Επιμέλεια:
Φραγκώ Καράογλαν – Δημ. Σταθακόπουλος
ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ
ΤΥΠΟΣ – 05.01.2012 – Επισκόπηση της επικαιρότητας
«Ήταν
λαθρέμποροι… έκαναν συνοριακό λαθρεμπόριο… είχαν ‘βγει για ζούλα’
Οι
ευχές μου δεν πιάσανε»
Το 2011 έκλεισε για την Τουρκία με τη
συμφορά του Ουλούντερε, δηλ. το θάνατο 35 κούρδων κατοίκων του χωριού
Ουλούντερε στη νοτιοανατολική Τουρκία, που βομβαρδίστηκαν από τα πολεμικά F-16 της τουρκικής αεροπορίας. Η υπόθεση αυτή εξακολουθεί, με τις διάφορες
πτυχές της, να καταλαμβάνει ολόκληρη την επικαιρότητα στα τ/ΜΜΕ. Προσπαθούμε
παρακάτω να δώσουμε μια συνοπτική εικόνα αυτής της κατάστασης και, επίσης,
μεταφράζουμε ολόκληρο το άρθρο του πρώην πρέσβη Τεμέλ Ισκίτ, γνώστη και
προσεκτικό παρατηρητή των τεκταινομένων στην τουρκική εξωτερική πολιτική, που
επιχειρεί έναν απολογισμό του 2011 στα θέματα εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας
(‘Ταράφ’, 3/1).
Στις 28.12.2011, γύρω στις 9.30 το
βράδυ, η τουρκική πολεμική αεροπορία βομβάρδισε ένα ‘καραβάνι λαθρεμπόρων’ -40
άνθρωποι και περίπου εκατό άλογα και μουλάρια-, στο χωριό Ουλούντερε (της πόλης
Σίρνακ) στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, και σκότωσε 35 από τους συνοδούς
του καραβανιού –εν πολλοίς νέους και δωδεκάχρονα-δεκατριάχρονα παιδιά, που
είχαν βγει την προηγούμενη νύχτα για να κάνουν αυτό που κάνουν –ίσως από πάντα-
πολλές φυλές της περιοχής για βιοπορισμό τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.
Η τραγική είδηση άρχισε να κυκλοφορεί
στο διαδίκτυο μετά τα μεσάνυχτα, τα τ/ΜΜΕ την ‘είδαν’ μετά από 14 ώρες –άρχισαν
δειλά να αναφέρουν στις ιστοσελίδες τους γύρω στις 10 το πρωί της 29/12 πως
‘έπεσε βόμβα και σκότωσε χωρικούς’-, ενώ η κυβέρνηση προέβη σε σχετική δήλωση
μετά από 20 ώρες, λέγοντας ‘υπήρχαν πληροφορίες ότι από το συγκεκριμένο πέρασμα
στο Ουλούντερε επρόκειτο να διεισδύσει ομάδα μελών του ΡΚΚ με επικεφαλής τον
Χουσεϊν Φεϊμάν [αρχηγό των ένοπλων ομάδων στο βουνό] και η αεροπορία, ως
φαίνεται από λάθος, βομβάρδισε λαθρεμπόρους’. Τελικά, η είδηση βγήκε στις
εφημερίδες στις 30/12, εν γένει με τίτλους που ελαχιστοποιούσαν το γεγονός της
απώλειας 35 ανθρώπων –παράδειγμα η ‘Χουριέτ’ είχε τον τίτλο «[Αποκλείεται]
Σκοτώνει ποτέ το κράτος πολίτες του;»…
Κανένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης δεν
πήγε στην κηδεία των 35 πολιτών που καθώς δεν υπήρχε χώρος στο νεκροταφείο του χωριού,
θάφτηκαν σε παρακείμενο σε αυτό χώρο, αλλά τέσσερις μέρες αργότερα επισκέφτηκε
το χωριό ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπεσίρ Ατάλαϊ, ενώ ο τ/Πρωθυπουργός
Ερντογάν, είχε, σύμφωνα με σχετικές ανακοινώσεις, τηλεφωνική επικοινωνία με
όλες τις οικογένειες που είχαν θύματα.
