Το απέραντο γαλάζιο και το Καστελλόριζο

Γράφει ο κ. Λυγερός στο άρθρο του: «θα ήταν καλό τώρα που δεν υπάρχουν πλέον ανούσιες αντιπαραθέσεις επί του θέματος και αναγνωρίζεται επίσημα ο ρόλος του καθηγητή Καρυώτη, να υπάρξει μία υλοποίηση, όχι μόνο της θέσπισης, αλλά κι έμπρακτη και δυναμική αρχή των διαπραγματεύσεων με τις χώρες που αγγίζουν την ελληνική ΑΟΖ».
Δύο παρατηρήσεις:
Α) Έχει διαβάσει ο κ. Λυγερός αυτά που αποκαλεί «αντιπαραθέσεις» μεταξύ ακαδημαϊκών, νομικών διεθνολόγων, διεθνολόγων στρατηγικής-γεωστρατηγικής και του κ. Καρυώτη στις δημοσιεύσεις που έχουν γίνει σε εφημερίδες, περιοδικά και διάφορες ιστοσελίδες, τα τελευταία δύο χρόνια και έχει καταλάβει ότι αυτές είναι «ανούσιες»;;;
Λάθος κ. Λυγερέ, οι αντιπαραθέσεις είναι νομικά, από πλευράς διεθνούς δικαίου θαλάσσης, σοβαρές και «ουσιώδεις».
Β) Ο κ. Λυγερός νομίζει πως πριν να έρθει ο κ. Καρυώτης στην Ελλάδα και να αρέσκεται να ονομάζεται ως ο πατέρας της ΑΟΖ, το ελληνικό κράτος δεν την ήξερε την ζώνη και ποια κυριαρχικά δικαιώματα της αναγνωρίζει το δίκαιο θαλάσσης;;;
Λάθος κ. Λυγερέ. Εγώ σας εγγυώμαι ότι και την ήξερε και την είχε επεξεργαστεί, αλλά δεν έβγαζε πουθενά περισσότερα οφέλη απ΄όσα η Υφαλοκρηπίδα.
Νομίζω πως θα ξέρετε και εσείς τις διαφορές μεταξύ των δύο και θα τις έχετε καταγράψει.
Όπως πάλι θα ξέρετε ότι, για την οριοθέτηση και την εκμετάλλευση και των δύο αυτών θαλασσίων ζωνών, τα δεδομένα που θέλει το διεθνές δίκαιο είναι ακριβώς τα ίδια.
Και πάλι θα ξέρετε πως, παρά ταύτα, η εκμετάλλευση της Υφαλοκρηπίδας σε περιοχές που δεν τίθεται θέμα αμφισβητήσεως υπό άλλου κράτους, μπορεί να γίνει ακόμη και εάν δεν οριοθετηθεί η ζώνη αφού ανήκει στα κράτη ab initio και ipso facto, πράγμα που δεν ισχύει για την ΑΟΖ.
Να πάμε λοιπόν παρακάτω και σε άλλα σημεία που γράφει επίσης ο κ. Λυγερός.
1)Γράφει: «ας ασχοληθούμε περισσότερο και με το Καστελλόριζο, διότι είναι χάρη σε αυτό που η ελληνική ΑΟΖ είναι τόσο μεγάλη». Και ακόμη:«Για να παραμείνει απέραντο το γαλάζιο μας πρέπει να δώσουμε έμφαση και βαρύτητα στα ακριτικά μας νησιά».
Κύριε Λυγερέ, αφού έχετε παρακαθίσει σε ενημερωτικές συζητήσεις με κρατικούς φορείς και διδάσκετε και σε στρατιωτικές σχολές, αμφιβάλλετε μετά από όσα θα έχετε ακούσει ή δει ιδίοις όμμασι ότι, όσοι πρέπει και στα υπουργεία που πρέπει, και με εξειδικευμένες γνώσεις όπως πρέπει, έχουν ασχοληθεί και εξακολουθούν να ασχολούνται πάρα πολύ σοβαρά με το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, αλλά και με όλα τα άλλα ακριτικά νησιά μας και μάλιστα θα έχετε καταλάβει πως αυτό συνέβαινε πάρα πολλά χρόνια προτού και εσείς έλθετε στην Ελλάδα;;;
2)Γράφει: «Όμως το Καστελλόριζο και πιο συγκεκριμένα το σύμπλεγμα των νησιών του, έχει επιπτώσεις και στο τριπλό σημείο των Ελλάδας – Κύπρου – Τουρκίας, το οποίο μπορεί να αλλοιωθεί τόσο πολύ αν δεν το προσέξουμε που θα επιτρέπει την επαφή της Αιγύπτου με την Τουρκία».
