Μεταμφιέσεις του Νεοοθωμανισμού

Στον πρόσφατο λόγο του κατά το συνέδριο των πρέσβεων του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου έδωσε μία περιγραφή του Νεοοθωμανισμού ως ιστορικού πλαισίου και ως ιστορικής αναγκαιότητας. Η περιγραφή αυτή βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τις συγκεκριμένες ιδεολογικές κατασκευές, που απεργάστηκαν ο Κεμάλ Ατατούρκ και πιο πρόσφατα ο Τουργκούτ Οζάλ. Πρόκειται για την εξιδανίκευση και τη μεταφυσική δικαίωση της τουρκικής παρουσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίες παρουσιάζονται ως αναπόφευκτοι και σταθεροί ιστορικοί παράγοντες, αλλά και προτείνονται ως θετικά πρότυπα για τον μελλοντικό κόσμο.

Με αφορμή την διεξαγωγή του συνεδρίου στην πόλη Μάρντιν της Νοτιοανατολικής Τουρκίας ο κ. Νταβούτογλου αναπτύσσει με τον αέρα του διανοούμενου την αντίληψη της οθωμανικής παρουσίας ως ρυθμιστικού και αναγκαίου παράγοντα της ιστορικής διαδικασίας όλης της Εγγύς Ανατολής. Παρουσιάζεται μία ειδυλλιακή εικόνα της Τουρκίας ως εξισορροποιητικού παράγοντα, ο οποίος είναι απαραίτητος για τη συμβίωση και την ανάπτυξη των λαών της περιοχής. Ο κ. Νταβούτογλου, με το παραπλανητικό γέλιο του και τις αλεπουδοευγένειες που τον χαρακτηρίζουν, φροντίζει να υποκρύψει συστηματικά το σχετικά πρόσφατο της τουρκικής παρουσίας στη Μικρά Ασία και να εξωραΐσει την καταπιεστική Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας η κατακτητική ύπαρξη αποσκοπούσε στην  υποταγή και στην ανελέητη εκμετάλλευση των λαών της Εγγύς Ανατολής.