Υπάρχουν δημοσιογράφοι σε διάφορες
εφημερίδες και ιδίως η εφημερίδα ‘Ταράφ’ που ζητούν να διαλευκανθεί αυτή η
υπόθεση του ‘λάθους’, να διεξαχθούν άμεσα ανακρίσεις στην ΜΙΤ (Εθνική Υπηρεσία
Πληροφοριών) και στο Γενικό Επιτελείο, να τεθούν, τουλάχιστον, σε διαθεσιμότητα
οι άμεσα εμπλεκόμενοι. Αλλά αν κρίνει κανείς από τις κυβερνητικές δηλώσεις και
το μένος με το οποίο απαντά ο τ/Πρωθυπουργός στα σχόλια της αντιπολίτευσης, η
υπόθεση δεν πρόκειται να διαλευκανθεί. Ειρήσθω εν παρόδω ότι η αντιπολίτευση
δεν ζητά να αποκαλυφθεί λόγου χάρη ‘ποιος είναι ο πράκτορας της ΜΙΤ που έχει
διεισδύσει στο ΡΚΚ και έστειλε την πληροφορία’ (φήμη που κυκλοφορεί ευρέως),
‘πώς και γιατί το τ/Γενικό Επιτελείο δεν έλεγξε την πληροφορία πριν διατάξει
τον βομβαρδισμό’ ή ‘γιατί την ημέρα εκείνη δεν λειτούργησε η συνήθης διαδικασία
της [τηλεφωνικής] επικοινωνίας του καραβανιού των λαθρεμπόρων με τις τοπικές
στρατιωτικές μονάδες και τη νομαρχία της περιοχής;’, αλλά προσπαθεί είτε –όπως
κάνει το CHP–
κατηγορώντας την κυβέρνηση για αμέλεια να τη βλάψει εκλογικά (!), είτε –όπως
κάνει το ακροδεξιό ΜΗΡ- υπερασπίζεται μέχρι κεραίας την ενέργεια του στρατού, ή
–όπως κάνει το κουρδικό BDP–
υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση δεν αντέδρασε γιατί απλώς επρόκειτο για κούρδους
–οδηγώντας, και στις τρεις περιπτώσεις, τον τ/Πρωθυπουργό σε άκρατο εκνευρισμό.
Πέραν της τραγικότητας του γεγονότος,
υπάρχει ένα ‘παράξενο’ στοιχείο στην υπόθεση: τα έντυπα και τηλεοπτικά μέσα της
Τουρκίας, δεν αισθάνονται την ανάγκη να πληροφορήσουν τον αναγνώστη ή τον θεατή
τους σχετικά με τους ‘λαθρεμπόρους’ όπως αποκαλούν τα θύματα του βομβαρδισμού ή
για το ‘λαθρεμπόριο’ που κάνουν, αλλά αναφέρεται σε αυτά τα πράγματα σαν να
είναι πολύ ‘φυσιολογικά’. Και είναι. Όλοι στην Τουρκία γνωρίζουν ότι στην
περιοχή οι άνθρωποι για να ζήσουν κάνουν λαθρεμπόριο και το αποδέχονται αυτό ως
κοινωνική πραγματικότητα της περιοχής.