Συμφωνώ κ. Λυγερέ με την σημαντική σας διαπίστωση. Εκτός όμως από διαπιστώσεις μπορείτε όμως να προτείνετε ή να πείτε κάποια άποψη ή λύση στο εύλογο κατόπιν της διαπιστώσεώς σας, ερώτημά μου: «δηλαδή τι πρέπει να κάνουμε, να προσέξουμε όπως λέτε, ώστε το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου να αναγνωριστεί από την Τουρκία και από την Αίγυπτο (γιατί η Κύπρος ξέρετε και ξέρω ότι αποδέχεται την πλήρη επήρειά του στην οριοθέτηση), με αποτέλεσμα να μην αλλοιωθεί η επαφή του τριεθνούς Ελλάδος- Κύπρου- Αιγύπτου;;;
3)Γράφει: «Με άλλα λόγια, το θέμα δεν είναι να έχουμε μόνο ελληνική ΑΟΖ, αλλά αυτή να έχει το πρέπον μέγεθος σε σχέση με το διεθνές δίκαιο».
Κύριε Λυγερέ συμφωνώ και με αυτήν την διαπίστωση/ευχή σας. Μπορείτε όμως να μας περιγράψετε «το πρέπον»;;; Αν εννοείτε τα 200νμ από τις ακτές του ηπειρωτικού μας εδάφους ή των νησιαίων και των βράχων (εκείνων που μπορεί να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή από μόνοι τους έχουν οικονομική ζωή),εδαφών μας, τότε κ. Λυγερέ δεν μας βγαίνουν πουθενά στην ελληνική επικράτεια τέτοιες θαλάσσιες αποστάσεις με τα γειτνιάζοντα κράτη. Αν πάλι εννοείτε το επιθυμητό, αυτό το επιθυμητό για τα εθνικά μας συμφέροντα το ξέρουμε από την δεκαετία του ’70 και ξέρω πως το έχετε δει μάλιστα και σε χάρτες!!!.
Τώρα βέβαια ο κ. Λυγερός δεν θα διαβάσει αυτές τις παρατηρήσεις/ερωτήσεις/ απορίες μου, και δεν θα έχουμε κάποια απόκριση όπως γίνεται συνήθως, αλλά τις καταθέτω και ας υπάρχουν με την ρητορική τους έννοια.
Φιλικά
Παύλος Γ. Φωτίου

1) Ο κ. Κώστας αναφέρεται στο ότι οι «Αντιπαραθέσεις για το αν πρέπει να ασκηθεί το δικαίωμα αυτό, είναι πράγματι ανούσιες στο πλαίσιο των διεθνών συνθηκών και κανόνων». Σε αυτό συμφωνώ απόλυτα. Οι αντιπαραθέσεις όμως, που έγιναν με την εκτεταμένης διάρκειας, ποιότητας και ποσότητας, μέχρι σήμερα, αρθρογραφία για την ΑΟΖ, δεν αναφέρονταν μόνον στην άσκηση του δικαιώματος, αλλά στο εάν η ΑΟΖ είναι πιο εύκολο να οριοθετηθεί σε συνάρτηση με την Υφαλοκρηπίδα, ή εάν έχουν ή όχι τις ίδιες νομικές προδιαγραφές και απαιτήσεις οριοθετήσεως και κατά δεύτερο ποιο θα είναι το περισσότερο κέρδος με την