Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία, 18 Απριλίου 2017.

Η Τουρκία από την ίδρυσή της το 1926 είναι μεν διχασμένη χώρα, αλλά ως το 2003 διοικούνταν από μία μόνο πτέρυγα: τους Κεμαλιστές. Ο στρατός έκανε 4 πραξικοπήματα: 1960, 1971, 1980 και 1997 εδραιώνοντας τον ρόλο του και εξωβελίζοντας τους Ισλαμιστές στο περιθώριο. Οι ριζικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές συνήθως απαιτούν δύο γενιές. Πρόδρομος της εγκαθίδρυσης του Πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία ήταν ο Ερμπακάν με πολιτική δράση από το 1971 ως το 1997 όταν καθαιρέθηκε πραξικοπηματικά και από εν ενεργεία πρωθυπουργός βρέθηκε στη φυλακή.

Ο Ερντογάν ανήκε στο κόμμα του από το 1980. Διετέλεσε Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης την περίοδο 1994-98, όταν και αυτός καθαιρέθηκε και φυλακίστηκε επειδή ανέφερε δημοσίως ότι «τα τζαμιά είναι οι στρατώνες μας, οι τρούλοι τα κράνη μας, οι μιναρέδες οι ξιφολόγχες μας και οι πιστοί οι στρατιώτες μας». Το 2001 ίδρυσε  το διάδοχο κόμμα του Ερμπακάν μαζί με τον Γκιουλ. Επειδή όμως είχε χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα δεν μπορούσε να πολιτευτεί πριν το 2003. Τότε μεθόδευσε την είσοδό του στην Βουλή και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον παραιτούμενο Γκιουλ. Από τότε άρχισε να σαρώνει τα πάντα σε μία ξέφρενη πορεία.

Ο Ερντογάν

• άλλαξε ριζικά την πορεία της χώρας κατά 180 μοίρες, θέτοντας τον Κεμαλισμό στο περιθώριο και αποδυναμώνοντας τον στρατό με αφορμή διάφορα σκάνδαλα·
• άλλαξε την δικαστική ηγεσία όποτε διαφωνούσε μαζί της, κυρίως για θέματα του Ισλάμ·
• ανεβοκατέβαζε Προέδρους της αρεσκείας του ως Πρωθυπουργός·
• ανεβοκατέβαζε Πρωθυπουργούς της αρεσκείας του ως Πρόεδρος, όπως για παράδειγμα  τον Νταβούτογλου, τον οποίον ο ίδιος τον έφερε από το πουθενά αφού υϊοθέτησε το νεο-οθωμανικό του δόγμα και τελικά εκπαραθύρωσε·
• έκλεισε δεκάδες εφημερίδες και φυλάκισε εκατοντάδες δημοσιογράφους ·
• Φυλάκισε πέρυσι το καλοκαίρι 40 χιλιάδες αντιφρονούντες στρατιωτικούς, δικαστικούς, ακαδημαϊκούς και δημοσίους υπαλλήλους με αφορμή το πραξικόπημα εναντίον του·
• Αρνήθηκε στις ΗΠΑ τη χρήση της Τουρκίας για επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή·
• Κυνήγησε τον τέως σύμμαχό του Γκιουλέν, και κατηγόρησε ανοιχτά την παγκόσμια υπερδύναμη ότι τον υποθάλπει·
• Χρησιμοποίησε τους Σύριους μετανάστες την κατάλληλη στιγμή, ώστε να προκαλέσει ζημία στην Ελλάδα και να υποχρεώσει την ΕΕ σε μία συμφωνία-υποχώρηση άνευ όρων μαζί του·
• Έριξε απροκάλυπτα ένα Ρωσικό αεροσκάφος και ένα μήνα αργότερα «τα βρήκε» με τον Πούτιν διασφαλίζοντας τα συμφέροντά του στη Συρία και το κεκτημένο της δράσης εκεί του Τουρκικού στρατού·
• Προχθές, κέρδισε το δημοψήφισμα εδραιώνοντας με δημοκρατικό μανδύα την βούληση των Τούρκων να αποκτήσει  αυξημένες εξουσίες για 12 ακόμη χρόνια. Κανείς δεν τολμά να του φέρει αντίρρηση, υποχρεώνοντας την ΕΕ να ψελλίσει απλώς ότι «πρέπει να σεβαστεί τη μικρή διαφορά της νίκης του», υποτασσόμενη ως νάνος απέναντί του.