Από στοιχεία διάσπαρτα μέσα σε άρθρα
και συζητήσεις φαίνεται ότι πάμπολλα χωριά κατά μήκος των συνόρων της Τουρκίας
με τη Συρία βιοπορίζονται από το λαθρεμπόριο πετρελαίου (που διακινείται σε
μπιτόνια των 20 λίτρων), τσιγάρων και ζάχαρης ‘με την άδεια του κράτους, των
διοικητικών και στρατιωτικών αρχών της περιοχής’, με τον τρόπο αυτό (1)
κερδίζουν τα προς το ζην (έστω και τα ελάχιστα, καθώς φαίνεται ότι το κέρδος
από ένα μπιτόνι πετρελαίου δεν είναι πάνω από 5 λίρες (2 ευρώ) και είναι πολύ
λιγότερα από τα τσιγάρα και τη ζάχαρη) και έτσι (2) δεν ανεβαίνουν στο βουνό,
αλλά (3) ούτε μεταναστεύουν σε μεγάλες πόλεις δυτικά και νότια, όπου θα μπορούσαν
να πυκνώσουν αφενός την ‘εγκληματικότητα’ και αφετέρου την μάζα των κούρδων που
μπορεί να κινητοποιηθεί πολιτικά και ιδεολογικά. Συγκεκριμένα το Ουλούντερε
έχει περίπου 500 κατοίκους από τους οποίους 70 είναι μέλη των μονάδων των
‘κορουτζού’ (‘ταγματασφαλίτες’), που οπλίζονται και πληρώνονται από το τουρκικό
κράτος, ενώ εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους είναι 180 (αριθμός που
δείχνει πόσοι πολλοί είναι κάτω των 18 ετών), που στις εκλογές της 12.6.2011
ψήφισαν : 12 το ΑΚΡ, 7 το CHP και όλοι
οι άλλοι τους ανεξάρτητους κούρδους βουλευτές. Επίσης, έγινε γνωστό, ότι οι
τοπικές στρατιωτικές και διοικητικές αρχές, όταν τυχαίνει να γίνει στην περιοχή
στρατιωτική επιχείρηση, τηλεφωνούν στον αρχηγό της τοπικής φυλής ή κάποιον άλλο
γνωστό και τους ειδοποιούν ρωτώντας ‘αν έχει βγει καραβάνι για ζούλα’.
Το άρθρο του Τεμέλ Ισκίτ, «Οι ευχές
μου δεν πιάσανε»:
Στο
πρώτο άρθρο μου της προηγούμενης χρονιάς είχα κάνει έναν κατάλογο των ευχών μου
για το 2011. Κοιτώντας τώρα τον κατάλογο αυτό, που αφορούσε πιο πολύ τα
χρονίζοντα εξωτερικά μας προβλήματα, βλέπω ότι, αν και υπήρξε μεγάλη
κινητικότητα στην εξωτερική μας πολιτική, η χρονιά που πέρασε ήταν στην
πραγματικότητα πολύ φτωχή από την άποψη συγκεκριμένων θετικών αποτελεσμάτων.
Το
Κυπριακό, που βρισκόταν στην κεφαλή του καταλόγου, δεν μπήκε σε πορεία λύσης.
Οι συνομιλίες Έρογλου-Χριστόφια κινήθηκαν με βήμα σημειωτόν. Η Τουρκία έκανε
περισσότερο λόγο για το αναπόφευκτο της φόρμουλας ‘δύο κρατών’. Οι γεωτρήσεις
στο νότο περιέπλεξαν το πρόβλημα ακόμη περισσότερο.
Όσο
το Κυπριακό συνέχισε να αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην εισδοχή μας στην
Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), άλλες χώρες που αντιτίθενται στην εισδοχή μας, με πρώτες
τη Γερμανία και τη Γαλλία, όξυναν ακόμη περισσότερο την αρνητική τους στάση.
Αφήνοντας έτσι να επικρέμεται στο κενό η ευχή μου να αρχίσει να φαντάζει
ρεαλιστική η προοπτική του 2015 για την εισδοχή μας.
Δεν
εκπληρώθηκε ούτε η ευχή μου να υλοποιηθούν επιτέλους τα Πρωτόκολλα της Ζυρίχης
με την Αρμενία. Ενεχυριάσαμε τις σχέσεις
μας με την Αρμενία σε ένα ζήτημα του οποίου δεν είμαστε μέρος [Ναγκόρνο
Καραμπάχ] και επιμένουμε στη στάση αυτή. Εφόσον δεν υπήρξε καμιά εξομάλυνση,
περιμέναμε πάλι με χτυποκάρδι τις δηλώσεις του Ομπάμα για την 24η
Απριλίου. Με διάφορους εκβιασμούς, τη
γλυτώσαμε –κατά την άποψη μας- φτηνά από τις δηλώσεις αυτές. Αλλά, αυτή τη φορά
βγήκε στο προσκήνιο ο νόμος για την ποινικοποίηση της άρνησης της Αρμενικής
Γενοκτονίας που πέρασε από τη Γαλλική Βουλή. Παρόλο που το 1915 είναι για την
κοινωνία μας ένα ζήτημα αναμέτρησης με την ιστορία μας και ζήτημα συνειδησιακό,
χρησιμοποιήσαμε το νόμο αυτό ως πρόφαση για να εξάψουμε το εθνικιστικό αίσθημα
και να ενισχύσουμε την άρνηση.