ΑΟΖ, έναντι της Υφαλοκρηπίδας. Αλλά επειδή αυτά έχουν όντως αναλυθεί εξαντλητικά καλό είναι να μην τα ξαναπούμε. Όσον αφορά την διατύπωση: «…Όσο το καθυστερεί τόσο αφήνει περιθώρια για δεύτερες σκέψεις», αυτή είναι μια προσέγγιση που την διαβάζω με δύο παραμέτρους, είτε ότι, όσο δεν εφαρμόζεται το δικαίωμα, απόλλυται, πράγμα που νομικά δεν ισχύει (και έχει αναλυθεί και αυτό σε κάποιες από τις «αντιπαραθέσεις» από νομική πλευρά), είτε ότι, επειδή δεν εφαρμόζεται, κάτι συμβαίνει στο παρασκήνιο ή συντρέχει το «φοβικό» σύνδρομο έναντι της Τουρκίας (όπως έχει αναλύσει και ο κ. Ν. Λυγερός σε άλλη παρέμβασή του, και ο κ. Μαρκεζίνης σε διάφορα σχόλιά του, και περίπου και ο κ. Ήφαιστος με τις δικές του αναλύσεις, αλλά και προ 25ετίας ο Π. Κονδύλης),γιατί για τους άλλους τέσσερεις θαλάσσιους γείτονές μας δεν τίθεται φυσικά τέτοιο θέμα. Πάνω στην δεύτερη αυτή παράμετρο, υπάρχει εύλογη ανησυχία ή και καχυποψία, ή ακόμη και η συνομωσιολογική πτυχή. Αυτά όμως είναι ζητήματα που χρειάζεται να συζητηθούν εκτενώς, και πηγαίνουμε μάλιστα και σε άλλους τομείς, που οι περισσότεροι ξεφεύγουν από το διεθνές δίκαιο. Σε αυτές λοιπόν τις άλλες παραμέτρους, νομίζω πως εντάσσεται και η παρατήρηση του κ. Κώστα: «Όσοι μέχρι τώρα -από ελληνικής πλευράς- έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα, αφήνουν υπόνοια ότι, όχι μόνο δεν ασχολούνται σοβαρά αλλά, ότι πρέπει να καθίσουν στο σκαμνί ως προδότες. Σχετική αποκάλυψη Κύπριου υπουργού για τις πιέσεις(!) Ελλήνων αξιωματούχων, να μην(!) υπολογιστεί το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, στις διμερείς διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Κύπρου, είναι ενδεικτική της “σοβαρότητας”». Εγώ μπορώ να προσθέσω πως, αν ακούσουμε την τηλεφωνική συνομιλία του κ. Ρολάνδη στην εκπομπή (Η ώρα των Βετεράνων, 15 Ιουλίου 2001), του BlueSky, με τον δημοσιογράφο κ. Αργυρόπουλο, όπου ανέλυε το ζήτημα της ΑΟΖ του Καστελόριζου με τον κ. Ν. Λυγερό, ο κύπριος τέως Υπουργός, αναφέρθηκε διεξοδικά στο ζήτημα και κατονόμασε τους έλληνες αξιωματούχους. Άρα αν για το θέμα αυτό υπάρχει εθνική προδοσία, έχουν καταδειχθεί και οι υπεύθυνοι.