Κέρδισε το δημοψήφισμα παρόλο που έχασε σε όλες ανεξαιρέτως τις περιοχές που εμείς νομίζουμε ότι απαρτίζουν την Τουρκία: στις μεγάλες πόλεις, στην Ευρωπαϊκή Τουρκία και στα παράλια.

Πρόκειται αναμφισβήτητα για σπάνιο ηγέτη, ο οποίος θα μας είχε κατασπαράξει αν δεν ασχολούνταν όλα αυτά τα χρόνια με πανίσχυρους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς, παίζοντας ταυτόχρονα στα δάχτυλα διπλωματικό και στρατιωτικό σκάκι. Τους αποτελείωσε όλους και δεσπόζει πλέον χωρίς αντίπαλο.

…..

======Ως εδώ ήταν το άρθρο, όπως δημοσιεύθηκε στην Εστία.=====
=====Ακολουθούν επεξηγηματικές σκέψεις για το ίδιο θέμα========

Υστερόγραφο – υπόβαθρο του άρθρου με ανατροπή τεσσάρων κοινοτυπιών που ακούστηκαν αυτές τις μέρες. Σε 500 λέξεις δεν μπορείς να τα γράψεις όλα, ούτε και να προβλέψεις τι θα γραφτεί ώστε να το απαντήσεις προκαταβολικά. Το άρθρο γράφτηκε το βράδυ της Κυριακής (του Πάσχα) του δημοψηφίσματος) πριν διαβάσω οτιδήποτε άλλο για το θέμα.

• «Μόνο 51.4%! Τόσο ορισακά. Η Τουρκία είναι διαιρεμένη»

Σωστά. Η Τουρκία δεν διαιρέθηκε σήμερα, ούτε επί Ερντογάν. Ήταν πάντοτε διαιρεμένη. Η κυρίως διαίρεση ήταν μεταξύ Κεμαλιστών και Ισλαμιστών. Σε περυσινό μου άρθρο, λίγο μετά το αποτυχημένη πραξικόπημα στην Τουρκία (όπου λέω ότι όχι μόνο δεν ήταν στημένο από τον Ερντογάν, αλλά μάλλον άργησε αρκετά χρόνια να γίνει, ακριβώς διότι η Τουρκία ήταν πάντοτε διαιρεμένη), έγραφα ότι σήμερα περίπου το ½ των Τούρκων είναι Ισλαμιστές, το 1/3 Κεμαλιστές και το υπόλοιπο 1/6 αποτελείται από τις διάφορες μειονότητες (η μεγαλύτερη των οποίων είναι οι Κούρδοι).. Με τον Κεμάλ, η Τουρκία γύρισε σελίδα από το Οθωμανικό της παρελθόν και έγινε πιο κοσμική και πιο εθνικιστική. Αυτό το έκανε κοινωνικά με την αναμόρφωση των οικονομικά ισχυρότερων, δηλαδή των αστικών κέντρων. Έθεσε τον στρατό υπέρμαχο του Κεμαλικού τουρκικού κράτους. Το ισλαμιστικό στοιχείο ποτέ δεν παραδόθηκε στους Κεμαλιστές. Γι΄ αυτό και διάφοροι πολιτικοί όπως ο Μεντερέζ ή ο Ερμπακάν προκαλούσαν συχνά πραξικοπήματα εναντίον τους (όπως αυτά που αναφέρω στο παρόν άρθρο).

