Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Μεταξύ των πολλών ανδρών που έζησαν κατά και κοντά στην Επανάσταση του 1821 και έγραψαν ιστορικά μελετήματα και απομνημονεύματα υπήρξε και μία γυναίκα, η Σωτηρία Αλιμπέρτη (1847 – 1929), η οποία έγραψε ένα εξαιρετικό ιστορικό πόνημα για τις ηρωίδες του Ξεσηκωμού υπέρ της ελευθερίας του Έθνους. Το 484 σελίδων βιβλίο της, με τίτλο «Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως» (Τύποις Στεφ. Ν. Ταρουσόπουλου) κυκλοφορήθηκε το 1933, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό της.
Στην εισαγωγή του βιβλίου γράφεται ότι το έργο της Σωτηρίας Ι. Αλιμπέρτη περί των Ηρωίδων της Ελληνικής Επαναστάσεως «αποτελεί το λαμπρότερον Μνημείον των Γυναικών, αι οποίαι μετά των Ανδρών εθεμελίωσαν ελληνικήν πατρίδα, οικογένειαν, κοινωνίαν». Στη συνέχεια τονίζεται: «Πρώτη η ενθουσιώδης συγγραφεύς ορμωμένη όχι μόνον εξ απλού ιστορικού ενδιαφέροντος, αλλ΄ εξ υψηλού αισθήματος εθνικού απεφάσισε να ασχοληθή ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΩΣ με τας ηρωίδας, να ερευνήση μετ΄ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ τα περί αυτών και να τας αναστήση, με την πνοήν και την φλόγα του ενθουσιασμού της…».
Το πόσο επιμελημένη είναι η ερευνητική εργασία της Αλιμπέρτη για τις Ηρωίδες της Επαναστάσεως εξάγεται από το ότι ανέτρεξε στις ιστορικές πηγές προς εξακρίβωση των γεγονότων και από την πλούσια βιβλιογραφία της, ελληνική και ξένη. Το έργο της αποτελεί αληθή ιστορία του υπέρ ελευθερίας εθνικού αγώνος, με κέντρο τις ηρωίδες και τη δράση τους.
Η Σωτηρία Αλιμπέρτη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1847 από εύπορη οικογένεια. Πατέρας της ήταν ο αγωνιστής και βουλευτής Κλεομένης (Οικονόμου), εκ των σπουδαίων ρητόρων της Βουλής. Ο Κλεομένης απέθανε στην ακμή της ηλικίας του, το 1852, δηλητηριασθείς από πολιτικούς του αντιπάλους. Εκτός από την Σωτηρία άφησε σε νεαρή ηλικία δύο αγόρια, τον Άγη, που διετέλεσε νομάρχης και τον στρατηγό Κλεομένη Κλεομένους, που ήταν εκ των ελευθερωτών της Θεσσαλονίκης, στις 26 Οκτωβρίου 1912.
Η Σωτηρία Κλεομένους αφού περάτωσε τις σπουδές της στην Ελλάδα, τις συνέχισε στην Ιταλία, όπου στην Φλωρεντία και στη Ρώμη σπούδασε φιλολογία και καλές τέχνες. Το 1875 επέστρεψε στην Αθήνα και μετά πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανέλαβε υποδιευθύντρια στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο. Στην Βασιλεύουσα γνώρισε τον γενικό γραμματέα του «Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως» και αθόρυβο εργάτη των εθνικών συμφερόντων Ιωάννη Αλιμπέρτη και παντρεύτηκαν το 1882. Έως τον θάνατό του, το 1902, ήσαν ένα αρμονικό ζευγάρι, με σπουδαία εθνική δράση, στην Ελλάδα και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού. Η Σωτηρία Αλιμπέρτη ως γενικός γραμματέας του Συλλόγου της «Εργάνης Αθηνάς» έδωσε μεγάλη ώθηση στην γυναικεία βιοτεχνία, ιδίως την υφαντική, την ταπητουργία και την πλεκτική.
