Του Κώστα Λουκόπουλου *
Πόσο σοβαρή είναι άραγε η κυβερνητική κινητικότητα των τελευταίων εβδομάδων σε ότι αφορά στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και στην οριοθέτηση των «θαλασσίων ζωνών» όπως μας πληροφόρησε δημοσίευμα του κ. Αθανασόπουλου στην εφημερίδα Το ΒΗΜΑ; Σύμφωνα με αυτό μία από τις διαμορφούμενες τάσεις για το υπόψη θέμα είναι να καταθέσει η Ελλάδα με δήλωση στον ΟΗΕ τις συντεταγμένες των εξωτερικών ορίων της Υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ εφόσον αυτή ανακηρυχθεί. (η οριοθέτηση ακολουθεί τους ίδιους κανόνες σύμφωνα με το άρθρο 74/παρ1 της Σύμβασης του Δίκαιου της Θάλασσας).
Η αντίδραση της Τουρκίας, η οποία κατά πάγια τακτική δεν «αφήνει τίποτα αναπάντητο» δεν εξέπληξε. Οι δηλώσεις του λαλίστατου κ. Νταβούτογλου στην Σμύρνη όπου βρισκόταν για την ετήσια σύνοδο των Τούρκων Πρέσβεων, του Υπουργού Ενεργείας κ. Γκιλμίζ ο οποίος επισκεπτόταν το Κατάρ και τα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου επιβεβαίωσαν την διαχρονική και αταλάντευτη στρατηγική αντίληψη της Τουρκίας για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στην απειλή της Άγκυρα ότι θα προχωρήσει σε αποτρεπτικές ενέργειες η ελληνική κυβέρνηση βέβαια απήντησε με …σιωπή!
Ποια είναι όμως η δική μας στρατηγική αντίληψη …αν τελικά έχουμε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέσα από το πρίσμα της αναθεωρητικής τουρκικής πολιτικής και της αποτροπής άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση, της ανακήρυξη της ΑΟΖ και της οριοθέτηση αυτής ή της υφαλοκρηπίδας που αυτοδικαίως υπάρχει εξ αρχής(«ipso facto,ab initio»)ιδιαίτερα όταν υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον λόγω των ενδείξεων για σημαντικά αποθέματα υδρογονανθράκων; Είναι δυνατόν να ασκείται εξωτερική πολιτική για ευαίσθητα θέματα και για επικοινωνιακούς λόγους να δημοσιεύονται στον Τύπο οι σχεδιασμοί; Πρέπει να γίνουν κατανοητές στους κυβερνώντες οι διαφορές μεταξύ της Δημόσιας Πληροφόρησης (Public Information), της Δημόσιας Διπλωματίας (Public Diplomacy) και ιδιαίτερα για τον κ.Αβραμόπουλο…των Δημοσίων Σχέσεων (Public Relations).
Σε σχετική ανάλυση στο φύλλο της 29 Σεπτεμβρίου, επεσήμανα ότι η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ δεν δίνει αυτομάτως την κυριότητα της. Απαιτείται σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με τα γειτονικά κράτη και σε περίπτωση ασυμφωνίας, παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (διαδικασία ίδια με αυτή της υφαλοκρηπίδας). Οικοπεδοποίηση και αδειοδότηση έρευνας και εξόρυξης ακολουθούν.(Στην ίδια ανάλυση αναφέρθηκαν οι διαφορές υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ και τα όποια πλεονεκτήματα υπάρχουν και λόγω περιορισμένης έκτασης δεν επαναλαμβάνονται). Διαπιστώνουμε όμως έλλειψη συγκροτημένης στρατηγικής αντίληψης η οποία θα υποστηρίξει μέσο – μακροπρόθεσμους εθνικούς στόχους όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση το θέμα της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων.
