Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης.
Δημοσιεύθηκε στην Εστία στις 14.6.2016.
Η κυβέρνηση Σημίτη παρήγγειλε τη συγγραφή περίπου 150 σχολικών βιβλίων με εκσυγχρονιστικό χαρακτήρα. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τα ενέκρινε και τα παρέδωσε στην κυβέρνηση Καραμανλή. Τελικά ενσωματώθηκαν στη σχολική ύλη γύρω στο 2005-07. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ένα από αυτά: το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού. Ήταν όμως μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ας ρίξουμε μια ματιά στα υπόλοιπα εγχειρίδια.
Στο τετράδιο εργασιών του βιβλίου Γλώσσας Α Γυμνασίου (σ. 16) υπάρχει κείμενο με τίτλο «Οσάκις», αλλά θα του ταίριαζε και ο τίτλος «εισαγωγή στην παιδεραστία». Το κείμενο περιγράφει έναν δάσκαλο που επαναλάμβανε τη λέξη «οσάκις», στο άκουσμα της οποίας τα παιδιά χασκογελούσαν. Ρώτησε και έμαθε ο δάσκαλος ότι «ο Σάκης» ήταν ένας «ηλεκτρολόγος 20-25 ετών και τα είχε φτιάξει με μια από τις μαθήτιρες, την Αλέκα. Ο πρώτος έρωτας της τάξης».
Στο βιβλίο Γλώσσας Γ Γυμνασίου (σ. 116) ο Νίκος Δήμου γράφει ξεκάθαρα ότι η Ελλάδα καταπιέζει «τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, τους Σλαβόφωνους και τους Μουσουλμάνους» και κακώς διαμαρτυρόμαστε όταν αυτά καταγγέλονται από το «Παρατηρητήριο του Ελσίνκι» στο οποίο «είναι υπερήφανος που ανήκει».
Στο ίδιο βιβλίο (σ. 65) ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης γράφει για την «χωρίς απήχηση ελληνική και χριστιανική παράδοση» της Ελλάδας.
Στη σελ. 73 του τετραδίου εργασιών του ιδίου μαθήματος, κείμενο του αστρολόγου Κώστα Λεφάκη διδάσκει στα παιδιά ότι «ο Άρης θα εμπνεύσει πολύ κόσμο», ότι «εργασία, πολιτική, οικονομία, αθλητισμός, διοίκηση και τεχνολογία είναι τομείς που η πρόθεση του Άρη θα τους αγγίξει» και «αυτόν τον μήνα οι συμπτώσεις θα ενισχύσουν τις ερωτικές σχέσεις».
Το μοναδικό ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη σε ολόκληρη τη σχολική ύλη είναι το ποίημα «Άλφα Ρομέο» στη σελ. 10 του βιβλίου Γλώσσας της Γ Γυμνασίου: «Όμως σήμερα το λέω, βρίσκω το καλό κι ωραίο, σε μια σπορ Alfa Romeo». Αυτό επέλεξαν να τον εκπροσωπεί.
Το μοναδικό απόσπασμα του Γρηγόρη Ξενόπουλου επίσης σε όλη τη σχολική ύλη είναι ένα κείμενο στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Α Γυμνασίου (σ. 222) στο οποίο μία γάτα αφήνει τις ακαθαρσίες της στην «Αγία Πρόθεση» ενός ναού. Τι διδακτικό νόημα έχει άραγε;
Στο Δημοτικό τα πράγματα δεν είναι καλύτερα: προσευχή της Θέτιδος Χορτιάτη(;), κείμενα για τον Άγιο Βασίλη (όχι τον Άγιο, αλλά το ξωτικό των δώρων). Δεν υπάρχει πουθενά η φράση «Χριστός Ανέστη», όπως και καμία αναφορά σε ονομαστική γιορτή, παρά μόνο σε γενέθλια. Η διδακτική της προστακτικής παλαιότερα γινόταν με μύθο του Αισώπου, σήμερα γίνεται με οδηγίες συναρμολόγησης καφετιέρας (Στ’ Δημοτικού). Ο μουσουλμάνος Νορτνίν επισκέπτεται την «Εκκλησία του χριστιανού Αλλάχ» και δυσφορεί με τους «άσχημους γέρους με τις μακριές γενειάδες».
Αυτά τα 150 βιβλία ήταν μία μεγάλη κατραπακιά. Η επερχόμενη λαίλαπα του τριγώνου Φίλη-Αναγνωστοπούλου-Λιάκου θα είναι το τελειωτικό χτύπημα της παιδείας. Αν βλέπουμε όλα αυτά για 10 χρόνια και αδιαφορούμε, τι άλλο να περιμένουμε; Λίγα δευτερόλεπτα αφού ο υπουργός χαρακτήρισε «παρά φύσιν» τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής στο Γυμνάσιο καθώς και ότι «κοπανάει στο κεφάλι τους μαθητές», μνημόνευε τον Γληνό για να αιτιολογήσει την άποψή του. Θυμίζω ότι ο Γληνός πρότεινε τρεις λύσεις για τη γλώσσα: 1) απλοποίηση της ορθογραφίας, 2) φωνητική ορθογραφία, 3) εισαγωγή λατινικού αλφάβητου. Πρόκρινε την τρίτη. Εκεί στοχεύει και ο υπουργός;
11 comments
Τα αναγνωστικά και τα βιβλία γλώσσας ανέκαθεν αποτελούσαν προπαγανδιστικά εργαλεία και εργαλεία διαμόρφωσης συνείδησης του κρατούντος διεθνούς συστήματος εξουσίας, όπως π.χ. του εισαγόμενου διεθνισμού-παγκοσμιόποιησης σήμερα και των σχεδιασμών της δορυφοροποίησης της χώρας μας υπό την Τουρκία (δόγμα Μπρεζίνσκι).
Η κατάντια σε όλο της το μεγαλείο
Είναι προφανές, ότι ενεργεί σε ένα χαμηλότερο επίπεδο, υποδορίως, ένα ολόκληρο σύστημα αφελληνισμού της εκπαιδεύσεως και της αγωγής των παίδων. Οι περισσότεροι δεν το έχουμε καν αντιληφθεί, για αυτό και τέτοιες ενημερωτικές αναρτήσεις είναι χρυσάφι. Το θέμα είνα ποιά μπορεί να είναι η αντίδραση των γονέων ή της κοινωνίας σε αυτήν την εκπαδιευτική αποδόμηση. Σε αυτό πρέπει να βρούμε απάντηση.
Συγγνώμην, ἀλλὰ δὲν πρόκειται νὰ πολεμήσουμε νικηφόρως τοὺς ἐθνομηδενιστές, ἐὰν δὲν λέμε τὴν ἀλήθεια εἰς ἑαυτούς. Ὁ πρώην πρωθυπουργός, Κ. Σημίτης, διαμαρτυρόμενος γιὰ τὰ ὑπερατλαντικῆς προελεύσεως πολιτιστικὰ σκουπίδια, γράφει :
«Εἴμαστε ὅλοι ἐκτεθειμένοι σὲ ἀληθινὸ βομβαρδισμὸ πολιτιστικῶν προϊόντων πού διαμορφώνονται σύμφωνα μὲ τὴν διεθνῆ διαφημιστικὴ προβολή. Τὰ κράτη-ἔθνη δὲν ἀνέκοψαν, ἀλλὰ άδιαφόρησαν γι’ αὐτὴ τὴν ἐξέλιξη. Ἡ Ἑλλάδα τὴν ἐνίσχυσε μάλιστα ἔμμεσα μὲ ἰδεολογικὸ προσανατολισμὸ σὲ μιὰ διαστρεβλωμένη καὶ γι’ αὐτὸ χωρὶς ἀπήχηση ἑλληνικὴ καὶ χριστιανικὴ παράδοση καὶ μὲ ἀδιαφορία πρὸς τὸν παραδοσιακὸ λαϊκό πολιτισμό».
