Γράφει ο Δαμιανός Φιλιππίδης.
Στις 21 Ιουνίου εορτάζεται και τιμάται η απελευθέρωση της πόλης του Κιλκίς. Η ανάμνηση αυτή αποτελεί προϊόν της νικηφόρου τριημέρου μάχης στο τομέα του Κιλκίς- Λαχανά. Ενός αγώνα που έκρινε την τύχη της Μακεδονίας, καθώς άνοιγε το δρόμο για την εκπλήρωση των εθνικών επιδιώξεων στη Μακεδονία και τη Θράκη, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στην διαμόρφωση του τότε σχηματιζόμενου χάρτη της Βαλκανικής. Αν και η ίδια συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες καθώς και φονικότερες μάχες της ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας, εντούτοις παραμένει άγνωστη και αθέατη όπως οι πρωταγωνιστές της. Με αφορμή λοιπόν την 109η επέτειο από την ηρωική μάχη αλλά και για την ανάδειξη των ηρώων που κοσμούν τις οδούς της ομώνυμης πόλης, θα ήθελα να αναφερθώ στους ανθρώπους εκείνους που χάρη στους οποίους απολαμβάνουμε το ύψιστο αγαθό της ελευθερίας.
Συνταγματάρχης πεζικού Παπακυριαζής Ιωάννης. Διοικητής 4ου Συντάγματος πεζικού.
Ο Ιωάννης Παπακυριαζής καταγόταν από την Υπάτη του Νομού Φθιώτιδας. Ορκίζεται ανθυπολοχαγός στη σχολή υπαξιωματικών και από το βαθμό του υπολοχαγού στον «Ατυχή» Πόλεμο το 1897, διακρίνεται ως Διοικητής λόχου στη μάχη του Δομοκού. Το 1911 αναλαμβάνοντας καθήκοντα διοικητή του 3ου Συντάγματος Πεζικού, πρωτεύει στα συμμαχικά γυμνάσια και αποσπά τα συγχαρητήρια του στρατηγού Εντόυ, Αρχηγού της Γαλλικής Αποστολής. (Η Γαλλική Αποστολή, η οποία οργάνωσε ένα είδος Σχολής Πολέμου, κατεύθυνε τον ελληνικό στρατό στην υιοθέτηση του δόγματος «Εμπρός! Εμπρός! πάντοτε εμπρός»)
Στους Βαλκανικούς Πολέμους ως διοικητής του 4ου Συντάγματος, λαμβάνει μέρος στις μάχες των Ιωαννίνων, του Σαρανταπόρου και των Γιαννιτσών ενώ ο ίδιος εισέρχεται πρώτος με το σύνταγμά του στη Θεσσαλονίκη. Στη μάχη του Μπιζανίου για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους, είναι συμπολεμιστής ενός ακόμα μεγάλου ήρωα και αξιωματικού των Βαλκανικών Πολέμων, Ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου.
Στη μάχη στα υψώματα του Λαχανά, στις 21 Ιουνίου 1913, μετά από την αναγνώριση και εκτίμηση της τακτικής κατάστασης, εισηγείται στο γενικό στρατηγείο «Συντονισμένη επίθεση των δύο Μεραρχιών 1ης και 4ης θέλει φέρει πτώση της θέσεως του εχθρού εντός ώρας». Η εισήγησή του, που έγινε δεκτή από τους Αντιστράτηγο Μανουσογιαννάκη και Υποστράτηγο Μοσχόπουλο αντίστοιχα, κρίνει την έκβαση της μάχης.
Στο αποκορύφωμα της μάχης και για να ενθαρρύνει τους αξιωματικούς και οπλίτες του προηγείται φωνάζοντας «Εμπρός παιδιά μου και τους φάγαμε». Η απροσδόκητη και ισχυρή αυτή επίθεση των Ελλήνων, κλόνισε το ηθικό του εχθρού και τον ανάγκασε να υποχωρήσει ατάκτως. Ωστόσο, ο ηρωικός Συνταγματάρχης, βαλλόμενος από εχθρικά πυρά, πέφτει ηρωικά την ώρα που εξαπέλυε επίθεση στα υψώματα του Λαχανά.