Δυστυχώς η πολύχρονη παθητική αντιμετώπιση των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει στρατηγικό βάθος και εύρος στις επιλογές μας. Η Ελλάδα λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης αλλά και ανεπάρκειας των πολιτικών ηγεσιών έδειξε μία παρατεταμένη απραξία με αποτέλεσμα εκτός από την Ιταλία (υφαλοκρηπίδα) να μην έχει οριοθετήσει ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα με καμία άλλη θαλάσσια συνορεύουσα χώρα και αυτό αποτελεί αρνητική παράμετρο. Η συμφωνία με την Αλβανία ακυρώθηκε από το συνταγματικό της δικαστήριο ίσως με «δάκτυλο» της Άγκυρας. Η αμέριστη στήριξη στο Παλαιστινιακό και οι υποτιθέμενες παραδοσιακές άριστες σχέσεις με Αίγυπτο(χώρα κλειδί) και Λιβύη δεν είχαν ανταποδοτικότητα. Από την εποχή του παντοδύναμου Μουμπάρακ η Τουρκία είχε κατορθώσει να υιοθετηθούν οι θέσεις της. Το νέο καθεστώς Μόρσι μετά τις διαδοχικές επισκέψεις Γκιούλ, Ερντογάν και Νταβούτογλου και με μία «ασθενική ελληνική παρουσία» μετακινήθηκε ακόμα πιο κοντά στις τουρκικές θέσεις. Η Λιβύη, που ακόμα και με τον «αδελφοποιτό» μας Καντάφι είχε αποκλίνουσες θέσεις από την Ελλάδα κατέστησε σαφές στον κ. Αβραμόπουλο, ότι σε αυτό το πεδίο οι θέσεις της δεν ταυτίζονται με τις ελληνικές. Εκτιμάται ότι μία ενεργή ελληνική πολιτική θα μπορούσε να πείσει τις χώρες αυτές ότι μία συμφωνία οριοθέτησης θα είναι προς όφελός τους ίσως να προσεγγίσουν το θέμα διαφορετικά. Θετικό όμως γεωπολιτικό δεδομένο είναι η σημαντική βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ και η στρατηγική συνεργασία σε πολλούς τομείς.
Μπορούμε έστω και με αυτή την συγκυρία να προωθήσουμε τις θέσεις μας και να κατοχυρώσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα που πηγάζουν από το Διεθνές Δίκαιο; Και βέβαια είμαστε σε θέση να το κάνουμε, όχι όμως ….αύριο το πρωί μετά την απραξία τόσων ετών! Χωρίς το γνωστό δόγμα «κάνουμε και βλέπουμε», απαιτούνται συνετά και καλά υπολογισμένα βήματα όπως:
- Έντονη και συστηματική διπλωματική προετοιμασία.
- Ολοκληρωμένη νομική και τεχνική υποστήριξη.
- Δημιουργία αρραγούς εσωτερικού πολιτικού μετώπου.
- Καθορισμός εθνικής ενεργειακής στρατηγικής.
- Επικοινωνιακή σχεδίαση, τόσο για τις κυβερνήσεις και οργανισμούς στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.
- Περαιτέρω ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και ειδική σχεδίαση για διασφάλιση των δικαιωμάτων που πηγάζουν από την ΑΟΖ.
- Οικοδόμηση συμμαχιών με βάση κοινά συμφέροντα.
Ο Καθηγητής κ. Μάζης δήλωσε πρόσφατα σε θεματική τηλεοπτική εκπομπή με ένα πολύ ρεαλιστικό τόνο ότι «Διεθνές Δίκαιο ….είναι το εθνικό συμφέρον όταν έχεις τα μέσα δηλαδή τις ΕΔ για να το κατοχυρώσεις». Θα προσέθετα και όταν εκπέμπεις το μήνυμα ότι έχεις την βούληση να χρησιμοποιήσεις..τα μέσα αυτά! Οι ΕΔ αποτελούν τον σημαντικότερο παράγοντα της συνολικής ισχύος ενός Κράτους και είναι το κύριο μέσο υποστήριξης της εξωτερικής πολιτικής. Οι κυβερνήσεις του παθογενούς πολιτικομματικού κατεστημένου έφεραν τις ΕΔ της χώρας, με επιεική περιγραφή σε μη παραδεκτό επίπεδο και απαιτούνται άμεσες παρεμβάσεις προκειμένου να επαναφέρουν την αποτρεπτική ικανότητα της χώρας στα αναγκαία επίπεδα με ταυτόχρονη ανάλογη σχεδίαση για διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας (ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα)
Προχωρούμε λοιπόν χωρίς φοβικά σύνδρομα αλλά και ανόητους λεονταρισμούς έχοντας υπόψη (παραφράζοντας λιγάκι τον Θουκυδίδη) ότι η Τουρκία στις σχέσεις της με την Ελλάδα πράττει και κερδίζει ότι της επιτρέπει η «η Ισχύς» της (αυτή που εμείς νομίζουμε) και η Ελλάδα υποχωρεί όσο της επιβάλει η «αδυναμία» της.
*Ο Υποστράτηγος ε.α. Κώστας Λουκόπουλος είναι Αναλυτής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας και μέλος του ΔΣ του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.