Κωστής Παλαμάς «Εις το Καφενείον», εφημερίδα Εμπρός 27 Δεκεμβρίου 1916
«Έλυσα το πρόβλημα της μελέτης. Ποιος είναι ο άριστος τρόπος και ο αποτελεσματικότερος προς μελέτην; Απλούστατα, να μελετάτε μέσα ες το καφενείον. Το σπίτι με πλήττει. Αισθάνομαι εκεί μεγάλην δύναμιν αντιδράσεως εναντίον του βιβλίου. Αλλά υποκύπτω εις την θέλησιν τυράννου και κάνω την εργασία μου επάνω εις τας σελίδας του, και αναγιγνώσκω και μελετώ και λαμβάνω σημειώσεις και σκέπτομαι. Ως αναγκασμένος, ως δεσμώτης των κατέργων, μοιρολάτρης, αγέλαστος, απαισιόδοξος κι εγώ δεν ηξεύρω τι. Εύκολα κουράζομαι, μία ώρα είναι ως αιών. […] Αλλ’ όμως δεν συμβαίνει το ίδιον όταν χρησιμοποιείτε μίαν ή δύο ώρας τοποθετημένος έξαφνα εις το τραπεζάκι ενός καφενείου. Αθηναϊκού καφενείου, μέσα εις την τύρβην της πόλεως. Το οποίον όμως όσο είναι κεντρικόν, άλλο τόσον δύναται να θεωρηθεί και ως απόκεντρον. Δε ομοιάζει τα θορυβώδη εκείνα κέντρα, εις τα οποία δεν δύνασθε να παραμείνετε ήσυχος, μόνος, άνετος, διότι σας γνωρίζουν τα εννέα δέκατα των θαμώνων και συνδέεσθε με τους περισσότερους εξ αυτών, έστω και δι’ απλού χαιρετισμού, και είστε υποκείμενος να ακούσετε το όνομα σας προσκαλουμένου να μετάσχετε της δείνα συντροφίας, και το φρικωδέστερον, της δείνα συζητήσεως, και κινδυνεύετε από τις ματιές που σας ρίχνουν, από χειραψίας, από χιλίων ειδών προσκλήσεις και επικλήσεις και επικοινωνίας.
Το ιδεώδες καφενείον, εις το οποίον σας μεταφέρω το συναντάτε, όχι σπανίως, εις την πραγματικότητα. Σας παρέχει του ωραιοτέρου είδους την απομόνωσιν, την μοναξιάν μέσα εις τον κόσμον, την γαλήνην μέσα εις την ταραχήν, την μελέτη μέσα εις την τύρβην. Λοιπόν τοιαύτα ευεργετικά άσυλα ανακαλύπτεις κάποτε και μέσα εις αυτά μεταφέρω τους εφεστίους θεούς μας. Εκεί, άγνωστος μεταξύ αγνώστων, διατρέχω έντυπα, κατεβάζω ιδέας, αυτοεξετάζομαι, διαφωτίζομαι, μεταξύ ενός φλυτζανιού καφέ και μίας καθημερινής εφημερίδος. Εν ενί λόγω, εκεί μελετώ ευχαριστότερον και γιγνώσκω ακριβέστερον όσα αναγιγνώσκω.»
Από το βιβλίο του Γιάννη Παπακώστα, Φιλολογικά Σαλόνια και Καφενεία της Αθήνας, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2004.
Ανθολόγηση -Αντιγραφή: Μάριος Νοβακόπουλος