Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο μέσα από βίντεο και επιστολές του

Eλάχιστος φόρος τιμής στον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, ο οποίος έφυγε από τη ζωή εχθές 8 Φεβρουαρίου 2016, μία ημέρα πριν κλείσει 103 χρόνια ζωής.

Άρθρα στο Αντίβαρο

• Γιώργος Παπαθανασόπουλος, 2013 – «Εκατό ετών ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος»
• Κωνσταντίνος Χολέβας, Φεβρουάριος 2016 – Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος και η ελληνική διάρκεια

Βίντεο από το διαδίκτυο

Η ηθική αυτοθυσία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως το 1821.  (βίντεο που ανήρτησε το Αντίβαρο)

Επιστολές του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου στον τύπο

28 Ιανουαρίου 2010 – Επιστολή στην Καθημερινή

Ιστορική διάρκεια του ελληνικού έθνους

Κύριε διευθυντά

Παλλάδιο ηθικό των Ελλήνων της γενεάς μου, η επί αιώνες πολλούς παρουσία του ελληνικού έθνους στην ιστορία της ανθρωπότητας, από τους προ Χριστού χρόνους έως την εποχή μας και με συμβολή μεγαλουργό κάποτε, αμφισβητείται και πάλι, από Ελληνες τώρα μάλιστα, και χαρακτηρίζεται έωλο θεώρημα, γέννημα του ελληνικού ρομαντισμού του ΙΘ΄ αιώνα είτε κατασκεύασμα ιδεολογικό της εκπαιδευτικής πολιτικής του νεοσύστατου κράτους.

Δεν κατονομάζω πρόσωπα, εφόσον αδυνατώ να τα επαινέσω. Δεν ανέχομαι όμως την οικτρή αυτή απάρνηση της ιστορικής αλήθειας, συνοδευμένη, άλλωστε, και από την αξίωση να εισαχθεί στα διδακτικά βιβλία της Ιστορίας.

Επικαλούμαι, λοιπόν, τα εξής προς τους διδασκάλους της Ιστορίας ή και προς το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο:

1. Ο φιλόσοφος Πλήθων, στον 15ο αιώνα, είχε ζητήσει, πριν από την Αλωση, ο τελευταίος αυτοκράτωρ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, να ανακηρυχθεί Βασιλεύς των Ελλήνων, ώστε και να συμμορφωθεί προς την ιστορική τότε πραγματικότητα.

2. Ο πρώτος μετά την Αλωση Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, απευθυνόμενος στους μοναχούς της Πάτμου, τονίζει προς αυτούς ότι με την περίσωση των ευρισκομένων στη Μονή χειρογράφων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας συμβάλλουν στην επιβίωση του υπόδουλου Γένους.

3. Ο Ιανός Λάσκαρις και άλλοι Ελληνες λόγιοι στην Ιταλία, πολύ πριν από τον 19ο αιώνα, όχι μόνο διδάσκουν τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και με αμείωτο ζήλο επιδιώκουν να προκαλέσουν πολεμική επιχείρηση των Δυτικοευρωπαίων για την απελευθέρωση των συγχρόνων τους Ελλήνων.

4. Στον 17ο αιώνα, ο Ελληνας Επίσκοπος Βελιγραδίου έγραφε για τον σύγχρονό του φιλόσοφο Θεόφιλον Κορυδαλλέα ότι δεν υστερεί όχι μόνο των διάσημων τότε φιλοσόφων της Ιταλίας, αλλά και των ημετέρων φιλοσόφων της αρχαίας εποχής.

5. Ο μέγας ζωγράφος Θεοτοκόπουλος, στον 17ο αιώνα, ονομάζεται για τους Ευρωπαίους «Ελ Γκρέκο», ο Ελληνας με όσα ένδοξα υποβάλλει τότε η λέξη αυτή, ενώ και υπενθύμιζε την ύπαρξη του Γένους των Ελλήνων, μεγαλουργού άλλοτε και υπόδουλου τότε.

6. Αλλά και στον 18ο αιώνα, Ελληνες έμποροι και λόγιοι, που ζούσαν και δρούσαν στις ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα στη σημερινή Ρουμανία, διατηρούσαν ακμαίο το ελληνικό φρόνημά τους, μάλιστα ήκμαζαν τότε οι «Αδελφότητες» Ελλήνων στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

7. Ο Διονύσιος Σολωμός, στον Υμνον εις την Ελευθερίαν, γραμμένον πριν να υπάρξει ακόμη ελληνικό ανεξάρτητο κράτος, όχι λοιπόν ως φερέφωνο της εκπαιδευτικής πολιτικής του, αναφέρεται σε «περασμένα μεγαλεία» και χαρακτηρίζει «σαν πρώτα αντρειωμένη» την ελευθερία, δηλαδή εμπνέεται από την ιστορική διάρκεια του ελληνικού έθνους.

