Αυτή είναι μια ιστορία που θα μπορούσε να γίνει ταινία με θέμα την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά την Συνθήκη της Λωζάνης.
Η οικογένεια Μαυρίδη ζούσε σε ένα μεγάλο ξύλινο σπίτι, κτισμένο από τον παππού του Δημήτρη Α. Μαυρίδη το 1908. Το σπίτι στέκεται ακόμη σήμερα στην παραλία της Ραιδεστού της Ανατολικής Θράκης. Η Ραιδεστός σήμερα ονομάζεται Tekirdağ. Κακή μοίρα ανάγκασε την οικογένεια Μαυρίδη να διακόψει την ήρεμη ζωή της και να μεταναστεύσει το 1922 στην Ελλάδα, ως πρόσφυγες. Αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Καβάλας, όπου έμειναν αρκετά χρόνια προσπαθώντας να επιβιώσουν.
Το σπίτι της οικογένειας Μαυρίδη στη Ραιδεστό (Tekirdag) 1922
Παλαιά φωτογράφιση της οδού Φράγγων στο Φραγγομαχαλά της Ραιδεστού ( Tekirdağ) το 1904.
Μια φωτογραφία του Αλέξανδρου Μαυρίδη, πατέρα του Δημήτρη Μαυρίδη, το 1914 στο αρχοντικό του Tekirdağ.
Την ίδια εποχή και μερικούς μήνες μετά υπογράφεται τον Ιανουάριο του 1923 η Συνθήκη της Ανταλλαγής των πληθυσμών.
Η οικογένεια Eşkinat που ζούσε στη Μακεδονία, αναγκάστηκε βάσει της Συνθήκης Ανταλλαγής, να φύγει κι αυτή από τη Θεσσαλονίκη για τη Ραιδεστό, στα παράλια της Προποντίδας. Φτάνοντας στη Ραιδεστό η οικογένεια Eşkinat στεγάστηκε στο σπίτι που η οικογένεια Μαυρίδη εγκατέλειψε. Αυτό δεν έγινε γνωστό σε κανέναν από τις δύο οικογένειες. Μυστήριο κάλυπτε την ιστορία και τα καθέκαστα για το επιβλητικό κτίσμα που ήταν κτισμένο σύμφωνα με μια μακραίωνη παράδοση.
Σήμερα οι απόγονοι των οικογενειών ζουν στο Tekirdağ και στην Αθήνα αντίστοιχα.
Ο απόγονος τρίτης γενεάς των Eşkinat, Ekrem Eşkinat, είναι σήμερα Δήμαρχος της Κεντρικής Ραιδεστού, Süleymanpaşa.
Ο Δημήτρης Α. Μαυρίδης είναι συνταξιούχος και ασχολείται με τη συγγραφή ιστορικών βιβλίων.
Ο ένας Τούρκος και ο άλλος Έλληνας.
Μία σύμπτωση οδήγησε στη συνάντηση των δύο αυτών οικογενειών.
Ο Eşkinat και ο Μαυρίδης, βρέθηκαν στο σπίτι του Μαυρίδη στην Αθήνα. Ακούστε τις ιστορίες τους με τα δικά τους λόγια. Και οι δύο αποκομμένοι από τις ρίζες τους λόγω της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Με τις παρακαταθήκες αυτές και οι δύο παραμένουν λάτρεις της γοητείας που εκπέμπει ο τόπος των γονέων τους.