• «Η νίκη του Ερντογάν είναι «πύρρειος». Ο Ερντογάν είναι αδύναμος διότι δεν ελέγχει το 49% του λαού του.»

Το ακούσαμε αυτό πολλάκις αυτές τις μέρες. Διαφωνώ. Ένας άνθρωπος, ο οποίος έχει εκπαραθυρώσει όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, του ιδίου ή άλλων κομμάτων, ακόμα και πρώην φίλους και συμμάχους (Νταβούτογλου, Γκιουλέν), ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν διστάζει να φυλακίσει περίπου 40 χιλιάδες στρατιωτικούς, δικαστές, ακαδημαϊκούς, ο οποίος δεν διστάζει να κλείσει τηλεοπτικούς σταθμούς και εφημερίδες, να φυλακίσει εκατοντάδες δημοσιογράφους, πόσο αδύναμος μπορεί να είναι; Μετρήστε πόσες φορές οι εμπειρότεροι και ειδικότεροι αναλυτές και σχολιαστές αναφέρουν γενικόλογη ορολογία όπως «οι Κεμαλιστές, η αντιπολίτευση, αυτοί που έχασαν το δημοψήφισμα» και πόσες φορές λένε κάποιο όνομα. Δεν υπάρχει αντίπαλος του Ερντογάν εντός ή εκτός Τουρκίας. Ούτε ο Γκιουλέν, ο οποίος μπορεί κάλλιστα αύριο να τα ξαναβρεί μαζί του, διότι οι στόχοι τους δεν διαφέρουν και πολύ μεταξύ τους, τουλάχιστον σε ό,τι μας αφορά περισσότερο (διεθνής ρόλος της Τουρκίας ή/και του ισλαμισμού γενικώς). Πρακτικά: Το 48.5% μπορεί να φαίνεται υψηλό, αλλά ρεαλιστικά δεν μπορεί να μεταφραστεί σε πάνω από 25% σε εκλογική επίδοση κάποιου κόμματος, σε οιεσδήποτε συνθήκες. Καθόλου πύρρειος η νίκη του. Καμία αδυναμία να προχωρήσει όπως επιθυμεί.

• «Τώρα ο Ερντογάν θα γίνει πιο προκλητικός, θα καταχραστεί την εξουσία, και όλα αυτά θα φέρουν αντιδράσεις που θα τον ρίξουν.»

Ποια δεδομένα άραγε μας κάνουν να πιστεύουμε ότι ο Ερντογάν θα δράσει σαν νεοφώτιστος ζηλωτής; Ήδη γράφω στο άρθρο πολύ συνοπτικά τις επιτυχίες του και ενδείξεις της βαθειάς σκέψης του στο μέλλον. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Αμέσως μετά τη νίκη του στο δημοψήφισμα, πήγε στον τάφο του Ερμπακάν (δηλωτικό της συνέχισης της αντιπαλότητας Κεμαλιστών – Ισλαμιστών), στο μνημείο του Μωάμεθ του Πορθητή κλπ. Ασφαλώς αυτές ήταν συμβολικές πανηγυρικές κινήσεις. Όμως δεν είναι ούτε άβγαλτος πολιτικός, ούτε τυχοδιώκτης. Είναι φανερό ότι έχει κάποιο σχέδιο και σιγά σιγά προχωρά προς αυτό με μεθοδικότητα χωρίς εξάρσεις, εκμεταλλευόμενος τις συνθήκες. Δεν πιστεύω ότι από τη μία μέρα στην άλλη θα γίνει τόσο προκλητικός. Ήδη έχει ανατρέψει την εντυπωσιακά εις βάρος των Ισλαμιστών κοινωνική σύνθεση (30%-50%) και την έκανε 50%-30%. Αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να ανατραπούν ξανά από τη μία μέρα στην άλλη, και ειδικά όταν δεν υπάρχει καν ο αντίπαλος! Τα πρόσωπα κλειδιά είναι είτε στις φυλακές, είτε αποδυναμωμένα. Μία άλλη ένδειξη της ανατροπής που πέτυχε ήταν ότι το 1997 ο πρωθυπουργός του κόμματός του στάλθηκε στη φυλακή, το κόμμα του κηρύχθηκε παράνομο, ο ίδιος ο Ερντογάν εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από δήμαρχος Κωνσταντινούπολης και λίγους μήνες μετά καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκιση και στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Σήμερα, είναι πανίσχυρος. Αν πιάσουμε το τότε και το συγκρίνουμε με το σήμερα, δεν χρειάζεται καν να προστεθεί καμία λέξη για το πόσο έχει υποχωρήσει ο κεμαλισμός και πόσο έχει αδυνατίσει ο ρόλος του στρατού, και ταυτόχρονα πόσο έχει δυναμώσει ο Ισλαμισμός στην Τουρκία. Επίσης, τη θητεία του ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, δεν τη χρησιμοποίησε για να προβάλλει τα ισλαμιστικά πρότυπα, όπως κάνει σήμερα, αλλά για να πετύχει ορισμένες πρακτικές αλλαγές στην πόλη, τις οποίες και κατάφερε. Ισχυρίζομαι ότι το ίδιο προσεκτικά και μεθοδικά, θα προχωρήσει και σήμερα.