Συνταγματάρχης πεζικού Καμπάνης Αντώνιος. Διοικητής 8ου Συντάγματος πεζικού. Ο Αντώνιος Καμπάνης καταγόταν από την Άνδρο. Κατατάχθηκε στο στρατό ως εθελοντής το 1877, ενώ το 1882 ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός Πεζικού. Στο βαθμό του λοχαγού συμμετείχε στον ατυχή πόλεμο του 1897, εκτελώντας τα καθήκοντα του υπασπιστή διοικητού της 4ης Ταξιαρχίας. Συνέγραψε διάφορα βιβλία και μετέφρασε το σύγγραμμα του Αυστριακού Στρατηγού VonKuhn, «Ο ορεινός πόλεμος». Έπεσε μαχόμενος την 21 Ιουνίου 1913, στο ύψωμα 272, λίγες ώρες πριν καταληφθεί το Κιλκίς. Συγκεκριμένα, με ισχυρό αίσθημα αυτοθυσίας, ανέβηκε σε ένα λόφο για να καταδείξει την θέση του εχθρού λέγοντας στους υπόλοιπους: «Κάντε στην άκρη. Εγώ έζησα αρκετά. Εσείς είστε μικροί ακόμη. Σας περιμένουν οι οικογένειές σας». Έπειτα καταδεικνύοντας την θέση του εχθρού, θραύσματα οβίδας χτύπησαν στις διόπτρες του (κιάλια) και πριν προλάβει να αντιδράσει, μια δεύτερη έκρηξη οβίδας τον εντάσσει για πάντα στη χορεία των ηρώων.
Αντισυνταγματάρχης πεζικού Καραγιαννόπουλος Κων/νος. Διοικητής 7ου Συντάγματος. Ο Καραγιαννόπουλος Κωνσταντίνος γεννήθηκε στη Λιβαδειά το 1859. Κατατάχθηκε στον στρατό το 1881 και ονομάστηκε ανθυπολοχαγός το 1885 προερχόμενος από τη Σχολή Υπαξιωματικών. Στους Βαλκανικούς πολέμους το 1912-13 ως διοικητής του 7ου Συντάγματος της 2ης Μεραρχίας πεζικού, διακρίνεται για την ενεργό δράση του τόσο στην Ήπειρο όσο και στο μακεδονικό μέτωπο. Μάλιστα, από στρατιωτικής άποψης έλαβε μέρος στο κυκλωτικό ελιγμό και στον νυχτερινό αιφνιδιασμό της 2ας Μεραρχίας που επιχειρήθηκε τα χαράματα της 20ης προς 21η Ιουνίου, γεγονός που επισφράγισε τη νίκη των ελληνικών όπλων και την κατάληψη της πόλης. Σκοτώθηκε πολεμώντας στην πρώτη γραμμή την 21η Ιουνίου 1913 ως επικεφαλής του συντάγματός του στον αγώνα για την κατάληψη του Κιλκίς.
Ταγματάρχης πεζικού Διαλέτης Φωκίων. Διοικητής 1ου συντάγματος πεζικού. Ο Ταγματάρχης Φωκίων Διαλέτης, γόνος της ιστορικής οικογενείας των Διαλέτηδων, κατετάγη και αυτός εθελοντής το 1881 και φοίτησε στο Σχολείο Υπαξιωματικών. Το 1888 ονομάσθηκε Ανθυπολοχαγός Πεζικού. Έλαβε μέρος στον πόλεμο του 1897, προήχθη το Δεκέμβριο του 1898 σε Υπολοχαγό, τον Δεκέμβριο του 1904 σε Λοχαγό και τον Δεκέμβριο του 1911 σε Ταγματάρχη. Κατά τους βαλκανικούς πολέμους, υπηρέτησε ως Διοικητής Τάγματος του 1ου Συντάγματος Πεζικού της 2ας Μεραρχίας στη Μακεδονία και Ήπειρο, όπου μετά την επιχείρηση στο Δέλβινο (Βόρειο Ήπειρο), ανέλαβε τη Διοίκηση του Συντάγματος. Το απόγευμα της 18ης Ιουνίου εκδόθηκε Διαταγή επιχειρήσεων του Γενικού Στρατηγείου για την επομένη. Με βάση τη Διαταγή αυτή η 2α Μεραρχία λαμβάνει την αποστολή να επιτεθεί από το ανατολικό πλευρό του χωριού Μάνδρες (Αμπάρκιοϊ) προς τα υψώματα μεταξύ Κιλκίς και Λαχανά. Προελαύνουσα τα ξημερώματα της 19ης Ιουνίου με εμπροσθοφυλακή το 1ο Σύνταγμα Πεζικού (με διοικητή τον ταγματάρχη Διαλέτη) εμπλέκεται την 9η πρωινή σε αγώνα πεζικού. Οι Βούλγαροι αντέταξαν σθεναρή αντίσταση με συνέπεια ο αγώνας προς στιγμήν να τίθεται σε κίνδυνο. Τότε, ο ίδιος τίθεται επικεφαλής του προπορευόμενου Λόχου και ορμά έφιππος προς την κορυφή. Κατά την επίθεση, εχθρική σφαίρα τον πλήττει στην κοιλιακή χώρα και πέφτει στο έδαφος αιμόφυρτος. Οι στρατιώτες που αντιλαμβάνονται τον τραυματισμό του τρέχουν αμέσως, τον σηκώνουν και τον μεταφέρουν σε ασφαλές μέρος όπου και του προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Τη στιγμή που οι στρατιώτες τοποθετούσαν τη Σημαία επί της κορυφής του υψώματος ο ηρωικός ταγματάρχης εξέπνευσε ενώ μεταφερόταν στη Θεσσαλονίκη.