Ο τόπος μάλιστα που διεξάχθηκε το συνέδριο ίσως να έχει κάποιο συμβολισμό, αφού το Μαρντίν είναι πόλη κέντρο των Ασσυρίων, των οποίων η αγνοημένη γενοκτονία από το τουρκικό κράτος εκτυλίσσεται μέχρι τις μέρες μας. Λέγεται οι Ασσύριοι καταδιώχθηκαν και αυτοί στα πλαίσια του ανηλεούς πολέμου κατά των Κούρδων κατά τη δεκαετία του 1990. Τα χωριά τους  διαλύθηκαν, παράλληλα με τα χωριά των Κούρδων, και τα μοναστήρια και οι εκκλησίες τους γκρεμίστηκαν. Πιο παλιά μάλιστα, το 1915, οι Ασσύριοι υπέστησαν γενοκτονία παράλληλη προς τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Αυθαίρετα, αλλά με μεγάλη σιγουριά και πειστική αυτοπεποίθηση, ο κ. Νταβούτογλου ομιλεί για ένα ιστορικό βάθος, στο οποίο η Τουρκία έχει συστατικό ρόλο. Ο λόγος του φιλοδοξεί να έχει διανοητική και φιλοσοφική βαρύτητα. Προικίζεται έτσι η Τουρκία με μια αρχαία παράδοση, η οποία κατά τα λεγόμενα του κ. Νταβούτογλου είναι θεμελιώδης για την οθωμανική κουλτούρα. Εδώ ο κ. Νταβούτογλου συναντά με επιστημονικοφανή τρόπο την «ηλιακή θεωρία» του Κεμάλ Ατατούρκ, κατά την οποία οι Τούρκοι αποτελούν το γενεσιουργό έθνος της παγκόσμιας ιστορίας.  Απερίφραστα ο κ. Νταβούτογλου δηλώνει ότι στοχεύει στο να καταστήσει την  Τουρκία κεντρικό πόλο όλων των πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής. Η σύγχρονη παγκοσμιοποίηση παραλληλίζεται με την pax Ottomanica, ενώ προτείνεται ένας αόριστος οικουμενισμός που φορέας του θα είναι η σύγχρονη Τουρκία. Γίνεται λόγος για κάποιο «συμπατριωτισμό» λαών που μοιράζονται την ίδια ιστορία, που εμείς υποθέτουμε ότι θα προϋποθέτει την πρωτοκαθεδρία της Τουρκίας. Ο κόσμος κατά τον κ. Νταβούτογλου χρειάζεται  μία νέα τάξη και μια ενοποιητική ταυτότητα. Φυσικά αυτή την τάξη θα την επιβάλει η Τουρκία ως δημιουργός μάλιστα μιας ενοποιητικής ταυτότητας, που δεν θα είναι άλλη από την πρόσφατα δημιουργημένη τουρκική ταυτότητα. Έτσι, με ένα καθαρά οργουελλιανό double think η Τουρκία εκπροσωπεί τους πάντες. Είναι και αρχαία, είναι και ευρωπαϊκή, είναι και ασιατική στα πλαίσια μιας ολότητας, αφού η ίδια είναι «συμμετοχική» και «δεκτική», τόσο ώστε να απολαμβάνει καθολική αποδοχή στην «ενοποίηση» που επιχειρεί. Η ενοποίηση αυτή περιλαμβάνει συγκεκριμένες χώρες, όπως η Υεμένη, η Συρία, το Ιράκ, η Κροατία και η   Βοσνία. Γίνεται αναφορά σε μιά νέα τάξη στα Βαλκάνια, η οποία θα είναι οικουμενική και θα βασίζεται φυσικά στην Τουρκία. Η Ελλάδα επιμελώς αποσιωπάται, αν και στο τέλος η παντουρκική θύελλα δεν ξεχνά να συμπεριλάβει και τον ελληνικό πολιτισμό σαν στοιχείο «μιας χώρας που εμπεριέχει κάθε είδους παρελθόντα της ιστορίας της ανθρωπότητας». Υποθέτουμε ότι ο κ. Νταβούτογλου επιφυλάσσει στην Ελλάδα τον ρόλο δορυφόρου.

Πρόκειται για μια μεγαλοϊδεατική κατασκευή με στοιχεία επαρχιακής μεγαλαυχίας, αλλά και για επικίνδυνες ιδεοληψίες. Οπωσδήποτε, οι απόψεις του κ. Νταβούτογλου απολαμβάνουν δημοσιότητας στη Δύση και έχουν και την αποδοχή ορισμένων πολιτικών με προεξάρχουσα την αμερικανική προεδρία. Η Τουρκία απολαμβάνει ευνοϊκή δημοσιότητα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το άρθρο του συντάκτη της αγγλικής έκδοσης της Le Monde diplomatique, Wendy Kristianasen στο τεύχος του Φεβρουαρίου 2010. Κατά το άρθρο αυτό η ήπιας δύναμης τουρκική πολιτική είναι επιτυχής. Η Τουρκία επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της στην γύρω της περιοχή και να δημιουργήσει ένα ειρηνικό και σταθερό περιβάλλον στο οποίο θα αναπτύξει την οικονομία της. Η χώρα αυτή επιθυμεί να αποστρατικοποιηθεί και να γίνει δημοκρατική, καταλήγει η πρώτη παράγραφος του άρθρου.