• «Το δημοψήφισμα το πήρε με νοθεία. Αργά ή γρήγορα η «αντιπολίτευση» θα προσφύγει στην τουρκική ή ευρωπαϊκή δικαιοσύνη και θα δικαιωθεί.»

Συγγνώμη, αλλά αυτό δεν είναι καν ευσεβής πόθος κάποιου. Είναι φαντασίωση. Εκτός του ότι δεν υφίσταται άνθρωπος με κύρος να το προχωρήσει, δεν υπάρχει ούτε ανώτερος δικαστής που είτε να μην ελέγχεται από τον Ερντογάν, είτε να μην φοβάται μία τέτοια σύγκρουση έχοντας δει όσα συνέβησαν πέρυσι.

Ασφαλώς, τίποτα από όλα αυτά δεν αποκλείει το ενδεχόμενο απότομης αλλαγής συνθηκών. Όταν ένα κράτος βασίζεται σε ένα πρόσωπο, έναν βασιλιά, έναν σουλτάνο, έναν δυνάστη, έναν αρχηγό, τότε η υπόθεση ότι αυτός εγκαταλείπει το προσκήνιο, πχ για λόγους υγείας ή κάτι αντίστοιχο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ακολουθήσει. Ήδη πέρυσι επιχειρήθηκε η εξόντωσή του δια του πραξικοπήματος. Θα μπορούσε να είχε πετύχει. Δεν πέτυχε. Αν εξαιρεθούν τέτοιες περιπτώσεις, των οποίων η πιθανότητα επιτυχίας έχει ήδη μειωθεί δραστικά μετά τις κινήσεις του, το λογικότερο είναι ότι οι αυξημένες εξουσίες του Προέδρου θα τον διατηρήσουν στην εξουσία ως το 2029 χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο και με τον κατάλληλο χρόνο να πραγματοποιήσει ακόμη περισσότερες αλλαγές, και ίσως να ηγηθεί του Ισλαμικού κόσμου σε μία «σύγκρουση πολιτισμών», ενταγμένη στα πλαίσια του 21^ου αιώνα. Τα δεδομένα είναι η ρήξη με την Ευρώπη, πιθανώς η προσέγγιση με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα  η αποφυγή Κουρδικού κράτους, αλλά ως προς αυτό εικάζω ότι ένα επίπεδο αυτονομίας τους εντός Συρίας δεν μπορεί να το αποφύγει, διότι ως προς αυτό συμφωνούν Αμερικανοί και Ρώσοι.