Ακάλυπτη
έμεινε και η ευχή μου, το Ισραήλ να ζητήσει συγγνώμη και να καταβάλει
αποζημιώσεις για το Μαβί Μάρμαρα, ώστε σιγά σιγά οι σχέσεις μας να επιστρέψουν
στα παλιά επίπεδα. Απομακρύνθηκε ακόμη περισσότερο η ελπίδα να γίνει το Ιράν
μέρος του διεθνούς συστήματος. Έναντι αυτού, εξαφανίστηκε, τουλάχιστον, η εντύπωση ότι είμαστε εγγυητές της
Τεχεράνης. Αντίθετα, οι σχέσεις μας με το Ιράν ‘ξίνισαν’.
Η
ευχή που περιλαμβανόταν στον κατάλογό μου για επιστροφή στο προηγούμενο επίπεδο
στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, είναι ίσως η μόνη που πραγματοποιήθηκε. Αλλά και αυτό
έγινε, όχι με το να πάψουν να αποτελούν πρόβλημα οι σχέσεις μας με το Ισραήλ
και το Ιράν, αλλά, σε μεγάλο βαθμό, χάρη στην τοποθέτηση στο έδαφός μας της
νατοϊκής αντιπυραυλικής ασπίδας.
Στο
περσινό άρθρο μου, είχα, επίσης, τονίσει ότι όσον αφορά τον κατάλογο των ευχών
μου για την εξωτερική πολιτική, η εκπλήρωση των προσδοκιών μου είναι άμεσα
συνδεδεμένη με την εσωτερική πολιτική και εξελίξεις. Η πραγματικότητα αυτή
έγινε διακριτή με τρόπο εντυπωσιακό το 2011.
Η
πορεία προς την ΕΕ δεν σταμάτησε μόνο λόγω του Κυπριακού και των ευρωπαίων
ηγετών με έλλειμμα οράματος. Σταμάτησε και στο εσωτερικό η πορεία προς τον
εκδημοκρατισμό που είναι απαραίτητη για να προχωρήσουμε στο δρόμο προς την
εισδοχή μας. Η προσδοκία για επιτάχυνση των προσπαθειών για ένα νέο σύνταγμα
δεν βγήκε αληθινή. Η διαδικασία που υιοθετήθηκε στην Εθνοσυνέλευση προς το
σκοπό αυτό δεν δίνει την ελπίδα ότι το ζήτημα αυτό θα ολοκληρωθεί σύντομα
[εννοεί τη δημιουργία της Επιτροπής για την Προετοιμασία του Συντάγματος, που
αποτελείται από 4 βουλευτές από κάθε ένα από τα 4 κόμματα της Εθνοσυνέλευσης:
το φιλοϊσλαμικό ΑΚΡ, το κεμαλιστικό CHP,
το ακροδεξιό ΜΗΡ και το κουρδικό BDP, που
διατηρούν εντελώς αποκλίνουσες απόψεις για το πώς πρέπει να είναι το νέο
σύνταγμα].
Επιπλέον,
παρόλες τις υποσχέσεις της κυβέρνησης, πέρυσι δεν έγιναν οι απαιτούμενες
τροποποιήσεις στην αντιδημοκρατική νομολογία μας, με πρώτες τις αλλαγές που
είναι απαραίτητες στον Νόμο για τον Αγώνα κατά της Τρομοκρατίας. Οι νόμοι του
ποινικού δικαίου που πολλαπλασιάζουν την πίεση πάνω στην ελευθερία της σκέψης
και ιδιαιτέρως πάνω στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, συνέχισαν να εφαρμόζονται με
την πιο στενή δυνατή ερμηνεία. Δεν έγινε
καν λόγος για την αλλαγή των Νόμων για τα Πολιτικά Κόμματα και τις Εκλογές
–προϊόντα και τα δύο της εποχής της χούντας. Και αν μειώθηκε η επιρροή του
στρατού πάνω στην πολιτική, δεν έγιναν να αναγκαία δομικά βήματα για την
αποτροπή αυτής της επιρροής.
Αυτή
η βραδύτητα και οι παλινδρομήσεις στην πορεία προς τον εκδημοκρατισμό, επηρέασε
πέρσι, εκτός από την πορεία μας προς την ΕΕ, αρνητικά και τις εξωτερικές μας
σχέσεις. Κηλιδώθηκε τόσο το ανερχόμενο παγκοσμίως προφίλ μας όσο και η επιτυχία
μας στον οικονομικό τομέα.
Οι
ελλείψεις της δημοκρατίας μας επισημαίνονταν όταν μας παρουσίαζαν ως υπόδειγμα
για τις χώρες της Αραβικής Άνοιξης. Όταν στη μονομαχία μας με τη Γαλλία,
τονίσαμε ότι ο νόμος Μπουαγιέ αποτελεί καταπάτηση της ελευθερίας της έκφρασης,
τέθηκαν επί τάπητος οι περιορισμοί που ισχύουν σ’ εσάς. Το ζήτημα της σύλληψης
και προφυλάκισης των δημοσιογράφων ήταν σχεδόν πάντοτε το πρώτο θέμα σε όλες
τις επαφές, είτε επίσημες είτε ανεπίσημες, σε χώρες της ΕΕ και στις ΗΠΑ.
Διατηρήσαμε το ρεκόρ της χώρας με τις περισσότερες χαμένες δίκες στο Ευρωπαϊκό
Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Εξάλλου,
η ροπή στον εθνικισμό που γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρη –και μερικές φορές
μετατρέπεται σε λαϊκισμό- στην πολιτική της κυβέρνησης, κι ακόμη οι
προκατειλημμένες εθνοτικές-θρησκευτικές συμπεριφορές, κάνουν τη λύση των
εξωτερικών μας προβλημάτων όλο και πιο δύσκολη.
Οι
συνεχιζόμενες διακρίσεις ενάντια στις μη μουσουλμανικές μειονότητες, τους
Αλεβήδες και άλλες κοινωνικές ομάδες, ήταν ο μεγαλύτερος παράγοντας που η
Τουρκία δεν μπόρεσε να πάψει στα μάτια του κόσμου να είναι μια ‘μισή
δημοκρατία’.
Τέλος,
το ζωτικό πρόβλημα, το Κουρδικό, συνέχισε και πέρυσι, να απομυζά την ενέργεια
της χώρας μας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η στάση της κυβέρνησης
που δίνει για τη λύση του προβλήματος προτεραιότητα όχι στην πολιτική αλλά στη
βία, συνέχισε ολόκληρη την περσινή χρονιά να ρίχνει τη σκιά της και να
υποβαθμίζει την πορεία προς τον εκδημοκρατισμό. Η τραγωδία του Ουλούντερε, με
την οποία ‘έκλεισε’ ο προηγούμενος χρόνος, κατέδειξε πόσο επικίνδυνη, ανελέητη
και ‘χωρίς την παραμικρή προσοχή στον άνθρωπο’ είναι η πολιτική αυτή. Ο
βομβαρδισμός πολιτών μας, έστω και ‘από λάθος’, πρόσθεσε άλλη μια μαύρη κηλίδα
πάνω στη χώρα μας.
Θα
ήθελα παρόλα αυτά να είμαι αισιόδοξος για το 2012. Αλλά φέτος δεν θα κάνω
κατάλογο για τα ‘εξωτερικά’. Γιατί όλα αρχίζουν και τελειώνουν στο ‘εσωτερικό’.