Η συμβολή της Κύπρου στην Ελληνική Επανάσταση

“Ἡ πατρίς μου, ἀδελφοί, εἶναι ἡ Κύπρος, καί αὐτή νῆσος τῆς Ἑλλάδος. Ἀνεκδιήγητα εἶναι τά δεινά καί αἱ τυραννίαι ὅσας ὑποφέρει ἀπό τούς ἐχθρούς βαρβάρους ἡ δυστυχής αὕτη νῆσος. Λάβετε, λοιπόν, εὐσπλαχνίαν διά τούς ἀθλίους ἀδελφούς καί ἐνεργήσατε εἰς τοῦτο διά τό ὁποῖον σᾶς παρακαλῶ, καθώς καί διά τήν ἐλευθερίαν της, καί θέλετε ἔχει τήν μέν ἀνταμοιβήν παρά Θεοῦ, τόν δέ ἔπαινον ἀπ’  ὅλην τήν Ἑλλάδα καί δι’ αἰῶνας εὐγνώμονας τούς δυστυχεῖς Κυπρίους. Ὁ παντοδύναμος Θεός νά σᾶς ἐνδυναμώνῃ καί νά σᾶς δίδῃ τά τρόπαια κατά τῶν ἀγρίων ἐχθρῶν, ὅπως διά τιμήν τοῦ Γένους μας, ὁμογενεῖς, φίλτατοι, τό ὁποῖον θέλει παραδώσει τά ἔνδοξα ὀνόματά σας εἰς τῶν ἐπερχομένων γενεῶν τήν εὐλογίαν. Εἴθε, εἴθε, γένοιτο, Θεέ βασιλεῦ” !

Αὐτά ἔγραφε μεταξύ ἄλλων στίς 3 Ἰουλίου 1821 ὁ Κύπριος ἀγωνιστής Κυπριανός Θησεύς ἀπευθυνόμενος πρός τούς δημογέροντες τῆς ἐπαναστατημένης Ὕδρας καί πρός τόν Δημήτριο Ὑψηλάντη. Ὁ Κυπριανός ἦταν ἀδελφός δύο ἄλλων Κυπρίων ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, τοῦ Νικολάου Θησέως καί τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Θεοφίλου Θησέως, τά δέ λόγια του καταδεικνύουν τήν ἑλληνικότητα τῆς Κυπριακῆς ψυχῆς καί τόν Πανελλήνιο χαρακτῆρα τῆς Ἐθνεγερσίας.

Ἡ Κύπρος τήν ἐποχή ἐκείνη δέν μποροῦσε νά ἐξεγερθεῖ , διότι στίς κοντινές ἀκτές τῆς Συρίας, Τουρκίας καί Αἰγύπτου στρατοπέδευαν πολυάριθμα στίφη Ὀθωμανῶν στρατιωτῶν καί  ἦταν ἄμεσος ὁ κίνδυνος σφαγῆς τοῦ πληθυσμοῦ σέ περίπτωση ἐπαναστατικοῦ κινήματος. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός συμφώνως πρός τά ἱστορικά δεδομένα εἶχε ἀλληλογραφία μέ τόν Ἀλ.  Ὑψηλάντη, ὅταν προετοιμαζόταν ἡ Ἐπανάσταση, καί ὁ ἴδιος, ὅπως καί ἄλλοι κληρικοί καί προύχοντες τῆς νήσου μυήθηκαν στήν Φιλική Ἑταιρία ἀπό μέλη της πού ἦλθαν στήν Κύπρο εἰδικά γι’ αὐτόν τόν σκοπό τό 1818. Μεταξύ αὐτῶν ἦσαν ὁ Στέργιος Χατζηκώστας ἤ Χατζηστέργιος καί ὁ Δημήτριος Ὕπατρος, πού μύησαν τόν Κυπριανό.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός ἐξήγησε στά μέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας τούς λόγους γιά τούς ὁποίους ἡ Κύπρος δέν ἦταν δυνατόν νά ἐπαναστατήσει. Οἱ λόγοι αὐτοί θεωρήθηκαν σοβαροί καί ἔτσι ἡ μεγάλη Συνέλευση τῆς ἑταιρίας, ἡ ὁποία πραγματοποιήθηκε τήν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ Ὀκτωβρίου 1820 στό Ἰσμαήλιο (σήμερα ἀνήκει στήν Οὐκρανία) ὑπό τήν προεδρία τοῦ Ἀλ.  Ὑψηλάντη, ἀπεφάσισε ὅτι ἡ Κύπρος θά συμβάλει στόν Ἀγῶνα μόνον μέ χρηματική βοήθεια. Τά μέλη τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας πού ἦλθαν στήν Κύπρο δέν ἔμειναν στήν Ἀρχιεπισκοπή, ἀλλά στό κτίριο τῆς Ἑλληνικῆς Σχολῆς, τήν ὁποία ἵδρυσε τό 1812 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Ἦταν ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τήν Ἀρχιεπισκοπή, στόν χῶρο ακριβῶς πού βρίσκεται σήμερα τό Παγκύπριο Γυμνάσιο, καί ἐπικοινωνοῦσε μέ τήν Ἀρχιεπισκοπή μέ μιά ὑπόγεια σήραγγα.

Παρά τά καθορισθέντα ὅτι ἡ Κύπρος θά προσέφερε στόν Ἀγῶνα μόνον χρήματα, πολλοί Κύπριοι ἦλθαν κρυφά στήν Ἑλλάδα καί πότισαν μέ τό αἷμα τους τό δένδρο τῆς Ἐλευθερίας. Μερικοί ἀπ’ αὐτούς ἔφυγαν μέ τόν Κανάρη, ὅταν ἐκεῖνος διαφεύγοντας από τήν Αἴγυπτο προσορμίσθηκε γιά ἀνεφοδιασμό σέ ἕνα μικρό λιμανάκι κοντά στήν Λάπηθο τῆς Βορείου Κύπρου. Τότε οἱ κάτοικοι τῆς  κατεχόμενης σήμερα περιοχῆς προσέφεραν πολλά χρήματα καί τρόφιμα στόν Ψαριανό πυρπολητή. Μεταξύ τῶν Κυπρίων ἀγωνιστῶν πού ἔδρασαν στόν ἑλλαδικό χῶρο τό 1821 περιλαμβάνονται καί οἱ προαναφερθέντες τρεῖς ἀδελφοί μέ τό οἰκογενειακό  ἐπίθετο Θησεύς. Μάλιστα ὁ Ἀρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς ἔφθασε στόν βαθμό τοῦ ἀρχιστρατήγου τῶν ἐπαναστατῶν.

Σέ ἕνα κατάλογο πού ἑτοίμασε ὁ ἱστοριοδίφης Θάνος Βαγενᾶς περιλαμβάνονται ἐπίσης πολλά ὀνόματα Κυπρίων ἐθελοντῶν πού πολέμησαν γιά τήν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος. Σ’ αὐτούς συγκαταλέγονται ὁ Ἀβραάμ Θεοχάρης, ὁ Ἀντωνίου Μιχαήλ, ὁ Βασιλειάδης Χριστόδουλος, ὁ Γεωργίου Σπῦρος, ὁ Κυπραῖος Γεώργιος κ.ἄ. Ἐπίσης ὁ Γιάννης Πασαπόρτης πού ἔλαβε μέρος στήν ἡρωική Ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου, ὁ Σολομών Μάρκου πού πολέμησε στό πλευρό τοῦ Ναυάρχου Τοπάζη, ὁ Γεώργιος Κυπριώτης πού ἦταν μπουρλοτιέρης καί χάθηκε στή Ναυμαχία τοῦ Καφηρέως. Πολλοί πού ἐπέζησαν τῶν μαχῶν ἔμειναν στό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς τους στήν Ἑλλάδα, ὅπως ὁ Σταυρινός πού ἔφθασε στόν βαθμό τοῦ ταγματάρχου Χωροφυλακῆς. Ἐξ ἄλλου ὁ στρατηγός Μακρυγιάννης στά Ἀπομνημονεύματά του ἀναφέρει τό ὄνομα ἑνός γενναίου Κυπρίου, τοῦ Μιχαήλ Κυπραίου, πού ἦταν κολυμβητής ταχυδρόμος, καί ἔπεσε στήν μάχη τῶν Μύλων, κοντά στό Ναύπλιο, τό 1825.

Οἱ ἐπαναστατικές προκηρύξεις πού μοίρασε στήν Λάρνακα ὁ Ἀρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1821 ἔπεσαν δυστυχῶς στά χέρια τῶν Τούρκων καί ὁ ξακουστός γιά τήν ἀγριότητα διοικητής τοῦ νησιοῦ Κιουτσούκ Μεχμέτ ἀπεφάσισε νά καταπνίξει βιαίως κάθε προσπάθεια ἐξεγέρσεως. Μέ δόλιο τρόπο κάλεσε στήν Λευκωσία, δῆθεν γιά κάποιες ἀνακοινώσεις, τούς Ἐπισκόπους, τούς ἡγουμένους καί τούς προκρίτους τοῦ Κυπριακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἐκεῖ τούς ἀνεκοίνωσε ὅτι καταδικάζονται ὅλοι σέ θάνατο καί οἱ περιουσίες τους δημεύονται. Ἐκ τῶν 486 συλληφθέντων γλύτωσαν τόν θάνατο μόνο 40, οἱ ὁποῖοι δέχθηκαν νά ἀλλαξοπιστήσουν. Ἐπίσης ὁ Ἐπίσκοπος Τριμυθοῦντος Σπυρίδων διέφυγε τήν σύλληψη μαζί μέ λίγους ἀκόμη προκρίτους, οἱ ὁποῖοι κατέφυγαν σέ προξενεῖα ξένων δυνάμεων στήν Λάρνακα. Ἡ μεγάλη σφαγή ἄρχισε τήν 9η Ἰουλίου στήν κεντρική πλατεῖα τῆς παλαιᾶς Λευκωσίας καί ὁλοκληρώθηκε μετά ἀπό πέντε ἡμέρες. Ἡ μαρτυρική Μεγαλόνησος Κύπρος πλήρωσε βαρύ φόρο αἵματος στόν κοινό ἀγῶνα τοῦ Γένους γιά τήν Ἐλευθερία, ὅπως συγκινητικά ἀφηγεῖται ὁ Κύπριος ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης στό περίφημο ποίημά του “ἡ 9η Ἰουλίου 1821 ἐν Λευκωσίᾳ Κύπρου” . Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κυπριανός τίμησε τό ράσο του ὡς πραγματικός Ἐθνάρχης. Ἀρνήθηκε τίς προτάσεις φίλων Τούρκων νά τόν φυγαδεύσουν καί μίλησε μέ παρρησία στόν αἱμοβόρο Κιουτσούκ Μεχμέτ.

……………………………………

“Ἡ Ρωμηοσύνη ἔν φυλή συνότζιαιρη (συνομήλικη) τοῦ κόσμου

 κανένας δέν εὑρέθηκε γιά νά τήν ἰξιλείψη (ἐξαφανίσει)

 κανένας γιατί σιέπει την (τήν προστατεύει) πού τἄψη ὁ Θεός μου

 ἡ Ρωμηοσύνη ἐν νά χαθῆ ὅντας ὁ κόσμος λείψη “!

……………………….

Ὁ Κυπριανός καί ὁ διάκονός του Μελέτιος κρεμάσθηκαν στήν πλατεῖα τοῦ Σεραγιοῦ. Οἱ Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθος, Κιτίου Μελέτιος καί Κυρηνείας Λαυρέντιος ἀποκεφαλίσθηκαν. Στήν συνέχεια ἐθανατώθησαν οἱ ὑπόλοιποι κληρικοί καί λαϊκοί πρόκριτοι. Τά λείψανα τῶν φονευθέντων κληρικῶν βρίσκονται σήμερα θαμμένα σέ εἰδικό μνημεῖο μπροστά στό Ναό τῆς Φανερωμένης στήν Λευκωσία.

Τελειώνοντας θά ἦταν ἱστορική ἀδικία ἄν δέν τονίζαμε καί τήν θυσία πολλῶν ἄλλων Κυπρίων μαχητῶν κατά τόν ἀγῶνα τοῦ 1821 -1828, τῶν ὁποίων τά ὀνόματα δέν εἶναι γνωστά. Μόνο στήν ἄτυχη μάχη τῶν Ἀθηνῶν τό 1827 ἑκατόν τριάντα παιδιά τῆς Κύπρου ἔδωσαν τήν ζωή τους γιά τόν κοινό Ἀγῶνα καί γιά τήν Ἐλευθερία τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Τό ἴδιο ἔπραξαν οἱ Ἕλληνες Κύπριοι καί στούς Βαλκανικούς Πολέμους τό 1912 -13 καί στήν ἐπική ἐξόρμηση τοῦ 1940. Τό αἷμα ὅλων αὐτῶν χύθηκε ὑπέρ Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ. Ἀλλά ἡ θυσία τους θά δικαιωθεῖ οὐσιαστικά μόνον ὅταν ὁ Ἑλληνισμός τῆς Κύπρου κατορθώσει νά ζήσει πραγματικά ἐλεύθερος, ἀπηλλαγμένος ἀπό τά στρατεύματα τοῦ Ἀττίλα.

Κ.Χ. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Ἰουλίου-Αὐγούστου 2024