Ἀπὸ τὸ κείμενο αὐτό, ὁ συγγράψας τὴν ἀρχικὴ ἀνάρτηση κατάλαβε ὅτι «ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης γράφει για την «χωρίς απήχηση ελληνική και χριστιανική παράδοση» της Ελλάδας» !
Δὲν φθάνει ἡ φυγοπονία τῶν ἐθνομηδενιστῶν δηλαδή, ἀλλὰ πρέπει νὰ ἀντιμετωπίσουμε καὶ τὴν ἐλαφρότητα καὶ τὴν ἐπιπολαιότητα τῶν αὐτοχριομένων εἰς ἀντιπάλους τους ;
Τὸ ζήτημα τῶν σχολικῶν βιβλίων εἶναι πολύ σοβαρὸ καὶ δὲν προσφέρεται γιὰ ἐντυπωσιασμούς. Ἡ προχειρολογία, μὲ τὴν ὁποία εἶναι γραμμένα, εἶναι πολλαπλασίως πιὸ ἐπιζημία ἀπὸ τὴν ὅποια μεροληψία τους. Εἶναι ἡλίου φαεινότερον ὅτι οἱ συγγράψαντες δέν ἔδιναν μία γιὰ τὴν ἰδεολογικὴ χειραγώγηση τῶν μαθητῶν (καὶ τῶν δασκάλων), ἀλλὰ ἐνδιαφέρονταν μόνον νὰ εἰσπράξουν τίς ἀμοιβές τους, χωρὶς νὰ ἱδρώσουν. Τὸ παράδειγμα τῆς ἥσσονος προσπαθείας, πού δίδουν ἔτσι στὰ παιδιά, εἶναι καταστρεπτικώτερο κι ἀπὸ τὶς ὄντως ὑπεράφθονες ἀνοησίες πού ἔγραψαν.
Μια παλια παλια ιστορια!!!!
Που τελευταια εμαθα πως “διηγειται” ο Βλασης Αγτζιδης στο βιβλιο του για τον ελληνισμο του Ποντου. Ειχε βρεθει εκτενης αναφορα στον ιδιοτυπο χωρο ελληνοβασίας, πριν κάμποσα χρονια, χωρις αναφορα στον δημιουργο.
Ιδετε εδω μια συνοψη!!! Με απολογια για την ελλειψη αναφορας στον Β. Αγτζιδη…
https://palimbolos.wordpress.com/2010/09/27/5/
Η αναρτηση ειχε γινει με την μαρτυρια της Λιανας Κανελλη πως οι ανταρτες επεστρεψαν τις “κουρτινες και το πιανο” της χήρας γιαγιας της οταν τα βρηκαν στα χερια των γερμανων που το ειχαν επιταξει.
Ο καθεις με μνημες για κουρτινες και ανταρτες και ιδιως για την χρηση τους!
Δέν θὰ ἦταν, ἴσως, ἄσκοπο, νὰ παραθέσω μερικὰ άποσπάσματα ἀπὸ τὸ ἱστορικὸ ἔργον τοῦ Καλλιγᾶ, ὥστε νὰ γνωρισθοῦν οἱ συναναγνῶσται μὲ τὸ ἔργον του, τὶς μεθόδους του καὶ τὴν φιλοσοφία του. Ἂς κρίνουν αὐτοὶ ἐὰν συμφωνοῦν μαζί μου ὅτι στὸ παρὸν νῆμα συζητήσεως ὀ Καλλιγᾶς εἶναι «οὐκ ἐν δίκῃ λοιδορηθείς».
Ἂς μοῦ συγχωρήσουν οἱ διαχειρισταὶ τὴν κατάχρηση τοῦ χώρου. Ἂς μετακινήσουν τὰ κείμενα, ἐὰν θέλουν. Νομίζω, πάντως, ὅτι πρέπει νὰ καταστοῦν διαθέσιμα στὸ διαδίκτυο, ἐκτὸς ἀπὸ σὲ μορφὴ εἰκόνος ἀρχείου .pdf καὶ σὲ μορφὴ κειμένου.
Οἱ ἀναγνῶσται, πιστεύω, πολλὰ θὰ βροῦν ἐνδιαφέροντα ποὺ θὰ ἀνταμείψουν τὸν χρόνο πού τυχὸν θὰ διαθέσουν ἀναγιγνώσκοντες τὰ παρατιθέμενα. Καὶ στὸ περιεχόμενο καὶ στὴν μορφή, μὲ τὴν καλοδουλεμένη καθαρεύουσα τοῦ Καλλιγᾶ, γιὰ ὅσους θέλουν καὶ τὶς φιλολογικὲς ἀπολαύσεις.
Ἰδού, σὲ τρεῖς δόσεις :
Παύλου Καλλιγᾶ – Μελέται Βυζαντινῆς Ἰστορίας – Ἀπὸ τῆς Πρώτης Μέχρι τῆς Τελευταίας Ἁλώσεως – 1204 – 1453, 1894, Σελίδες γ’ – ς’
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ὁ ἐγκύπτων μετ᾿ ἐπιστασίας εἰς τὴν μελέτην τῆς Βυζαντίου ἱστορίας πολλὰ ἀνευρίσκει ἐκτενεστέρας χρῄζοντα ἐρεύνης, ὡς μὴ ἀρκούντως ἐξελιχθεισῶν τῶν δέλτων αὑτῆς.
Τοῦτο ἰδίως παρατηρεῖται ἐπὶ τῆς τελευταίας ἐποχῆς, ὅτε ἡ παρακμὴ τοσοῦτον κατέστη καταφανής, ὥστε τὸ ἐνδιαφέρον μειοῦται.
Οἱ νεώτεροι ἐρευνηταί, οἵτινες διὰ τῶν ἐξόχων αὐτῶν ἔργων ἔφερον εἰς φῶς νέας πηγὰς καὶ διέχυσαν ἄπλετον φῶς ἐπὶ τὴν σκοτεινὴν ταύτην ἐποχήν, ἐνδιέτριψαν πρὸ πάντων εἰς τὴν φραγκικὴν ἐπιδρομὴν καὶ ἐγκατάστασιν κατὰ τοὺς χρόνους, οὓς ἐνταῦθα περιέλαβον, ὥστε τὰ περὶ τῶν κατακτητῶν τούτων κατέστησαν ἡμῖν ἐν πάσῃ λεπτομερείᾳ γνωστά, ὡς καὶ τὰ τὴν γενεαλογίαν αὐτῶν ἀφορῶντα, περὶ δὲ τῶν βυζαντίων ἐπεισοδιακῶς μᾶλλον ἔγραψαν, ὡς ἄλλοθεν γνωστῶν καὶ πρὸς χρονολογικὴν συμπλήρωσιν τῆς εἰκόνος. Τοιαῦτα τὰ ἔργα τῶν Buchon, Hopf, Gregorovius καὶ λοιπῶν. Ὀλίγοι ἐπραγματεύθησαν ἐν πλάτει περὶ αὐτῆς τῆς βυζαντινῆς ἱστορίας, οἷον οἱ Drapeyron, Rambaud, Schlumberger, οἵτινες ὅμως περιωρίσθησαν εἰς ἐποχὰς τῶν σταυροφοριῶν προγενεστέρας.