8. Ο φιλελληνισμός, το υπέροχο αυτό κίνημα των ηθικά αισθαντικών Ευρωπαίων και Αμερικανών, εξηγείται μόνο από την πεποίθησή των ότι ένα μεγαλουργό στους αρχαίους χρόνους έθνος έχει εξεγερθεί για την απόσειση της επί αιώνες δουλείας του.

9. Εκφραστικότατο είναι και ό,τι διακήρυξε ο ραδιοσταθμός της Μόσχας τον Νοέμβριο του 1940: Οι Ελληνες στην Πίνδο έγραψαν νέον Μαραθώνα. Και ο ρωσικός φιλελληνισμός υπάρχει έντονος ήδη από τον δέκατο όγδοο αιώνα.

10. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η συγκινητική αντοχή του ελληνικού φρονήματος συμπαγών ελληνικών πληθυσμών υπό εξουσία τουρκική επί αιώνες σε περιοχές των εσχατιών της Μικράς Ασίας και ιδιαίτερα του Πόντου, όπου η τοπική ελληνική γλώσσα διατήρησε χαρακτηριστικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής πολύ έκδηλα.

Η διαχρονική συνέχεια του ελληνικού έθνους, λοιπόν, είναι διάτορα μαρτυρημένη από την ιστορική πραγματικότητα και δεν είναι απλώς εφεύρημα του «ελληνικού ρομαντισμού του 19ου αιώνα», προς ιδεολογική στήριξη «εθνικών επεκτατισμών», όπως επιπόλαια γράφεται σε πρόσφατο δημοσίευμα. Στον 19ο αιώνα συζητήθηκε απλώς η «διαχρονική συνέχεια του ελληνικού έθνους» με αφορμή την αμφισβήτησή της από μη Ελληνες. Πριν δεν συζητούσαν γι’ αυτήν, καθώς δεν συζητεί κανείς για τα δεδομένα και αυτονόητα.

Οι πολέμιοι της ιστορικής αλήθειας για την αδιάκοπη επί αιώνες πολλούς ύπαρξη του ελληνικού έθνους δεν επιτρέπεται να συγχέουν τη λεγόμενη συχνά «προγονοπληξία» με τη νηφάλια επίγνωση από τους σημερινούς Ελληνες των αρχαιότατων εθνικών τίτλων τους, εμπνευστική μάλλον προς εθνική αξιοπρέπεια ή και υποκινητική σε προσπάθεια για ιστορική μεγαλουργία. Στους αρχαίους Ελληνες διάχυτη κατά Ηρόδοτον ήταν η πίστη ότι «απεκρίθη εκ παλαιτέρου του βαρβάρου έθνεος το ελληνικόν, εόν και δεξιώτερον και ηλιθίου ευηθείης απηλλαγμένον μάλλον». Η πίστη αυτή όμως δεν τους εμπόδισε να μεγαλουργήσουν.

Κωνσταντινος Δεσποτοπουλος – Ακαδημαϊκός – πρώην υπουργός Παιδείας

12 Φεβρουαρίου 2015 – Επιστολή στην Καθημερινή

O ρόλος της Ρωσίας

Κύριε διευθυντά
Στο φύλλο σας της 7ης Φεβρουαρίου 2015 δημοσιεύθηκε απίθανη επιστολή, όπου επικρίνεται ψήφος του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδος, και με χρήση από τον επιστολογράφο επιχειρημάτων που ενέχουν έκφραση εθνικής αγνωμοσύνης. Ας μου επιτραπεί να υπενθυμίσω τα εξής: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 περισώθηκε στην έναρξή της με το ρωσικό βέτο, στο Λάιμπαχ, καθώς με αυτό αποτράπηκε η καταστολή της από τα συνασπισμένα εναντίον των επαναστάσεων μεγάλα της Ευρώπης κράτη.