Ταγματάρχης Πεζικού Αντώνιος Κουτήφαρης. Διοικητής 3ου τάγματος του 9ου Συντάγματος πεζικού. Γεννήθηκε στο Βαρούσι της Μάνης. Έλαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Έφτασε στον βαθμό του ταγματάρχη και συμμετείχε στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο ως Διοικητής του 3ου Τάγματος του 9ου Συντάγματος Πεζικού. Στις 19 Ιουνίου 1913 ο Κουτήφαρης τραυματίστηκε θανάσιμα κοντά στον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Γαλλικού κατά την διάρκεια επιθετικής ενέργειας. Σύμφωνα με τον μετέπειτα Α/ΓΕΣ Γεώργιο Κοσμά, ο Κουτήφαρης διακομίστηκε στο Χειρουργείο της Μπάλτζας, όπου τον επισκέφτηκε ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος. Όταν ο τελευταίος τον ρώτησε σχετικά με την υγεία του, ο ταγματάρχης αντερώτησε «Νικώμεν, Μεγαλειότατε;» και λαμβάνοντας καταφατική απάντηση, άφησε την τελευταία του πνοή.
Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Κορομηλάς Ανδρέας. Δυστυχώς δεν είναι γνωστές πολλές πληροφορίες για τον συγκεκριμένο αξιωματικό. Ωστόσο, από το τότε υπουργείο στρατιωτικών γνωρίζουμε πως ο παρών, αντισυνταγματάρχης στο βαθμό και γεννηθείς στην Αθήνα, απεβίωσε από τραύμα την 20 Ιουνίου 1913 , στο Α΄ Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Επιπροσθέτως, είναι γνωστό πως ο αντισυνταγματάρχης τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια προωθημένης αναγνώρισης που εκτελούσε πέρα από τις γραμμές του πεζικού.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να σημειωθεί πως δεν είναι μόνο αυτοί οι ήρωες- ανώτεροι αξιωματικοί της τριήμερης μάχης Κιλκίς – Λαχανά. Οι συγκεκριμένοι έμειναν ανεξίτηλοι στην μνήμη του λαού και δη του πληθυσμού της γύρω περιοχής και για αυτό τιμήθηκαν αργότερα με τις ονοματοδοσίες οδών, χωριών αλλά και στρατοπέδων.
Εν κατακλείδι, η κατάληψη και η απελευθέρωση της πόλης του Κιλκίς καθώς και οι επιτυχίες των υπολοίπων νικηφόρων μαχών, αντιλαμβανόμαστε πως ήταν απόρροια του υψηλού ηθικού των ελληνικών στρατευμάτων, του δίκαιου αγώνα για την απελευθέρωση των αλύτρωτων μέχρι τότε πατρίδων και κυρίως της ενότητας, της ομοψυχίας αλλά και της πίστης στο ύψιστο αγαθό της ελευθερίας του έθνους. Είθε η μνήμη της μάχης αυτής να αποτελέσει οδοδείκτη για όλους εμάς τους σύγχρονους Έλληνες με σκοπό αφενός την αποφυγή λαθών του παρελθόντος, αφετέρου την διαμόρφωση ενός καλύτερου αύριο.
*Ο Δαμιανός Φιλιππίδης είναι Φοιτητης Τμήματος Περιφερειακής και Διασυνοριακής Ανάπτυξης Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.