Ο πατέρας του Δημήτρη Α. Μαυρίδη διηγόταν συχνά ιστορίες από την Ανατολή, η οποία ήταν πάντα στη φαντασία του μικρού παιδιού με κέντρο την μυθική Ραιδεστό. Σε μεταγενέστερο χρόνο το πάθος του πατέρα του για τη χαμένη πατρίδα μεταφέρθηκε στον άμεσο απόγονο της οικογένειας. Από τη νεαρή ηλικία του ο Δημήτρης Α. Μαυρίδης θεωρούσε καθήκον να ταξιδέψει στη Ραιδεστό και να διερευνήσει τον τόπο που ζούσαν οι παππούδες του. Τα πράγματα ήρθαν ευνοϊκά κι έτσι το 1973 ο Μαυρίδης μετέβη στη Ραιδεστό και άρχισε να ψάχνει για το σπίτι του παππού του. Καρπός αυτής της έρευνας και περιπλάνησης ήταν το βιβλίο του «Από την Κωνσταντινούπολη στη Ραιδεστό» το οποίο είναι αφηγηματικό, αλλά και διερευνεί τη σχέση τόπου και ταυτότητας, καθώς και την ιστορική διάσταση του τόπου. Την ίδια εποχή ο Δημήτρης Α. Μαυρίδης συγκρότησε μια εκτεταμένη συλλογή με μοναδικές φωτογραφίες της Παλιάς Ραιδεστού και της εξέλιξης της πόλης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα.
To 1996 ο Μαυρίδης βρήκε μια ξεχασμένη φωτογραφία σπιτιού σε ένα συρτάρι. Η φωτογραφία αυτή ήταν παρόμοια με την φωτογραφία ενός σπιτιού που υπήρχε στο οικογενειακό κουτί από παλιά. Ο Μαυρίδης έγινε έξαλλος. Άρχισε να ψάχνει σε όλους τους συγγενείς και στις αναμνήσεις τους για να βρει ποιο ήταν το εικονιζόμενο σπίτι. Και ήταν τυχερός! Ένας εξάδελφος στην Αμερική ο Άγγελος Θεοδωρίδης, που πέθανε μετά από μερικούς μήνες, πιστοποίησε ότι το σπίτι αυτό ήταν το ίδιο με το μυθικό σπίτι του παππού του. Το είχε τραβήξει ο Θεοδωρίδης μερικές μέρες πριν από τη φυγή των Ελλήνων (Σεπτέμβριος 1922). Ο Θεοδωρίδης είχε σπουδάσει στην Αμερική και διέθετε φωτογραφική μηχανή με ρολό. Η άλλη φωτογραφία ήταν η οικία Αγγελίδη. Ο Μαυρίδης μόλις τα κατάφερε πήγε στη Ραιδεστό. Με τη φωτογραφία στο χέρι άρχισε να ψάχνει ένα-ένα τα ξύλινα σπίτια της πόλης. Τέλος, μετά από δύο ταξίδια κατάφερε να εντοπίσει το σπίτι από την ίδια οπτική γωνία της φωτογραφίας. Ο Άγγελος Θεοδωρίδης είχε τραβήξει δύο μόνο φωτογραφίες. Το σπίτι του Μαυρίδη και το σπίτι των Θεοδωρίδηδων. Αν αποκλείσουμε το σπίτι των Θεοδωρίδιδων, που γκρεμίστηκε πρόσφατα, μένει το σπίτι των Μαυρίδηδων. Έτσι, ανακαλύφθηκε ένα σταθερό στοιχείο και η έρευνα για το σπίτι προχώρησε.
Μερικές δεκαετίες πριν, στο σπίτι του Μαυρίδη στη Ραιδεστό, έχει γεννηθεί ο Ekrem Eşkinat, του οποίου τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια περνούν κάτω από την προστασία του σπιτιού.
Ο Ekrem Eşkinat, μαζί με τον παππού του Refik Eşkinat και τη γιαγιά του Refika Eşkinat, κατοικούν στο αρχοντικό του Tekirdağ το 1964 …
Ο Eşkinat λέει: “Η παιδική ηλικία του πατέρα μου και η παιδική μου ηλικία ήταν πάντα σε αυτό το σπίτι.”
