπτοντας της Τουρκία.
Η Ελλάδα, ωστόσο (κι όχι μόνον η κυβέρνηση), δεν δείχνει να έχει πλήρως συνειδητοποιήσει την απειλή. Και κυρίως δεν έχει συνειδητοποιήσει τις ευκαιρίες από την αντί-τουρκική συμμαχία που δημιουργείται. Και από την εσωτερική κρίση της Τουρκίας. που βαθαίνει…
ΥΓ. Ευτυχώς όμως, έχουμε στρατηγική για τα… “δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ”! Κάτι είναι κι αυτό…
1 comment
Οι Ευρωπαίοι ‘χαϊδεύουν’ την Τουρκία και η Ελλάδα… ‘χαίρεται’ για την έκθεση Μπορέλ! Ούτε λέξη για τις απειλές και τις προκλήσεις του Ερντογάν κατά Ελλάδος και Κύπρου!
Μάς φτύνουν και η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι βρέχει…