Οι απαρχές της αλβανικής γλώσσας.

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.

Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 23 Αυγούστου 2024.

Η αλβανική προπαγάνδα εισχωρεί σε πολλά σημεία και επίπεδα μέσα στην ελληνική κοινωνία με αρκετούς μύθους να αναπαράγονται από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν. Γι αυτόν τον λόγο έκανα τον κόπο να διευκρινήσω τις απαρχές της αλβανικής γλώσσας και καταθέτω δημόσια τα ευρήματά μου.

1. Η πρώτη γραπτή αναφορά[1] περί αλβανικής γλώσσας έγινε στις 14 Ιουλίου 1284 στη σύγχρονη Κροατία όταν ένας μάρτυρας ενός εγκλήματος ληστείας στη Ραγκούσα του Ντουμπρόβνικ κατέθεσε στα λατινικά: «Άκουσα μια φωνή να φωνάζει στην πλαγιά του βουνού στην αλβανική γλώσσα»[2]
2. To 1308 ένας ανώνυμος σε βιβλίο περιγραφής της Ανατολικής Ευρώπης γράφει, πάλι στα λατινικά, ότι «οι προαναφερθέντες Αλβανοί έχουν γλώσσα διαφορετική από τους Λατίνους, τους Έλληνες και τους Σλάβους, ώστε να μην κατανοούν καθόλου τον εαυτό τους με τα άλλα έθνη»[3]
3. Η πρώτη αναφορά για μία (ίσως αμφιλεγόμενη) γραφή στα αλβανικά έγινε το 1332 από έναν Γάλλο μοναχό αδιευκρίνιστου ονόματος, ο οποίος γράφει στα λατινικά ότι «οι Αλβανοί έχουν μία γλώσσα διαφορετική από τα λατινικά, παρόλο που χρησιμοποιούν λατινικά γράμματα στα βιβλία τους»[4]
4. Η πρώτη αναμφισβήτητη αναφορά σε αλβανική γραφή είναι το 1462 και αφορά μόνο μία φράση(!), η οποία λέει το εξής «Vnte’ paghesont premenit Atit et birit et spertit senit», το οποίο είναι μετάφραση της φράσης «Σε βαφτίζω στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Την φράση αυτή έγραψε ο Pal Engëlli (Παύλος Άγγελος, Αρχιεπίσκοπος Δυρραχίου) σε επιστολή του. Πρόκειται για μία πρόταση με λατινικούς χαρακτήρες και ελληνικές ετυμολογίες (όχι αλβανικες λέξεις). To πλήρες όνομά του ήταν Angelo Flavio Comneno[5] και είχε προσληφθεί από την Καθολική Εκκλησία να φτιάξει Αλβανικό κείμενο, αλλά απέτυχε.
5. Δύο επόμενες αναφορές στην αλβανική γλώσσα είναι αυτού του μεγέθους, δηλαδή μίας μόνο φράσης σε ένα θεατρικό έργο στα λατινικά το 1483 και μίας πολύ σύντομης λίστας ολίγων αλβανικών λέξεων το 1496.
6. Φτάνουμε αισίως στο 1555 για το πρώτο βιβλίο που τυπώνεται στην αλβανική γλώσσα. Πρόκειται για το «Meshari i Gjon Buzukut». «Μεσάρι» («Λειτουργικόν») είναι το όνομα του βιβλίου και Gjon Buzuku (Γκιον Μπουζουκού) είναι το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα, ο οποίος είναι Καθολικός Ιερέας. Το βιβλίο αποτελείται από 188 σελίδες σε δύο στήλες και είναι μετάφραση της Καθολικής Λειτουργίας στην αλβανική γλώσσα, ενώ συμπεριλαμβάνει την τελετουργία στις βασικές θρησκευτικές εορτές του έτους, σχόλια από το βιβλίο των προσευχών και αποσπάσματα από την Καινή Διαθήκη. Είναι δηλαδή βιβλίο για τη χρήση καθολικών ιερέων στις καθημερινές του θρησκευτικές υποχρεώσεις. Το μοναδικό γνωστό αντίγραφο του βιβλίου φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού. Ανακαλύφθηκε το 1740, έκτοτε χάθηκε και βρέθηκε ξανά το 1909. Το 1930 έφτασε φωτοτυπημένο στην Αλβανία από τον π. Γιουστίν Ρότα και το 1968 δημοσιεύθηκε ξανά με σχόλια από γλωσσολόγους. Το βιβλίο είναι γραμμένο στην Γκεγκική διάλεκτο, της βόρειας Αλβανίας. Σε αυτήν την ίδια διάλεκτο είναι γραμμένες και όλες οι προγενέστερες αναφορές.
7. Η πρώτη γραφή στην Τοσκική διάλεκτο (της νότιας Αλβανίας) είναι στις 20 Μαρτίου 1592 στο βιβλίο «E mbsuame e krështerë»[6] που σημαίνει «Χριστιανικό Δόγμα». Γράφτηκε στο χωριό Arbëreshë στην περιοχή Piana dei Greci στο Παλέρμοτης Σικελίας από τον ιερέα του χωριού Lekë Matrënga, και πρόκειται για μία μετάφραση 28 σελίδων του έργου του Ισπανού Ιησουίτη π. Ledesma (1516-1575), το οποίο είχε γραφτεί στα λατινικά. Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο στην αλβανική γλώσσα, στην δεύτερη διάλεκτό της.
8. Τα εκατό χρόνια μεταξύ 1750 και 1850 ήταν μια εποχή εκπληκτικής ορθογραφικής ποικιλομορφίας στην Αλβανία. Την περίοδο αυτή, η αλβανική γλώσσα γραφόταν με έντεκα διαφορετικά αλφάβητα! Σίγουρα ένα ρεκόρ για τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Tο βιβλίο «Albanian Alphabets: Borrowed and Invented»[7] του Robert Elsie παρουσιάζει τις ποικίλες μορφές με τις οποίες καταγράφηκε αυτή η αλβανική, από τα πρώτα έγγραφα έως τις αρχές του εικοστού αιώνα. Αποτελούνται από προσαρμογές του λατινικού, ελληνικού, αραβικού και κυριλλικού αλφάβητου και, το ακόμη πιο ενδιαφέρον, από μια σειρά από τοπικά επινοημένα συστήματα γραφής. Τα περισσότερα από τα τελευταία αλφάβητα έχουν πλέον ξεχαστεί και είναι άγνωστα, ακόμη και στους ίδιους τους Αλβανούς.

