Συνέντευξη
του Άγγελου Συρίγου (επ. Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο
Πάντειο Πανεπιστήμιο) στη Σοφία Χριστοφορίδου (Μακεδονία της Κυριακής, 8 Μαΐου
2011)
Ερώτηση: Ο όρος της
υφαλοκρηπίδας είναι γεωλογικός, ενώ της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ)
οικονομικός. Ποιος από τους δύο είναι ισχυρότερος;
Απάντηση: Η
ΑΟΖ είναι ένας νομικός θεσμός που δεν έχει σχέση με οποιοδήποτε φυσικό γεγονός
της θαλάσσιας περιοχής στην οποία γίνεται η ανάπτυξή της. Αντιθέτως η νομική
υφαλοκρηπίδα συνελήφθη ως έννοια λόγω της γεωλογικής υφαλοκρηπίδας. Από εκεί
και πέραν όμως, οι λόγοι της νομικής δημιουργίας και των δύο θαλασσίων ζωνών
ήσαν η εξασφάλιση αποκλειστικών δικαιωμάτων επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε
μία ευρεία περιοχή έξω από τις ακτές του ενδιαφερομένου κράτους και η
παρεμπόδιση τρίτων κρατών να ερευνήσουν και εκμεταλλευθούν πηγές που βρίσκονταν
μπροστά από τις ακτές άλλου κράτους.
Και οι δύο θαλάσσιες ζώνες
είναι εξ ίσου ισχυρές στο νομικό πεδίο. Η βασική τους διαφορά είναι ότι η
υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνει τον βυθό και το υπέδαφος της θάλασσας και υπό
προϋποθέσεις μπορεί να επεκταθεί σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 μιλίων από τις
ακτές. Η ΑΟΖ εκτείνεται έως 200 μίλια από τις ακτές και περιλαμβάνει εκτός από
το βυθό και το υπέδαφος και τα υπερκείμενα ύδατα. Επίσης η ΑΟΖ δεν αφορά
αποκλειστικώς την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών αλλά συνδέεται και
με την προστασία και τον περιβαλλοντικό έλεγχο αυτών των πηγών καθώς και την
επιστημονική έρευνα.
Ερώτηση: Ποιά θαλάσσια
ζώνη διασφαλίζει καλύτερα τα συμφέροντα της χώρας μας;
Απάντηση: H
θέσπιση AOZ μάς συμφέρει για τέσσερις λόγους. Κατ’ αρχήν διασφαλίζει την
πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου, τις ηπειρωτικές περιοχές
με τα νησιά. Κατά δεύτερο λόγο, βοηθά στην ορθή προστασία του θαλασσίου
περιβάλλοντος που είναι και ο μόνος πλούτος του Αιγαίου τον οποίο πραγματικά
εκμεταλλευόμαστε μέσω του τουρισμού. Επιπλέον, η περιβαλλοντική διάσταση της
ΑΟΖ βοηθά στην αντιμετώπιση του οξύτατου προβλήματος που υπάρχει με τα
αλιευτικά πεδία του αιγαίου που καταστρέφονται συστηματικά πέραν των 6 μιλίων
από τις ακτές μας λόγω υπεραλιεύσεως. Τέλος, προσφέρει δυνατότητες οικονομικής
εκμεταλλεύσεως πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης όπως επί παραδείγματι την παραγωγή
ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους.
Ερώτηση: Μπορεί ο
καθορισμός της ΑΟΖ να λύσει δια παντός τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές
σχέσεις;
Απάντηση:
Όχι βέβαια! Τα ίδια προβλήματα που υπάρχουν σήμερα με την οριοθέτηση της
υφαλοκρηπίδας θα υπάρχουν όταν θεσπισθεί η ΑΟΖ. Συμφωνα με τη Σύμβαση για το
Δίκαιο της Θάλασσας, οι κανόνες οριοθετήσεως των δύο θαλασσίων ζωνών είναι
απολύτως ίδιοι. Μοναδικός τρόπος να λυθούν πολλά από τα προβλήματα στις
ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι η θέσπιση ΑΟΖ αλλά η αύξηση των ελληνικών
χωρικών υδάτων.
Ερώτηση: Γιατί πιστεύετε
ότι η Ελλάδα δεν προχωρά στον καθορισμό ΑΟΖ στο Αιγαίο; Τι επιπτώσεις θα είχε
μια τέτοια κίνηση στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία για την οριοθέτηση
της υφαλοκρηπίδας, πέραν ενός πιθανού ναυαγίου των διμερών διαπραγματεύσεων;
Απάντηση: Η
ελληνική κυβέρνηση έχει διαχειριστική αντίληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Πρωταρχικό μέλημα της είναι η αποφυγή οξύνσεων και προβλημάτων. Για αυτό το
λόγο ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών έφθασε στο σημείο να περιγράψει έναν θεσμό
του διεθνούς δικαίου ως “μόδα”. Είναι μια περίεργη “μόδα”, όμως, που κρατά 30
χρόνια και την οποία το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει κρίνει ως εθιμικό
δίκαιο. Είναι μία μόδα που συμφέρει σίγουρα την Ελλάδα.
Ως προς τις διερευνητικές
συνομιλίες το ερώτημα που τίθεται είναι συμμετέχουμε για να συζητάμε μόνον τις
τουρκικές διεκδικήσεις ή για να θέσουμε κι εμείς κάποια θέματα στα οποία, σε
τελική ανάλυση έχουμε την πλήρη υποστήριξη του διεθνούς δικαίου. Προφανώς, δε
οι Τούρκοι δεν σκέφθηκαν τις διερευνητικές συνομιλίες, όταν στις αρχές Μαρτίου
εξεδίωκαν με πολεμικό το ιταλικό πλοίο έξω από το Καστελόριζο, επειδή θεώρησαν
ότι παραβίαζε τη δική τους υφαλοκρηπίδα.
Ερώτηση:
Εάν το εύρος της υφαλοκρηπίδας καθορίζει και το εύρος της ΑΟΖ, όπως δήλωσε ο
ΥΠΕΞ, αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας για την κήρυξη της
ΑΟΖ;
Στη Μεσόγειο δεν υπάρχει η
δυνατότητα για πλήρη ανάπτυξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Απάντηση:
Προφανώς, όσο θα εκτείνεται η μία θαλάσσια ζώνη, θα εκτείνεται και η άλλη, αφού
οι κανόνες οριοθετήσεως είναι οι ίδιοι. Δεν αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση
της μίας ζώνης για τη θέσπιση της άλλης. Μπορεί, κάλλιστα, η οριοθέτηση να
γίνει παράλληλα.
Ερώτηση: Μήπως κατά τον
καθορισμό της ΑΟΖ, υπάρχουν και “γκρίζα σημεία” πχ στο “νησιωτικό σύμπλεγμα” του
Καστελόριζου, που περιλαμβάνει και νησιά που ανήκουν στην Τουρκία;
Απάντηση: Η
Τουρκία δεν αμφισβητεί την οριοθέτηση που έχει γίνει τον Ιανουάριο του 1932
στην περιοχή του Καστελόριζου. Οι “γκρίζες ζώνες” που ανακάλυψε το 1996
βρίσκονται βορείως και δυτικώς της Ρόδου. Την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ στην
περιοχή του Καστελόριζου δεν την προσδιορίζουν μόνον το συγκεκριμένο νησί και η
συστάδα των μικρότερων νησιών που βρίσκονται γύρω από αυτό, αλλά και οι
ανατολικές ακτές της Ρόδου, της Καρπάθου και της Κρήτης.
.