Ἐντεῦθεν λαμβάνων τὸ ἐνδόσιμον ἐσκέφθην, ὅτι καιρὸς ἐπέστη νέας ἐπόψεως, μᾶλλον ἐνδιαφερούσης ἡμᾶς. Ἀντὶ νὰ παρακολουθῶμεν ἔνθεν μὲν τὴν ἱστορίαν τῶν κατακτητῶν ἐν πλάτει, ἔνθεν δὲ ἀκροθιγῶς τὴν ἱστορίαν τοῦ Βυζαντίου, ὡς εἰ τὰ δύω ταῦτα ῥεύματα τῆς ἱστορίας δὲν συνηντῶντο ἀδιακόπως, ἀντωθούμενα καὶ πρὸς τὸ αὐτὸ τείνοντα, ποῖον νὰ ὑπερισχύσῃ τοῦ ἑτέρου, τοὐναντίον συντελεῖ ὡς συναφῆ καὶ σύγχρονα νὰ παρακολουθήσωμεν ἀμφότερα.
Κύριον θέμα ἔχοντες τὴν ἱστορίαν τοῦ Βυζαντίου δυνάμεθα, ἀποδεχόμενοι τ’ ἀποτελέσματα τῶν νεωτέρων ἐρευνῶν, ἐπεισοδιακῶς νὰ παρενείρωμεν τὰ σύγχρονα τῆς φραγκικῆς ἐπιδρομῆς, ὅπως καταστήσωμεν ἐναργεστέραν τὴν ἀλληλουχίαν τῶν ἱστορικῶν γεγονότων καὶ τὴν ἀμοιβαίαν αὐτῶν ἐπίδρασιν.
Ἡ ἀκριβὴς χρονολογία εἶναι ὁ ἀσφαλέστερος μίτος τῆς ἱστορίας καὶ σπανίως τῶν προηγηθέντων αἱ συνέπειαι δὲν ἐπεξετάθησαν, εἴτε ἀμέσως, εἴτε ἐμμέσως, ἐπὶ τὰ ἐπακολουθήσαντα. Δὲν λέγω post hoc ergo propter hoc, ἀλλὰ ἐν τῷ πολυκυμάντῳ σάλῳ τῆς ἱστορίας ἀνευρίσκει τις πάντοτε ἀποτελέσματα πέραν τῆς ἀρχικῆς ἐμφανίσεως τῶν συμβαινόντων. Ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῶν σταυροφοριῶν ἡ δύσις καὶ ἡ ἀνατολὴ περιῆλθον εἰς ἄμεσον ἐπαφὴν καὶ σύγκρουσιν, ἥτις αἰφνιδίως ἐξετράπη εἰς αἱματηρὰν περὶ ὑπάρξεως πάλην ἀπὸ τῆς τετάρτης σταυροφορίας, ὅθεν ὡρμήθην ἐν τῇ παρούσῃ πραγματείᾳ, καὶ ἧς αἱ συνέπειαι ἀπέβησαν ἐξίσου ὀλέθριαι διά τε τοὺς Βυζαντίους καὶ διὰ τοὺς κατακτητάς.
Τὰ παρὰ τῶν Tafel, Thomas, Miklosich, Müller, Σάθα, Legrand, Krumbacher καὶ ἄλλων ἀνευρεθέντα εἶναι πολύτιμα μνημεῖα, πολλαπλῆς χρῄζοντα μελέτης καὶ ἀναλύσεως. Οὕτω ἐνταῦθα ἐκ τῆς συμβάσεως Ἀλεξίου Γ’ καὶ Ἐνετῶν τοῦ ἔτους 1199 μανθάνομεν ἀκριβέστερον, πῶς ἐπῆλθεν ἡ ἀποσύνθεσις τῶν θεμάτων, τῶν ἀποτελούντων τὴν διοικητικὴν διαίρεσιν τοῦ Βυζαντίου κράτους, καὶ ἀνευρίσκομεν τὴν ἔννοιαν περὶ τοῦ ὁρίου Ἀθηνῶν, περὶ οὗ διάφοροι ἐξετέθησαν γνῶμαι, στερούμεναι ἱστορικῆς βάσεως, διότι δὲν ἐδόθη ἡ δέουσα προσοχὴ εἰς τὸ κείμενον τῆς συμβάσεως, τὸ μαρτυροῦν τὴν προηγηθεῖσαν ἀποσύνθεσιν καὶ τὴν διάσπασιν τῆς ἑνότητος ἐν τῇ διοικήσει.
Οὕτω παρακολουθῶν συγχρονιστικῶς τὰ ἐπελθόντα, κατέγινα εἰς παράστασιν πληρεστέρας τῆς εἰκόνος ἑκάστης ἐποχῆς, μετὰ πλείονος εὐρύτητος πάντοτε ἀφηγούμενος τὰ τῆς Βυζαντίου ἱστορίας, ὡς πρωτίστως ἐνδιαφερούσης ἡμᾶς.
Ὁσονένεστι ἀπέφυγον ἀφῃρημένας σκέψεις καὶ κρίσεις σχοινοτενεῖς, διότι θεωρῶ, ὅτι τὰ ἑκάστοτε μαρτυρούμενα αὐθεντικῶς ἀφ’ ἑαυτῶν προκαλοῦσι τὴν ἡμετέραν κρίσιν, ὅταν τηρῆται ὁ ἱστορικὸς εἱρμός, εἰς ὃν πρὸ πάντων ἀπέβλεψα, ἀπέχων πάσης ἄλλης ἀξιώσεως.
Οὐδὲν πληροῖ τοσούτου ἄλγους τὰς καρδίας ἡμῶν, ὅσον ἡ πτῶσις τοῦ Βυζαντίου, τοῦ συγκεφαλαιοῦντος ἐν ἑαυτῷ τὰς περιπαθεστέρας τῶν ἀναμνήσεων καὶ τὰς πλείστας καὶ πολυτιμοτέρας τῶν παραδόσεων τοῦ ἔθνους, ἀτενίζοντος εἰς αὐτό, ὡς εἰς κεφαλὴν τῆς ὁλομελείας. Ἐκεῖ τοῦ ἀρχαίου πολιτισμοῦ τ’ ἀνεκτίμητα λείψανα καὶ τῆς θρησκείας ἡ ἀμείωτος παρακαταθήκη πρὸ πάντων ἀπεθησαυρίζοντο, παρέχοντα τῆς ἐθνικῆς ἑνότητος τὸ ζώπυρον. Ἡμέραι τῆς ἐξευτελιστικωτέρας δουλείας ἔμελλον νἀ ἐπακολουθήσωσι, καθιστῶσαι προβληματικὴν τὴν ἐθνικὴν ὕπαρξιν ὑπὸ ἀφόρητον ζυγόν, καταπνίγοντα πᾶσαν ἐμφάνισιν ζωτικῆς δυνάμεως καὶ ὑποτάσσοντα τὰ πάντα εἰς τὴν βίαν καὶ τὴν ἀδυσώπητον ἀνάγκην ὑπὸ ἐξουσίαν ἀλλοεθνῆ καὶ ἀλλόθρησκον, οὐδένα ἄλλον διώκουσαν σκοπὸν ἢ τὴν διὰ τῶν ὅπλων κατάκτησιν καὶ τὴν δι’ ἀδιαλείπτου πιέσεως ἐκμύζησιν παντὸς πόρου ἐν ἀνέσει τῶν κρατούντων, περὶ ἠθικῆς διαμορφώσεως, ἢ ὑλικῆς εὐημερίας τῶν ὑποδούλων οὐδέποτε φροντίζουσαν. Δυνάμεθα σχεδὸν εἰπεῖν, ὅτι ἐν μέρει ὑπὸ τὸ κράτος ὑπεροπτικῆς ἀδιαφορίας ἐν τῷ κρυπτῷ εἰργάσθη ὁ πολυμήχανος νοῦς τοῦ ἑλληνισμοῦ.