2) Κε Κώστα, όταν ο κ. Λυγερός αναφέρεται σε ανούσιες αντιπαραθέσεις και γι’ αυτό προτείνει «να υπάρξει μία υλοποίηση, όχι μόνο της θέσπισης, αλλά κι έμπρακτη και δυναμική αρχή των διαπραγματεύσεων με τις χώρες που αγγίζουν την ελληνική ΑΟΖ», εγώ αναφέρθηκα σε σοβαρές και ουσιώδεις από πλευράς διεθνούς δικαίου αντιπαραθέσεις που θέλουν να αποσαφηνίσουν ότι: α)η ΑΟΖ εάν διακηρυχθεί δεν έχει καμία νομική αξία, αφού για να ασκηθούν τα νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα της έρευνας και της εκμεταλλεύσεώς της πρέπει να οριοθετηθεί μεταξύ των Κρατών και β)ότι μονομερής οριοθέτηση δεν γίνεται. Στο σημείο αυτό μάλιστα, ο κ. Λυγερός τονίζει πως πρέπει να γίνει «έμπρακτη και δυναμική αρχή των διαπραγματεύσεων με τις χώρες που αγγίζουν την ελληνική ΑΟΖ» Όμως, και σε αυτό οι «αντιπαραθέσεις» έχουν εξαντλήσει το ζήτημα. Απλώς να θυμηθούμε πως έχουν γραφτεί πολλές λεπτομέρειες για τις διαπραγματεύσεις με Αλβανία, Αίγυπτο και Λιβύη και για τα αποτελέσματά τους. Άρα αυτό που λέτε κε Κώστα: «είναι αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας που απορρέει από διεθνείς κανόνες και επομένως οφείλει να το ασκήσει το ταχύτερο δυνατό. Όσο το καθυστερεί τόσο αφήνει περιθώρια για δεύτερες σκέψεις», μπορεί ρητορικά να είναι πολύ σωστό, αλλά πρακτικά τι άλλο πρέπει να γίνει;;; Ο ίδιος σημειώνετε στον σχολιασμό σας, πως: «Η γειτονική χώρα Τουρκία, ως δύστροπη γείτονας, δεν είναι απαραίτητο να αποτελέσει προτεραιότητα στις διμερείς επαφές. Μπορεί κάλλιστα να αφεθεί για το τέλος». Έτσι λέει και ο κ. Λυγερός. Πολύ φρόνιμα λοιπόν, έχουμε αφήσει την Τουρκία για το τέλος. Και λοιπόν;;; Αφήνουμε την Τουρκία, αλλά μήπως τα βρήκαμε με τους άλλους (παραπάνω) τρεις;;; Εδώ ακόμη και με την Ιταλία (τέταρτη στην γειτονιά των θαλασσίων οριοθετήσεων), έχουμε πρόβλημα με την ΑΟΖ και με την οποία είναι γνωστό ότι το 1977 οριοθετήσαμε στο Ιόνιο την Υφαλοκρηπίδα, αλλά όταν τελευταία της ζητήσαμε να επικυρώσουμε την ήδη υπάρχουσα συμφωνία και ως ΑΟΖ, (η Ιταλία) δεν συγκατατέθηκε. Λοιπόν τι απομένει να γίνει;;; Να οριοθετήσουμε με την Κύπρο (την πέμπτη χώρα στην γειτονιά των θαλασσίων οριοθετήσεων). Και με την Κύπρο ξέρουμε την οριοθέτηση από το 2001, και τα έχουμε σχεδιάσει αρμονικά και ωραία σε χάρτη. Αλλά διερωτώμαι, αν δημοσιεύσουμε Συμφωνία με την Κύπρο, είναι απίθανο (;) να πεταχτεί η Τουρκία και να θέλει να κάτσει μαζί μας να συζητηθούν οι περιοχές που νομίζει (έστω αυθαίρετα ή προκλητικά) ότι έχει δικαιώματα, και τότε τι κάνουμε;;; Βέβαια πιστεύω ότι, αυτήν την χρονική περίοδο ακόμη και η Κύπρος δεν θα θέλει κάτω από τις τρέχουσες συγκυρίες να συζητήσει μαζί μας οριοθέτηση, γιατί θα της δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα, απ’ όσα έχει με την υπόθεση του «οικοπέδου 12». Τελικά ποιος μπορεί να απαντήσει σε όλα αυτά και ποιο είναι το εθνικά πιο συμφέρον;;; Είναι τόσο απλά τα πράγματα και αν είναι τότε γιατί δεν προχωράμε;;; Η εθνική προδοσία είναι διηνεκής;;; Ο κ. Λυγερός πολύ καλά κάνει και σχεδιάζει με βάση την αρχή της μέσης γραμμής – ίσης αποστάσεως την οριοθέτηση και βασίζεται όπως λέει και ο ίδιος στα διαγράμματα Voronoi και την τριγωνοποίηση Delaunay, ώστε να προκύπτει με μαθηματική ακρίβεια και με τα αλγοριθμικά μοντέλα που