Γράφει ο Άγγελος Χρυσόγελος.
Με αφορμή το (δικαιολογημένο) outpouring of grief για την γενοκτονία των Ποντίων στα σόσιαλ σήμερα, σκέφτομαι πώς διάφορα γεγονότα και διαστάσεις του ελληνικού εθνικού αφηγήματος και της ‘ανολοκλήρωτης ολοκλήρωσης’ κατέχουν διαφορετικό στάτους στην συλλογική συνείδηση, αντανακλώντας διαφορετικές ιδεολογικές χρήσεις από επίσημους φορείς.
Μια ενδιαφέρουσα αντιδιαστολή είναι αυτή μεταξύ Ποντιακού και Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού. Πλήρως απενοχοποιημένη και ακομπλεξάριστη σήμερα η δημόσια χρήση συμβόλων του πρώτου, ενώ αντίθετα σε πολλούς προκαλεί δυσανεξία η επίδειξη από τον δεύτερο. Η ανάμνηση (οριστικά) ‘χαμένων πατρίδων’ είναι αποδεκτή, με δεδομένο ότι δεν δημιουργεί αιτήματα πολιτικής δράσης (πέραν διαφόρων δράσεων πολιτιστικών ανταλλαγών, ιστορικής μνήμης κλπ). Άλλες ‘πατρίδες’ οι οποίες δεν είναι καθόλου χαμένες και είναι ακριβώς δίπλα μας ξεβολεύουν, ειδικά όταν ομοεθνείς μας εκτελούνται εκεί ανήμερα μιας εθνικής επετείου. Τότε υπάρχει ο ‘κίνδυνος εκμετάλλευσης από εθνικιστικούς κύκλους’.
Και ζητήματα κομματικού-πολιτικού ανταγωνισμού επίσης παίζουν ρόλο. Οι Πόντιοι για χρόνια αγνοήθηκαν και καταπιέστηκαν από το ‘κράτος της δεξιάς’, πολλοί εξ αυτών δε είχαν ενεργή παρουσία σε οργανώσεις της αριστεράς και της ευρύτερης δημοκρατικής παράταξης. Η (ορθή) αναγνώριση της γενοκτονίας τους έγινε από την ‘Δημοκρατία’, και η ανάμνηση της Γενοκτονίας εντάσσεται εύκολα σε προοδευτικά αφηγήματα. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα γνωστού ιστορικού ποντιακής καταγωγής με πολυετή αξιόλογη δημόσια παρουσία πάνω σε αυτό το θέμα που κατέρχεται υποψήφιος Ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Οι Βορειοηπειρώτες αντίθετα έμειναν χωρίς πολιτικό πάτρωνα στην κεντρική πολιτική σκηνή με αποτέλεσμα δυστυχώς σήμερα την υιοθέτησή τους μόνο από την ακροδεξιά. Διακομματική και διαχρονική η παρουσίαση της 28ης Οκτωβρίου ως ‘αντιφασιστικού αγώνα’ (από τους μεν) και συνεισφοράς στην Συμμαχική προσπάθεια (από τους δε), όταν από τις πρώτες ημέρες του ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος ήταν ντε φάκτο πόλεμος εθνικής απελευθέρωσης της Βορείου Ηπείρου. Άβολη όμως αυτή η διάσταση και για τις δυο πλευρές του πολιτικού φάσματος.
Ανάλογες αντιδιαστολές μπορεί να εντοπίσει κάποιος μεταξύ Μακεδονικού και Κυπριακού ζητήματος. Το δεύτερο έριξε την χούντα και η επίλυσή του (με όρους πολυεθνικής ομοσπονδίας με τους Τ/Κ ισότιμους φυσικά) είναι ζήτημα τιμής, αλλά και όρος ιδεολογικής επιβεβαίωσης, για την Μεταπολίτευση. Το πρώτο αντίθετα είναι ένα ζήτημα που προκαλεί εντάσεις στις σχέσεις της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους συμμάχους της, λειτουργεί δε σήμερα ως το ύστατο εργαλείο συσπείρωσης και κινητοποίησης του ελληνικού εθνικισμού. Εύλογη λοιπόν η παρουσίασή του από πολλούς ως ένα ζήτημα-‘μπούρδα’ που καλώς λύθηκε όπως-όπως.
Τέλος, είναι ενδιαφέρουσα η αποσιώπηση στην επίσημη αφήγηση της σχέσης Μακεδονικού και Ποντιακού ζητήματος. Για πολλούς το πρώτο είναι πεδίο δράσης ‘ακροδεξιών’ και ‘υπερπατριωτών’ αλλά το δεύτερο μια σημαντική επέτειος που πρέπει να μνημονεύεται στο όνομα της δημοκρατίας και της χειραφέτησης των λαών. Το ότι η Μακεδονία έγινε, μετά το 1922, εδαφική κιβωτός του Ποντιακού Ελληνισμού, αλλά και ότι χιλιάδες μεταξύ των ‘εθνικιστών’ που διαδήλωσαν για το Μακεδονικό πριν μερικούς μόλις μήνες ήταν Πόντιοι, ελάχιστα φαίνεται να τους απασχολεί.