Ἐμβριθεστάτης ἔργον μελέτης εἶναι, συνεπείᾳ τίνων ἀτυχῶν περιστάσεων καὶ πῶς ἐκ τῆς ἀστόχου δράσεως τῶν τὰ κοινά διεπόντων, μὴ κεκτημένων τὴν πλήρη τῶν περιστοιχούντων κινδύνων συνείδησιν, περιῆλθε τὸ ἔθνος εἰς τὴν ἄβυσσον.
Τοῦτο ὑπῆρξε τὸ θέμα τῆς παρούσης πραγματείας.
Ἐξίσου ἐμβριθεστάτης μελέτης ἔργον εἶναι, διὰ τίνος ἐνδελεχοῦς καὶ θαυμασίας ἐργασίας καὶ διὰ τίνων ἀνηκούστων θυσιῶν καὶ μαρτυρίων, ὑπὸ ἁγνοῦ πατριωτισμοῦ φλεγόμενον τὸ ἔθνος, δὲν συνετρίβη μέχρις ἐξοντώσεως ὑπὸ τὴν στιβαρὰν πτέρναν ἀνηλεοῦς κατακτητοῦ, ἀλλ’ ἐξῆλθε τοῦ ζοφώδους ὀλέθρου, ἀκμαῖον διασῶζον τὸ φρόνημα.
Περὶ τούτου ἄλλοι εὐστόχως ἠσχολήθησαν καὶ εὐτυχῶς δὲν παύουσιν ἀσχολούμενοι μετὰ δικαίου θάρρους ἀτενίζοντες τὸ μέλλον καὶ προπαρασκευάζοντες τὴν ἐθνικὴν διάνοιαν ἐπ’ ἀγαθῷ τοῦ ἑλληνισμοῦ.
ΜΕΛΕΤΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΚΕΦ. ΙΖ’, σελ. 761 766
Αἱ κατὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Εὐβοίας ἀπανθρωπίαι ἐξήγειρον τὴν κοινὴν συμπάθειαν. Ὁ Βησαρίων δι’ ἐπανειλημμένων πρὸς τοὺς Ἡγεμόνας ἐξιστορήσεων τῶν τραγικῶν σκηνῶν εἰς μάτην ἀπεπειράθη νὰ παρακινήσῃ αὐτοὺς εἰς ἔργα, παριστάνων τὸν ἐπικείμενον κίνδυνον καὶ εἰς τὰς ἰδίας αὐτῶν χώρας, ἐὰν δὲν θέσωσι τέρμα εἰς τὴν πρόοδον τοιούτου αἱμοχαροῦς κατακτητοῦ, ἀπειλοῦντος ὅτι θέλει δώσει φορβὴν εἰς τὸν ἴδιον ἵππον ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου τοῦ Ἁγ. Πέτρου (1). Ὁ νέος Πάπας Σῆξτος Δ’, ἀπέστειλεν αὐτὸν πρὸς Λουδοβῖκον Α’ τῆς Γαλλίας ἐπὶ σταυροφορίᾳ, ἀλλ’ ἐπανελθὼν κατὰ τὸ 1472 ἐτελεύτησεν ἐν Ῥαβένῃ (2).
Μετὰ τὸ δυστύχημα τοῦτο οἱ Ἑνετοὶ ἐγκατέλιπον ἐν Πελοποννήσῳ μηνὶ Αὐγούστῳ τὸ Αἴγιον, κατόπιν δὲ καὶ ἄλλας θέσεις, Χελιδόνι, Βόμερον, Βελβεδέρε, Καλάμας, Ἀργυρόκαστρον. Οἱ κάτοικοι κατέφυγον εἰς Ζάκυνθον, οἱ δὲ Ἑνετοὶ ἀπεκλείσθησαν εἰς Ναύπλιον. Ὁ στόλαρχος Κανάλης κατεδικάσθη εἰς ἀειφυγίαν, διεδέχθη δὲ αὐτὸν ὁ Πέτρος Μοτζενίγος. Πλεῖστοι Ἀλβανοὶ κατέφυγον εἰς τὰς παρὰ τὴν Ἀργολίδα νήσους, οἰκίσαντες Πόρον, Σπέτζαν, Ὕδραν, ὅθεν ἔμελλον μετὰ καιρὸν ν’ ἀναφανῶσιν οἱ ἀνδρεῖοι θαλασσομάχοι, εἰς οὓς ἡ Ἑλλὰς χρεωστεῖ καὶ τὸ πλεῖστον τῆς δόξης καὶ κατὰ μέγα μέρος αὐτὴν τὴν ἀνεξαρτησίαν.
Ἐν μέσῳ τοιούτων καταστροφῶν τί ἐγίνοντο οἱ Παλαιολόγοι ; Ὁ Δεσπότης Δημήτριος μετενεχθεὶς εἰς Ἀδριανούπολιν, ἐκεῖ διέμενεν ἀφανής, ἀποζῶν ἐκ σιτηρεσίου, οὗ καὶ ἐπί τινα χρόνον ἐστερήθη, ἑωςοῦ πάλιν ὁ Μωάμεθ εὐσπλαχνούμενος ἀπέδωκεν αὐτῷ, ἀλλὰ τέλος ἀσπασθεὶς τὸν μοναχικὸν βίον ὑπὸ τὸ ὄνομα Δαυὶδ, ἐτελεύτησεν ἐν ἔτει 1472 (3).
Ὅτε κατὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Πελοποννήσου ἐν ἔτει 1460 ἡ σύζυγος αὐτοῦ, μετὰ τῆς θυγατρός, ἦλθεν εἰς Βυζάντιον, συνοδεύουσα τὴν εἰς τὸν γυναικωνίτην τοῦ Σουλτάνου εἰσελθοῦσαν θυγατέρα, ἔφερε μεθ’ ἑαυτῆς τὸ χειρόγραφον τοῦ Πλήθωνος, πρὸ ὀλίγων ἐτῶν ἐν βαθυτάτῳ γήρατι περίπου ἑκατοντούτου τελευτήσαντος, τὸ περιέχον τὸ φιλοσοφικὸν
(1) Migne GLXI col. 647 καὶ ἐπ.
(2) Buonav. Malvasia Compendio. Oratio funebris σ. 254.
(3) Φραντζῆς σ. 428. 449.
αὐτοῦ σύστημα, ἐπιγραφόμενον Νόμων συγγραφή, παρέδωκε δὲ εἰς τὸν Πατριάρχην Γεννάδιον. Οὗτος εὑρὼν αὐτὸ μεστὸν ἀσεβείας κατὰ τοῦ χριστιανισμοῦ καὶ νέαν πολυθεΐαν εἰσάγον, ἐπέστρεφεν εἰς τὴν κομίσασαν, παραγγείλας νὰ παραδώσῃ εἰς τὸ πῦρ, ἀλλ’ αὕτη ἀπέδωκε πάλιν εἰς τὸν Πατριάρχην λέγουσα, ὅτι εἰς αὐτὸν ἀνήκει, νὰ ἐπιβάλῃ τὴν ποινήν. Τοῦτο ἔπραξεν ἀμέσως ὁ Γεννάδιος, διατηρήσας μόνον τὰς ἐπιγραφὰς τῶν κεφαλαίων (τοὺς τῶν ὑποθέσεων πίνακας) καὶ τοὺς ἐν τέλει πρὸς τοὺς θεοὺς ὕμνους, πρὸς μαρτυρίαν τῆς ἀσεβοῦς ὕλης τοῦ βιβλίου, παρήγγειλε δὲ εἰς πάντα κάτοχον ἀντιγράφου νὰ παραδώσῃ καὶ αὐτὸς εἰς τὸ πῦρ, ἐν ἀρνήσει ἀποκλειόμενον τῆς τῶν Χριστιανῶν κοινωνίας (1). Αὕτη ὑπῆρξεν ἐκ τῶν τελευταίων τοῦ Γενναδίου πράξεων ὡς Πατριάρχου, διότι μετολίγον παρῃτήθη ἀποχωρήσας εἰς τὴν μονὴν τοῦ Προδρόμου ἐν τῷ ὄρει τοῦ Μενοικέως παρὰ τὰς Σέρρας, ὅπου κατηνάλωσε τὰς ἡμέρας συγγράφων μέχρι τοῦ 1464 (2). Τὰ ὀλίγα τῆς συγγραφῆς τοῦ Πλήθωνος, ὅσα ἐκ τοῦ πυρὸς διεσώθησαν, μαρτυροῦσι τῳόντι τὴν ἀλήθειαν τῶν λόγων τοῦ Γενναδίου. Ἐνῷ ὁ Πλάτων διὰ τοῦ ὕψους τῆς διανοίας διέσχισε τὸ πλαστικὸν κάλυμμα τῆς μυθολογίας ἐπαναβαίνων εἰς τὴν ἀντίληψιν τῶν καθαρῶν ἰδεῶν, ὁ μιμητὴς καὶ θαυμαστὴς αὐτοῦ Πλήθων τὴν ἀντίθετον βαδίζων ἐνέδυσε πάλιν τὰς ἰδέας τὸ φανταστικὸν κάλυμμα τῶν θεῶν τοῦ Ὀλύμπου, ὅπως προσωποποιήσῃ αὐτὰς καὶ παραστήσῃ δρώσας κατὰ τὴν οἰκονομίαν τοῦ νεοπλατωνικοῦ αὐτοῦ συστήματος (3).
Ἤρκει βεβαίως ἡ ἀνασκευὴ καὶ ἡ ἀποκήρυξις τοιούτων ἀντιχριστιανικῶν δογμάτων, οὐδὲ ἡ πραγματεία τοῦ Πλήθωνος ἦτο εὑγλωττοτέρα ὑπὲρ τῆς πολυθεΐας, ἢ ὅσον τὰ μνημεῖα τῆς ἀρχαιότητος. Ἀλλ’ ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις
(1) Ἐπιστολὴ Γενναδίου πρὸς Ἰωσὴφ τὸν Ἔξαρχον Alexandre Pléthon σ. 412.
(2) Fabricius Bibl. gr. X. σ. 381. Διάδοχος τοῦ Γενναδίου ἀνεδείχθη ὁ ἱερομόναχος καὶ πνευματικὸς Ἰσίδωρος. Πατριαρχικὰ σ. 95,
(3) Τοῦτο ἐλέγχει τὸν Πλήθωνα ἐν προγενεστέρᾳ ἐπιστολῇ πρὸς αὐτὸν ὁ Γεννάδιος (Alexandre Pléthon) σ. 324 « Ποῦ νῦν ὅσιον αὖθις θεοποιεῖν, καὶ τὴν ἀλόγιστον ἐκείνην θεοποιίαν ἀναζωπυρεῖν ἀπεσβεσμένην πειράσθαι κτλ.» Ἐπὶ τῇ ἀπαντήσει τοῦ Πλήθωνος πρὸς τὸ βιβλίον τῶν Λατίνων περὶ ἐκπορεύσεως, ἐν ᾧ ἡ τάσις αὕτη κατ’ αὐτὸν καταφαίνεται.
ἐνομίζετο καθῆκον τοῦ ἱεράρχου, τοῦ φρουροῦντος τὴν ὀρθοδοξίαν, ἡ καταστροφὴ πάσης ἀντιμαχομένης αὐτῇ συγχρόνου συγγραφῆς. Παραδόξως πως βλέπομεν ἐν τῇ ἀποφράδι ἡμέρᾳ τῆς ὑποδουλώσεως τοῦ ἔθνους ἀναθρώσκοντα πάλιν ἐν μέσῳ τὸν Ἑλληνισμὸν μετὰ τῆς λατρείας τῶν ἀποιχομένων θεῶν, ὅπως παραδοθῇ εἰς τὸ πῦρ ἐν Βυζαντίῳ διὰ χειρὸς τοῦ Πατριάρχου, τοῦ ὀμόσαντος πίστιν εἰς τὸν κατακτητὴν, ὡς ἂν ἐταλαντεύετο πάλη, τίς ὁ ἐπιζήσων ὁ Ἑλληνισμός, ἢ ὁ Χριστιανισμός;
Ἡ τάσις αὕτη τοῦ Πλήθωνος, ὡς ἐκ τοῦ πρὸ αἰώνων ληθάργου ἐν τῷ μέσῳ ἀναπηδῶντος, αὐτόχρημα ἀρχαίου τήν τε γλῶσσαν καὶ τὸ φρόνημα καὶ ἐν τῇ ἀτμοσφαίρᾳ τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀναπνέοντος, δὲν ἀπαντᾷ μεμονωμένη. Ὑπάρχουσι καὶ ἄλλα παραδείγματα τοιούτων ἀνδρῶν καὶ μάλιστα ἐκ Θεσσαλονίκης ὅπου ἡ τοιαύτη ἤκμαζε τάσις.
Ὅτε ὁ Νικόλαος Καβάσιλας, ἐξ ἐπιφανοῦς οἰκογενείας τῆς Θεσσαλονίκης, μὴ ἀνεχόμενος τοὺς Ζηλωτὰς (σ. 535) κατέφυγε πρὸς τὸν Καντακουζηνόν, ὁ Αὐτοκράτωρ ἐζήτησε παρ’ αὐτοῦ νὰ συναγωνισθῇ εἰς τὸ ἀπονεμόμενον βραβεῖον ἐπὶ τῷ πανηγυρικῷ τοῦ Βυζαντίου ἐγκωμίῳ κατά τὴν συνήθη περὶ τούτου τελετήν. Ὁ Καβάσιλας ἔστερξε μέν, ἀλλ’ ὑπὸ τὸν ὅρον ν’ ἀπαγγείλῃ τὸ ἐγκώμιον τοῦ Ἁγ. Δημητρίου. Τὸ ἐγκώμιον τοῦτο καθ’ ὅλην αὐτοῦ τὴν ὑφὴν ἦτο ἀπαύγασμα ἐμπνεύσεων κατὰ τὸ ἐθνικώτερον, ἥκιστα εἰς χριστιανὸν ἁρμοζουσῶν. Ὁ Ἅγ. Δημήτριος, κατ’ αὐτόν, κατέλυσε τοὺς ἀρχαίους θεοὺς ὡς τυράννους, ὅπως δείξῃ ὅτι οὐδὲ εἰς τοὺς δαίμονας τὸ τυραννεῖν ἐπιτρέπεται.
Ὁ Δημήτριος καὶ ὁ Θεὸς ἦσαν ἓν καὶ τὸ αὑτὸ – « ἕν τε τῷ Θεῷ ὁ Δημήτριος, καὶ τὸν Θεὸν ἐν αὐτῷ, οὐκ ἀφισταμένους ἀλλήλων – πολλῷ δὲ πλεῖον ἃ πολλοῦ τιμᾶται Θεὸς τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐφρόντισε σωτηρίαν. – Τὴν δὲ Θεσσαλονίκην ἐξύμνησεν ὡς ὑπερέχουσαν κατὰ τὸν Ἑλληνισμόν, καὶ διὰ τὴν περιουσίαν τοιούτων χαρίτων καὶ εἰς ἄλλους μεταδιδομένων, εὐδαιμονοῦσαν.
Ἦτο ἑπόμενον ὅτι τοιοῦτοι λόγοι, ἀντὶ νὰ τύχωσι βραβείου, ἐσκανδάλισαν, ὁ δὲ Αὐτοκράτωρ ἀνεκοίνωσε τὴν ἀπορίαν αὐτοῦ εἰς τὸν πρώην ἐπίσκοπον Θεσσαλονίκης καὶ θεῖον τοῦ Νικολάου, Νεῖλον Καβάσιλαν. Ὁ σεβάσμιος ἐπίσκοπος, πρὸς ὃν ὁ ἀνεψιὸς ἀπολογούμενος ἔγραφεν, ὅτι τοιαῦτα παρ’
αὐτοῦ ἐδιδάχθη, περιωρίσθη εἰς προτρεπτικὰς συμβουλὰς προβάλλων τὴν μίμησιν τοῦ ἀγαθοῦ ἐμπόρου, ὅστις πρὸς ἀρέσκειαν συμμορφοῦται καὶ μετὰ τῶν δυστυχεστέρων καὶ παράγει ἐξ αὐτῶν ὠφέλειαν. Θεώρει τοῦτο ὡς γυμνάσιον, ἐνόσῳ διαμένεις ἐν Βυζαντίῳ, διὰ πάντων δεικνύων ὅτι εἶσαι χριστιανός, διότι εἶναι ἄτοπον ν’ ἀντιφάσκῃ τις πρὸς ἑαυτόν, καὶ διὰ μὲν τῆς γλώσσης νὰ ὁμολογῇ σωτηρίαν, ἔργῳ δὲ ἵσταται μετὰ τῶν ἐχθρῶν τοῦ Χριστοῦ (1).
Παραπλἡσιος ἦτο καὶ ὁ Δημήτριος Κυδώνης, ἔξοχος ῥήτωρ καὶ αὐτὸς καταφυγὼν πρὸς τὸν Καντακουζηνὸν ἐκ διωγμοῦ τῶν Ζηλωτῶν. Ὅ τῇ προσκλήσει τοῦ Πατριάρχου ἐκφωνηθεὶς λόγος εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου ἀπεδοκιμάσθη δι’ ὁμοίαν αἰτίαν (2).
Κατὰ τούτου τοῦ πνεύματος τοῦ καταπνίγοντος τὸν χριστιανισμὸν πρὸς νεκρανάστασιν φασματώδους ἑλληνισμοῦ καί μόνον ἐν τοῖς λόγοις ἔχοντος ὕπαρξιν ἐμάχετο ὁ Γεννάδιος μετὰ ζέσεως ἀνησύχου καὶ πικρίας. Διὰ τοῦτο ἔλεγεν-«Ἕλλην ὢν τὴν φωνὴν οὐκ ἄν ποτε φαίην Ἕλλην εἶναι, διὰ τὸ μὴ φρονεῖν ὡς ἐφρόνουν ποτὲ Ἕλληνες· ἀλλ’ ἀπὸ τῆς ἰδίας μάλιστα θέλω ὀνομάζεσθαι δόξης καὶ εἴτις ἔροιτό μοι τίς εἰμι, ἀποκρινοῦμαι, Χριστιανὸς εἶναι (3).»
Ἦτο τάχα κατάστασις ἀποσυνθέσεως τοῦ ἔθνους ἡ φοβερὰ αὕτη ἡμέρα καὶ ἔπρεπε νὰ διαχωρισθῶσι τὰ ζωτικὰ στοιχεῖα τῆς παρελθούσης ὑπάρξεως, ὅπως ἐξαφανισθῇ κατὰ κράτος;
Εὐτυχῶς ἡ ἀποσύνθεσις δὲν ἐτελέσθη. Κατεδείχθη μόνον ἡ ἀλλόκοτος πλάνη τοῦ Γενναδίου, νομίζοντος ὅτι Ἕλλην καὶ ἐθνικὸς εἶναι ταυτόσημα καὶ ὅτι ὁ Ἕλλην δὲν δύναται νὰ γίνῃ χριστιανός. Ἀλλὰ τί ἐκήρυξε καὶ πρὸς ποίους ἐκήρυξεν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ; Καταδικάζων ὁ Γεννάδιος τὸν Ἑλληνισμὸν ἐκήρυττεν οὕτω ἐςαεὶ τοῦ ἔθνους τὴν δουλείαν. Ἂν κατ’ ἐκείνην τὴν ὥραν πᾶσα ἀπόπειρα ὑπὲρ ἀνεξαρτησίας ἠδύνατο νἀποβῇ ὀλεθρία, ἄνευ τῆς καλλιεργίας τῆς ἑλ-
(1) Χειρόγρ. Παρισίων 1213 f. 46-66. 294. Ἴσως ὁ κ. Σάθας παρενόησε τὰς τελευταίας λέξεις. Μνημεῖα Ἑλλ. Ἱστορ. IV. préface σ, ΧΧΧΙ.
(2) Αὐτόθι. Περὶ Καβάσιλα καὶ Κυδώνη πρβ. Καντακουζ. Γ. σ. 407. 285.
(3) Χειρόγρ. Παρ. Νo 778 f. 209. Σάθας Μνημεῖα. Ἑλλ. Ἱστορίας ΙV. σ. ΧΙΙΙ.
ληνικῆς παιδείας οὐδὲ ἡ θρησκεία διετηρεῖτο, οὐδὲ ἡ ἑνότης τοῦ ἔθνους, οὐδὲ ἠδύνατο νὰ ὑποκαίῃ τὸ πῦρ αὐτῶν μέχρι τῆς εὐθέτου ὥρας, πρὸς ἔκρηξιν. Ὅπως ὁ Πλήθων παρεγνώρισε τὸν Χριστιανισμόν, γενόμενος δουλικὸς μιμητὴς τῆς ἀρχαιότητος ἐν πᾶσι καὶ ἐν αὐτῇ τῇ θρησκείᾳ οὐδὲ εἰς τὴν ἀνθρωπόμορφον ἔννοιαν τῆς πολυθεΐας εἰςδύσας, οὐδέ, τὴν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἀλήθειαν κατανοήσας, ὁποία ἐκ τοῦ χριστιανισμοῦ ἐκπηγάζει, οὕτω καὶ ὁ Γεννάδιος πρὸς στιγμὴν ἐπλανήθη νομίζων ἀσυμβίβαστον τὸν χριστιανισμὸν καὶ τὸν ἑλληνισμόν, ὃν ὁ χριστιανισμὸς διαφωτίζει εὑρίσκων ἐν αὐτῷ τὴν προπαρασκευὴν τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος, ὅπως γίνῃ μέτοχον τῆς τελειοτέρας περί τοῦ θείου ἀντιλήψεως. Ἀπόδειξις, ὅτι ὁ τοῦ Βυζαντίου πολιτισμὸς δὲν ἐπεξειργάσθη ἀρκούντως ἀμφότερα τὰ στοιχεῖα ταῦτα, οὐδὲ συνεχώνευσε πρὸς μόρφωσιν κοινῆς ἰδέας διὰ τῆς ἐνδελεχοῦς ἐρεύνης καὶ τῆς κριτικῆς ἀναλύσεως, ἀλλ’ ἐταμίευε τὸ ὑπάρχον, ὅπως ὑπῆρχε, μὴ διασχίζων τὸν ἔξωθεν φλοιόν, διὰ νὰ φθάσῃ μέχρι τοῦ ἐσωτάτου πυρῆνος. Ὑπῆρχον τότε ἄκροι ἑλληνισταὶ φιλοτιμούμενοι ν’ ἀττικίζωσι καὶ οἱ αὐτοὶ πάλιν ἄνευ ἐρεύνης καὶ ἰδίας κρίσεως ἀπεμνημόνευον τὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐν πάσῃ ἀκριβείᾳ, ὡς τὰ ἐπισήμως κρατοῦντα καὶ τελούμενα, οὐδὲ πρὸς ἄλλον σκοπὸν προωρισμένα, ἀλλ’ ἐπιτρέποντα κατ’ ἰδίαν εἰς ἕκαστον νὰ δρέπῃ τὰς ἡδονὰς τῆς ἀρχαίας παιδείας καὶ τέχνης ὡς ἐν παραβύστῳ.
Ὡς ἐκ τούτου βλέπομεν ἐν ἐκείνῃ τῇ ἐποχῇ ἄκρους ἑλληνιστάς, οἵτινες μετήγαγον εἰς τὴν ἑσπερίαν ὡς ἐν νάρθηκι τὸ ἱερὸν πῦρ τοῦ ἑλληνισμοῦ. Τοιοῦτος ἑλληνιστὴς ἦτο καὶ ὁ Γεννάδιος μὴ ἐπιζητῶν τὸν ἀττικισμὸν διὰ πάσης τέχνης, ὡς ὁ Πλήθων, ἀλλὰ γράφων ὡς τέκνον τῆς ἀρχαιότητος γνήσιον, ἐνῷ ἀποκλειστικῶς προσεῖχεν εἰς τὸ νὰ τηρηθῶσιν ἀλὡβητοι καὶ ἀπαραμείωτοι τῆς Ἐκκλησίας αἱ ἱεραὶ παραδόσεις. Καὶ αὐτὸς ὅμως, καθ᾿ ἃς στιγμὰς δὲν κατείχετο ὑπὸ τοῦ ἀποκλειστικοῦ τούτου πνεύματος, ὡμολόγει τὴν Ἑλλάδα κοινὴν πατρίδα (1).
(1) Καὶ ἵνα τἄλλα παρῶμεν . . . . ἡ πρὸς ἡμῖν αὕτη καὶ ἀρχαία πατρὶς ἡμῶν Ἑλλὰς πολλοῖς ἐν στενοτάτῃ περιόδῳ τῆς γῆς αὐτονόμοις ἔθνεσι συνῳκισμένη κτλ. Χειρογρ. Παρισ. 1289 f. 233.
Ὑπὸ τὴν ὠχρὰν λάμψιν τῆς πυρᾶς πρὸς ἐξαφάνισιν τῆς συγγραφῆς τοῦ Πλήθωνος (1) κατέπεσεν ἡ αὐλαία τοῦ φοβεροῦ δράματος τῆς ὑποδουλώσεως προοιωνιζούσης ὁμοίαν τύχην τῶν Εὐρωπαϊκῶν λαῶν καὶ τὸν ὄλεθρον τοῦ νέου πολιτισμοῦ κατ’ αὐτὴν τὴν ὥραν τῆς ἀναγεννήσεως αὐτοῦ. Περὶ τῶν φόβων τούτων μαρτυροῦσιν οἱ τότε σύγχρονοι, οἱ διὰ τῶν λόγων καὶ συγγραμμάτων θρηνήσαντες τὸ ἀνεπανόρθωτον δυστύχημα.
(1) Ἐν τῇ πυρᾷ ταύτῃ δὲν ἐξαφανίσθησαν ὅλα τὰ σπέρματα τοῦ πανθεϊσμοῦ καὶ ἰδοὺ μετὰ τέσσαρας αἰῶνας κατὰ τὰς ἡμέρας ἡμῶν εἴδομεν ἀναβλαστήσαντα τὸν πανθεϊσμὸν ὑπὸ τοῦ Καϊρισμοῦ τὸ φάσμα.
Παύλου Καλλιγᾶ – Μελέται καὶ Λόγοι, 1882, Σελίδες θ’ – ια’
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ὡς χαιρετισμὸν πρὸς ἀνάμνησιν μακρᾶς πανεπιστημιακῆς συστρατεύσεως, προσφέρων τοῖς συναίχμοις τὸ παρὸν σταχυολόγημα ἐκ τῆς πολυακάνθου ἀρούρης Βυζαντίου Ἱστορίας, ἐλπίζω ὅτι δὲν μέλλει νὰ ᾖ ἄχρηστον.
Ἡ πρὸς τὰ τεκνία παραίνεσις τοῦ γεωργοῦ συχνῆς ἀνασκαφῆς τῆς ἀμπέλου, πρὸς εὕρεσιν ἀποτεθέντος θησαυροῦ, πολὺ μᾶλλον ἁρμόζει εἰς τοὺς περὶ τὴν ἱστορίαν καὶ τὸ δίκαιον ἀσχολουμένους, διότι, ἀντὶ τοῦ ἐπιζητήτου καὶ ταχέως ἀναλωθησομένου θησαυροῦ, θέλουσι δρέπει ἀφθονώτερον καρπὸν, τὴν γνῶσιν τῆς κοινωνίας τοῦ Βυζαντίου καὶ τῶν ἐν αὐτῇ ἐπικρατησασῶν τάσεων καὶ ἰδεῶν.
Πόσον διάφορος ἧτο τῆς ἡμετέρας ἡ τότε κοινωνία καὶ πόσον ἀπέχομεν αὐτῆς ! Τότε μόνον θέλομεν καταστῆ συνειδότες τούτου, ὅταν ἀναπαραστήσωμεν τὰ γενόμενα.