Η Ελληνική Επανάσταση κατορθώθηκε να τελεσφορήσει όχι απλώς με τον ηρωισμό της ηθικής τότε πρωτοπορίας του έθνους και την καρτερία και τις θυσίες του λαού (απωλέσθησαν το εν τρίτο του ενεργού πληθυσμού και τα δύο τρίτα του παγίου κεφαλαίου της απελευθερωμένης τελικά περιοχής), αλλά μόνο αφού ο ρωσικός στρατός είχε κατανικήσει τον τουρκικό στρατό και είχε φθάσει έως την Αδριανούπολη, επαληθεύοντας κάπως την προσδοκία των υποδούλων Ελλήνων «να έρθει ο Μόσκοβος να φέρει το σεφέρι, Μωρέα και Ρούμελη» (το από 1830 ελληνικό ανεξάρτητο κράτος περιλάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά και ολίγα νησιά του Αιγαίου).

Η Ενωση της Θεσσαλίας και της περιοχής της Αρτας με την Ελλάδα συντελέσθηκε το 1881, αφού είχε προηγηθεί ο ρωσοτουρκικός πόλεμος των ετών 1877-1878, με τις συνθήκες που ρύθμισαν τις συνέπειές του. Αλλά και για την Ενωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα το 1947 πρώτη ευνοϊκή ψήφος στη Διάσκεψη της 10ης  Φεβρουαρίου υπήρξε η ψήφος του Ρώσου υπουργού των Εξωτερικών Μολότοφ. Και υπήρξε, νομίζω, προσωπική συμβολή μου γι’ αυτήν· καθώς είχα επισημάνει στον Ρώσο τότε Πρέσβη Ναύαρχο Ροντιόνοφ ισχυρότατα υπέρ αυτής επιχειρήματα, ιστορικά, ηθικοπολιτικά, γεωπολιτικά. Αλλά και ας μη λησμονούμε ότι χώρος κοινωνικής θαλπωρής για τους  Ελληνες επί Τουρκοκρατίας υπήρξε η Ρωσία και ότι σε πόλη της Ρωσίας ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία.

Κ. Ι. Δεσποτοπουλος – Ακαδημαϊκός, Πρώην υπουργός Παιδείας

10 Νοεμβρίου 2015 – Επιστολή στην Καθημερινή

H ονομασία

Kύριε διευθυντά
Σε πρόσφατο δημοσίευμα ο μεσολαβητής μεταξύ Aθηνών και Σκοπίων φέρεται να δέχεται συμπερίληψη του ονόματος Mακεδονία στην ονομασία τού με πρωτεύουσα τα Σκόπια κράτους. Aς μου επιτραπεί να επιμείνω στην ορθή γνώμη, ότι ουδεμία επιτρέπεται παρείσφρηση της λέξεως Mακεδονία στην ονομασία τού περί τα Σκόπια κράτους. Δεν είναι οι Σκοπιανοί ομοεθνείς, έστω μακρινοί, του Mεγάλου Aλεξάνδρου και του Aριστοτέλους, γόνων της Mακεδονίας, περιοχής ελληνικής.

H ονομασία του κράτους πρέπει να συμφωνεί με την ονομασία του λαού του ή του εδάφους του ή μάλλον και των δύο. Tο περί τα Σκόπια κράτος, λοιπόν, έδαφος έχει την αρχαιόθεν ονομαζόμενη Δαρδανία και λαό από την ομάδα του μεγάλου έθνους των Σλάβων. H ορθή ονομασία του είναι άρα «Δαρδανσλαβία», ευπρεπέστατη και αληθινή. Δεν τιμάει τους Σκοπιανούς η απάρνηση της σλαβικής τους εθνικότητας και ο σφετερισμός του ελληνικού ονόματος Mακεδονία.

K. I. Δεσποτοπουλος – Aκαδημαϊκός πρώην υπουργός Παιδείας

Διάφορα βίντεο στο διαδίκτυο

7 Ιουνίου 2014 – Συνέντευξή του στο κανάλι της Βουλής

22 Δεκεμβρίου 2014 – Συζήτηση στον Ιανό με τον Γιώργο Καραμπελιά (περί συνέχειας του ελληνισμού και άλλα)

30 Οκτωβρίου 2015 – Αναπολήσεις του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου
Αφιέρωμα της Καθημερινής στο τρίτομο έργο του, στο οποίο εξιστορεί τον βίο και το έργο του

1993 – Κλέη και πάθη του Μικρασιατικού Ελληνισμού
Σειρά «Μαρτυρίες» του Γιώργου Πετρίτση

https://www.youtube.com/watch?v=vNALr3Vj8gA

2009 – Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Υπέρ του Πλάτωνα αντί Αριστοτέλη. Εκπομπή του ΣΚΑΙ για τους Μεγάλους Έλληνες. Σε δύο μέρη

Η βιβλιογραφία του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου