Η διαστρέβλωση του Σολωμικού αφορισμού

Ζήσαμε να το δούμε και αυτό. Όλοι όσοι έχουν αναλάβει εργολαβικά της
διάβρωση της εθνικής μας συνείδησης και με ένθ.0εο ζήλο αποδομούν και απαξιώνουν
καθετί το ελληνικό, ανακάλυψαν για την επίρρωση των θέσεών τους –ούτε λίγο ούτε
πολύ– τον εθνικό μας ποιητή! Και ενώ προσποιούνται ότι λησμονούν ποιος είναι ο
δημιουργός του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» και των «Ελευθέρων πολιορκημένων»,
την ίδια στιγμή απομονώνουν, εγκολπώνονται και επικαλούνται «εν χορώ» τον
σολωμικό αφορισμό, σύμφωνα με τον οποίο εθνικό πρέπει να μάθουμε να θεωρούμε το
αληθές. «Δεν μπορεί, σκέπτονται, εθνικός ποιητής θεωρείται ο άνθρωπος, άρα κάθε
αρνητική αναφορά του στα εθνικά θέματα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και εντυπωσιάζει.
Για μας, ιδιαίτερα, είναι βούτυρο στο ψωμί μας και νερό στο μύλο μας» .

Μήπως είναι πια καιρός να απομυθοποιηθεί αυτό το βολικότατο κλισέ, ώστε
να καταρριφθεί το ακλόνητο, δήθεν, ιδεολογικό άλλοθί τους;  Κάτι τέτοιο προϋποθέτει μια περισσότερο
προσεχτική και επίμονη διερεύνηση αυτού που ο ποιητής αληθινά εννοούσε
διατυπώνοντάς την πασίγνωστη φράση του. Επειδή, λοιπόν, το θέμα με είχε
απασχολήσει και στο παρελθόν, ας μου επιτραπεί να παραθέσω (με ορισμένες
τροποποιήσεις και προσαρμογές στα σύγχρονα δεδομένα) κάποιο απόσπασμα
παλαιότερου άρθρου μου, που αποκτά στις μέρες μας ιδιαίτερη επικαιρότητα. 

«Aν ο Διονύσιος Σολωμός
μπορούσε ποτέ να φανταστεί σε ποιες ιδεολογικές διαστρεβλώσεις και
σε πόσες σοφιστικές παραποιήσεις θα οδηγούσε στις μέρες μας ο
αφορισμός του, σύμφωνα με τον οποίο το εθνικό για μας τους Έλληνες
πρέπει να ταυτίζεται με το αληθές, θα απέφευγε επιμελώς να τον διατυπώσει, γιατί δε θα
είχε την παραμικρή διάθεση να βλάψει το έθνος του, ενώ προσπαθούσε να το βοηθήσει.
Πραγματικά,
ορισμένοι φτάνουν στο σημείο να διαπράξουν την ακόλουθη λογική λαθροχειρία:
ξεκινώντας από το σολωμικό «εθνικό είναι το αληθές», συνάγουν
αυθαίρετα –και πιστεύουν ακράδαντα– ότι «αληθές είναι…το αντεθνικό»! Δεν υπάρχει
μεγαλύτερη σοφιστική παρερμηνεία και καταφανέστερη ιδεολογική διαστρέβλωση από
αυτήν.

Ό,τι επιδίωκε προφανώς να υποδηλώσει ο εθνικός μας ποιητής
ήταν περίπου το εξής: ο Ελληνισμός οφείλει να αποκτήσει
αυτογνωσία και να μην εκλαμβάνει τα ελαττώματα του ως αρετές. Οφείλει, επιπλέον, να μην
καταντήσει έρμαιο των ιδεοληψιών του και να μη θεωρεί τον εαυτό του
ομφαλό της γης χάνοντας έτσι την επαφή του με την πραγματικότητα. Κατά τα άλλα,
ο Σολωμός δεν υποστήριξε ποτέ, μαζί με τα ανακτοβούλια της Ευρώπης,
ότι ο εθνικός ξεσηκωμός του ‘21, για παράδειγμα,  ήταν το αποτέλεσμα ενός εθνικισμού
επικίνδυνου για τη σταθερότητα και την ειρήνη στα Βαλκάνια. Δεν υπαινίχτηκε  ποτέ 
ότι κάποιο  δίκιο πρέπει  να έχουν και οι καημένοι οι Τούρκοι για τις θηριωδίες
τους
εναντίον των ύπουλων και αχάριστων ραγιάδων. Δε χαρακτήρισε ποτέ την παθιασμένη  αντίσταση των Μεσολογγιτών απόρροια
εθνικιστικής υστερίας και σοβινιστικού διαποτιομού. Και δεν ισχυρίστηκε ποτέ, όπως κάποιος
σύγχρονος, με αφετηρία τον παραπάνω αφορισμό, ότι ‘αν κάνουμε σημαία μας την αλήθεια, τότε
δεν χρειαζόμαστε πια πολλές σημαίες. Η αλήθεια του Τούρκου και του Έλληνα θα
μπορούσε να είναι μία’…

Αντίθετα, ο ποιητής του «Ύμνου εις
την Ελευθερίαν» και των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» βίωσε τη συγκλονιστική εμπειρία του εθνικοαπελευθερωτικού έπους
του 1821, ενστερνίστηκε τα απαράγραπτα εθνικά
δίκαια του Ελληνισμού και μεταστοιχείωσε τους πόθους του αγωνιζόμενου Γένους σε ποιητικά οράματα, όπου η πατριωτική έξαρση συνυφαίνεται με  το
ηθικό χρέος. Ταυτίζοντας το εθνικό με το αληθές, ο Σολωμός προσδιόρισε ταυτόχρονα με
σαφήνεια και με απτά παραδείγματα το μέτρο
αλλά και τα όρια της ταύτισης αυτής. Επομένως, είναι ανεπίτρεπτο να χρησιμοποιείται σήμερα ο αφορισμός του ως
προπέτασμα καπνού για κάθε λογής διαστρεβλώσεις και παρερμηνείες». (Απόσπασμα
από το άρθρο “Η προπαγάνδα των Σκοπίων και ο Σολωμός”, Ελευθεροτυπία, 31/3/1993).

ΚΥΡΙΑΚΟΣ  ΚΑΤΣΙΜΑΝΗΣ

.