Μετά την απώλεια του συζύγου η Σωτηρία επί δέκα περίπου χρόνια απομακρύνθηκε από την κοινωνική της δράση. Την ξανάρχισε το 1911 με την μετονομασθείσα «Εργάνη» σε «Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών». Εκτός από διεθνείς εράνους που διενήργησε στο εξωτερικό, οργάνωσε στην Αθήνα γραφείο για τον εφοδιασμό με χρήματα και ρουχισμό όσων επανήρχοντο από τους Βαλκανικούς πολέμους στρατιώτες. Τον Απρίλιο του 1914 διοργάνωσε εορτή στο Θέατρο του Διονύσου, τα έσοδα της οποίας προσφέρθηκαν σε γυναικόπαιδα της Ηπείρου. Το εθνικό και κοινωνικό έργο του Συλλόγου, ψυχή του οποίου ήταν η Σωτηρία, συνεχίστηκαν, λόγω των γεγονότων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Παράλληλα με το εθνικό και κοινωνικό της έργο ασχολείτο με την έρευνά της για τις ηρωίδες της Επανάστασης και με άλλες μελέτες, όπως με την βιογραφία της Βασίλισσας Αμαλίας, την οποία έγραψε με πληροφορίες γυναικών φίλων της, που ήσαν στην αυλή της Βασίλισσας. Το έργο της «Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως» αρχίζει με την διαπίστωση ότι οι ελληνίδες γαλούχησαν τις γενιές των ηρώων και διατήρησαν άσβεστο δια μέσου των αιώνων το θρησκευτικό συναίσθημα, το εθνικό φρόνημα και το μίσος κατά της τυραννίας. Γράφει σχετικά εμπνεόμενη από το δημοτικό τραγούδι: «Κατάρα νάχετε παιδιά, μη λιώσουν τα κορμιά σας. Όσο να ζήτε, την Τουρκιά να μην την προσκυνάτε. Αυτή είναι η εντολή που δίνει στα παιδιά της η μάνα των Λαζαίων (Σελ. 29). Και προσθέτει το γραφέν από τον ρωσογάλλο κοινωνιολόγο Ζακ Νοβίκοφ (Κωνσταντινούπολη 1849-Παρίσι 1912), ότι η γυναίκα ήταν η πρώτη δημιουργός του μεγαλείου της Ελληνικής πατρίδας. (Σελ. 31).
Στο ιστορικό βιβλίο της η Αλιμπέρτη αναφέρεται στις ηρωίδες του Σουλίου Μόσχω Τζαβέλλα, Χάιδω Σέχου, Δέσπω Μπότση, Ελένη Μπότσαρη. Επίσης στο Ζάλλογγο, στις ηρωίδες του Μεσολογγίου, στις ηρωίδες της θαλάσσης και των νησιών ( Μπουμπουλίνα, Βισβίζη, Μαυρογένους κ.α. ), σε αυτές της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας, της Ρούμελης… Το βιβλίο κοσμείται από πλούσια εικονογραφία, με δυσεύρετες ιστορικές εικόνες, μεταξύ των οποίων και η προσωπογραφία του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη ως αρματωλού.
Η αξία του βιβλίου της Σωτηρίας Αλιμπέρτη έγκειται ότι εκτός από τις γνωστές ηρωίδες ανακάλυψε και άγνωστες, όπως η Βενετή της Χαλκίδας, η Ροζάκαινα της Μάνης, η Χρυσή, σύζυγος του ήρωα Μάρκου Μπότσαρη, η Κοντύλη και η Καραντάνη από τις Μεσολογγίτισσες. Από τις λιγότερο γνωστές ιστορίες αναφέρονται δύο. Κατά τη σφαγή της Χίου οι δύο νεαρές, καλλιεργημένες και όμορφες κόρες οικογενείας εκ των πρώτων της νήσου συνελήφθησαν αιχμάλωτες και σύρθηκαν στο κατάλυμα Τούρκου αξιωματικού, που θέλησε να καταστήσει δική του τη μεγαλύτερη από τις αδελφές. Αυτή αντιστάθηκε και ο Τούρκος της έδωσε διορία να επιλέξει, ή θα υποκύψει στις ορέξεις του ή θα την σκοτώσει, και έπεσε στον ύπνο. Η Ελληνίδα κοπέλα, ως νέα Ιουδίθ, επωφελήθηκε της ευκαιρίας, έσυρε από τη θήκη το σπαθί του και το κάρφωσε στο στήθος του. Ύστερα αντιλαμβανόμενη τί την περιμένει κρεμάστηκε και την ακολούθησε η νεότερη αδελφή της.
Η άλλη περίπτωση είναι της παπαδιάς της Κουρκουμέλη. Όταν ο Ιμπραήμ πολιόρκησε το Αιτωλικό, πριν από την Έξοδο του Μεσολογγίου, και η κατάσταση σε αυτό έγινε αφόρητη οι πρόκριτοι αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν. Ο Ιμπραήμ επέτρεψε στους κατοίκους του υπό όρους να αποχωρήσουν. Υπολόγιζε ότι αν έβλεπαν οι Μεσολογγίτες το πώς φέρθηκε στους κατοίκους του Αιτωλικού θα έκαμαν το ίδιο… Οι κάτοικοι περνούσαν ανάμεσα σε Τούρκους. Όταν πέρασε η πανέμορφη Παπαδιά Κουρκουμέλη την κράτησαν και την πήγαν πεσκέσι στον Ιμπραήμ. Αυτός προχώρησε να την αγκαλιάσει και την ακούμπησε με την χρυσοποίκιλτη λαβή του χατζαριού του. Η κοπέλα άρπαξε το σπαθί και του είπε ότι αν πάει να την αγκαλιάσει θα το καρφώσει στο στήθος του, γιατί ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΤΑΙ. Ο Ιμπραήμ της απάντησε ότι μπορεί να φωνάξει τη φρουρά του και αυτή θα την κανονίσει. Η νεαρή Ελληνίδα τότε του απάντησε ότι δεν θα προφτάσουν και βύθισε το σπαθί στο στήθος της.-