Ἐκ διαλειμμάτων καὶ κατὰ τὰς ὥρας σχολῆς ἐγκύψας εἰς τὴν περὶ τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ Συνόδου μελέτην, παρ’ ὀλίγον παρέδιδον αὐτὴν εἰς τὸ πῦρ, μὴ ἀντέχων καὶ ἐγὼ εἰς τὴν γοητείαν τῆς ἐκ τοῦ γλαφυροῦ καλάμου ἐκθέσεως τῶν προεισαγωγικῶν αὐτῆς πράξεων τοῦ ὡς φόρον στοργῆς πρὸς τὴν γενέτειραν φιλοτεχνήσαντος τὸν βίον τοῦ ἐκ Κρήτης Ἀλεξάνδρου Ε’. Ἡ καλλιτεχνικὴ παράστασις εἰκόνων καὶ χαρακτήρων ὑπερβαίνει τὰς ἐμὰς δυνάμεις.1
Πλὴν ἀλλ’ ὅμως ἐνέμεινα είς τὴν ἔκδοσιν καὶ τῆς μελέτης ταύτης, τὸ μὲν, διότι ἡ τοῦ ἀρίστου τῶν φίλων κ. Μ. Ῥενιέρη περιορίζεται εἰς τὴν ἐν Βασιλείᾳ σύνοδον, τὸ δέ, διότι ἑκατέρου ἡμῶν ἄλλη ὑπῆρξεν ἡ ἔποψις. Ὁ Συγγραφεύς τῆς ἐν Βασιλείᾳ Συνόδου, ἂν δὲν λανθάνωμαι, μᾶλλον κατέγινε, νὰ διαφωτίση, μεθ᾽ ὅλης τῆς λεπτότητος τῆς εἰς τοὺς μυχοὺς τῶν πραγμάτων χωρούσης διανοίας, τὰς τέχνας τῆς πολύμητιδος Ῥώμης καὶ τὰς σκολιὰς τρίβους, δι’ ὧν ἐπορεύθη πρὸς τὸ σκοπούμενον.
Τὸ κατ’ ἐμὲ ἀπέβλεψα εἰς τὴν ἀπεικόνισιν τῆς οἰκτρᾶς τῶν Παλαιολόγων πολιτικῆς, οἵτινες, δίκην ἐπαίτου, περισαίνοντες τὰς Εὐρωπαϊκὰς αὐλάς, προσήνεγκον ὁλοκαύτωμα τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια, ὅπως ἐκλιπαρήσωσιν ἀρωγὴν πρὸς διάσωσιν τοῦ καταδυομένου σκάφους τῆς πολιτείας, ἀντὶ δὲ ν’ ἀποτρέψωσι τὸν φοβερὸν καὶ ἐπὶ αἰῶνας θρηνούμενον ὄλεθρον, αὐτὸν μὲν ἐπετάχυνον, τῶν δὲ νομιζομένων σωτήρων τοὺς φιλοδόξους σκοποὺς ἐξυπηρέτησαν.
Ἂν εἰργάζοντο εἰς ἐξέγερσιν τῶν δυνάμεων τοῦ ἔθνους, ἂν ἐξῆπτον αὐτὸ μέχρι φανατισμοῦ πρὸς πᾶσαν αὐταπάρνησιν ὑπὲρ πάτρας, τὴν ὥραν τοῦ ἐσχάτου κινδύνου εὕρισκον, νὰ παρατάξωσι γενναῖα στήθη πρὸς ἀνδρικὴν ἄμυναν, μὴ θραυομένην διὰ τῆς ἀπιστίας τῶν ἐν Γαλατᾷ Γενουηνσίων καὶ ἅμα τραυματισθέντος τοῦ ἀναντικαταστάτου Ἰουστινιάνη · συνεβίβαζον δὲ ἀξιοπρεπέστερον τὰ τοῦ σχίσματος, καθ’ ἢν ὥραν ἡ Παποκρατία ὡς σανίδος πρὸς σωτηρίαν ἐπελάβετο τῆς ἑνώσεως.
Οὐδὲν ἔθνος σώζεται διὰ μόνης ἐξωτερικῆς ἀρωγῆς. Τοῦτο τοὐλάχιστον τὸ σκληρὸν μάθημα διδασκόμενοι, ἀρκούντως ἀμειβόμεθα’ ἐκ τοιαύτης μελέτης, καθ᾽ ὃν χρόνον ἀποδυόμεθα εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς εἰς ἀκέραιον ἀποκαταστάσεως τοῦ κατακερματισθέντος Ἑλληνισμοῦ.*
Ἡ κατάστασις τῆς γεωργικῆς τάξεως μ’ ἐφάνη, ὅτι εἶναι ἐκ τῶν πρωτίστων μελημάτων τοῦ ζητοῦντος νὰ ἐξεγείρῃ καὶ ν᾿ ἀναπτύξῃ τὰς ζωτικὰς δυνάμεις τῆς κοινωνίας.
Αἱ ἐν τῇ Βουλῇ συζητήσεις κατέδειξαν, πόσον συνέχονται ἱστορικαὶ μελέται καὶ τὰ ἐνεστῶτα. Πρὸς τοῦτο παρέθηκα τοὺς λόγους, τοὺς ἀπὸ τοῦ βήματος περὶ τούτου ἀπαγγελθέντας ἐν τῇ περὶ φόρων ἐπὶ τῶν προϊόντων τῆς γῆς συζητήσει. Μόνοι οἱ περὶ τοῦ θέματος τούτου λόγοι συνέχονται μετὰ τῶν ἱστορικῶν μελετῶν, ἀλλ’ ἐνόμισα, ὅτι καὶ οἱ λοιποὶ συντελοῦσιν, ὅπως καταστῇ καταφανὴς ἡ ὅλη ἔποψις.
Τὸ τρίτον ἤδη ἐκδίδω τὴν περὶ δουλοπαροικίας πραγματείαν, καὶ πάλιν παρηλλαγμένην, πρὸς ἀπόδειξιν, ὅτι πολὺ ὑπολείπεται εἰσέτι, ἑωσοῦ ἐξιχνιάσωμεν, ὅ,τι κρύπτεται ἐν ταῖς διασκορπισθείσαις δέλτοις τῆς ἱστορίας.
Ἔγραφον μηνὶ Ἰανουαρίῳ 1882 ἐν Ἀθήναις.
Καὶ οἱ ὑποσημειώσεις στὸ τελευταῖο κείμενο, ποὺ ξέφυγαν :
1) Πόσο δίκιο ἔχει ὁ Καλλιγᾶς … ὅταν ὁμολογεῖ ὅτι δὲν εἶναι λογοτέχνης.
*) Μετὰ συγκινήσεως ἀνέγνων τὴν διθυραμβικὴν ἔμπνευσιν τοῦ πατριωτικωτάτου ποιητοῦ κ. Ἰουλίου Τυπάλδου:
Γῆ δὲν ἔχει, δὲν ἔχει πατρίδα
Ὁ δειλός, ’ποὺ φοβᾶται τὴν μάχην,
Κι’ ἔχει μόνον ‘ς τὸν Ξένον ἐλπίδα,
Νὰ τὸν σώσῃ ἀπ᾿ τὸν ξένον ζυγόν.
Οι μαθητες ομως εκαναν γνωριμια με το εργο μεγαλων πνευματικων ανθρωπων οπως ο Κ. Σημιτης και ο Ν. Δημου. Ιδιως το εργο του Κ. Σημιτη “Εθνικιστικος λαικισμος ή εθνικη στρατηγικη;” ειναι ενα αριστουργημα που δεν πρεπει να λειπει απο καμμια εφηβικη βιβλιοθηκη.
Και μην ακουτε τους κακοηθεις συκοφαντες που λενε οτι οι περισσοτερες ΜΚΟ απεδειχθη οτι ειναι εκτροφεια σκανδαλων με κυριο σκοπο να τσεπωνουν επιδοτησεις και να μασουλανε τα λεφτα των φορολογουμενων πολιτων.
Βελτιωμένη και απόλυτα τεκμηριωμένη έκδοση παλιότερου άρθρου του κ. Νατσιού.
Δυστυχώς οι προηγούμενη γενιά κατάκλεψε την επόμενη – υλικά και πνευματικά….
Συγχαρητήρια σε όλους που με τα νοικιασμένα/πουλημένα ψηφαλάκια τους μας οδηγούν στο τέλος!!!