Όταν ο Eşkinat γίνεται Δήμαρχος του Süleymanpaşa, αρχίζει να ανησυχεί για την μεταμόρφωση της πόλης, από τις τεράστιες κατασκευές και αισθάνεται υποχρεωμένος να εξυγειάνει τις περιοχές που βρισκόταν κάτω από περιβαλλοντική πίεση. Οι πολυπληθείς δράσεις της Δημαρχίας περιορίστηκαν σε πολεοδομικές διευθετήσεις. Ωστόσο, η πόλη χρειαζόταν ένα μακρόχρονο πρόγραμμα εξυγείανσης που το συνέλαβε ο ίδιος ο Eşkinat. Το πρόγραμμα περιελάμβανε τη σωτηρία αριθμού ξύλινων σπιτιών και τη μετατροπή τους σε κέντρα πολιτισμού. Στα πλαίσια αυτά ο Eşkinat σκέπτεται να χρησιμοποιήσει και το σπίτι στο οποίο είχε ζήσει: την οικία Μαυρίδη. Την ίδια εποχή, καθώς ο Eşkinat έψαχνε σε παλιά βιβλία και σε μελέτες την ιστορία και τη μορφή της Παλιάς Ραιδεστού συχνά πίσω από φωτογραφίες, συνάντησε τη σφραγίδα «Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη». Ποιος ήταν όμως ο Μαυρίδης; Άρχισε να ψάχνει στη Θεσσαλονίκη, το Βόλο και τη Θράκη. Κανείς όμως δεν ικανοποιούσε τις προδιαγραφές: Να κατάγεται από τη Ραιδεστό και να διαθέτει μία ισχυρή συλλογή από παλιές φωτογραφίες. Τελικά, η Τουρκική Πρεσβεία στην Αθήνα, εντόπισε κάποιον Μαυρίδη στην Κηφισιά της Αττικής και μάλιστα πιστοποίησε ότι ήταν συλλέκτης. Χωρίς να χάσει χρόνο ο Eşkinat τηλεφώνησε στο Μαυρίδη. «Είναι δύσκολο για μένα ένα τόσο μακρύ ταξίδι γιατί έχω κινητικό πρόβλημα, γιατί δεν έρχεσαι εσύ εδώ;» απάντησε ο Μαυρίδης.
Ο Eşkinat με την πρώτη ευκαιρία έρχεται στην Αθήνα και οι δύο άντρες συναντώνται.
Ο Δήμαρχος του Süleymanpaşa Ekrem Eşkinat (όρθιος) και o Δημήτριος Μαυρίδης
συναντήθηκαν στην Αθήνα.
“Με καλή διάθεση φτάνουμε στο σπίτι του Μαυρίδη, στην Κηφισιά. Ο Μαυρίδης και η σύζυγος του Μαρία μας καλωσορίζουν. Ο Δημήτρης Μαυρίδης σπεύδει να μας δείξει ένα παλιό χρυσό δαχτυλίδι στο δάχτυλο”. «Ο πατέρας μου έδωσε αυτό το δαχτυλίδι, που χρονολογείται από τους Γενουάτες, είναι οικογενειακό κειμήλιο από τη Ραιδεστό και το φόρεσα σήμερα γιατί με επισκέπτεσθε», λέει. Οι τοίχοι του διώροφου σπιτιού στην Κηφισιά καλύπτονται με ελαιογραφίες και παλιές φωτογραφίες της Ραιδεστού (Tekirdag). «Σαν συμπλήρωμα της επαγγελματικής μου καριέρας, έχω το πάθος της προσκόλλησης στο χώρο, στην ιστορία και στη μορφή της πατρίδας των γονέων μου, τη Ραιδεστό (Tekirdağ ). Διαβάζω ιστορία εδώ και χρόνια και τώρα που έχω σύνταξη ερευνώ μεταξύ άλλων τη Ραιδεστό (Tekirdağ). Μάλιστα έχω τιμηθεί από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με τιμητικό Διδακτωρικό Δίπλωμα στην Ιστορία και στην Εθνολογία.»
Το σπίτι της οικογένειας Μαυρίδη στο Tekirdağ , όπως ήταν προτού αναστηλωθεί.
Το σπίτι έγινε μουσείο με εγκαίνια την 1η Δεκεμβρίου 2018.
