Ο Μίλτον Φρίντμαν έχει κάπου δίκιο…

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

           Ο Μίλτον Φρίντμαν, βραβείο Νόμπελ Οικονομίας, είναι γνωστό πως θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του νεοφιλελευθερισμού και ο θεωρητικός της χωρίς οποιοδήποτε φραγμό λειτουργίας της αγοράς. Είναι γεγονός πως έχει πέσει απολύτως έξω στο δόγμα του ότι αν μείνει απολύτως ελεύθερη η αγορά τελικά αυτορυθμίζεται. Πίστεψε λανθασμένα σε ένα μηχανιστικό σύστημα, ή σε ένα δαρβινικής λογικής σύστημα λειτουργίας της ανθρώπινης κοινωνίας. Προφανώς δεν είχε διαβάσει ή δεν είχε αποδεχθεί το μήνυμα από τον «Λεβιάθαν» του Χομπς, ότι ο άνθρωπος στην απόλυτη ελευθερία του είναι χειρότερος, αγριότερος και επιτηδειότερος του αγρίου θηρίου και τότε η κοινωνία οδηγείται σε κατάσταση  χειρότερη της ζούγκλας…Αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται το θηρίο – κράτος «Λεβιάθαν», που με τους νόμους και τον παρεμβατισμό του μπορεί να επιβάλει συνθήκες καταλλαγής και ειρηνικής συμβίωσης σε μια κοινωνία. Ο Φρίντμαν συνδέθηκε με τις πολιτικές των Θάτσερ και Ρίγκαν, καθώς και με τη χούντα της Χιλής, που έριξε τον Αλλιέντε, γι’ αυτό και θεωρείται κόκκινο πανί για την Αριστερά. Όμως ένας ψύχραιμος και αντικειμενικός αναλυτής δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει πως κάπου είχε και δίκιο. Θα αναφέρουμε δύο προβλέψεις του, στις οποίες πέτυχε απόλυτα.

          Το 1998, όταν δημιουργείτο το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, σε μια συνέντευξη του στο Ράδιο Αυστραλία ο Φρίντμαν πρόβλεψε, μεταξύ των άλλων: « Η δημιουργία του Ευρώ μοιάζει με ένα χοντρό τυχερό παιχνίδι. Με την βοήθεια της τύχης μπορεί να πετύχει, αλλά είναι σοβαρός ο κίνδυνος να υπάρξει ασσυμετρική οικονομική καταστροφή. Δηλαδή οι συνέπειες δεν θα είναι ίδιες για την Ισπανία και την Γερμανία. Αυτό θα καταστήσει αναγκαία τη δημιουργία μηχανισμού προσαρμογής των χωρών σε θέματα προϋπολογισμών και φορολογιών. Η υποχρεωτική αυτή κίνηση θα έχει ως αποτέλεσμα αύξηση της ανεργίας, συμπίεση στους μισθούς, συμπίεση στις τιμές. Από αυτή την κατάσταση δεν υπάρχει διαφυγή. Εύχομαι η ζώνη του Ευρώ να πορευθεί καλά, αλλά είμαι πολύ ανήσυχος…». Δεν πρόκειται για περιγραφή της σημερινής κατάστασης, είναι πρόβλεψη του Φρίντμαν πριν από 15 χρόνια! Η πρόβλεψή του στηριζόταν  στο ότι στην Ενωμένη Ευρώπη δεν υπάρχει ουσιαστική ενότητα, όπως στις ΗΠΑ, αλλά το κάθε κράτος κοιτάζει το συμφέρον του κι επομένως τα οικονομικώς ισχυρότερα σε μια κρίση θα είναι σε ευνοϊκότερη θέση, σε σχέση με τα κράτη με τις πιο αδύναμες οικονομίες. 

          Το δεύτερο δόγμα  – πρόβλεψη του Φρίντμαν είναι πως σε μια οικονομική κρίση, ή μετά από πόλεμο ή όποια άλλη καταστροφή, δημιουργούνται ευκαιρίες για μεγάλες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σε ένα κράτος με ένα παράλυτο και διεφθαρμένο πολιτικό και γραφειοκρατικό σύστημα. Για την Ελλάδα, όσο κι αν δεν το παραδεχόμαστε και όσο κι αντιδρούμε, είναι απολύτως σωστή η πρόβλεψη του ουγγροεβραϊκής καταγωγής αμερικανού οικονομολόγου.-