 

 

Πηγή άρθρου https://www.antibaro.gr/article/37011

Υποσημειώσεις

[1]  Albanian Online, Series Introduction, Brian Joseph, Angelo Costanzo, and Jonathan Slocum, University of Texas at Austin, Linguistics Research Centre, https://lrc.la.utexas.edu/eieol/albol

[2] Λατινικά «Audivi unam vocem clamantem in monte in lingua albanesca», Elsie, R. (1991). The earliest references to the existence of the Albanian language. Zeitschrift für Balkanologie, 27.2. 101-105.

[3] «Habent enim Albani prefati linguam distinctam a Latinis, Grecis et Sclavis ita quod in nullo se inteligunt cum aliis nationibus», στο βιβλίο «Anonymi Descriptio Europae Orientalis»

[4] Στο βιβλίο «Directorium ad passagium faciendum» η φράση « licet Albanenses aliam omnino linguam a latina habeant et diversam, tamen litteram latinam habent in uso et in omnibus suis libris»

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Angelo_Flavio_Comneno

[6] https://www.vaticannews.va/sq/bota/news/2019-03/20-mars-1592-matrenga-perfundoi-doktrinen-krishtere.html

[7] https://books.google.co.uk/books/about/Albanian_Alphabets.html?id=diTjAQAACAAJ&redir_esc=y