Ο Eşkinat βλέπει τη συλλογή του Δημήτρη Α. Μαυρίδη με τις παλιές φωτογραφίες της Ραιδεστού, που είναι περίπου 1500 και περιλαμβάνει έναν αιώνα, περίπου. Ζητά από τον Μαυρίδη να του παραχωρήσει τις παλιές φωτογραφίες για έκθεση στο δημοτικό μουσείο του Süleymanpaşa. Ο Μαυρίδης “είναι απρόθυμος να μας δώσει” αυτό το απίστευτο αρχείο φωτογραφιών που είχε συσσωρεύσει τα τελευταία 50 χρόνια.
Παιδιά του ίδιου σπιτιού.
Κατά την επίσκεψη αυτή, ο Ekrem Eşkinat , μαζί με τον Δημήτρη A. Μαυρίδη, καταλαβαίνουν ότι είναι “παιδιά του ίδιου σπιτιού”:
Μόλις είδε ο Eskinat το σπίτι στο εξώφυλλο του βιβλίου του Μαυρίδη «Από την Κωνσταντινούπολη στη Ραιδεστό» με το σπίτι του παππού του στη Ραιδεστό (Tekirdağ) o Eşkinat έκανε την εσωτερική περιγραφή του σπιτιού. “Υπάρχει μια σκάλα στην είσοδο αυτού του σπιτιού, υπάρχει ένας καναπές στη μέση όταν κατεβαίνετε κάτω”. Ο Μαυρίδης έκπληκτος είπε: «Πώς το ξέρεις;» “Αφού πάτε σπίτι, είστε σπίτι!”, απάντησε ο Ekrem Eskinat.
Ο Eskinat είπε: “Πρέπει να μας δώσετε αυτές τις φωτογραφίες γιατί δεν είμαι πλέον Τούρκος, ούτε εσύ είσαι Γιουνάνης! Είμαστε παιδιά του ίδιου σπιτιού! Οι οικογένειες που ζουν στο ίδιο σπίτι, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, είναι οι δύο πλευρές του ίδιου ποταμού. ” Οι δύο άνδρες νοιώθουν σαν αδέλφια που αγκαλιάζει το ένα το άλλο.
Ο Μαυρίδης συμφώνησε όχι μόνο να δώσει τις φωτογραφίες του αρχείου, τις οποίες δεν είχε δώσει σε κανέναν εδώ και χρόνια, αλλά και να τις δωρίσει σε ένα μουσείο φωτογραφίας στο Tekirdağ, που θα στεγαζόταν στο σπίτι του παππού του. Η χαρά και η ικανοποίηση φαίνονται στα μάτια του Μαυρίδη. Από εκείνη τη στιγμή αισθάνονται σαν συγγενείς ο Eşkinat με τον Μαυρίδη.
Από κείνη τη στιγμή το κτήριο μπαίνει σε έναν προγραμματισμό χωρίς παρεκκλήσεις. Το κτήριο είναι έτοιμο σε εξαιρετική μορφή μέσα σε οκτώ μήνες, η έκθεση εγκαθίσταται με ύφος μεταμοντέρνο μέσα σε έξη μήνες και τα εγκαίνια λαμβάνουν χώρα την 1η Δεκεμβρίου 2018, ημέρα των γενεθλίων του Δημήτρη Μαυρίδη.
Ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού των Ελλήνων που ζουν στην Τουρκία το 1922 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα, για να μην επιστρέψει ποτέ ξανά. Ομοίως στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Ξάνθη μουσουλμάνοι που ζουν στην πόλη αποκόπηκαν από την πατρίδα τους και ο τουρκικός πληθυσμός αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στην Τουρκία. Πριν από την ανταλλαγή το 1922, τα παιδιά στο ελληνικό σχολείο αρρένων στην Ραιδεστό (Tekirdağ) είχαν πάρει αυτή τη φωτογραφία μνήμης …
Ιστορία της οικογένειας Μαυρίδη στη Ραιδεστό
Οι παππούδες του Δημήτριου Μαυρίδη ήρθαν στο χωριό Σχολάριο (Işıklar) το 1690 από την Πελοπόννησο. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Σχολάριο και έχτισε ένα ξύλινο αρχοντικό στο κέντρο του χωριού το οποίο ήταν κατάγραφο και δεν υπάρχει σήμερα. Το 1908, κτίστηκε το ξύλινο σπίτι που υπάρχει στη σημερινή συνοικία Süleymanpaşa. Ο Μαυρίδης είπε ότι ο πληθυσμός Τούρκων και Ελλήνων στην Ραιδεστό (Tekirdag) ήταν μισός-μισός. Οι περισσότεροι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν Τούρκοι και οι Έλληνες ήταν έμποροι. Ο παππούς και ο πατέρας μου επίσης ασχολήθηκαν με το εμπόριο, με τα κέρδη του οποίου έκτισαν αυτό το σπίτι. Ήταν ένα από τα σπάνια σπίτια με πηγάδι και νερό.
Με την ήττα του Ελληνικού Στρατού και υποχώρηση της Ελληνικής Στρατειάς, αρχίζει να λειτουργεί η διαδικασία της Ανταλλαγής των πληθυσμών ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Τον Οκτώβριο του 1922, όταν ο πατέρας μου ήταν 22 ετών, έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να πάνε στην Ελλάδα. Μεγάλωσα στην Αθήνα, αλλά όλα αυτά τα χρόνια ο πατέρας μου και η θεία μου μετά τις τόσες πολλές ιστορίες που έχω ακούσει, το μυαλό μου ήταν πάντα στο Tekirdag ! Όταν ο πατέρας μου μιλούσε για το Tekirdağ, δεν μπορούσε να κρατήσει τα δάκρυα του. Περιγράφει τόσο καλά το σπίτι μας εκεί, σε μένα, σαν να ήταν παλάτι!
1922 οικογένεια Μαυρίδη
Από αριστερά η Δωροθέα Μαυρίδη, δίπλα ο Αλέξανδρος Μαυρίδης, η γιαγιά Χριστίνα και η εξαδέλφη Ελένη Θεοδωρίδου, πριν αποχωρήσουν από το Tekirdag.
Ο Μαυρίδης χάνει τον πατέρα του το 1970. Όταν αναφέρει το σπίτι του στο Tekirdağ πριν πεθάνει ο πατέρας του, αυτή η πόλη γίνεται «εμμονή» στον Μαυρίδη! «Για πρώτη φορά πήγα στο Tekirdağ το 1973, ήμουν τόσο συγκινημένος που δεν μπορούσα να πω τίποτα, ένιωσα σαν να ήμουν εκεί πριν», λέει. Ο Μαυρίδης πήγε στο Tekirdağ τουλάχιστον 10 φορές. Εν τω μεταξύ, η σύζυγός του Μαρία εισέρχεται και λέει: ‘’πήγαινε για δουλειά στην Κωνσταντινούπολη, από τη Ραιδεστό (Tekirdağ) επέστρεφε’’.
Πώς αισθανθήκατε όταν ακούσατε για πρώτη φορά ότι η οικογένεια του Ekrem Bey εγκαταστάθηκε στο σπίτι της οικογένειάς σας; «Ένιωθα σαν να βρήκα ένα συγγενή που έχασα πριν από χρόνια», είπα. «Έδωσα αυτές τις φωτογραφίες με χαρά, γιατί εδώ ανήκουν και ξέρω ότι ένα μέρος του σπιτιού θα είναι πάντα δικό μας! »
Είμαστε παιδιά του ίδιου σπιτιού!
Το σπίτι της οικογένειας Μαυρίδη επισκευασμένο και έτοιμο για τα εγκαίνια του Φωτογραφικού Μουσείου της Ραιδεστού. Τα εγκαίνια έγιναν την 1η Δεκεμβρίου 2018.