Η Le Monde diplomatique παραθέτει ένα μακρύ κατάλογο των επιτευγμάτων της άσκησης μιας πολιτικής με βάση την ήπια δύναμη. Έτσι, η Τουρκία παρουσιάζεται σαν περιφερειακός εξισορροπητικός παράγοντας απαραίτητος για την ευστάθεια και την ανάπτυξη της περιοχής της. Η εικόνα αυτή θα ικανοποιήσει απόλυτα τον κ. Νταβούτογλου. Όλα τα θέματα παρουσιάζονται κάτω από ένα ήρεμο πρίσμα θετικής αποδοχής, ώστε να δίνεται μια ευχάριστη εικόνα που υπόσχεται ένα αισιόδοξο μέλλον. Δεν γίνεται λόγος για τα προβλήματα με τους γείτονες, την επεκτατική φύση της τουρκικής παρουσίας, την εξαφάνιση των μειονοτήτων, τα αυτοκρατορικά όνειρα, τον μιλιταρισμό και τους τερατώδεις εξοπλισμούς, το πανίσχυρο παρακράτος, τον αυταρχισμό στην τουρκική κοινωνία, την αντιδημοκρατική παράδοση και τις τριτοκοσμικές κοινωνικές καταστάσεις και πρακτικές. Η ακύρωση των ευρωπαϊκών ονείρων της Τουρκίας εμφανίζεται ως αποτέλεσμα αντίδρασης ατόμων, όπως ο κ. Σαρκοζί και η κ. Μέρκελ και μόνο.

Η Τουρκία αντιμετωπίζεται θετικά ως αναπτυσσόμενη οικονομική οντότητα, εξέλιξη που υποτίθεται ότι θα είναι επωφελής για όλους. Η οικονομιστική θεώρηση θέλει να παραβλέψει όλους τους όρους, που ενδέχεται να χαλάσουν την ευχάριστη εικόνα που έχει δημιουργηθεί.

Ως ένα βαθμό πιστεύουμε ότι αυτά είναι και αποτελέσματα της έκλειψης της Ελλάδας από τον γεωπολιτικό της χώρο και της πλήρους αδιαφορίας μας να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία σε ιδεολογικό και προπαγανδιστικό πεδίο. Έτσι, κανείς πλέον δεν πληροφορείται για την επεκτατική στάση της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα. Η θεωρία των γκρίζων ζωνών είναι κάτι που αφορά μόνο τα δύο εμπλεκόμενα μέρη. Κανείς δεν γνωρίζει την απειλητική στάση της τουρκικής δημοκρατίας, η οποία διατηρεί τον μεγαλύτερο αποβατικό στόλο του κόσμου απέναντι από την Λέσβο και δύο στρατιές στραμμένες σε τάξη μάχης κοντά στα ελληνικά σύνορα. Η απειλή πολέμου είναι κάτι που έχει ξεχαστεί και οι παραβιάσεις απλώς δεν αναφέρονται. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια βρίθουν από δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από την Τουρκία και η θετική εικόνα της χώρας αυτής ενισχύεται καθημερινά. Όσο για το Κυπριακό, αυτό αποτελεί πλέον ένα ενοχλητικό θέμα που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της.

Πιστεύουμε ότι η Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες να αντιμετωπίσει την ιδεολογική πρόκληση και να εμποδίσει την κυριαρχία της Τουρκίας στον ιδεολογικό και στον προπαγανδιστικό τομέα. Οπωσδήποτε όμως, ακόμη και το απλούστατο έργο της έκδοσης μιας μαύρης βίβλου που θα εκθέτει και θα τεκμηριώνει τις απειλητικές και εκφοβιστικές πρακτικές της χώρας αυτής απέναντί μας φαίνεται να είναι δύσκολο, ώστε κανείς να μην μπορεί να το επιχειρήσει.

Πώς όμως να επιδιώξουμε τέτοιες δράσεις σε εποχή που απέναντι στην επιδίωξη της Τουρκίας να επιβάλει την τουρκική ταυτότητα έξω από τα σύνορά της και να δικαιολογήσει ιστορικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία,  εμείς προσπαθούμε τα αντίθετα; Και εννοώ τις τάσεις  αποδόμησης  της εθνικής μας ταυτότητας και δικαιολόγησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

.