χρησιμοποιεί, αδιαμφισβήτητο αποτέλεσμα πάνω στους χάρτες και πολύ σωστά παίρνει μάλιστα και τα ακριτικά μας νησιά και πως επηρεάζουν την οριοθέτηση, αλλά νομίζω πως όλα αυτά είναι σχεδιασμός του «επιθυμητού», όπως έχω τονίσει. Και αυτό το εθνικώς επιθυμητό είναι κε Κώστα και το μέγιστο δυνατό και για την ΑΟΖ αλλά και την Υφαλοκρηπίδα και πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πως αυτές οι οριοθετήσεις χωρίς Συμφωνίες με τα Κράτη είναι απλώς ωραίες ασκήσεις επί χάρτου. Άλλωστε πολύ προτού έρθουν οι κ.κ. Λυγερός και Καρυώτης, οι επί χάρτου οριοθετήσεις έχουν γίνει. Είναι μάλιστα γεγονός πως από το 1976 έχει κατατεθεί και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ), ο χάρτης με την ελληνική Υφαλοκρηπίδα για να προκληθεί και η Τουρκία να παραστεί και να συζητήσει, πράγμα όμως που δεν έγινε. Και είναι επίσης γεγονός πως στα πρακτικά του Δικαστηρίου (ICJ «Pleadings», 1980), ο Prof. O’ Connell, κατά την διατύπωση των ελληνικών απόψεων για την Υφαλοκρηπίδα παρουσίασε και την ακόλουθη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα άποψη ότι: «The Τreaty of Lausanne, like the Treaty of Paris of 1947, may however, have some bearing on Greece’s title to the continental shelf. This is because the fundamental doctrine of the continental shelf – that it is ipso facto and ab initio attributed to the adjacent coastal State – yields the conclusion for the law of State succession that continental shelf were transferred to Italy by Turkey and then from Italy to Greece, along with territorial sea rights, in the respective treaties».
3) Ο κ. Κώστας κάνει τέλος και την εκτίμηση πως: «Η ΑΟΖ ως έννοια επικαλύπτει την Υφαλοκρηπίδα. Επιπλέον, αφήνει έωλη την απειλή περί casus belli της Τουρκίας». Τις θέσεις αυτές τις υποστηρίζουν ο κ. Καρυώτης και ο κ. Λυγερός αντίστοιχα. Είναι έτσι όμως;;; Η ΑΟΖ, δεν επικαλύπτει, ούτε έχει υπερκεράσει (όπως λέει ο κ. Καρυώτης) την Υφαλοκρηπίδα. Αν θέλουμε να πούμε πως η ΑΟΖ αφορά και την θάλασσα (επιφάνεια και θαλάσσια μάζα), δηλαδή περισσότερα στοιχεία του ίδιου θαλάσσιου χώρου, ενώ η Υφαλοκρηπίδα όχι, Ναι, έτσι είναι. Αλλά το ΔΔΧ έχει γνωματεύσει πως: In the view of the Court, even though the present case relates only to the delimitation of the continental shelf and not to that of the exclusive economic zone, the principles and rules underlying the latter concept cannot be left out of consideration. As the 1982 Convention demonstrates, the two institutions — continental shelf and exclusive economic zone — are linked together in modern law. Since the rights enjoyed by a State over its continental shelf would also be possessed by it over the sea-bed and subsoil of any exclusive economic zone which it might proclaim, one of the relevant circumstances to be taken into account for the delimitation of the continental shelf of a State is the legally permissible extent of the exclusive economic zone appertaining to that same State. This does not mean that the concept of the continental shelf has been absorbed by that of the exclusive economic zone; it does however signify that greater importance must be attributed to elements, such as distance from the coast, which are common to both concepts» (παράγραφος 33, ICJ Report 68, Continental Shelf (Libya v. Malta), Judgment 3/6/1985, link:http://www.worldcourts.com/icj/eng/decisions/1985.06.03_continental_shelf.htm)
Τώρα όσον αφορά το ότι η ΑΟΖ «αφήνει έωλη την απειλή περί casus belli της Τουρκίας», πάλι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Αν θέλουμε να εννοήσουμε ότι, επειδή η ΑΟΖ των 200νμ μετράται από το ίχνος της ακτής (πράγμα που ισχύει ομοίως και για την Υφαλοκρηπίδα), τότε δεν συζητιέται το casus belli της Τουρκίας. Όμως το άρθρο 55 της Συμβάσεως 1982 γράφει αυτολεξεί: «The exclusive economic zone is an area beyond and adjacent to the territorial sea, ….» και άρα η χωρική θάλασσα είναι καθοριστική στην οριοθέτηση της ΑΟΖ και το casus belli της Τουρκίας, δυστυχώς εξακολουθεί να υπάρχει (όπως και στην περίπτωση της Υφαλοκρηπίδας, που και αυτής η νομική έννοια αρχίζει έξω από την χωρική θάλασσα, σύμφωνα με το άρθρο 76 «Definition of the continental shelf», παράγραφος 1. «The continental shelf of a coastal State comprises the seabed and subsoil of the submarine areas that extend beyond its territorial sea throughout the natural prolongation of its land territory…»). Και άλλωστε όταν τα Κράτη συνδιαλέγονται για τις θαλάσσιες ζώνες κυριαρχικών δικαιωμάτων (ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα), πάντοτε εκκινούν με βάση την χωρική τους θάλασσα και μετρούν έξω από αυτήν τις ζώνες. Το ίδιο συμβαίνει και όταν προσφεύγουν σε διαιτησία ή δικαστική επίλυση της διαφοράς εφόσον δεν μπορούν να συμφωνήσουν από μόνα τους στην οριοθέτηση, οπότε τότε με το συνυποσχετικό (διακρατική συμφωνία ειδικής μορφής), που καταθέτουν στους διαιτητές ή στο δικαστήριο, καλούνται απαραιτήτως να προσδιορίζουν το εύρος της χωρικής τους θάλασσας και την παρουσιάζουν μάλιστα και σε χάρτες(την υποχρέωση αυτή την έχουν τα Κράτη προς τον Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ και προ κάθε υφισταμένης μεταξύ τους διαφοράς, όταν κυρώνουν την Σύμβαση 1982), ώστε μόνον έτσι ξεκινά η δικαστική διευθέτηση της διαφοράς οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών.
4)τέλος ο κ. Κώστας αναφερόμενος στο μέγεθος της ΑΟΖ γράφει ότι «Το πρέπον της επήρειας της ελληνικής ΑΟΖ είναι το μέγιστο δυνατό, όπου το μέγιστο είναι 200 ν.μ. με βάση την κάθε γωνίτσα του συμπλέγματος. Φυσικά το επιθυμητό ταυτίζεται με το μέγιστο». Και φυσικά κανείς δεν διαφωνεί ότι η εθνική μας προσδοκία είναι να πετύχουμε το μέγιστο. Από την άλλη πλευρά όμως εάν παίζουμε με το κριτήριο του μεγέθους της αποστάσεως από τις ακτές, τότε σύμφωνα με το άρθρο 76(5) της Συμβάσεως 1982, είναι η Υφαλοκρηπίδα που μπορεί να φτάσει τα 350νμ από τις ακτές!!! Συνεπώς γιατί συζητάμε την ΑΟΖ και όχι για την Υφαλοκρηπίδα,όταν αυτή η δεύτερη μας δίνει άλλα 150νμ έξω από την ΑΟΖ;;; Και είναι γνωστό πως και η Υφαλοκρηπίδα στον βυθό και στο υπέδαφός του αναφέρεται. Συνεπώς να μην παίζουμε μεταξύ «πρέποντος»,
«μέγιστου» και «επιθυμητού», γιατί όπως έχω επισημάνει ότι το μέγιστο δεν μπορεί να είναι 200νμ γιατί δεν φτάνουν οι αποστάσεις με κανένα από τα 5 Κράτη που πρέπει να οριοθετήσουμε ΑΟΖ.
Ελπίζω να είναι παραγωγική η συζήτηση αυτή και ο σκοπός μας να είναι χωρίς προκαταλήψεις να αναλύεται με επιχειρηματολογία κάθε πτυχή των εθνικών μας ζητημάτων.
Φιλικά
Παύλος Γ. Φωτίου